حکایتها آکنده از حیات Stories full of life

Transcription

حكا بتهاى
آكنده از حيات

د٠ه حكا.بت از زندكى
استاد محمد جان شنكورى بخارابى
.81.2-9 1ة

صارئرى٠دزفو ء رئإؤات٠صلإمى

عنوان كتاب: حكا٠بتهاى اكنده از حيات

ده حكايت از زندكى استاد محمد جان شكووى بخاوابى
به كءشش: ددافووز قربانى. مجبداسدى

زير نظر; دل افروز اكوامى (همر عالمه وبزوكواواستادمحمد جان شكووى يخاوايى)
طراحى جلد: وامش شبرعلى

ناشر: دايذنى فرهنكى سفارت جعهودى اسلامى ايران در تاجيكستان

لبتوكرافى. جاب و هحافى: ييام آشنا- تاجيكستان

نوبت جاب: اول ٥١٣٩٣.شلم٣.١۴ م
ث٠ارىن;۵٠٠ جلد

978-99975-806-9-6 ١٠؛181
ههوست:

يبشكفتا ر ۵

مقدمه استاد شكووى بابت فواه٠ا ساختن امكان ضبط خاطرانشان ١٣

حكات آمؤنش ذ٠ان فاوسى ٠اجيكى ٠ه فوزندان.. ١۵

^٥ د٠ووا٠ قانونى وطى شدن زبان فاوسى دو.ناجيكستان ٢۵

حكايت ها.بى ازدووان دافثمجويى ۴٧

حكايت وساله ى نامزدى من ۵٣

حكايت ترجمه كتاب ناجيكستان ۶٣

حكا.بت جشن هزاو. ابن سينا ٧١

حكايت جشن هفتادسن سالكودانقلاب بخاوا ٨۵

قصه دوستى با ايوكش وست٠ااف ١٠١

حكايت من واستاد رحمت١ف ١٠٧

حكايت محمدجان وحيس ١١٣
........ . ... ..... ... ......

ا*،ألف:ا٤هالأ ا ;. 1 ٠٤١٠..ا س٠ه

■

قمر.سضا؟.ر. .٠١ءئا:ة -س٠؛٠:غ .:٠يا؟أ:٠-ا

٧م ا;سعخم٠ب:ء٠ء) ذدءي. ؟شلإ ٠ا٠يق

ء٧٠٠ آد٠٠.٠ا. لا،... ٠ؤ؛٠١




سثزكفاو:

حكايت هاى آكنده از حيات

د٠وباوه خاطوات شفاهى آكادميسين أستإدمحمدجان شكورى بخاوا.بى
.بإل و نام ا.بوان بواى مردم تاجيى- جنان كه .بإل و نام
ءناجيكستان بواى مودم ايوان— خوشحال كننده است. اما ا.بن
ابتهاج در آنان كه معر فت و محبت بيشترى نسبت به اصل ها و
1صالتهاى مشترى و آشذايىه1 يافتهاذد٠ دوجندان و بلكه
صدجندان است. د٠و ا.بن زمره نام ؤذد٥.باد استاد شكووى از


حكا.بت هاى اكند. از حيات

دوخشسدئى ويؤءاى بوخووداواست. من ٠سز يش از عزيمت بواى
نمايندكى فوهنكى جمهووى اسلامى ايوان د٠و تاجيكستان به
اوصافى حميده ازجمله؛ علاقه به فرهنكا ٠عرفتيووو نياكانمان،
نل م استل د وا شنيده بودم وشا.بق كه ايشان وا ليده و ادب خود را
تقديس كنس. اما تقديو جنان وقهم خووده بود كه ٠ذذها حظ سمعى،
سهس بنده باشد از ؤندكى شووآوو استاد.

رراستاد سال ١٩٣۶ به دنيا آمده است. سختى كشيده صبوو
ووزكار بود. است و فوزند يدو و ماد٠وى سختى كشيده. .بدو بعد از
خاكنشينى دو زندان د٠و كنشته است و ماد٠و كه د٠و زندان به
بيماوى سل مبتلا شده بود. يى سال يس از آزادى در ٣٧ سالكى
د٠و كنشته است. محمدجان دو سادهاى مصادف با جنكا دوم
جهاذى(١٩۴۵-١٩۴١م)مشغول به تحصيل است، ماهانه .۵٠ سوم
هس شهريه ٠ىكيرد د٠و حالى كه كاه نوخ نان به .۴٠ سوم مىوسد٠
استال. مىكو.بد: د٠و دووه اسيرانتووى، ايجابيات صديقى عجزى
(١٨۶۵٠١٩٢٧م) ..وضوع وساله من شد. جندى د٠و بايكانى و
كتابخاذهه1ى شهرهاى دوشنبهء سمرقند. تاشكند و مسكو
جستاوها كرده، وساله دفاعيه توشتس. وساله وا از كاندوه كذوانيده،
فشرد. آن وا به ووسى ترجمه كود-ه و براى دفاع آماله شده بود٠م
كه ادعا كودند كه عجزى وا نه ووشزكر و مع1وفيووو بلكه از
جد.بدان و ملتكرأ.بان بووؤوازى بايد دانست. باباجان غفوواف د٠و
آغاز به دستكيوى بنده بوخاست. ليكن دو نهايت واضى شد. د٠و
حكاي٠تهاى اكنده از حيات

نتيجه، كميته مركزى حزب كمونيست تاجيكستان ٢٩ دسامبر
سال ١٩۵٢ د٠و محل و٠ب1ست فرهنكستان علوم تاجيكستان اهل
ادب وا كود اورده. مسئله عجؤى وا از ساعت ٧ عصر تا ٣ سحو
بووسى كود٠. به جز بنده، علاءالدين بهاء الديزاف فيلسوف و خالق
ميرزازاده ا۵بياتشذاس كه وهبرعلمى بنده بود،كسى جرات نكود
خلاف فكو كاتب كميته موكزى حزب كه وئيس جلسه بود جيزى
بكويد. مجلس تصميهء كوفت(!)ءجزى وا شاعرى اوانجاعى به شماو
آوود. وساله من ود شد و ؤحمت سه ساله١م سوخت٠>>
(ولىصمد، مهرنامه، جشن نامه استاد شكووى. دوشنبه، وايزني فرهنكى
ج.ا.ايوان دوبستان. يا.بيز ٠١٣٨۵ص ١۶و١٧)
به نوشته استادء دو مقاله <<او مع٠اوفيوووى تا به جنكيز .بوستىة،
.بكى از بنوكترين مركزهاى فوهم تاجيكانء جون عصرها ى
كنشته؛ سموقفد بوده؛ كه حوز. روشنكرى ان به سرعت دامن
بهن ٠ىكود. دو ادبيات جديده اين حوزه، بخصوص سيداحمد
خواجه صديقى ءجزى(١٩٣٧-٨٨؛١م.) و داستازهاى منظوم
او،<<٠وآت ءبرت>>(١٩١٣) و <<اذجمن اوواح>>(١٩١٣)، ايدئادهاى
٠عارف.بوووى وووشنكوى وا خيلى بوجسته افاده نمول.

محمدجان شكووى. نامزد ءل٠| آن ووز و آكادميسين
سادهاى بعد، سى از ود شدن وساله٠ش، ٠وضوع علمى ليكوى
بواى حقيق و دفاع بر٠ىكزيغد:<(خصوميتهاى غا.بوى و بد.بعى
بادد.اشتهاى ءيذى>>. كويا كسانى ذمىخو٠هغد او دو ميدان ءلها٠

٧
حكايت هاى اكفده از حيات
جايى و حوفى بواى كفتن داشته باشد. ا٠ا او ٠ىداذد كه بايد بواى
جهادى علمى اماله باشد و د٠و اين بين بدوستى دريافته است كه
جهاد بواى زنده و زايا نكه داشتن زبان و اد٠ب فاوسى. صراط
ووشئى است كه به آبادى فوهنى بالند٥ ويوباونياكان واه مىبو٠۵
افتخاو ٠ىكذد كه سال ١٩٨٨ مباوزه .بوشدتى دو واه استوار كردن
يايه هاى زبان فاوسى تاجيكى با مقاله هاى او شروع شده است- او

دواين واه ص بواى اموزش زبان فارسى به فرزلدان سرزمين خود

عمركذاشت و هم دو واه آشذا.بى عميق بزوىس1لان با ؤبان وادب
فأرسى به جان كوشيد. ٠قالههاى دودمندانه او كواه اين جوش و
خووش است:سر كو به زبان خويشتن دو ماذد>>،رؤقيدهاى
نويسندكان د٠و باوه مناسبت بين ملتهاة،ؤ<زبانملى، غيرخواوى
مخصوص خواهان است>>. (مهرنامه، ٢۴) او كه دود كشيده
جنى هاى داخلى و از اين واقعه دلكيو بود. مىذوشت:ؤشعوو
اجتماعى يست است و شعوو مضافاتى قوت ٠ىكيرد. اساسأ به
همين سبب بود كه د٠و تاجيكستانء جنى داخلى شروع شد و از
سال ١٩٩٣ ٠ذا ١٩٩٧ ادامه يافت و ميهن خواب شد.# به كمان او
با.بد ناجيكستان به هيرديكر فهمى وو مىآوود٠ بعضى كت1بهاى او
د٠و اين زمينه است:ؤؤخراسان است ا٠بذجا>>،ؤؤاستةلال و خودشناسى
اجتماعى و٠ضوىو(راذسانكو|يى اموزش وزبان هلى>>.
دو جر.بان ا.بن جهاد علمى اوتا ٣۶ فوويه سال ٣٠٠۶ يعنى نمانى

كه زذدكىذ1مهاى خود٠نوشت از خود به يادكاو نهاد ۴۴ كتاب و بيشى

٨
حكا.بتهاى اكند. از حيات
از .۵٠ مقاله دوموضوعات و زميندهاى كوناكون يديد آوود. دواين
بين، بخشى اؤ عمر محمدجان شكووى د٠و فوهنكانويسى كنشمته
است. ههء اين تجوبه اوجمند و ليكو قل بليت هاى جشهءكيو استل د
باعث شد تا با دعوت فرهنكستان زبان و ادب فاوسى جمهورى
اسلامى ا.بوان دو سال ١٩٩۶ به عضويت ييوسته اين نهاد هعغليم
علمى دو ايد.

استل د به فوهنكى تعلق داشته و ياسداو فوهنكى -بوده
است كه از آموزءهاى معنوى دين غنا هىيافته است. دو اين
فوهنى كه توصيه به احسان دو بأب والد.بن شده، مقام يدو
قداست ٠ىيابد، جندان كه يدو وا ؤحقبلهكا٠>> ٠ىذامذد. بخشى يو
ونكا از سرودهها و سرود٠ها دو اين سرزمينء آواسته به ز٠بباتوين
عواطف و احساسات د٠و مقام ماد٠و است، به كونداى كه بىاءر١ق
مىتو٠ن تاجيكان وا از اين حيث ملتى متشخص ومئنمايز د٠وجهان
شناخت. تإجيكأن سرزمين اوضى و اوزشى خود وا نيز ماد٠و
مى۵اذذد و <<مامةميهن>> مىخواذذد٠

محمدجان، صياد بحر يوكوهويست كه جشمه ها ش
جوشنده د٠و اعماق آن، قلهه1يى يوبرف د٠و فواز آن و وودهايى به
سان دويا دوآنها تموج و نلاطهم دادءاند. استاد كه معلوم نيست جه
هنكام به دنيا آمده است و به نوشته خود (ؤتخمينأ تعيين ٠ىكودذد
حكايت هاى اكنده از حيات

كه سن ما جند است>>، از نسل مردانى است كه مرى نداوند و
ووشنى هابى كه دو زندكى بشر بواكذد٥اذد همواوه يرتوافكن است.
و اماء ييشتر آقاى قهرمان سليمانى از خادمان فكوو فرهنى كه

ز٠انى به,عنوان وايزن فوهنكى جمهووى اسلامى ايوان دو

*ناجيكستان خدمت كو٥۵اذد، با نشر ؤر٠هرذامه>> - با .بيكيرى استاد
ولى صمد- ياس خدمات اوجمند استادمحمدجان شكووى بخاوابى
وا كوشيد٥اذد. نيز اقاى دكتو محمدحسين اميراودوش كه ايشان
ه٠ء تا جندى قبل دو مقام وايؤن فوهنكى جمهووى اسلامى ايران

دو |.بن خطه. ايدءهايى اوؤشمند وا طوح و هدايت ذمود٥اذدء بانى
طوحى بودءاند كه حا٠ل ان تدوين خاطرات شغاهى استاد
شكووىاست٠ بنابو اين بو بنده فضل تقدم داوند و بوبند٥ ابراؤ
سباس از همت بلندشان فرض است. ديكوء اؤبوادوم اقاى مهرداد
ياوسا تشكو عىكذ٠هم كه به عنوان معاون محتوم وا.بزذى فوهنكى
جمهووى اسلاس ايوان دو -ناجيكستان دو اين كار و طرحه1ى
ليكو وايؤنى، رهين نغلاوت و همت او.ب٠ء و همجنين سياسكزار
محقق فوهيخته جناب اقاى دكتو ٠جيد اسدى ستهء كه يا
مشاوكت سركاو خانهم ددافووز قوبانى زحمت نكاوش كلام استاد و
.ندوين ا.بن كاو وا به د٠و خط نياكان و سويليكا ٠ذقبل نموده و هو
وقت دو باوه ابن كتاب صحبت مىكود٠ابها، ا٠بن جند نكته وا به

طوينى ياداووى كودءاند كه:

١
حكا٠بتهاى اكنده از حيات

١ — محتواى كتاب بو اساس كلام استاد كه د٠و اخر.بن سال
حياتشان و توسط خودشان دو ٠ةاطع مختلف زمانى دو
نيوكاسل انكلستان ضبط كوديده، تنظيهء و تدوس شده
است.

٣ - متاسغانه به علت كسالت استاد كلام ضعيف و دو بعضى
جاها نامفهوم ضبط شده است.

٣ -بعضأ استل د بوخى از نكات وا ناتمام كذ٠اشتهاذد كه بعد
اضافه نمايند اما متاسغانه فراموش شده است و .با به
علت ووود عيادت كذذدهاى كلام وها شده و ادامه نيافته
است.

۴ - دو يياده كود٠ن كلام استال. نهايت تلاشى صووت كوفته
است كه كلام عينا بو قلم جاوى شود٠ اما دو تنغليحم و
تدوين كتاب از آنجا كه برخى از مطالب بايد از نظو
زمانى دو يى ههء مى|مدذد، تفييود٠و جينش حكايت ها
كويزذايذ.بو بود. است.

۵ -د٠و كتاب سريليكا نهايت .نلاش صووت كوفته است كه
عباوات و جملات عينا عباوات و كفتاو استاد باشند و متن
نوشتاوى بيشتوس هماهنكى وا با كلام داشته باشد، مكو
ا.بذكه احيانا بنا به ضرووت وبواساس قو.بذههاى مو جود د٠و

١١
حكايت هاى اكنده از حيات

سايو بخ٠شها جمله|ى ناقص كامل شده است. اما د٠و كتاب
فارسى ب٤ توجه به ذغاوتلهاى ساختاوى دو جمله بندى و
قواعد نكاوشى وهمجنين ضرووت توجمه بوخى از كلمات
ووسى و يا كلمات كم كاوبود و يا نيازمند به توضيح د٠و
كلام استاد، به ناجاو د٠و بوخى قسمت ها متن بو اساس
فحواى كلام، نكاوش شده است.

۶ - ازآنجا كه استاد دو بوخى مواود به افواد و سازمازهايى
اشاوه داشته و دو باوه آنها اظهاو نظر كودؤاند تلاش
شده است با دو نظر كوفتن اين نكته كه مقصد نكاوش
تاريخ نبوده و همجنين كليت مطلب و موضوع، تا انجا
كه خدشه٠ى به كلام و موضوع واود٠ فشود از نكر نام
افراد و سازمازها خودداوى كودد.

حال، خداوند وا شكو مىكؤ١وييم كه توفيق به انجام وساندن اين
وظيغه وا عنايت فومول. واميدواويم اين خاطوات و.بندهاى آنها كه
هر كدام به مدد٠ عمرى به حاصل آمده است، هماوه د٠و خاطومان
باقى بماند.

بمنه و كوهه
دكتو محمد حسن صنعتى

والآن فرهنكى

سفاوت جمهووى اسلامى ايوان دو جمهووى -ناجيكستان

١
حكابتهاى اكند. از حيات

كلام استاد٠ شكووى بابت نواهم ساختن امكان ضبط خاطوانشان
بنده محمدجان شكووى هستهء. محمدجان شكووى
بخاوائى. امروز ٩-١١-٢٠١٠ از وايؤنى فوهنكى ايوان دو
-ياجيكستان، با مهوبانى سروو اين وايذنى آقاى اردوشء جوان

همت مند اين وايؤنى، كارمند اين وايزنى حكمت١لأه وجب|ف بواى
من ا.بن اسباب *قبت آواز وا آوردند و بنده مىخو١هم سجاسكذ٠اوى
خود وا براى اين كونه هد٠به عل لى جناب، كه به من الآن خيلى ضروو
است، ييان كنم. خيلى مذتد٠او هسته٢. سلامت باشيد. وحمت،
تشكو. هم به آقاى اودوش، هم به آقاى حكمتاهه رجباف٠

منبعد كوشش مىكذم٠ كه ا.بن دستكاه ءقبت آواز وا بواى
نوشتن بعضى مقالهها، بواى نوشتن زندكىنامه خود٠ نوشت استفاد.
كنم. انشالله.......... اكنون ايزوا ز.بومىكض.٠.أ
حكا بتهعاى آكفد. از حيات

البأأئ٠ف٠غب -ىل٠ا٠١غ..ء:ن.ئا،؛ ٠٠•٠■ :ا;أء:؛;,ام٠ -■؛ .

٩ زب-! مهأةذ؛ء ٠۴٠۴أء. ..،٠.٠؛ .لأل .٧

6اء٠ ٠نلأ،٤\ ءأل٠٤ئ بي١.اا ذ٩۶ ٠٩٩۶١. .ة؛قةه٠ ذ ٠ا ئس٠١ جوء

وع؛ ٠٦ .٠ة!٠٠اع-لأ٠؛ء:٢ ~;ئئ؛بمغل١٠؟اا-.ي٦ ... ,.ذ٠ةا نم۶ ؛ ٠٠٠-- .٠١. ؛؛.؟٠ دي ا\ ; •

حا)ت٤ئ،.نمب,ا ه!٩ ء١ا،د؛خ.أ،آ-.اإغء.؟آت؛: ئأ،با۴؛

٤ء١ ٠ ٠٠ د ء...... . ا٠٠,:.,؛عبدبا٠.. .

يلم٨٠ج٠٠م ٠: : د . ... ب ٠ء..ذ . - زلآذ٠--٠~ ۶١غر ق - /■

... -م...واه٤أ ٠ذ>..ا ٠ اآ هز..ذ.ذ ا١.:ءيلأ؛؛ ئ ذآحز٠يغ ٠اةل -

٩

.٠ايذ٠ ش٠ء م ة;..ةب أنبذ٤ء

١
حكا.بت هاى اكند. از حيات

حكا.بت اموزش زبان فارسى .ناجيكى به فرزنداض

بنده سه نوزند داوم، سه يسر. .بكمى شريف است انولدش
سال ١٩۴٨بود٠ دومى انود است كه سال ١٩۵٢ ءنولد شد و سومى
وسض نام دارد كه متولد سال ١٩۶١ است. اين بجه ها زمانى كلان
شدندء كه اهالى دوشنبه اساسأ وو٠عىها و ووسزب1ن بودند. ووسى
ذبان يعنى غير روس كه با ووسى حوف ٠ىزذذد مثل بلاووسعا،
باشفردها، قفقازها و هكذا.
حكايت ها ى اكنده از حيات
آنها جنان بسياو بودندء كه مثلأ يى وقت سادهاى بنجاهم، اهالى
دوشنبه، اهالى تهجائى٠ اهالى ناجيى همكى ١٢ دوصد وا .نشكيل
٠ىدادذد. همكى ١٢ لرصد اهالى شهر دوشنبه تاجيكط بود! و باقى
همه غيرتاجيى. همه روسىزبان٠ از خانه كه بيرون لمى شديم ء
هوكجا كه رو.بم حتى اكوهيج جا هم نوويد. فقط دوكوجه ابستيد
همه روسى وسخزها هم همه ووسى. شهرمحيط ناجيكى نبود. دو
ا٠بن شرايط به كودى ؤبان *ناجيكى ياد دادن بسياو دشواربود. زبان
.ناجيكى يال كوفتن بجه ها امكان نداشت. بجه هاى تاجيى همه از
اول ذبان بازكردنء ووسى زبان مىبو|وودذد. جوا كه بدر ومادوشان
هم خيلى وقت بود كه و5سىكوى شد٠ بودند و بين خود با ووسى

شكسته سخن مىكو۵ذد. يعنى محيط تاجيكى د٠و شهر دوشنبه
بسياو كم مانده بود.

مكتبه1 همه ووسى؛ باغجدها وكودكستازها همه ووسى. از خانه؛
كه بيرون مىآمد٠ى اون طرف همه ووسى٠ خلاصه همه اطراف
ووسى. درخانه ٠اءدوون خانه م٠ءروسى بود. زن.بكممن ه٠ءروس
بود٠ آدم بايد داند كه ۵و ا.بن شرايط طووى عمل كند كه كودى
زبان ناجيكى وا ياد بكيرد. بعد اند.بشه بسياوى به همين قواو
آمدم. كه اولأ كاوى كودن دوكاو است٠ كه كودى از اول زبان
بوآوردنش زبان ناجيكه وا داند. اذ اول ذبان برآوودنش زبان
ناجيكى دستوس اوباشد. اكوبعد از كلان شدنش زبان ناجيى وا
آ٠وذدا به هو حال ا.بن ذبان آموخته ٠ىشود ولى نه به عنوان زبان
حكا.بت هاى اكفده از حيات

مادوى* مثل زبان خاوجى مىشود٠ از اول با مادوشان عهد كوديهءء
كه ٠ادو با كودى با زبان ووسى كب خواهد زد و يدو يعنى ٠ن با
زبان تاجيكى* ما بايد اذاول زبان برآوودن كودى. هو دويممان به دو

زبان با او كب زذي٠ا. شايد كه هو دو زبان وا ياد كيود. شايد كه
نتيجه شود از اين كاو ما. به هو حال يى سنجيدن و آزمودن لازم
است، كه جه ٠ىشود؟

نه در خانه ء نه دو كوجه ليكو كسى با آنها تاجيكى كب ذمىزد٠ به
هر حال لاذم بود* كه به بجهها زبان تاجيكى ياد دهي،)-.بى اندكى*

اندكى باشد م٠رزبان تاجيكى يادبكيوند.
وقتى كه تلويزيون ييدا شد٠ دو خانه اندى كب تاجيكى. هيم كه از
من ٠ىشذيدذد، همين هير بوهير خوود. بجه ها دو خانه باشند، ييش
تلو٠بزيون مىذش٠يشتذد و يراكومى مسكو وا تماشا هىكردذد با
اين حال بنده با بجهه1 فقط به -ناجيكى كب هىزدم. سيركاو بودم.
وقتير كير بود و با بجهه1 امكان صحبت هاى دوو و دواز كودن نبود
ليكن به هو صووت با آنها تاجيكى كفتكو ٠ىكودم* ٠ذا ايزكه
بجه هايير مكتب شان سر شد ليكن مكتب و صنف شان هير ووسى
بود و بجهه1ى من هير دو صنف ووسى تحصيل سر كودند. ليكن
من كتابعاى دوسى صتف اول را، بعد صنف دوم را. بعد صنف
سوم و جهارم وا يافته آوردم. از الغبا سر كرده. هر دوسى كه دو
مكتب ٠ثلأ شريف به ووسى ٠ىخواذد. دو خانه ما تاجيكى آن وا
حكايمتاهاى اكنده از حيات

هىئذاشتيل٠|- هوووؤه دوس زباق تاجيكى داس.)- دوس مكتبش وا
دو خانه به تاجيكى تكواو ٠ىكود.بيم- حتى دوس حساب
٠ىكذشتي٠ا.كتاب حساب خويده بودم. حابه1 وا مىبوآوردبيم و
م٠شقهاى حساب وا به تاجيكى حل ٠ىكوديير تا اين كه بجهه1

اصطلاحات حساب وا ههم به تاجيكى دانند: ضرب. نقسيهم. جمع.
طره(مذها) و هكذا. همين طويق كودكاهابهم با كتابعاى تاجيكى
شناس شدذد٠ كتاب تاجيكى خواندن ياد كوفتند. كتاب تاجيكى
فهميدن ياد كوفتفد و بوابر دوس ووسى. دوس تاجيكى
٠ىخواذدذدكه بسياومهير است. ليكن اين تاجيكى خواندن ما، اين
۵رسهاى ما تا اخر صنف جهاوم دوام كود. از صنف ينجهم سو
كوبه. دوس بجه ها بسياو دشواو شد. وقتشان كهء هاند و من ههم كهم
وقت داشتهم. ما نتوانستيهم كه دوس تاجيكى كذويهم. كاهكاه ضوور
شود يا تصادفا ازكه دو مكتب هىخواذدذد يا به خانه معلهم
٠ىوفتذد، هو ووؤ خدا يا ووؤ دو ميان يا يكا هفته دو باو يا ا.بنكه
معلهم به خانه ما سا٠د. ليكن به هر حال بجه ها ؤبان تاجيكى ياد
كوفتند. مثل ؤبان ووسى نباشد هه٠ به هو حال كب ٠ىزدذد و كب
-ناجيكى ٠ىشذيدذد.

ما اؤ اول زبان بوآوردن كودى سن يىسالكى٠ يك-اوسأ١أ

سالكى. دوسالكى كودكا به دو زبان كب لعىزدبهء٠ كود٠كى كه نو
زبان براووده ابستاده است با او مادوش به ووسى صحبت مىكو۵،
٠ن با تاجيكى. از اول زبان بوآوودنء كودكط خود به خود دانسته

١٨
حكا.بت هاى اكنده از حيات

ندانسته با من تاجيكى كب مىزد٠، با مادوش روسى. اين طور نشده
است كه با من ووسى كب زده باشد و با مادوش ناجيكى. من
حيوان مىشد٠ا حتى، مهمان كه مى|مد، اكر اميهما ن تاجيى بود

كودى ب او تاجيكى كب ٠ىزدء روس ٠ىآهد كودى با او روسى

كب مىزد٠ حيوان بودمء كه ا٠بن كودى دو ساله. سه ساله از كجا
مى۵اذد. كه اين *ناجيى است و با او *ناجيكى كب زدن لازم. اينش
روس است با او روسى كب زدن لازم. از كجا هىداذد؟ هنوز ه٠ا
ذمىدأذير٠ داملا عاصمى هم حكابه مىكو۵ذد. كه بى نبيو. ابشان
هم همين طووبوده است. ءووسشان روس بوده ونبيوءاشان از اول
زبان بواوردن با دو زبان كب ٠ىذده است٠ با مادوش به ووسى٠ با
يدوش به تاجيكى. ليكن عجيب ا.بنكه ا.بن نبيوه عاصمى با همه
ززها به ووسى كب ٠ىزد٠ است، جون مادوش زن بوده و با مردها
به تاجيكى. مردها خواه تاجيى باشد خواه ووس با همه مردها
ناجبكى حرف مىزد٠ است. داملا بسيار ٠ىخذدبدذد و حكا.بهها
٠ىكردذد از كبزدنه1ى ذبيرهاشان.
هميزكونه آ٠وزش دوزبان از اولء از دوره زبان بوآوودن بسياو سر
و اسراوى عجيب دارد، كه من ذمى۵اذير آموخته شده است دو علير
يا نه؟ ايزكونه جربه ها وا دو جاىها.بى جون تاجيكستان دو عمل
تطبيق كودن لازم است٠ ذيوا طغل از اول زبان برآوودن اكو به دو
زبان كب زند كار آسازانر مىشود٠ بعد از ايزكه فوزندانير به صنف
يكم دفتفد و به ذبان ووسى دوس مكتب وا ٠ىخواذدذد ذبان
حكايت هاى اكنده از حيات

تاجيكى ص د٠وخانه كوياذبان مكتبى شده بود. جون خانه ص ى
يكا اذداز٥اى مكتب شد٠ بود، قسما تا اندازه مكتب و زمان دوس
دومكتب، ما د٠و خانه به زبان تاجيكى دوس مىخواذد.بير٠
اين ها اين بجه هاى ٠ن مكتب هميانه وا، صنف دهم وا كه تمام
كودند هر سه هم براى تحصيلات عالى به مسكو وفتند. شريف به
فكولته(داذشكد٥) صنعت شناسى دانشكاه دولتى مسكو دوآمد.
وقتى كه دو دانشكاه مسكو تحصيل مىكود٠ زبان تاجيكى جندان
لازمش نشد. همه كاو اساسأ به زبان ووسى بود. ليكن وقتى كه
دانشكاه وا .ختم كود و دو آكادمى علوم تاجيكستان انستيتوت
شرق شناسى به اسييوانتورى د٠اخل شد شرايط فوق كود٠. يسرم
شريف موضوع وس1لهاش مينياتووهاى كه بواى شاهنامه كشيد٥اذد
بود. جشاهنامه و مينياتووهاى آن>>. هوضوعى تمامأ تاجيكى. شريف
ما از اول اسييوانتووى سه باو شاهنامه ى فر۵وسىوا خواند. تمامأ
زبان فاوسى وا هم اكو ذمى۵اذست، د٠اذيد كه ياد كرفت. شريف كاو
وا از اين سر كود٠، كه سه باو شاهنامه وا خواند، از اول تا
آخو...لغتها وا د٠و اطراف ماندهء لغت قامه ها٠ فوهنى ها وا ديد و به
اين صووت سه باو شاهنامه وا فواوود. بهتو از اين مكو امكانى
خواهد بود؟ بهتو اذ خوانش ٠بىدويى ذبان فاوسى ءناجيكى مكر
واهى ليكو هير مىباشد٠ كه فاوسى .باد كوفته شود و آموخته شود.
از اول، از كود٠كى واود شدن به جهان *شاهنامه٠ آن همه
محذتها٠بى كه اندى ته كرسى به وجود آوود٠ بود. است، بسياو
حكايتعاى اكنده از حيات

كمى كود به كوذه٠ى كه تا هنون. تا حال كه موضوءهاى همه

كتابهاي٠ش به خواسان وابستكى داود ٠نهيم به زبان فاوسى به
زبان شاهنامه.

اما انوو شكوواف از تاجيكى كمتو بهرءوو شد. جوا؟ جوزكه آن
وقت كه انوو يىوذي٠ا ساله شد و وقت زبان برآوردنش وسيد، من
بواى نوشتن وساله نامزدى و حمايه آن بى ساله به مسكو رفتهر،
يكا سال دواز د٠و مسكو بودم. وقتى كه من د٠و خانه نبودم. د٠و
هسكو بودم، انوو زبان بواوود و البته فقط به ووسى كب زد٠ن .بإل
كوفت. وقتى كه من آمدم و خواستس كه اكنون تاجيكى ص كب
زندء با من ليكو نتوانستء وقت كنشته بود. همه وقت ٠ىكغت كه
بعد ياد مىكيرم٠ كلان شوم ياد ٠ىكيوم. حقيقتأ بعد از آزكه كلان
شد خودش اندكا-اندكا مستقلانه زبان تاجيكى وا اموخت. ليكن
اختصاص او فيزيكا است. فيزيكا و متيمتيكه ههز اختصاهزهايى
هستند كه جندان دانستن زبان تاجيكى وا طلب ذمىكذذد٠

وسئل نيز همين وا٠ وا كو.با طى كود. اول زبان برآوردنش به دو
زبان كب مىز۵ و بعد وقتى كه د٠و مكتب ابتدايى ٠ىخواذد، زبان
تاجيكى وا از بنده ياد٠ كوفت، هوجند اين تهكوسى نامستحكهء بود
ولى به هر حال تهكوسى به وجود آمده بود٠. وستوم ههر كه دو
دانشكاه دولتى مسكو تاويخ مىخواذد٠ تاويخ عصرها ى ميانه، كه
حكا£تهاى اكنده از حيات

ان جا ه۶ دانستن نبأن تاجيكى ضروو نبود، ليكن وقتى كه وسض
دانشجوى كووس سوم بود ووزى تلفن كود و كفت كه:
- من يى وساله فلسغى عصر ١٣ وا از تاجيكى به ووسى توجمه
كرده ايستادهام(دوحال توجمه هستم).
به او كفتم: توجمه اين كت1بوا به تو كى فوموده است؟ از دوست
نمانء به امتحانت تياوى سر كن٠ 5قتتوا بسياو مىكيود٠ فغرتو١
به خودش بند مىكذد٠
اوجواب داد كه:

٠ نه من وقت هاى بىكاوى ووقت هاى استوسم اين كاووا مىكض٠
قوجمه اين كتاب بواى من مثل استواحت است.
٠ذابستان، وقتى كه آمد و آن وساله را آوود٠ ديدم كه آن وا به آخو
وسانيده است. از من خواهش كود كه كاوش وا ببيض؛ بعضى
جأىها سوال داشت و خواست كه سوادها وا حل كنيس. بنده البته
واصى شدم. ما با هم نشسته توجمه ووسى وستس وا به اصل فاوسى
جمله به جمله ء كلمه به كلمه مقايسه كوديم از اول ٠ذا اخو كتاب.
همه سوادها هم حل شد، اشتباؤها اصلاح شد. وقتى كه كاو به
آخووسيد وسئنم جانس وا آفر٠بن كفتم. خوب انجام داده بود. كاوى
د٠شوار بوده است. همين قدودشوار كه هوكز بواى دانشجوى كورس
سوم امكان .بذيونبود اما او انجام داده بود٠ و خوب هم انجام د٠اده
حكا.بتهاى اكند. از حيات
بود- بعد به او كفتيرت اكنون ا.بن توجمه وا به متخصص ها بايد نشان
داد. متخصصان تاويخ فلسفه با.بد بينند وكويند، كه تا جه اندازه
دوست است اين ترجمه توبه كاو٠ىآيديا به كاونمىآيد.
وستهء به اين كفته بنده عمل كود. برده به متخصصان نشان داد.
يى دفعه امده كفت كه:

- معقول شدء ايواد٠ى كه بود٠، سوالى كه بود حل كود بير.
اين طوو از نظو متخصصان كذوانيدن ترجمه .باى جند سال دوام
كود. بعد از ختيردانشكاه اين توجمه١ش واد٠ومسكوبه جاب داد.
به اين فوزندها ياد دادن زبان تاجيكى آن قدوى دشواو بودء خيلى
دشواو. جه طوو اين ها اين قدوى اين زبان وا ياد مىكيرذد٠ البته
اين جا كوشش وغيرت خودشان. از من زبان تاجيكى آموختن شان
از ووى مجبوويت نبوده است. يدو مجبور كرده ايستاده است يا
مجبورا ياد٠كرفتن لازم ذبود٥٠ است. نه خواهش خودشان هير بوده
است. خودشان هير مهر ۵اشتهاذد، تا ا.بن كه بعدتو حتى بعد ختير
دائشكاه نيز مخصوص وقت جدا مىكود٠ذد ومخصوص متن هاى
كلاسيكى فاوسى وا مىخواذدذد٠ فاوسى عصرهاى كنشته وا از

فرزنداض براى خوب ياد كوفتن زبان فاوسى *ناجيكى منت داوم.
يايء٠لمءي ; , لأ٩.٠ . ي,؛.;

حكا ب٠تهاى آكنده از حيات



, ... ؛: : ٤٠. .٠, . ٠ا .١٠ .۶٠ ؤ ۶٠٠١ .... ق. اد ٠ى؛ سا.

....... . .

٠. .

ننثنةغ.ه٠آ ٠اعيجت، 0با.١ زء٤ا-تلعء٠ي ٠ةااهذ خ ١٩٠ ل;ء٠ لأب.ا
... - . •. - - -
.... .

.٠س.ا ... .؛ئعا.١لأا-..!؛؛.ا بر.١... ن

.......

آ٠ا؛ئ بغ٠ .٠تب٠،ا٠ أ. ،ل ز. 1 نغغالمه ء؛ ؛١٠ دةا ٠ب ا؛غملألما،

،ء ءدممذا -لط,6 ثمة؛



د. ء;٠ةءع
حكا.بت هاى اكند. از حيات

حكايت .بارزه د٠رراه قانوقى و٠لى شدن زبان فاوسى د٠دناجيكستان
شخص مسئولى دوتاجيكستان جنعاى بيش به مناسبت
يادآووى تاويخ مباوزههاى ٠ردم ٠ا دوواه حغظ زبانء دوواه حغظ
زبان دولتى و قانون ذبانء كه دد جمهودئاى شوروى سابق

صورت كرفته بودء از جمله دو .ناجيكستان سخنوانى كوده و به جه
سبب بى باوه كفته است كه: اين ج٤ كسى نبابد دعوا داشته باشد
كه ما قهرمانى كودي٠إ. همه جمهووىه1ى نزد دو.باى با لتبى؛ قفقاؤ
و اسياى ميانه ا.بن كار وا كودءاند و اين .بى ووند تاو.بخى بوده
حكا.بتهاى اكفده از حيات

است. متن اين سخنان دو ووزنامه ءذج1ت>> ٢٢ ا.بول ٣٠١٠ صحفه ۵
ه٠ر جاب شده است. افسوس خوودم كه ايشان به عنوان نماينده
تاجيكستان دو ساحه فوهثى٠ خصوصأ دو ساحه حغظ زبان، دو.
باوه مباوزانى كه د٠و سادهاى ١٩٨٠-١٩٩٠ دو راه زبان ملى خود. دو
واه زبان دولذى فداكارى ها كرده بودند، ا.بن كونه ناخوشايند سخن
مىكذح٠ كه كويا انها امروز دعواى قهرمانى داوند، ولى سزاواو
قهرمانى نيستند و هكذا.

از آن كسان كه دو .ناجيكستان دو اين مباوزه شركت داشتند.
ب٠ساوىها امروز ليكو دو قيد حيات نيستند. ٠ىتوان كفت كه د٠و
بعضى ساحه ها فقط بنده هنوز د٠و قيد حيات هستحم و ان صحبت
كه بعضى كس٠ان دعواى قهرمانى داوند، امروز ييش از همه د٠و حق
بنده كفته شده است. ايشان كه امروز به آش ٠ذياو بكول شده
آمده (مقالى مردمى با مفهوم جيز آمادءاى وا صاحب شدن) . حتى افدكى
كوشش نكوده است كه از تاويخ مساله خبر .بابد. .ناريخ همين ووز.

اين ناويخ ديروز و .بويرون هير نيست، تاويخ همين ا٠ووزه است.

افسوس كه جنين اناوبخى نوشته ههر نشده است. كه اميدواوم
نوشته شود. الآن بنده ل٠ىخواهم كه بعضى لحفله هايى وا از حيات
خودم، از شركت خود٠م د٠و آن مباوزءها وا بيان كض.

در ان مباوزهها د١و تاجيكستان ما، بواى محافغلت از زبان
اصيل ناجيكى بسياوى اشتواى كرده بودند. از مشاهير ساحه هاى



٢٦
حكا يت ها ى اكنده از حيات

نوهتى. ادبيات. ٠ذعت(هذر)ء .طبوعات و غيو از اين. دد اين
مبارزه كووه زيادى از افواد عادى و معلمان تشلاقه1 هم اشتواى
كودءاند. يادشان بخير. فقط بعضى انها امروز با ما قدم
٠ىكذاوذد(زذدهاذد). ٠ن دو باوه همه آنها يا بعضى از آنها حكا.بت
كوده ذمىتو١ذمء فغط آن جوا كه به خودم دخل داشتء دوباوه آن
كاوى كه به خود من سبوده بودند تا اجرا كنم. بعضى جيؤها وا

يادآو٠عىشوموبس.

مساله زبازهاى على٠ ج٠هووىهاى شوووى سابق دو زمان
كووباجف به ميان آمد. همين كه كووباجف آزادى داد واعلان كود
تا مودم آشكاوا كب زذذد٠ كمبودها وا كوينده مقصدها وا ووشن
بيان كنند و هكذا، همه مردم ساويتى (اتحاد جماهيو شوروى) هم
كه منتظو جنين اشاو٥اى بودند، د٠و همه ساحهه1ى كونل كون حيات
ء٠آشكاوابياذى۶ء وا شروع كردند، اؤ جمله دو باوه احوال زبان ملى

خلقه1ى شوووى سابق.

مساله احوال زبان ملى خلق هاى ااء0ء (اتحاد جماهير شوروى)
نخست د٠و بعضى مجلس هاى مسكو طوح شد٠ د٠و مجلس ها بى كه
دو اتفاق نو.بسندى ن (؛000، ۵و انستيتوت ادبيات جهانء دو
انستيتوت شرق شناسى، دو بعضى ووزذ1مهها، مجلهها و بعضى

جأىهاى ليكو بريا ٠ىكوديد، مودم اذ احوال ساه ذبازهاى ٠لى
سخن آغاؤ كودند. سخن از ا.بن آغاؤ كودند كه د٠وجمهووىها وضع

٢٧
حكا.بت هاى اكنده ازحيات
زبان ملى خيلى بد است. زبان ملى از انكشاف. از توقى بازمانده
است. خيلى خواب شده است، عاجز و ناتوان شد٠ است. د٠و زيو
فشار زياد زبان ووسى قواو كوفته است. دو همه جا زبان ووسى
حكمران است. اما زبان ملى هر جمهووى از اجواى وفليغهه1ى
اجتماعى خود٠ محروم مانده است. وفليغهه1ى اجتماعى خودوا اجوا
كوده ذمىتواذد٠ از حقوقه1 محروم است. عمل نمىكندء وظيغه
خود وا اجرا ذمىكذد٠ به تعبيوى ليكو يس مانده، بازنشسته. خراب
و از كاو افتاده شده است. دو اين باوه دو ٠جلسها بعضى
سخزهاى عجيب نيز كفته مىشد٠ مثادهاى بوجسته|ى ه٠ء آووده
٠ىشد. دوباوه فرهنى ملى. دوباوه زبان ادبى خلقه1. ..آكادميى
لىخجياو٢ء بسياو سخزهاى عجيب ٠ىكغت. يكمين باو همان
وقت ها سخنرانى او وا جند باو دو مسكو شمنيدم. سخن هاى او
تاثيوى عميق دو دل من كذاشتند. دو .بكى از آن جمعآمده1
رؤجنكيز ايتمتاو)>( نويسنده قزاق) سخنرانى كود٠ه بود. من نه يكا
باو بلكه جند باوسخنرانى او وا دءبده و شنيده بودام٠ مثال آورد كه
د٠و شهر <<فووذز>> بيشكيكا امروزه، .بايتخت قوقيزستان، همكى
يى مكتب قيرقيزى باقى مانده است كه به آن مكتب ص از د.بكو
مكتب ها كدام بجه را كه بيرون وانند. بىاستعدا۵ باشد و خوانده
نتواند. به همين مكتب قيوقيزى ٠ىفرستند. جنكيز ايتمتاو ا.بن
كونه كبه1 وا خيلى باأت٠ء مىكغت٠

٢٨
حكا.بتهاى اكفده از حيات

از جمهووى مالدويا بسياو شكايت مىكود٠ذد از ا.بن كه خط شان
ليكو شده است. خط شان لاتينى بود، كيوءبلى شده است. خط
اصلى انها لاتينى است و براى افها خيلى مهير همان خط لاتينى
است. نمايندكان ج٠هووىهاى كوائه بالتيكط خصوصأ استوانى كه
احوال ذبان ملى انها نسبت به احوال زباق ٠لى تاجيكى ٠ا بهتو
بوده استء ليكن با وجود آن، آنها كمبودى بسياوى اؤ فعاليت
اجتماعى زبان ٠لى خودشان احساس و زبان ٠لى خود وا بسياو
طلب ٠ىكردذد.

زبان ٠لى دو هو جمهودى بايد به صووت كامل عمل كندء
فعاليت كند؛ آن كاه توقى ٠ىكذد. اكو فعاليت نكند؛ عمل نكند؛
بيكاو ايستد، اين زبان عاقبت نيست ٠ىشود. جينى كه عمل
ذمىكذد٠؛ كار ذ٠ىكذد به يكان كار دوكاو نيست؛ عاقبت نيست
٠ىشود. زبان هلى هم به همين وا٠ افتاد. است. مثادهاى بسياوى
آووده شد كه سادهاى حاكميت شوووى جندين زبان از بين رفته
است. از زبازهاى خلق هاى خود كه زبانشان جندان قوى و -نوانا
نبوده است يا اين كه اكوقوى و توانا مم بود. است؛ جون خود اين
خلق كم بودءاند و دو بين خلق هاى ليكو هحصور هاذدهاذد دو
نتيجه كيركير زبل نشان اذ بين رفته است. وقيرهاى عجيب دو
هطبوعات آن سادها دومسكو جاب ٠ىشد. بعضى آن وقم ها وا٠ن
دو بعضى ٠غالههايم ذوشته|م.
حكا.بت هاى اكفده از حيات

مباوزه ضدبى حقوقى زبان ملى ومباونه بواى حغظ زبان از
مسكو اغاز شد٠ دو كووءهاى دموكواتى مسكو از طرف نمايندكان
جمهووىه1ى كوناكون شوروى أغاز شد. اين دو حقيشت يى
مباوزه بود. مباوز٥اى سخت هم بود ٠كه دو اتحاد شوروى نغليو
نداشت. من ان سخذر|ذىها وا كوش ٠ىكودم و دو باوه زبان
خودمان. دو باره احوال زبان فارسىتاجيكى تاجيكستازهان فكو
هىكردم كه اس ذبان، اس زبان بنوكا كه تاويخى هزاوان ساله
داشته است و دو طول تاويخ طولافى خود ثووته1ى عالى جمع
أورده است. متاسغانه امروز قدوآن ئووته1 وا ذمى۵اذذدء از آن
ثووت ها استفاد. ذسءئ٠ود. زبان تاجيكى از حقوق محروم و دو
جاوديواوى خالآها هانده است. انديشه ٠ىكودم كه اكر اين طوو
دوام كندء معلوم است كه واه زبان ملى ما از جاود.بواوى خانه يكا
واست به سوى نيستى است. و با تاسف ٠ىديدم كه زبان مليمان
دو جاود.بوارى خانه مانده است وبه سوى نابودى ٠ىرود واز زنده
ماندن آن اميدى نيست. مىخواست٠ء دو اين باوه ٠ن هم جيزى
بكو٠بمء خوب كوش كودم سخذر|نىهاى ٠جلسهاى مسكو وا و
عاقبت به اين فكر آمدم كه ما هم بايد آوام نشينيم؛ .ناجيكستان
هم بابد خاموش نايستد. بايد ب1 ابن مباوزه همراه شود. جوزكه
زبان اناجيكى از ليكو زبازها خيلى زيادتو اسيب د٠ بده است.
نسبت به ليكو زبازها خيلى ز.باد٠ذر به واه نيستى نزديكا شده
است. بسياو ٠ىخواستم كه جيزى بنو.بسم، اما ٠ىداذستم كه
<1£بتهإى ا5تد0 ا3 <^أ0 ١

اكوجيزى هو بنو.بسو امكان جاب آن دو دوشنبه وجود نداود و

هىكويذد كه ملت جى (ذاسيوذاليست)شد٥ است. بعد دو بعضى

٠جلسهاى مسكو كوكو كفتن وا شروع كردم. ٠ىديدم كه مردم

جه مىكويذد٠ سخن مرا قبول ٠ىكلذذد يا نه؟ آن ۵موكواتهاى
مسكو كه اين مسالعءوا اغاؤ كو٥۵اذد ايواد ٠ىكيوذد .با نه؟

كووباجف، مىخو1ست زبان ووس وا دو تمام اءنحاد شوووى
زبان دولتى بنمايد، اما آنهايى كه د٠و مسكو و دو جمهووىه1يشان
بواى دولتى شدنى ذبان ملييشان تلاش مىكو۵ذد، نيت كووباجف
انها وا خيلى به تشو٠بش اوود. بود. بنابو اس<دووغيج>> (تلاش و
د٠ادو فرياد) شروع كردندء ولى نتيجه آن هنوز معلوم نبود. آزكاه
كه دو كيشينياو ( يايتخت مالديو)بودم، دو باوه مباوزهاى كه دو
جمهووىهأى كوناكون براى دولتى شدن زبان ملى انجام مىكوفت٠
معلومات مهمى داشتهء. از مباحثه هايى كه دو دوشنبه د٠و
قاجيكستان دوام داشت، از مباحثه هايى كه د٠و مالدوى ادامه
داشت و د٠و ييش نظر خودم صووت ٠ىكوفت. از مباوزههاى مردم
جمهووى استونى و بعضى جاهاى ليكو نيز اندى مواد و معلومات
د٠و د٠ست داشاد.

د٠و ابتداى سال ١٩٨٨ ميلادى بيماو و بواى اولين باو دو
عمرم د٠و كسلخ1ذه حكومتى بسترى شدم. مهلت معالجه وا ٣۴
ووز تعيين كرده و مرا ٢۴ ووز ان جا نكأه داشتند. دو همين ا.بام

٣١
حكايت هاى اكند. از حيات
بسياو ه٠ء يوكاو و كوفتاو بودم. امكان نداشتير كه ٢۴ ووز بخوابير.
ولى لازم ٠ى۵اذستذد. يس با خود قراو كودم كه د٠و اين ايام
بسترى بودن .فاله بنويسير. وقت از ا.بن بهتر كه مدت۵ا آوزويش
وا داشتير؟

سه مقاله نوشتير به زبان ووسى. .بكى دو باوه احوال زبان ادبى
تاجيكى با عنوان <(هوكس به زبان خويشتن دوماند>>. مقاله دوم د٠و
باوه -ض زبان اجيكى بود. دوباره ا.بنكه ا.بن ذبان بزوى تاجيكى

ما دوست تعليير داده ذمىشود٠ د٠و مكب هاى عالى از اين زبان
بزوى بهره كوفته ذمىشود٠ دانشجو مىوو۵ دانشكاه ولى متاسفانه
<<جلهسواد>>، نييرسواد بيوون مىآيد٠ سطح سواد اهل جامعه يست
است. جامعه تاجيكان، جامعه كيرسوادان شده است و هكذا. نام
مقاله وا كذاشتير رؤحكومت عصرها؛. مقاله سوم هير؛ به ز.باث ووسى
بانام دوزبانى يا بىزب1ذى؛ بود. ٥واين مقاله به دوزبانى كه د٠وتمام
000.3 تشو.بق و توغيب ٠ىشد كه كو.با همه خلق ها با٠بد دوزبانه
باشند، نه تنها زبان خود، بلكه زبان ووسى وا نيز بدانند، يوداختير.
د٠وباوه اين كه جكونه ا.بن مساله وا بايد حل كرد كه بو ضروزبان
ملى نباشد بحث كود٠م. ابته جاى شاى وشبه نيست كه هر كس از
مردم شوووى وديكران نه تنها بايد زبان ملى خود٠ وا بداند، بلكه
زبان روسى وا ه٠ا دانستن و حتى ليكو ؤبازهاى خاوجى وا
دانستن خيلى خوب است، ليكن كب دو ا.بن است كه جكونه
دانستن لازم است؟ به جاى زبان خود زبان ليكو وا اؤ خود كودن

٣٢
حكا.بت هاى اكنده از حيات
لازم است؟ زبان ووسى وا مثلأ به جاى زبان خود استعاده و به كاو
كوفتن لازم است؟ ا٠بن محتواى مقاله سوم بود.
مهلت معالجه من صربه آخو وسيد و آمدم به مسكو. مقاله يكم وا

كه دوباوه ؤبان ادبى بود. به رؤليترتوونى كذ.بتهة بودم. (رليترتوونى

كنيته لا ووحيه دموكواتى داشت. خيلى اؤ يهلوهاى (مسالهه1ى)
مهم جامعه وا زود مىبو۵اشتذد و بواى دوست حل شدن آن
كوشش مىكودذد٠ اما با ايزحال بواى جاب مقاله من دو شبهه
ماندند، كفتند كه اندى نوم كنيير تا امكان جاب فواهم شود.
مخالغت كودم، بنده اصرار ذمود٠م كه همان جيؤى كه هست جاب
كنيد. من وا نزد مديو ووان كودند. مد.بو مجله مقاله من وا كوفت و
زود٠ يكا جشو دواند و كفت:

~ ممكن است كه ما بكيويوء ليكن دو صفحه اول آن وا
يوتافتن(حذف كود٠ن) لازم است. ا.بن كاو وا زود اجوا كن، بياوو تا
جاب كنيو.
كفتم:

— من ا.بن كار وا به زودى اجرا كود٥٠ ذمىتواذو٠ جوا كه دو٠ما٥ است
تاجيكستان ذبود٥ام، و بليتو دو دستير است كه لس فردا به
دوشنبه بروم؛ و براى اصلاح ا.بن مقاله وقت كو مىهاذد٠
حكايت هاى اكنده از حيات
كفتهم اكوممكن باشد. از همين نقطه نظر خودتان مقاله مرا اصلاح
كنيد. اما ايشان كفت كه:

- نه من و يا يكى از كاوكنانمان ص يكا كلمه اين مقاله وا
ذمىتو٠ذد ليكو كنند. كه اكو لآليترتوونى كزيتهة به مقابل شماكاوى
بكند آكاد٠يكاها دوو(زود) ٠ىروذد كميته مركزى. مجلس تشكيل
مىكذذد٠ عاقبت ها داشتفش ممكن. بنابو اين هر كاوى كه لازم
است وا خودتان بايد اجرا كنيد.

به ناجاو كفتم:

- فود٠ا ساعت ١٠ صبح من اين مقاله وا تياوكوده ٠ىبياومء ولى آيا
شما هم به كاو مىبي1يد؟ مديو كفت:

- كه شما مقاله وا آماله كوده بياوريد. من هير مىبيام٠

به خانه امدم به .بسوم انوو كفتم ممكن است كه من توا ساعت سه
سحو بيداو كنم و تو مقاله موا ماشمين نويس بكنى؟ انووواضى شد
كه بو وقتتو بخيزد٠. من كاوى وا كه لازم بود، .بكا به يكا انجام
دادم. كو.با مقاله دوباوه نوشته شد، د٠كوكونى ها شد، كب ها يس و
ييش شد و هكذا، اما د٠و أصل متن عمومى ليكو نشده است، .نفيير
نيافت. راس .ساعت سه سحر من كاو وا به اخر وساندم. ا٠ذوو وا
بيداو كود٠م و او مقاله وا تا.بب كود. ساعت نه .بكاهى به كزيته آمدم
كه د٠يدم مد.بو نيست. اندى منتظو ايستاد٠.بير، نيآمد. از همكاوانش
حكا.بتهاى اكنده از حيات

دوخواست كودم كه يكا تلفن كذذد٠ عاقبت كاومندان شعبه
مصلحت كود٠ذد كه ؤنكا بزنند به خانه مديو و كفتند فلانى كه
ديووز مقاله آورده بود٠ امروز دوباوه آمده و منتظر شما هست؛ جه
كاو كند؟ مديو كفت كه حاضر مىبيام٠ منتظو ايستد. مديو .بيدا
شد، امدمق1لهام وا كوفته ووق زد و كفت:

- قابل قبول است. من ايوادى نداومء اما مقاله با.بد توسط دو
شوواى تحريو مطالعه و تاييد شود ليكن من كوننمش ٠ىكذيم كه
اين كاوانجام شود.

من شماوه بعدى نشريه وا كوفته ديدم كه جاب نشده است. تلفن
كود٠م به ان مد.بو، كفت نتوانستيم كه دو اين شماوه. جاب كنيمء
جاى نبود، ليكن من تلاش ٠ىكذم كه دو شماوه اينده حتما جاب
شود٠. منتظو جاب دو شماوه آ.بذده باشيد. ,شماوه ليكو هم كه آمد،
باز د٠يدم كه مقاله من جاب نشده است. باؤ ٠ذلغن كود٠م به مدبو،
كفت:

- كه بلى نتوانستيم بكوئيم كه زوومان نرسيد، اما د٠وشماوه آينده
حتمأ جاب خواهد شد٠

و خوشبختانه د٠و شماوه آ.بذد٥ حقيقتأ همان طوز كه من مقاله وا
داد. بود٠م جاب شده بود و بسياو خوسند شدم. اين مقاله من د٠و
ماه نوامبر سال ١٩٨٨ جاب شد با عنوان وهر كه او به ذبان


حكايت هاى اكند. از حيات
خويشتن دوماند؛. اين مقاله، مقاله سال هير شد، جايز. ه٠) كوفت.
خبر جايؤه كوفتنش هير دو شماوه يكير سال ١٩٨٩ همان ووزنامه
اعلان شده است.

بعد از جاب اين مقاله از هو سو نامه ها ٠ىآمد و به من تبريكا
٠ىئتذد بواى نوشتن جنين مةالهاى٠ مقاله وا عمومآ ٠قالهاى
جسووانه به حساب اووده بودند كه با شجاعت نوشته شده است و
از زبان خودشانء از جمهووىه،ى خودشانء از زبان ملى
جمهووىه1ى ليكو حكايت مىكودذد٠ و تاكيد د٠اشتذد كه مقاله
نوشتن و دفاع كود٠ن لازم است. فقط يكا نغو به اين مقاله من ايواد
كوفته بود. يكا نغو از خوانندءهاى شهر مسكو نوشته بود كه دو
سولوحه مقاله تو يكا كلمه غلط هست. ذوشته١ى - - - كه
دوستش اين —٠- است. من به او نوثمتير كه تشكو بواى اين
مصلحت ٠ ليكن من اين قدو نازكى زبان شما وا ذمى۵اذستير،
متاسفانه كاومندان ووزنامه هير به اين طوفا مساله اهميت لازم وا
ذداد٥اذد، ليكن منبعد اصلاح ٠ىكذير و هكذا همين. ليكو ا.بواد٠ى
نبود. عجبير از اين بود كه ذ1مههاى كه من مىكوفتير از همه

وسيوبليكه ها <جمهووىهاى) شوووى سابق بود فقط اذ

تاجيكيستان ذامه١ى د٠و ا.بن ؤمينه نداثمتير. هرجند كه تاجيكستان
هير به ان مباوزه بنوكا، مباوزه بواى زبان ملى دليرانه داخل شده

بود. خيلى ييشتر از همه جمهووى۵اى اسياى مركزى.
حكايت. هاى اكنده از حيات

تاجيكستان به يا خواسته و بواى زبان تاجيكى فاوسى خود مباوؤه
وا آغاز كوده بود.

ماه نوامبر سال ١٩٨٨ انستيتوت زبان و ادبيات به نام

وودكى يى كنفرانس بؤوى وممم دوباو٠ وضء زبان ا٠روذى بويا

كود. در اي٠ن كنفرانس ٠علمهاى بوتو و ييشقدم همه ناحيههاى
تاجيكستان وا دعوت كوبه بودند. معلمه1ى دعوت شده هم زود و
با شوق و ذوق تمام امده بودند، سخنران اول اين كنفرانس كه دو
تالاو آكادمى علوم تاجيكستان بوكؤاوشد مرحوم شراف١لدين
وستم١ف بود. شر|فالدين وستم٠ف دو سه ووز ييش از كنفرانس
متن ٠عروضهاش وا به بعضى افواد نشان داده بود تا آن وا خوانده و
نظوشان وا بكويند. او د٠و اين متن ييشنهاد كود. بود كه به زبان
تاجيكى مقام دولتى داده شود. وئيس انستيتوت زبان و ادبيات به
نام وودكى، عبدالقادو مذيازا.بف هم اؤ شراف|لدين وستم٠ف
خواهش كرد٠ كه متن سخنانش وا بياوود تا او هم ليده و بواى
معووضه تصد.بق كند. عبدالقادو منيازايف جون با متن سخنرانى
شناس مىشود٠، هىبيذد كه آن جا ييشنهاد هست كه به زبان
تاجيكى مقام دولتى داد. شود. به وستم١ف ٠ىكويد: اكواين
ييشنهاد وا از متن سخنرانى حنف نكنى از يوتبيليت(ءضويت دو
حزب كمونيست) محروم مىشوى٠ .بكا زمان د٠يدم كه وستم١ف
خيلى ناواحت ٠ىآيد، ماذدهاست كه كويه كند. كفتم جه شده؟
كفت شما هم ببينيد و نظوتان وا بكويد كه من اصلاح كنم. بنده
حكايت هاى اكنده از حيات
افته، خواندم و ييشنهادش وا كه زبان تاجيكى زبان دولتى شود
معقول دانستم. اما وستمءاف حيران بود كه جه كاو كند؟ د٠و همين
حال كنفرانس اغاز شد. وستم٠ف معروصه كود. ليكن اندى
كوسيده-توسيده كب ٠ىزد. خصوصأ به هنكام ييشنهاد زبان
دولتى شدن زبان اناجيكى، حده كاو كود نفهميدم... يا ا.بن جمله وا
يوتافت، يا نخواند. .با نامفهوم و نافهما خواند كه نامعلوم كنشت و
وفت. از ايزوودوسخنرانى اساسى كنفرانس سشنهاد زبان د٠ولتى
شدن ,زبان .ناجيكى صدا نداد.. يس از اين. مناكوات شروع شد. دو
مناكوات بند. با قاطعيت تمام- طوح مساله. كود٠م كه كنفرانسى ما
بايد به حكومت تاجيكستان .بيشنها۵ كند، تا وصع زبان وا مطالعه
كند. اين ييشنهاد وا خوش .بيشواز كوفتند. خيلى دست زدند،
دست و ٠با كوفتند، بعد از تنفس ذيمووزى كه كذغر١ذسمان دوام
يافت، كلرخساو وسيده آمد. به او هم سخن دادند. او ههء فقط
همين وا كفت كه با.بد مساله به ميان كذاشته شود و كنفرانسى اين
مساله وا د٠و بيش حكومت كذاود٠. اين ييشنهاد كلرخساو هم با
ووحبلذدى *نمام ييشواز كوفته شد. دو .بايان مجلس عبدالقادو
منياؤايف به رنده تكليف كود، كه همان .بيشنهاد خودم واء بواى
داخل كودن به قواو(بياذيه) كنفوانسى، به صغت يكا ماد. تحويو
كود٥٠ بياورم. بند. هم بيكاهى اين كاو وا انجام د٠اد٥ ووز ليكو
.بكل هى آمديم٠ عبدالقادو مندازايف اين نوشته بنده را خواند و
كفت جون ا.بن..بيشذهاد از فام كنفرانس انستيتوت مىرود٠ بنابر اين

٣٨
حكايت هاى آكنده از حيات

ضروويست كه بكوييس دو زبان. زبان دولتى شود. هرجند به اين
ييشنهاد واضى نبودم، ليكن او كفت كه صواب همين است. همين
طووبايد كود، وكرنه همه ما سخت جؤا هىبي٠ذييم.
د٠و ووز دوم كنفرانسى من خلاصه بيدنهاد خود وا كه ديروز به
شكل ماده قواو كنفرانس ييشنهاد كوده بودمء نوشته آوردم. بنده
جون به اهل مجلس اين ماده قراو دونبإ نى وا عرضه كودمء يعنى
د٠وذبانء ذبان تاجيكى وزبان ووسى زبان دولتى شودء تالاوبسياو
شوويده، بعضى هااز جاى خيسته (ولندشده) ذ1واىكى خود٠ واابمواؤ
كودند. كفتيس، بواى اينكه قبول شده. ود نشود. بواى اينكه
حكومت قبول كند ييشنهادمان وا و جاوه اند.بشى بكند. دو زبازوا
قيد كرديس. اما با ايزحال قبول نكودند. داد و فر٠باد بوداشتندء
حتى بنده كفتس كه اكو زبان ووسى وا قيد نكنيس ممكن است همه
تنبيه شويهء. باز هس به كب من واضى قشدند، و ناكيد كودند كه
يكا زبان بايد زبان د٠ولتى شود٠. همه دست و ياكوبان:ؤؤ.بى زبان
بايد زبان د٠ولتى شود>>. مىكغتذد٠ من٠ به طوو خود كوشش كودم
بفهماض كه كفتكوى ما بسياو كشال شد (طول كشيد). اهل
زل(سالن) بيشئنر شوو.بد .بس عبدالقادو مذيازا.بف مجبوو شد اين
ماده وا به آواز(وأى) بكناود. دو نهايت ا.بن ماده قواو كنفوانس با
ويوايش بنده عينأ آزكونه كه شرافالد.بن وستس١ف آورده بود
جاب شد. و ماده قواو به واى كذاشنه شده صددوصد آواز كوفت.
حكايتهاى اكند. از حيات
وقتى كه قبول شد يكا زبانى و نتيجه وا اعلان كودند؛ بأن تمام
تالاو آكادمى شادمانى كودند. قواو مجلس ووؤ ليكو دو ئ١
ووؤنامه جاب شد كه دو سر آن ه٠ر قدوى جفجال شد. دو همان
ووزهايى كه كنفوانس ادامه داشتء دو مقاله بنده دو تاجيكستان
جاب شد. .بكى توجمه تاجيكى همان مقاله كه به زبان ووسى دو
ليتيرتونى كؤيته جاب شده بود و ليكوى نيز ٠قالهاى بود دو باوه

ذبان امووؤى و وضء آزووؤى ؤبان تاجيكى- البته آنىه كه بواى
ؤبان دولتى وقانون ؤبان مباوؤه ٠ىرفت، يكا جند .قاله ليكو هم
نوصد.

دو نتيجه قواو كنفرانعس بعد يى كرو٠ كاوى تشكيل شد كه دو
جلسهه1ى اين كوو. كاوى سه حهاو نغر از يوويستها (حقوق
شنابسها) كه قانوزنويسى وا هىداذستذد اشتواى داشتند. تا آخو
كاو، سيوله مىشو۵ به انها تا قانون زبان دولتى وا بنويسند.
من دومسكو بود٠م كه قانون زبان تصديق وتصويب شد. اجلاسيه
شوواى عالى تاجيكستان كه تشكيل ٠ىشود بعض ها مىكويذد٠
كه آن متن ممكن است كه حالا قبول نشود. مى۵اذستيم كه دو
دوشنبه هم مباوؤه سختتو شده ابستاده است. با همين انتظاو د٠و

ييش واديو نشسته بودمء ليكن واديو جيزى ذمىكغت٠ ووذهاى
كنشته د٠و اين مساله هو ووز د٠وسه باو جيزى مىكغت٤ اما اكنون
خاموش شده بود. ووز د٠واز خاموش، بيكاه شد، خاموش است. تلفن
حكا.بت هاى اكنده از حيات
كودم به دوشنبه اما نتوانسم كسى وا .بيدا كنم عاقبت
شر|فالدين رستم١ف وا ييدا كود٠ه يوسيدم كه احوال جيست؟
بسياو خوسند بود شرافا|لدين وستم(ف. كفت وقتى كه نتيجه
آوازدهى وا اعلان كودندء وكيل ها يكا.بكا آغوش كشاده يكديكو وا
تبريى مىكود٥اذد٠ از جشمانشان اب برامده اسهت، اشد
شادى...همه با خوسندى تمام جشن كوفته اند. با تكليف
شراف٠لدين وستهءاف قراوشده است كه بيست و د٠وم ايول هرسال
ووز زبان اعلام شود. همه ووز زبان وا با خوسندى تمام كو.با جشن
كوفته٠ذد. جون اين خبوها وا اؤ او شمنيدم خوشحال شدم. اين
دست اوود بزوكى بود د٠ر تاويخ تاجيكستان صاحب استهلال. اما
ا.بن مساله ها بواى مرد٠م ما نو بودند. مرد٠م از ماهيت مساله جندان
خبر نداشمتند، ليكن معلومات داد٠ن به مرد٠م دوكاو بودء فهمشى
ايزكه يكا زبان با.بد زبان دولتى شود. كا٥كا٥ نامه ها.بى ضد زبان
د٠ولتى مىفرست1دذد به د٠وشذبه، مضمون همه ناءاءها هم .بكى بود٠
٠ىكغتذد، نوشته مىنوستاد٠ند.

سال ١٩٨٩ جندكاه دو مسكو بود٠م و ٠غالههاى جاب شده
د٠و ا.بن زمينه وا ديدم. دو. مقاله تحقيرآصز بوا.ى علم و ادبيات هم
بود. افسوس خوودم كه جوا اين.. كونه حوفاها د٠وحق زبان ما كفته
مىشو۵، كفتيم د٠و يكا مقاله ء بى بوآمد. بى مصاحبه با مديواين
انستيتوتء بكويم كه:آهاى اى افرادى كه ٠قابل نيان دولتى شدن
زبان .ناجيكى ى ٠ىزسد اثبات كنيد حرفتان را، دو همين ايام

٤١
حكايت هاى اكند. از حيات

قانون ذبازهاى ملى كووباجف ص جاب شد كه ذبان ووسى زبان
دولتى اعلان شود. اين قانون ؤبان دولتى جمهووئا وا بسياو به
تشويش آوود، بسياو به حيرت آوود.

قانون زبان بيست سال خدمت كود. خدمت وى محيش از
همه عبارت اذ ان بود كه يايههاى حقوفى زبان تاجيكى دد اين
مدت دو تاجيكستان دو تمام اداو٥ها، ٠وسسههاى دولتى و
غيردولتى به صغت زبان وسمى جاوى شد. ٠ا به زبان تاجيكى
دفتوداوى ياد نكرفته بوديحبم، جند وقت باز فواموش كرد. بوديهء، نو
ياد كوفتن لاذم امد. دو بعضى ج1ىها كووسهاى تعليمى تشكيل
كودند. كميته اصطلاحات كه سال ١٩٩٠ تاسيسى شد اولين وظيغه
خود٠ وا همين دانست، كه اصطلاحات اختصاصى همه اد٠او٥ها، همه
وزاوتخاذهها٠ همه موسسه ها وا تياو كند. با قواو حكوهت همه
٠وسسهها، همه وزاوتخاذهها٠ همه اداو٥ها به كميته اصطلاحات
مراجعت كودند. كميته اصطلاحات جند سال اول به همين كاو
مشفول شد. اصطلاحات اختصاصى، حتى جاب ههر شدند. همان
وزاوتخاذهه1 خودشان جاب كودند، ليكن ٠بكا قسمش جاب نشده
است. جاب شود٠ بهتر است و هكذا. كوبم كهء زبان *ناجيكى همجون
زبان د٠ولتى در حيات اجتماعى .بكا جا.بكاه معين اشغال ذمود٠.

.بيش از سال ١٩٨٩ د٠و جامعه، زبان تاجيكى وجود نداشت.

هر اداوءاى كه ٠ىرفتيد كاوكزاويش فقط به ذبان ووسى بود، حتى

،
حكابته1ى اكنده از حبات

دو مكزين (مغازه) به زبان ووسى سخن كودن لازم ٠ىآمد- بعد اؤ
جند سا.ل موفق بواى ذبان .ناجيكى كه موفقيت بسياو كلأنى هير
بود، لاذم امد كه اين قانون ذبان وا تحوير كذي٠ا، و.بوا.بش نمايجء-
حكومت باز كميسيون قانون زبان تشكيل كود و باذ كووه كاو
تشكيل كود. تا اين. قانون زبان را از سر نو ويوايش كنند يا ايزكه
يكا لايحه نو به وجود بياووند. يكى از اعضا ا.بن كوو. كاو بغده
بودم. افسوس. افسوس كه از ان كسان كه سال ١٩٨٩ اعضا كووه
كاو بودند و ٠تن قانون زبان وا به وجود آوودند. تحر.بو كودند.
تكميل كودند وهكذا ودو اين كاو خيلى -تجربه ييدا نموده بودند.
ان وفيهان ما ليكو نتوانستند دو اين دومين كووه كاو شركت
كنفد. انها ليكو دو قيد حيات نيودند... ا.بن كووه باز اول قانون
خودمان وا كه سال ١٩٨٩ قبول شده بود. كوفته خوب آموخت.
يويذسيبه1ى اساسى(قاءد٠ هاى اساسى) ان وا بواى خود معين
كود. سال ١٩٨٩ ما همه لا.بحههاى قانون زبان كه د٠ر كشووهاى
همسايه بود را كوفته ليده بوديم كه دوستان ما جكونه كاو
كودءاند. دو انحويو دوم و سوم جه كودءاند، از جه عباوت است، جه
كاو كود٠اذد، جه جيزها علاوه كودن لازم شده اسب. حتى بكا
امكان ييدا شده بود كه بعضى جيؤها دو لهستان هست. دو
جكا(سلواكى هست، خبرداو شويير. اندكا ووق زنيم و هكذا. همين
خل -نجوبه بعضى كشووهاى د.بكو وا هير به نظو كوفته كاو كوديير.
يكا متن اساسى ما ا.بن باشد كه دو دومين قانون زبان، ذبان
1^ااا0 ا3 <*ا0

تاجيكى و آن دوذبانيء يكمين قانون زبان كه سال ١٩٨٩ قبول
كشته بود ٠ذكواو نشود.

در سال ١٩٨٩ شرايط و وضعيت جنان بود كه ما ضروو دانسيم كه
وسما فقط زبان تاجيكى* زبان دولتى شود وهمواهش زبان ووسى
نيؤ دو دولت۵اوى باشد. بواى آن كه آخر عمر اهيداتودى شودوى
بود وبواى ٠ا عمل كودن وحوف ندن به ذبان ووسى لازم بود. بعد

دو ان وقت حالا زبان تاجيكى جندان تجربه اجتماعى. فعاليت
اجتماعى دو جامعه ه٠ر نداشت. نو، اكنون زبان دولتى شده
ايستاده بود. بنابو اين لازم بود كه دو يهلويش زبان ووسى باشد و
هكذا. ايزوا ٠تخصصهاى ٠ا حالا ٠عين خواهفد كود. ههءجنين
ماهيتا دويكمين قانون ؤبان ٠ دوزبان وا ووا ديد. ظاهوا كفته نشده
است٠ ليكن ماهيتادو ؤبانى هست.

دوسال ٣٠٠٩ قراو شد ووى دومين قانون ذبان كاوكذي٠أ
ووى ذبانى كاو كنيير كه اكنون ذبان ۵وكى بود و بايد حاكميت

مطلق داشته باشد. عملى مكمل باشد و فقط همين كونه عمل،
عملى مكمل. اوزشمند ٠ىذواذد نوقى زبان وا تامين كند. وفيقان
ما كه در كووه كار بودند. همه اين اصلو١ قبول كودند. ٠ن ديدم كه
همه همين اصل وا ٠ىخواهذد. دواين ٣٠ سال عمل يكمين قانون
نبإ ن معلوم شدكه امرون بايد جه كاو كذي٠ء واين اصل وا همه قبول
كودند. كوشش بسياوكود.ب٠ا تا كاومان زود و خوب به آخو بوسدء

٤
حكا بته-أى اكفده از حيات

وقتى كه كاومان به آخو وسيد متن ييثزنويس قانون ذبان وا به
وز١وتخاذهها فوستادند. وضايت وزاوزها وا كوفتند و بعد هتن وا٠
هتن قانون زبان وا به وؤارتعا فوستادند، وفايت آنها وا دوباوه
كوفتند، به حكومت دادند. اول متن به شعبه حقوق دستكاه وئيس
جمهوو آمد. آن جا كاومندان بى٠هابا قلم ؤدن كوفته بعد بوآوودند
به .حاكمه. ديدم كه از آن اصل. دوؤبانى وا دو جامعه نكاه داشتن
٠ىخواهذد. همه ٠اد٠ها دو يهلو و يكا قسم ح٤ئوقهاى ؤبان
تاجيكا وا اجرا نمايدء يعنى زبان دولتى وا اؤ يكا قسير ٠حقوقهاى
خودش واداشتن. بعد اين هتن وفت به هجلس نمايندكان٠ دو
آخوين لحغلهه1 يكد هاده داخل كودند به قانون ؤبان ملى كه به
ياى حفوق معياوى به دوؤبان صادو٠ىشوذد. اين دوليكوقانوزها
بود. دوعمل بود. عملى ٠ىشداين ماده. ليكن دوقانون ؤبان نبود-
ا.بن مابه خلاف قانون زبان است. جون به قانون زبان هير داخل
كودند اين هاده وا. اين شد كه تمام قانون زبان وا به ان موافق
كنند. تمامأ اصل قانون وا ديكو كرد. ويوان كود. تمام قانون وا
د.بكو كودن لازم بود. مادءهاى ليكو هم هست كه با اصل مغايو
است. با همين غلط ها به تصويب وسيد دو شوواى عالى. هم امضاء

شد از طوف رئيس جمهوو هير امضاء شد. من متن قانون .بكير زبان
وا كوفتم، ووق ؤدم. خوب اؤ نغلو كذوانيدم. تا ببينم كه دو سال
١٩٨٩ هم غلط كنشته بود يا نه؟ ديدم كه غلعنى نيست. لا١قل
٠ىةوان كفت كه غلط ظاهوى نيست. دو متن قانون ؤبان كه سال
حكا.بتهاى اكنده از حيات

١٩٨٩ قبول كرده بوليه)٠ اما دو متنى كه سال ٢٠٠٩ قبول كوديحمء
دوقل غلط هست. متاسغانه وضع زبان مااززمان قانون اول تازمان
قانون دوم بدتر شده بود.

ذ٠و باوه زبان فاوسى تاجيكى كه د٠و همه مادءهاى قانون
درج كوديده است با عمل كودن دوباره جان كرنتفش د٠وكاو بود
بايد كه خود٠ش عمل كند. د٠و همه كوشه و كناو جامعه ههر عمل
كند؛ ءلىحد٥ با.بد سخن واند. اين موضوع ءلىحد٥ است. زبان ما
فود٠ا و وسفر۵ا جطوو مىتو١ذذد از ووطه نيستى نجات د٠هذد؟
واهش وا الان معين كرد٠ن دوكاو. وا٠ دوستش وا باءبد ييدا كود ت
نقش مثبت كذاود دو جو.بان تجديد زبان تاجيكى. مقاله نوشتن
لازم است. سواد لازم است.
حكا.بت هاى اكند. از حيات

حكايت ها.بى از لوران دانشجويى

١- آخوهاى سال ١٩۴۴ و اودهاى سال ١٩۴۵ بغده دو
آخرين كووس انستيتوت بداكوكى دوشنبه، حاضره دانشكاه
آموزكاوى شهر دوشنبه تحصيل مىكودم٠ اين مدت ما د٠يكر د٠وس
نداشتيس؛ د٠وسىها تمام شده بود٠. اكنون به ما ازادى دادندء كه
مستقلانه براى امتحازهاى دولتى تياوى ببينيهء. فقط جند
ليكسيه آبزاوى ٠ (كفتكوى شاكود و استاد د٠و موضوعى خاص)
براى ما كذاشتند. يكى از ا.بن ۵وسها، د٠وس استاد٠ اوجمند من
ناصرجان معصومى دو موضوع فعل بود. داملا معصومى به ما دو

٤٧
حكايت هاى اكنده از حيات

موضوع فعل يى اثو مهم علمى تحقيقى كه ان وق٠تها كم نغليو
بودء بيشكش نمول. ما با حيرت وتعجب. ا٠ا با خوسندى اين دوس

وا كوش مىكوح٠يم. ووىبد۵او٠ىكودي٠ا و نوشته ٠ى/فتيم-

فعل واسادهاى بعد هم. دوفكولته زبان وادبيات به صغت ليكسيه
ابؤاوى خواندم. اين خواندزها كويا يكا نوع سنجش بود وهو دفعه
به اين مناسبت استل د تحقيقات خودوا ٠ى سنجيدند. ٠ىآزمودذد و
.تكميل ٠ىكودذد. دو آن سادها كه خود داملا معصومى مديو
انستيتوت زبان و ادبيات به نل م وودكى تعيين شده بودند. اين
انستيتوت.بكمين رركوامتيكه علمى زبان تاجيى>>(دستووزبان) وا
اماله كوده و جاب نمول. دو همين كوامتيكه اين لافعل* نل صوجان
معصومى هم بود. ذمىداذم كدام سال بود سال جاب آن كوامتيكه.
همين وا ٠ىداذم كه ا.بن ا٠قر، اين لافعل* داملامعصومى جغدين سال
ييش از جايش، كاو مىخوو۵(استفاد. ٠ىشد)، زحمت علمى
جند.بن سال بواى آن كشيده شده بود كه اول آن همان سال
١٩۴۵. سال ۵اذشجو.بى بنده بود.

٣- سادهاى دانشجوئى دو اداوه ووزنامه تاجيكستان
ساو.بتىا كاو ٠ىكودم. نمونه خوان بودم، مصححى كودم حتى،
مخبرى هم كودم. ليكن سال ١٩۴۴ وقتى، كه ما به كووس جهاوم
كنشتيهء، از بس كه بسياو دووه يوهئوليت اصيل و دانشجوئى
آغاز يافت. لازم بود براى دووه تياوى به امتحازهاى د٠ولتى سخت
حكا.بت هاى اكنده از حيات
دوس بخوانير. به همين خاطو از كاو ووزنامه جواب كوفته بوآمده
بودم، اما داملا شريفاجأ ن حسيززاده كه معلج تاويخ. زبان و
ادبيات ما بودند. مرا بواى كاو در ؤدلبارىنى)> (لابواتوار)
فيليال(شعبه) آكادمى علوم ء00€، دعوت كودند. قبول كوده و
آمدم. اين انستيتوت يكى از مهمترين اس٠تيتوتهاى فيليلى
آكادمى علوم ءءءء دو دوشنبه بود و بعد سال ١٩۵١ همين
انستيتوت به دوبخش ءمي٠ا شد وائستيتوت تاوبخ وانستيتوت
زبان و ادبيات وا به وجود٠ اوود. من به انستيتوت زبان و ادبيات
آمدم، تا موادهاى بخش آرثميو و بايكانى فولكلوو انستيتوت وا

ووىبو۵اوى كذ٠ء- سياهه نوشتن لازم بود- ٠واد وا وهىبدداوى

مىكود٠م باتهيه سياهه وهكذابعضى كاوهاى ليكو.
دو بين معليرهايير به كاو افتاده بودم(با معليرهايج همكاو بودم).
معليرهاى خودم دو ان جا كار ٠ىكودذد. به من دوس هج نداده
باشند هج مىداذستير٠ كه ٠علمهاى خود ما- هستند، دو دبكو
كووهها٠ دو ليكو فكولته ها دوس ٠ئدهذد. ؤؤشريق حسينزاد٥>>٠
كه مديو همين اسعتيتوت بودندءؤؤ نياز محمداف،، <<ذيميتاوه>> هير

ا.بنجأكأو٠ىكودذد.

ووزى كاتب رئيس به من كفت: تووا مديوفرياد داود.
من به دفتو داملا حسيززاده وفتير دو وا كه كشادمء ديدم كه
حسيززاده د٠و جايشان ذش٠ستهاذد، اما دوو5بهووى ايشان شخصى
حكايت هاى اكنده از حيات
وقصكذان <<ساقى٠ ساقى جان ييل له ير ٠ىكن# كفته سرود
٠مىخواذذد. دو وا يوشيدم ما دانشجوها داملا حسينزاده٠ معصومى
و همه ليكو اين ها وا آدمان بسياو جدى ٠ىداذستيم. و فكو
ذهى/ديهأ كه مثلا .بكى از اين ها مىوقصيد٥ باشد و سرود
مىخواذده باشد، يا خنده و هزل و شوخى بكنند. حسيززاده با
تبسير نكأه كوده، شيشته بودند. ما از سادهاى دانشجوئى هيج
نديده بوديير كه به لب بالملا حسيززاده تبسير دويده باشد.
سادهاى سخت، سمادهاى ءذاب...ما همه مىتوسيديير از ايشان.
حيوان شدم. جون من دووا يوشيدمء داملا حسيززاده كفتند كه:
- فىنى بياء دوآء دووا نهوش؛

من د٠و وا كشادم، دوآمدم دد ييش دو ايستادم. آن شخعى هنوز
مىوقصيدذد٤ هنوز سرود مىخواذدذد٠ بسياو شاد٠ بودند،
ذمى۵اذستير كه جهكا زنير يا بنشيير كه اين د٠م كفتند كه: بيا تو هير

وقص كن. بعد وقتى كه تمام شد وقصيدن ايشان، هزل و
شوخىه1ى عجيب ونمكين بسياوكفتند وديدم. اول ديدنير جنان
٠ذا٠تير كود كه خواستير د٠ر ا.بن جا نكرش كنير.

٣~ همان ووزها، كه من د٠و انستيتوت زبان و ادبيات كاو
مىكو۵م، كميتمه مركزى حزب كمونيستى تاجيكستان كئناب تاويخ،
زبان واد٠بيات وا سيوله بودء تا اين كه محاكمه كنند. ووزى از داملا
حسيززاده ٠بوسيدم كه:


حكايت هاى اكند. از حيات

داملا اين كتاب باباجان غفوواف است؟ لمىكويند بله صين طوو
است؟ نوشته است، اووده است. ليكن ا٠بن جا به بالاى شكف
(قسمه) است. و شكغى وا كه دوكنج خانه ايستادا٠ بود نشاض داده.
كفتند د٠و بالاى ان شكف ايستاده است. ما متخصصانى كه ا.بن اثو
وا محاكمه كنند و ما قواو بواويم و حل كنيم نداويم. متخصصان
همه د٠و جنكاء ما امكان نداويم كه ا.بن وا محاكمه كنيس. همان سال
١٩۴۵ بعضى متخم٠صهاى ما كه به جذك1 رفته بودند، كشته
آمدند. عبدالغنى ميوزايف استاد بنده هم كه از سال ١٩۴١ دو ايوان
با واه خدمت حوبى به كاو فوستاده شده بودند هم كشته آمدند.
يوسيدند كه جرا كتاب سماويخ خلق تاجيكا* وا انستيتوت نكا.
د٠اشته و محاكمه ذكود٠ه است. ازكاه دستذوي*عوا وا طلب كرده
كوفت. آزكاه معلوم شد كه اين دست نو.بس وا عبدالغنى ميوزايف
تحريو خواهند كود بعد از تحريو هم جاب شد. همان سال كتاب
عبدالغنى ٠يرزا.بف با عنوان <<سيدا و مقام او د٠و ادبيات ت1جيكا>>
نيز جاب شد. زبان و اسلوب علمى كعاب باباجان غفوواف لاناويخ
خلق تاجيكا>> و كتاب عبدالغنى هيرزايف رؤسيدا و هفام او د٠و
ادبيات تاجيكا>> هو د٠و يكا است، به يكديكو بسياو نزدبكا است،
بسياو مانند است. اين هو د٠و كتاب از .بكا دست كذشتهاست٠
آلا. از

.

دذث٠أ ٠دئهلآ هت٤ا نفه <؛، لآ ئ٠ ٠إعه٠٥٠٩.١ .ئذه ٠١٠ئ*أ..<مءا
٠-غئأ\;ء: ب:أ٠؛¥ ، جليذ-؛تس٠٠ء قئ٠ ءث .١.- يعه٠لأش :٠ت٠ش
؟،.،/؛* ■■■ ■ ٤ةئ١أ • ..•٠؛• ;-ي بلئ٦ ي١مئة ٠هش.٠٠أ.. نن أدذ٠....... س١

.. ... أشن-... .ا:ا٠،اة .۶. ٠٠؛ بل٠ ٠■ ..... أئه ذ٩رأ
حكا.بت هاى اكنده از حيات

حكا بت رساله ى نامزدى من

سال ١٩۴٨ به اسييرانتووى داجل شدم. در همين دانشكاه
اموزكارى به نام عينى. واهبر من دو اسييرانتورى ميونازاده نو
امده بودند به انستيتوت، ليكن همه كاومندان ئافدوه ايشان وا
لمىشذاختذد٠ داملا ميرزازاده، براى وساله نامؤدى به كمينه
ايجابيات سيد احمد خواجه صد.بقى ءجزى(٠١٨٨٨ ١٩٣٧) وا
دادند. عجزى يكى از معاوف .بووران حساب مىشد٠ وخيلى شهرت
داشت.
حكايتعاى اكند. از حيات
كاوواسر كودم، وفتن ييش بؤوكان واستادان لازم آمد. اول استاد
عينى وا ديدم. يكمين باو بود كه بغده حولى استاد عيفى، خانه
ايشان وجاى كاوش وا ءىديدم٠ بوايير جاى ويختند. يوسيدم كه
ايا ممكن است همين وساله قبول شود؟ جه كسان وا بايد ببينهم؟
با كهه1 با.بد صحبت كنهر.

جند نغر وا نامبر كودند. كه شايد بعضى جيزها د٠و ياد داشته
باشند، از جمله رروحيم هاشم)) وا توصيه كودند كه من با او صحبت
كنير.

وفيقمان(وحييم هاشم) به خانه هر كس وفت و آمد ذمىكو۵ جوزكه
زندانى شده بوده است، شايد با ما كب نزدزهايش به ٠ذعةيب او به
جند واقعه هاى يرجوش و خروش آن سادها وابسته بود. اما أدو
معاشرت ء بهبودى هير .بيدا مىشد٠ از اين .موزه نبرآمدم. هرجه د٠و
كودوار نهنش بود كشيده كوفتيم٠ اما از آنها كه با او شناسايى
داشتندء كب وو.باذدن ممكن نشد با وجود اين من.مواد خوب
زيادى به د٠ست اوردم و خرسند شدم.
به *ناشكند كتابخانه انستيتوت شرق ٠شذاسى آكادمي. علوم
ازبكستان وفتير كه مواد ناريخى د٠و لهه اول قون بيستء,سه. لهه
اول قون بيست بسياو داود و با يروفسور ررالكساندو الكسندواويج
سيمياناو)) صحبت كود٠م. دو آنجا اولين باو عكس يدوم وا ديدم.
عكس يدوم بود كه به شيشه جسيانيد. شده است. بو ووى عكس

٥٤
حكا.بتهاى اكنده از حيات

دو شيشه كذاشته شد٠ بود، بنابو ا.بن عكس ونكش لبريده است؛
ونكش بسياو نغز مانده بود. سيمياناو اين عكس وا به من داد و
كفت كه نسخه بوداو از اين و خودش وا بيار.
اين يكمين عكس حضرت قبلهكا٥ است، كه من به دست آوود٥ام.
تا آن وفت عكس حضرت قبلهك1ه دو دست من نبودء .بكل ن
عكسشان نماقده است. جند بار مىخو٠ستم كه د٠اشته باش۶، عكس
حضرت قبلهكا٥ وا٠ عكس وا از سيمياناو كوفض و بسياو خرسند
شدم.

بعد از ا.بن از اوحيوهاى تاشكند جيزهاى دوكاوى بسياوبوامد. هو
جه برآمد كوفتم. آوخيو آن جا هم جنان بودء كه ٠بكا ماه ص ا.بن
جا نشستن كم است، ماهها با٠بد سر بيرون نكود.
*ناجيكان د٠و تاشكند زياد بودند. من ا٠بن وا مىداذستم٠ ليكن هيج
كدام آنها با من شخصأ شناس نبودند. من غا.بباذه بعضى آنها وا
شناس بود٠م ولى آنها مرا نمى شناسند. بنابو ا.بن به هيج كدام آنها
مراجعت ذكودام٠ بجز يكا نغر كه داذشجوى فكولته فارسى دانشكاه
آسياى هيانه بود، <<ايرك٠ش رستماف>>آن جوانان ازبى، .بكانه كس،
يكانه شناس كه اون جا داشتم همين ا.بوكش رستم1ف بولء. كافته
كافته او وا ٠بافتم و با هم صحبمتاها كوديم. بيكا٥ها، ووزانه كه من
كاوهاى آوخيو و كتابخانه و اس ها وا انجام ل٠ىدادم و خيلى ضييق
مىشدم٠ تابستان بود و هوا كوم، خسته ٠ىشدم٠ بعد بيكاهى با


حكايت هاى اكند. از حيات
ايوكش وستهءاف اندى كردش سكوديم٠ هواى ماؤه ٠ىبو1عدي٠ا.
كينا ٠ىوفتيم٠ اندى دم ٠ىكوفتييم. ووذى دو شهر كشت
٠ىكودييم كه اتفاقى وخ داد و ضيغمان كود (اين اتفاق وا دو قصه
دوستى با ايوكش وسنهم. ف ٠ىتواذيد مطالعه نماتيد) به او كفتهم ٠ئه فردا
خواههم وفت. هوجند كاوهايه. ابهءكاله مانده است. آوخيو حالا
خيلى جيؤها داود كه بايد از آنها استفاد. كنم ليكن من فودا

يكاهى ٠ىووم. بواى ياسزد(قطاد) بليت ٠ىكيرم. يكل. ي سبكاه
بايدكه اذ ا.بن جا ووم-

٠ن هميزطووكودم. يكاهى بليت كوفتم وبعداز ييشين بوكشتم و
ليكو تا ينج سال تاشكند نوفتمء. وفتن لازم شد نوفتهء. حتى لازم
شد، كه به كتابخانه يدوم دوايير و از انجا بعضى جيزها وا ييدا كنير.

خانه يدوم وا بيذ٠. ولى با وجود اين نوفتم. بعد ينج سال از ووى

يكا ضرورت مجبوو شدم و ونتير، ليكن دو كوجه هايش نكشتير. از
همان هجلسىهمان بيوون نبرآمدم. همراهان ازبكمان خاذها٠شان
بودند، ضيافت كودند. ضيافت بسياو هير كودند كه ۵و ان جا هير
جيزى نكفتيرء از آن واقعه ها هيج به ياد ناوودمء حكايه ذكود٠م. دو
انستيتوت شرقشذاسانشان بين عالمان و كاومندان علمى قصه
ر<ك٤مذديواوكه>> ماموويت)اءسيواذتيير وا نقل كودم.

سال ١٩۵٠ به مسكو ؤؤكامذديواوكه>> كوفتير. بيشتو دو
كتابخانه لنين نشستير تا ادبيات معاوفايوووى انها وا د٠و عصر ١٩ و


حكايت هاى اكند. از حيات
ابتداى عصو ٢٠، يوه مجله ملا نصرالدين و هكذا وا ببيد. د٠و ظرف
يكا ما٠ ايزكاوواكودم.

سال ۵١ اساسأ به نوشتن وساله يكمم مشفول بودم و آن وا كه دو
باوه عجزى بود به آخو وسانيدم واز محاكمه كذوانيديم.
داملا ميوزازاده واهبرم <(افت وفوت ٠ ۵يسيوتسى>> (خلاصه
وساله)وا نيز طلب كوده كفت كه: تو را لاؤم بود اثبات كنى كه
عجزى از جديدان نبود بواى از جديدان جدا كودنش بايد كاوى
٠ىكردى.

دوسه سالى كه من كاو ٠ىكودم بواى وسالهام٠كتاب آكادميى بابل
جان غفوواف ر<استاوى تدؤيكسكاكا نواد. و كوتكام ازلاؤينى،) ه٠ا
د٠ومسكو جاب شده بود. آخواين كتاب يكا اندكى د٠وباوه اد٠بيات
ءصر١٩ و دو لهه اول عصر بيست، ييش از انقلاب مطلب داشت.
ليكو بنده دليو شده، كتاب باباجان وا كوفد و ديسيوتسى وا
نوشتم. همان ووز بنده وساله٠م وا آووده به ٠يرزا.بف سيردم و
كتاب خود٠ ذوشته|ش وا به ياد داملا ميرزايف اوودم. ليكن معلوم
بودبااوصحبت كودءاندوفكوش وا كوداذدهاذد٠ .بعنى جوااين طوو
شدهاست؟

مديو انستيتوت زبان و ادبيات وودكى ملاجان فاضداف موا به
دفتوش دعوت كود٠ و كفت كه فودا يا يس فردا اين جا مجلس
<^5أ.^*أ6 اكذد0 او <*أ0

٠ىشودء دو باوه ادبيات و دو باوه عجزى. تو بايد با صبر و طاقت
كوش كنى كبعايى وا كه آن جا كفته خواهد شد. خودت
سخنرانى نكنى* جينى نكو.بى ء هر جه كويند قبول بكنى ء وكونه

عناب خواهى كشيد٠ سخنرانى داملا عبدالغنى ميرزابف و باباجان
غفوواف را وسما اعلان خواهند كود.
يس جوا بنده با.بد جيزى ذكو.ب٠ا؟يوسيدم اذ خود. قبول ٠ىكذذد*
ذمىكذذد٠ من بايد فكو خودم وا بيان كض. به اين قواو آمدم و زود
يكا متن سخنرانى نوسج كه خيلى مغصل و باتغصيل بود.
سخنرانى خود وا به ٠ذاجيكى نوشتس. به مجلس آمد٠بس٠ مجلس ٢٩
اكتبر سال ١٩۵٩ از ساعت شش بيكاهى بعد از كاو سر شد و
ساعت سه سحو به يايان وسيد. وئيس مجلس كاتب سوم كميته
مركزى حزب كمونيستى تاجيكستان على قل ١ماماف بود كه كاتب
اد٠يالاكى(ا.بدئولوؤى) حساب ٠ىشد. او از اول٠ سخن از اين سر
كرد كه عجزى جد.بد، ملت جى بوووؤواذى بود، اما ت ا.بن وقت دو

اد٠بيات علمى ما به او بهاى مثبت ٠ىدادذد. اووا جون نويسنده
ييشزقدم معرفى مىكودذد٠ امشب ما با محاكمه بايد معين كنيس،
ماهيت ايجابيات عجزى جه اوزشى د٠اشت و داود.
دوو مرد٠ى ييدا شدند كه سخذر١ذىشان تياو، نوشته، ماشين
كود٥، آماله كود٠ه آمد٥اذدء آدم بسياوى سخنرافى كودندء از
ا۵بياتشذاسان، نويسندكان از معلمان مكتب هاى عالى بسياو
حكا.بت هاى اكنده از حيات
ىن٠ سخزوانى كودند و همه عجزى وا جد٠بد و اوتجاعى
٠ىىتذد. شاعر اوئجاعى ٠ىئتغد. ا٠ا سه نغر دو باوه عجزى

سخن خوش كفتند. .بكى يووفسوو خالق ميرزانادهء- ديكوى

آكادمياى علاءالدين بها1لديناف و كب ما، سخن من ٣ه خيلى
مغصل بود، بطاقت(صبر) كوش كودند. قواو بر اين شد، كه عجزى
شاعر اوتجاعى داسته شود و جاب شدن آءئاوى كه دو ب٤و٥ عجؤى
سه جهاو سال دو باوه ان زحمت كشيده شده بود منع شود، جاى
تعجب است آنهايى كه بكانوه زحمت نكشيدءاند، محنت
نكودءاند، تحقيق علمى ذبرد٥اذد، اما امروز كب زدند و كيشان
كنشت.

...٠هو دو نشستيس خانه، يكا جاى مانديهم. ءج1يباتوا بينيد كه
اكتبر سال ١٩۵٣ يسوم تولد شده بود. يسر لومهم انوو. هنوز د٠و
تولدخانه بود٠. شاد٠ بودم كه خدا باز يسر داد. خدا وا شكو مىكغته١،
اكوجه رساله نامزدى وا از دست من وبودند اما خداوند او وا عمر
بهد از دولت برخووداو داود. خداوند از ا.بن كمينه يى جيز وا
بكيود٠ به جايش يكا جيز ليكو مىد٠هد كه البته جاى شكو است.
ماجوايى كه داهلا ميرزا.بف بو سر مساله عجزى بود٠اشتذد مقصد
حل يكا مساله مههر علمى وا نداشت، بلكه بيشتو غرضه1ى
شخصى وا داوا بودند. آن مجلسى كه بويا كودبد٠ شروع شده بودء
مقصدش غير از سركوب كو دن يكديكو يكل ن هدفا ليكو نداشت.
حكايت هاى اكنده از حيات

بنده باوها *نلكيد كود٥ام كه دو سادها ى ١٩۵٠ سه نغر
ا۵بياتشذاس داشتيه). كه .بكى از آنها داملا عبدالغنى ميوزابف
بود، هو سه هنوز جوان ولى دشمن ٠بكد٠بكو حساب مىشدذد4 از
يكديكر عيب هىجستذد٠ مباونه بين ا.بن سه نغر رون به ووز
شد.بدتو هىشد. بحث عجزى بواى داملا عبدالغنى ميوزايف
دستكا شد، بواى سركوب كودن ميوزازاده كه واهبو بنده بودند.
يكا شاعر اوتجاعى كه البته دو اين ماجوا او وا قصدا منغى معوفى
كودند بهانه خوبى بود٠ بواى سياه كودن وقيب و آن كس با ك٠مكا
بابأجل ن غفوواف و كميته مركزى، اين بحث وا خيلى ماهوانه به
ميدان كشيدند و غالب آمدند. ولى سبب جه بود٠ كه غغوراف كه دو
اول <<اسيوى>> ، <<ءجزى>>، ((عينى)4 و اين هاوا شاعران سشقدم٠
شاعو .بيشبر تاجيكا د٠و دو لهه اول سده بيست حساب مىكود٠،
امده امده به كب عبدالغنى ميوزا٠بف دوامد و عجزى وا اوتجاعى
اعلان نمول. به فكر من سببتى اين بود٠ كه ماداا٠ى كه يكا ادبيات
شناس شناخته بسياو يافشاوى بر اءبن كود كه عجزى اوتجاعيست
ممكن ذبود٠. غفووافا سخن عبدالغنى ميوزايغا وا قبول نكند. اكو
قبول نمىكود يا اندى قبول ان وا كشال مىد٠د خوف بود كه خبر
ا.بن ماجوا به مسكو وود و آنها بكو.بند كه غفوواف .بناه شاعران
او٠ذجاءى شده است. شاعران او٠ذجاءىوا حما.به مىكذد٠ حرف
ادبيات شناسان امروزه شوروى وا قبول نداود. خدا نكوده جنين
خبرى به مسكو مىوفت، عمومأ از ميدان عله) و سياست او وا
حكا.بت هاى اكند. از حيات

بيوون مىكو۵ذد، او وا بسياو عناب ٠ىدادذد. غفوواف ناجاو بود
نظريه عبدالغنى ميوزايف وا ا.بذكه همه فهمند ى عجزى
اوتجاعيست وا قبول كند، بواى افكه حبس نشود. دشمن خلق
اعلان ذشود٠ و كشته نشود. آن زمانها جنين ا٠ذغاقها زياد بودند.
اكثر ووشنفكو١ن وا با جرهءهاى كوناكون حبس مىكو۵ذد. مثلا ما
آن وقت ها وحيه. بايف وا دشمن خلق حساب ٠ىكو۵ييم.
يس از مجلس ٣٩-١٢-١٩۵٣ بعضىه1 بنده وا ٠ذبليغكر اوتجاعيان
٠ىداذستذد. بواكيسهكى به من تسلى داد. كفتند غير بيكاو شدن
وسالدات وانخوو. خواهش كودندءكه من زودموضوع د٠يكوى بكيوم و
وساله ديكوى بنويسير و به حمايه كذاوم. كفتند؛ بى باو وساله
نامزدى ذوشتهاى٠ دوم وساله ذامزد٠ى وا نوشتن آسازتو ٠ىشود. زود
مىذويسى4 زود حما.به مىكذى٠ ؤرداملا بوكينسكى اسيف سمايلاويج>>
بسياو يافشاوى كودندء كه زود٠ موضوع نو بكيوم و بواى يكا سال به
مسكو بووم. د٠و مسكو وساله بنويسير و همان جا دفاع كنير. تاكيد
٠ىكودذد و مىكغتذد ا.بن كاو وا حتمأ انجام بدهء ايزكاو تو وا من
خود٠م كمكا ٠ىكذير كه خوب انجام شود٠ اكو مسكو بيا.بى ان جا فقط
به نوشتن وساله مشفول مىشوى و كاوت زودتو انجام ٠ى.بابد.

ا.بن مصلحت وا قبول كود٠م و با مصلحت داملا بوكينسكى بود٠ كه از
ايجابيات استال. عينى نوشتن وساله١م وا شووع كود٠م. ان سادها دو
جلد ؤؤي٤داشتها>> ى عينى، جلد .بكم و دوم از جاب بوامده بود.

١
حكايت هاى اكنده از حيات
هوجند..جلد سوم هم ييدا شد، ليكن خود دو جلد اول. جلد لمم و
دوم عليحده.

با .صلحت بوكينسكى به سفر آمادئى ئوفتم. آخوبهاوء اول تابسثان
به سكو وفند. اكوست سال ١٩۵۴ كاو٠ىكودم. كاوكودن لازم بود.
به زودى زود ا.بن <ؤد٠بسيوذوسى >> (وساله) د٠و ماشينكه، ماثمين نو٠بس
شد. دو مسكو د٠و اداوه ووزنامه <<ازويستى>>، از بس كه آنها كاو لبكر
هم نداوند، اين ماشين نويس وا معقول دانسته بودند كه حما.به كنند.
وساله ماشين نويس شده وا وفيقان خواندند، كنشت و بنده بيكاو
ننشسئد. دو اين مدت توجمه مود٤ن،4وا شروع كودم، ليكن د٠و بين
بعضى كاوهاى ليكو هم بوامد. شلا افترفرت ديسيوتتسيى دكتوى
بوكينسكى وا به تاجيكى توجمه كود٠ن لازم شد بواى مجله رؤصداى
شرق>>. ٠ن به عهده كوفئد. اكوجه سعى كود٠م، كه زودانجام بدهم اها
بيشتوكاوهاى رحعيد٥جيده>> بسياوى بود٠ كه همشيه اجرا كود٠ن لازم
هىآ٠د. دوا.بن بين وودين ه٠ء كهأكءم ييش ٠ىوفت ولونها.بت توجمه
وود٠ين به آخر وسيد.

وساله٠م هير آماده شده بود ولى سال ١٩۵۵ ييشنهاد شد به شوواى
علمى. د٠و يكا سال نوشتنش وا به .با.بان وسانيدم. به حمايه بيشنهاد
كود٠م بلكه حمايه هيركوبه همه كاوها.بير وا انجام داده و به دوشنبه
بوكشتير. البته بسياو كسان اميد نداشتند كه بنده اين قدو زود٠ از

ءهدهاشبرا.بيأ٠
حكا.بتهاى اكنده از حيات

حكايت ترجمه كتاب <<ذاجبكعسان>>
از كاوهاى؛ كه با كمكد ابواهي٣٠جان انجام داده بودم. باز يكى به
يادم آمد كه بسياو عبرت آموز است. سال ١٩۵٣ بنده وا لازم آمد؛
كه بواى نوشتن وساله نامزدى به مسكوبروم. بواى ا.بن سفر اندكى
.بول دو كاو شد. يولى باشد كه هرم بواى خانوادءام مانده روم و ه٠ر
با خود ببوم. ولى يولى نداص. حيران مانده بودم بروم ٠با نروم.
بيش ابواهبرم رحمت|ف وفض و التماس كودم (خواهش و ٠ذقات)
كود٠م كه دو ا.بن مساله كمكى كنندء وحمت١ف فكوى كودندء
كاغذهايشان وا دبدند و كفتند كه:

٦٣
حكا.بت هاى اكنده از حيات
~ يكا كتاب << لولولمستى>> هست، كه بايد حتما توجمه كنيم. اكو
به تو معقول شود، كتاب (رذاجيكستان)ل ررلوكذيتسكى>> وا كوفته
توجمه كن.

كتاب ؤرلوكذيتسكى>> د٠و مسكو جاب شده بود، حتى د٠و
جكاواسلواكى هم توجمه و جاب شده بود. ما شرهدنامه امضاء
كوديم با نشويات كه من ليكو كاوهايم وا يكا طوف مانده اين
كتاب وا توجمه كفم. اين كتاب كلان بود، خيلى باشتل ب توجمه
مىكودام٠ ليكن دو بعضى جاىه1 شبهه نل كط ٠ىذمود. مثلا او
تاجيكستان را تصويو٠ىكذد به طوو ذيسبديعى و نيس يويوليستى،

مونقيت هاى زمان شوووى وا بسياو تعريف مىكذد٠ كه باى نيست
البته، ها به اين ها عادت كوده بوديم. د٠و بعضى جاىها از كتاب
امده بود كه مثلا سادهاى سوم قون بيستم عالير ووس دو
تاجيكستان فلان كياه وايافلان جيزى وايافته ءخصوصي٠تهاى آن
وا معين كود٠ه است. مثلأ كياهها.بى كه خصوصيت دومانى داوندء از
آنها داووودوا ساختن ممكن است. اين ها وا اين عالير ووس تصويو
كرده و د٠و كتابش هفصل بيان نموده و جاب كوده است. كوبا كه به
همين طوز آن كياه وا اين عاليرووس به ءا.لير علير داخل نموده وتا
آن وقت به هيج كس معلوم ذبود١ه است ا.بن كياه و هكذا. از اين
دست مطالب كه كشغيات عل لمان ووس وا نشان ٠ىدهدء خيلى
بسياو بود٠ و همه وا ؤرلوكنيتسكى؟ مولف كتاب رؤتأجيكستان>>
٠بكا .بكا نكر كوده بود.
حكا.بت هاى اكنده از حيات
وقتى كه من ا.بن ها وا توجمه مىكودم٠ د٠و للم .بى شبه ييدا شد٠
شبه ا.بن بود، همان كياه وا كه عالم ووس كشف كرده و نوصيف
كوده و لآلوكنيتسكى، دو كتابش جاب كوده است، البته خدمت
خوبى كود. است بواى علم. اذ هو جهت كاو بسياو خوبى كوده
است اما از كجا ٠ىداذيم كه همين كياه ٠ذا اين وقت كشف نشده
بود٠؟ هيجكس ذمىد٠اذسته؟ استغاده ذمىكود٠٥ ازكجا ٠ىداذيم؟ اكو
اين كيا. خصوهميتهاى دومانى و داوويى داشته باشد، از وى
داووها ساختن ممكن باشد، ما ٠ىداذيم كه مردم ما د٠و كنشته داوو
و لواهاى خود وا از كياءها مىساختهاذد٠ يعنى دو وقت
كيا٥سازىها، د٠و وقت جستجوهاى علمى ييشكذشتك1ن ما اين
كياه كشف نشده بود و از آن استغاده نكوديده است؟ از كجا
مىد٠اذيم اين كب وا كه اين كياه اكنون كشف شده است؟ اكنون
معلوم شد! كه جه خصوصيته1 داود نا كجا د٠وست است؟ اصلااين
كب به حقيقت واست نمىآيد. دواين باوه حتمأ يى سنجش كامل
لازم است. كتابه1ى قديم وا ديدن دوباوء مثلا اثاو ابن سينا وا
دبدن د٠وكاو است.

همه داووها را كه ابن سينا ٠ىفومود و مىس1خت از كيا٥ها و
جسهءهاى كوهستان خودمان، از كيا٥هاى د٠شتو بيابان و كلستان
و باغستان و از همين سرزمين خودمان كوفته شد٥اذد٠ كتاب او وا
بايد د.بد كه شا.بد ا.بن كياه وا كه عالم ووس مىكويد٠ كشف
كود٥٠ام، شا.بد ابن سمينا كىه1 كشف و همه جانبه .نوصيف كوده.
حكايت هاى اكنده از حيات
خصوصيت هايش وا معين كوده باشد و دو كتاب خودش <<كمل>>
نوشته باشد. يا ءالهأ ليكوى شايد ا.بن كاو وا كوده باشدء آنها وا
د٠يدن دوكاو. اثاو ان عالمان عصرهاى كنشته وا ديدن د٠وكاواست،
اثوهايشان وا مطالعه كود٠ن د٠و كاو است. معين كودن دوكاو است
كه از طبيعت اسياى مياند، كوهستان تاجيكا، وا۵ىها٠ د٠شت و
بيابان، از اين جاها كنشتكان جلاها كشف كرده بودند. از حلاها
بىخبر مانده بود٠ذد. جلاها وا كشف كود. بودندء جه داروها وا
ساخته بود٠ذد و باز از آن جه داووها ساختن ممكن. تا آن آثاو
كنشتكان خود٠ واء كشغيات آنها وا معين نكنيير، كشغيات امرونها
وا معين كوده ذمىتواذيير٠ ٠ذا ندانيير كه كنشتكان ما <هئ كشف
كرده بودندء ا٠ووؤ نمىتوانيهم بكوييهء كه عالماق ووس دوكوهستان
ناجياى جلاهاكشف كودءاند ٠

از بس كه آثاو كنشتكان ما هنوز تفتيش نشده است، تحقيق و
آموخته ذثده است ء ما ذمىتو|ذيير بكو.بيير ٠ كه كنشتكان ما از ا.بن-
كوهستان جلاها كشف كوده بودند و جلاها كشف ناشده مانده بود.
به همين جهت كتاب وا جاب شمدن نخواستير، هيج دستير ييش
نوفت، ٠ذا جيزهايى وأ كه كنشتكان ما ييش كشف كوده باشند،
امروز ا.بن ذو.بسند. مىكو.بد كه نه ا٠بنوا سادهاى سى عالمان ما
كشف كودهاذد، عالمان وودى كشف كودؤاند. و من -آن وا همازطوو
ناسنجيده .نرجمه كثير. شا.بد هير باو اول ان وا عالمان ووس كشف
نكوده بود٠ذد. من به ا.بن خلاصه وسيدم كه جاىه1ى دقيقش را
حكايت ها ى اكنده از حيات

توجمه ٠ىكذير ا٠ا ج1ىهاى شبهه ناكش وا نبايد توجمه كنير. با ا.بن
انديشه ها بيش ابواهيير جان رفتير وكفتير:
- كتابى كه به من بواى توجمه د|د.بد خيلى خوب توجمه شده
ايستاده است. كتاب نيير بويوليستى، كه آسان نوشته شدهاست،
ليكن اينءكونه يكا مساله بيش آمده است و هىخواهير اين
قسيرهايى از كتاب واكه سوال داوند من توجمه نكنير.
بعد از انديشه بسياو كفتند:

٠ توجمه نكنيد وسبب توجمه نكودزتان وا هير حتمأ نويسيد.
ازجه كه معقول ومثبول است توجمه كود٥٠ زودتر بياوويد. ما زود٠
جاب مىكذيس٠

ترجمه كتاب وا به اخو وساندم. از بس كه بعضى جيزها وا توجمه
نكوده بودمء توجمه زود به آخو وسيد. جاب كودندء وقتى كه جاب
كودند، حجج كتاب به ذبان تاجيكى از حجج جاب ووسى ان قريب
دو بوابو كير شده است، حجمش قويب نيير شده است. آن بخش كه
اختصاو شد بسياو زياد بود يعنى اساس ذداود٠، بى بنياد است يعنى
كه حقيقتأ همان عل لير ووس اختواع كوده باشد؟ مثلا فلان كياه وا
دو كوهستان بيش از اين همكن است كه حقيقتأهمين كياه كشف
شدهكى نبوده است؟ هيج كس ذمى۵اذسته است آن وا؟ وآن عالير
ووس آمد و ديد و كشف كود٠ و تصو.بو كود و جاب كود٠؟ شايد

٦٧
حكايت هاى آكنده از حيات
حقيفتأ همين طوو است. ليكن اين وا اثبات كودن دو ىو٠ اثبات
كودن دوكاو است كه بله همين طوو است. بيش از اين آن وا هيج
كس ذمىد١ذسته است. دو حقيقت ٠ثلا فلانى. فلان عل لم، فلان نغر
اؤ كنشتكان دو باوه اين كياه جيزى ذكغته٠ذد؟ دو باوه كياءهاى
بسياوى كغته٠ذد، اما دو باره اين هيج جيؤ ذكغته١ذد؟ ا.بن وا اثبات
كودن لاؤم بود كه حقيقتا عالم ووس همين كياه وا كشف كوده
است. ييش اؤ اين كشف ناشده مانده بود و كشف كود ابن وا آن
عالم ووس. اثبات كودن لازم بود. تا ايزكه كب ٠ساسذاى شود.
هم به بنياد باشد. موادهاى اين كتاب اثبات ندارد، بى١ساس است.
بى بنياداست. ما توجمه نكرديير.

٠ن از ترجمه كوفتنم بول دوكاو بود واميدوار بودم كه دو آخر بول
نغز بيوم ولى يكا باو٠ دوبرابر كم شد-

بعد جند وقت يى خبر آمد ٠له ؤرلوكذيتسكى>> از مسكو آمدهاست.
نرجمه تاجيكى كتابش وا فهميده است، كه اختصاو كودءاند د٠و
وتت توجمه. بسياو خشمكين شده است. به كميته مركزى، ونيران
اتحاد شوووى وفته است ء داد و. فر.بإل كود٥٠ است. و از همين ووى
به مسئولان بسبباو زياد سرزنش امده است. فومان امده است كه
كتاب تاجيكستان بو٠، مكمل، بىاختصاو٠ دوباوه جاب شود٠،
دوباوه توجمان كافتند. جستند. ٠ثلأ مرا جيغ زده كفتند بيا اكنون
علاج نيست بوه ترجمه كن. ٠ن كفتير: نه ٠ن اين كاو وا ذمىكغم٠
حكا.بتهاى اكنده از حيات

اكومىخو١ستير بكنير همان اول هىكودم كه آن وقت به من يول
دوكاو بود. د٠و اخو به اين كاو عبدالقادو منيازايف هس وافعى
شد٥اذد. ان ج1ىهاى وا كه توجمان د٠و وقت توجمه يكير. اختصاو
كوده بود، يوتافته بود، همان جاىه1 وا دوباره بوقواو كنند. بسياو
ج1ىهاى كتاب احتياج به قوجمه نو نداشت. فقط همان قسهرهاى
طبيعتشذاسى٠ اها عبدالقادو نتوانست، بسياو دشواو بوده است.
يافتن ان جيؤ كه اختصار شد. بنابو ا٠بن كتاب وا از سر نو يوه
ترجمه كودند.
حابت هاى آكنده از حيات

ييئإييلآ٠ لأ٠متئلاي

..٠ ٠٩٥. 6 ٠ € ي ٠ -

ألآلأ؛ا ١........ ...٠؛.٠٠ ■؛■ •٠• -ئ٠ ٠١٠ ذ.. ....... ٠ي٠-ل ... ... .٠

ءبتدا .٠تق أ٠ا٠٠ ٠٠ ذ.بد. ئ،ي.٠زة ٠؛:؛■■.. , ا٠أ٠ ٠بت٠ ٠٠-ح

.



٧.
حكا.بتهاى اكند. از حيات

حكابت جشن ررهزاره ابن سبنا>>

سال ١٩٨٠ .يلادى در تمام اتحادجماهيوشوووى. جشن
بزوى ررهزاوه ابن سيذا>> بوكزاو كوديد. در تمام شوروى. د٠و همه
جمهووى٠هاى شوووى اين جشنو| با طنطنه تجليل كودند. دو
مسكو يكا كميته مركزى براى بوكزاوى جشن ابن سينا نل سيس
شد كه وئيس آن لك٠ا آكادميى بود. متاسفانه نابش وا فواموش
كود٥اهإ. ابن آكادمياى كه وئيس جشن سينا شده بود. از تاتاوها
بود٠ و از جه سبب باشد، كميته دو بسياوى از مساله ها طوف

تاجيكان وا نمىكوفت. ييشنهادهاى ٠جمهووىهاى ليكو وا قبول
حكايت هاى اكنده از حيات
٠ىكودذد كه بيشتو آنها بر ضوو تاجيكستان بود. ٠ثلأ از اول اين
وئيس كميته جشن ابزسينا مساله كذاشت كه ابزسينا وا ناجيى
ذمىكوئيه٠. فوؤند خلق تاجيى٤ نماينده فرهنى تاجيكى
ذمىكوئي٠ا- اكو ابزسينا وا تاجيكا بكوئيهم، وفيقان ازبى ٠ىوذجذد.
نماينده تاجيكستان دو كميته مركزى جشن ابن سينا داملا محمد
عاصمى بسياو كوشش كودند كه اين عقيده، اين ييشغهاد كه
ابن سينا وا ناجياى نخواهيهء كفت، قبول نشود. ليكن داد و
فويادهاى عاصمى به جايى ذمىوسيد٠ كسى او وا ذمىشذيد٠ قراو
اين شد كه د٠و ووزهاى جشن. دو جاوهبيذىها٠ ٠جلسهاء دو كتاب
و ٠قالههايى كه جاب مىشود٠ ابن سينا وا نه تاجيى و نه ازبى
بلكه عاض بؤوكا عصرهاى ميانه بكويند. همين ييشنهاد قبول شد
و تاجيى كفتن ابن سينا منع كوديد.

جشن بؤوى هزاوسالكى ابن سينا اغاز شد. دو ح1لىكه به
ابزسينا سلوم نبود. كفتن به انهايىكه
اين مساله را مىد,ذذد شرط و ضروو نيست ليكن عامه خلق، مردم
بايد بدانند كه ابن سهينا فوزند كدام خلق است؟ به كدام ملت تعلق
داود؟ او كه از اسمان بىو.بسمان بو زمين نيغتاده است. زبان
مادوى او تاجيكى است، به زبان تاجيكى شعو كفته است، به زبان
تاجيكى كتاب نوشته است. مساله بسياو ووشن است و د٠و ا.بن باوه
بسياو ذوشته(ذد. با وجود٠ اين قواو جشن همين بود٠ كه ابن سينا وا

٧٢
حكا.بت٠هاى اكنده از حيات
نه تاجيى بكويند و نه ازبى. بعكه عادم بوجسته عصرهاى ميانه
كو يند.

ا.بن قواو د٠و تاجيكستان اجرا شد و تمام. تنها ما مجبور بوديير اين
قواو وا دو تاجيكستان اجوا كنيس. اما دو ازبكستان كس يوواى
اين قراو وا نداشت. همه او را ازبى مىذوشتذد٠ مىذوشتذد٠ كه او
عالس خلق ازبى است و حال ازكه دو عصر ١٠-١١ كلمه ازبى هنوز
وجود نداشت.

جون بنا شد جشن بربا شودء اين اجشن هزاره، اين جشن بنوى
بايد تلاش ٠ىكوديس كه به سبب آنء بعضى فهمثزهاى نادوست
اصلاح شود. بعضى جهت هاى ناووشن حيات و ايجاد.بات ابزسينا
كه نوؤاى نشانه ازبكى نداشتء معلوم شود.
جشن شروع شد. به تاجيكستان و د٠و شهر دوشنبه مهمانان
بسيارى آمدند از همه جمهووىه1ى اتحادشوووى. از مسكو. از
جمهوىه1ى آسيا.بىء اذ افويقاء اذ ارود از آمويكاى جنوبى. همين

قدوى مهمان اهد كه دوشنبه .بو از مهمان، ٠ر از اهل جشن بود.
كنفرانس كلانى شد و د٠و اين كنفوانس مغروضه هاى كلان و خود
ايواد شد. د٠و ووز يكس كنفرانسى. د٠ر بعضى ٠عووضهها، از جمله د٠ر
معروضه بنده، وابطه هاى بعضى وويدادهاى كه د٠و حيات ابن سبنا
بود، با .بانتوكيزم بعدى كه د٠و قون بيست حكسو٠ن بود مانندى داود
مطرح شد. به هو حال به .بانتوكيزم اشار. شد. جلسه ووز يكس كه

٧٣
حكا٠بتهاى اكنده از حيات
به آخو وسيد بروفسور وسودخان هادىزاد٥، بنده و منيازايف
ميهمانان ازبكستان وا تا دجه (بوستان سرا) حكومتى كه آنها آنجا

زيست داشتند مشايعت كرديمء جون مىوفتي٠أ يكى از آن
مهمازها، كه عبدإمداف نام داشت و عرب شناس بود جيزى كفت:
من فهميدم كه دوو (سريء)بالاى ك٠بوا انداوه (وويوش كودن)

كودن خواستهاذد٠ كه ها، وى كفت ، مجبور شد و كفت، من د٠و باوه
موضوع امروزه امجلس سخن كشادم:

- بينيد دو ازبكستان همه جا ٠ى نويسند كه ابن سينا فوزند خلق
ازبى است. همين وا اشكاوا مى نويسند. ان نوشته ها جاب
مىشوذد٠ ٠ىاووذد به .ناجيكستان.

يكى از آن عالمان ازبى، كه عضو هيات ازبكستان بود. كفت كه ة

- ما عالمان ذمىكوئي٠إ، ما ابن سينا وا ازبى نكغتهايم٠ اثوهاى ما
سيصد هزاو- جهاوصد هزاو جاب ٠ىشود، ان جا دو همه جا يا
تاجيى كفته شده است، يا اين كه نه تاجيى، نه ازبى. مساله
مليت ابن سينا داخل نشده است.

من ياسخ دادم: اءئوهاى علمى شما كه سيصد جهاوصد هزاو د٠و
ازبكستان بزوى جاب ٠ىشوذد، به د٠ست بعضى كسان خاص و
متخصصان ٠ىافتذد، اما عامه خلقتان ان ا٠ئوهاى ثمما وا
ذمىخواذد٠ اما عامه خلقتان، مثلا مجله <<كلستان>> را ٠ىخواذد؟ كه

٧٤
حكا.بت هاى اكنده از حيات
الآن دو تاجيكستان دو همين ووزها. آن وا د٠و دوشنبه فروخته
ابستاد٥اذد. تيواؤش يكا وليم ميليون نسخه است و د٠و آن از اول
تا اخو كفته شده است، كه ابزسينا عالمى ازبكا بوده است.
ابن سينا طبيبى ازبكا است و هكذا. و حتى ؤؤازبكاقيزى ستاوه>>.
دو زمانى كه .فهوم ازبكا هنوز وجود نداشت، ستاوه وا دختوى
ازبكا كغته|ذد٠ اين است كه ما مىبيذيم٠ ٠ىخواذيم. خلق ٠ىبيذد،

٠ىخواذد. دواين باره جيز ئغتن لاذم بود.با نه؟

ميهمانان ازبكا جيزى نكفتند. به دجه امده وسيديم. ا.بشان وا به
منزلشان كذاشتيم و خودمان بوكشتيم. وسول هادىزاده و
منيازايف بنده وا سرزنش كودند، كه مهمازها وا ونجانديد.
كنفوانس بزوى دو دوشنبه دو يا سه ووز دوام كود٠ و به آخو وسيد
و قراو بر اين بود٠ كه همه به بخارا برو.بم. هم ميهمانانى كه از

جمهووىه1ى شوووى آمده بودند ه۶ ميهمانان خاوجى و ص

آنهايى كه اؤ تاجيكستان دو اين جاوهبيذى اشتراى داشتند. باجند
هواييما هيات بزوكى بايد به بخاوا مىوفتذد٠ از جمله من وا هم
كفتند كه ٠ذو هم ٠ىووى. من كفتم نروم بهتر است. نه كفتند تو كه
همشهرى ابن سينا هستى بايد انجا اشتراى داشته باشى.
وقتى كه به بخاوا وسيد.بم د.بديم كه .همانان بسياوى آمده بودندء
مهمان خاوجى از هر قطعه١ى از د٠ذيا. وقتى كه ما امد.بم، باز هم
امدند. كروهى از تاشكند، از مسكو، ميممانان خاوجى و ميهمانانى

٧٥
حك1يتهاى اكفده از حيات
از ليكو جمهووىه1ى شوووى ه٠. امدند. همين قدوى .همان
بسياو شد كه اين قدوى خاوجى دو ازبكستان جمع نشده باشد. دو
بخاوا خاوجيان دا.بم زيادند؛ دو سادهاى شوووى توويست خيلى
بسيار هى امدء اما ابن قدرش وا هيج ك٠ى نديده بود.

دو بخاوا يى جلسه شد؛ جله اول د٠و بى تالاو بزرى.

سام مهمازها غنجيدند (جاشدند) باؤ جاى خالى ماند، مولم خود
بخاوا هم امدند. سو وؤ.بو ازبكستان وئيس كميته جشن دو

ازبكستان بود بنابو ا.بن وئيس مجلس ه٠ء او بود. دو اين جلس.
واقعهه1ى عجيبى ووى داد كه ذمىتواذ٠ء نكويهء.
دو دوشنبه اؤ بوكسلاوى دونغو؛ دو جوان امده بودند كه معروضه
كرده بودند. همازها؛ همان دو نغر به بخاوا هم آمد. و سخن
كوفتند بواى معروضه. هر دويشان يى هعووضه وا مىخواذذد٠
جنازكه دو دوشنبه كرده بودند. يعنى .بكى يى جمله؛ دو سه
جمله وا به انكليسى ٠ىخواذد، بعد نغر دوم همين بوسه جمله وا به
تاجيكى نوجمه هىكذد و توجمه تاجيكيش وا ٠ىخواذد. به همين
طوز معروضه اغاز كود٠ذد؛ ابن نما.بندكان بوكسلاوى.
نلكهان شخصى از تالاو به صحنه بوامد و تمام صحنه وا با صداى
بلند يا، دوو زدهء به سش ٠عروضهجيان آ٠د و به كوش آنها جيزى

كفت. ما نفهميديم. آنها هم خوشوا خرشوا (بله باشد- بله
حكا.بت هاى اكند. از حيات
باشد)كغتذد. آن شخ٠ف باز همان طوو تب-تب كرده(ماكوبان)ء
تمام صحنه وا دوو زده، امده از ان كناو نشست. ٠عووضهجيان،
معروضه خود وا دوام دادند. يعنى باز يكى به انكليسى جند جمله
ل٠ىخواذد ود.بكوى به تاجيكى توجمه آن وا مىكغت٠ آن كسى كه

از مايين به صحنه بوآمده، به آنها كوشكى كوده بود، دوباوه به
صحنه بوآمد. باز صحذهوا دوو زده. به ميش معروضه جيان آمد و
ا.بن دفعه با آواز بلند كه از ميكوفون ما هس شنيديم كفت:

— به ووسى كب ؤنيدء به تاجيكى لاؤم نيست. به ووسى كب زنيدء
به ووسى معروضه كنيد.

آنها جيزى كفتند، كه اين باز كفت:

- نى- نى رؤسى... يا انبكى يا ووسى.

آنها خوب كفتند. آن.آدم باز س-س كنان. جوخ زده از آن كغاو
فرآمد و بو جابش نسست. اما معروفهجبان يوكسلاوى كاو عجيبى
كودند. باز نغر يك٠ر به انكليسى خواند، و نغر دوم به ٠ذاجيكى
خوانده و ان توجمه وا به ووسى توجمه كود. ابا جون هتن ووسى٠
از قبل آماله نبود و تياوى نداشتء با عناب بسياوى دفعتأ توجمه
٠ىكرد و به همين سبب وقت وا بسياو ٠ىكرفت. عاقبت رئيس
مجلس اين معووضه وا قطع كود و كفت: اين ها آماله معروفه
كردن نبودءاند. معروصه ها دو شكل كتاب جاب ٠ىشوذد و همان

٧٧
حكايت هاى اكند. از حيات
وقت متن .عروضه وا مىخواذيد٠ معروصه جيان بوكسلاو
٠عروضهاشان وا نيسكاله كذاشته و نشستند. من هم دو صحنه
ئشسته بودم. قطاو مهمازها. ديدم كه بسياو خجالت كشيده
بودند.

دو آن نشست ش٠رقشذاس مشهور جكاواسلواكىر<اوؤيبيجكه>>هس
بود. اوؤيبيجكه هو سال ب٠ه ناجيكستان .بكابل و ٠ىآمد و هو جا هس
كه ٠ىوفت به تاجيكى سخن ٠ىواذد و ٠عقول بود سخنرازهاى
وى. بسياو حومتش هىكودذد. خلقمان بسياو حرمت ٠ىكودذد او
وا. او ه٠ر ءىد١ذست كه هر كجا ناجبكى كب زند. ٠عقول ٠ىشود.
الهها خوسند ٠ىشوذد. به رئيس مجلس خعدجه فوستاد كه ٠ن
هير ٠عووضه مىكذير٠ ليكن به زبان تاجيكى.
كمان كرده است كه دو بخارا ه٠ر اكو به زبان تاجيكى كب زند.
مردم خوسند هىشوذد٠ رئيس مجلس كغته٠ست كه:
- به زبان تاجيكى ٠مكن نيست به ووسى .با به ازبكى.
اوؤيبيجكه باز ذوشته(ست كه:

-٠نبه زبان ابزسينا ٠ىخواهير سخن بكنير، در ووذ جشن
ابنسينا. يعنى به زبان تاجيكى.

عاقبت به اوؤيبيجكه سخن ندادند. امكان ندادند كه سخنرانى
كند. خيلى ضييق شد. خيلى قهرش آمد. جون به تنفس بوآ٠دييرا

٧٨
حكابت هاى اكند. از حيات

من هيج وقت اوؤيبيجكه وا ا.بن قدو خشمين و قهرالود ند.بده
بودم. او بسياو شخص حعيهء، هز.ب۴٠ و نرمى بود. اما ان وقت ديدم
كه بسباو خشمش آمده است. خواست كه همان ووز به طوف
مسكو يا دوشنبه ووان شود، ليكن كفتند كه امكان نيست. دو ا.بن

وقت دولابى( شلوغى) جشن، هواييما نداربيء.

همين طويق يكمين جلسه جشن .ابن سهينا د٠و بخاوا بوكؤاو شد.
خوب ان بود كه هو جه ههء باشد، ان دوستانى يوكسلاوى ما اندى
سخن تاجيى وا به كوش مردم وساندند. به زبان خود ابن سينا
سخن كودند. دو بخاوا به زبان ناجيكى سخنوانى كودند. بسياو كاو
عجيبى است كه هيج ميسر ذمىشو۵، اما آن جا نصادفأء اكرجه
اندى بود. اكوجه بى٠ول و بىآخو٠ ناتمام بود٠ و هكذا. به هر حال
بود.

ههماثمان وا ووذ ليكو از شهر بيرون بودند. ا۶بوسهاى كلان

بسياوى قطار اندوقطاو امده ومهمان وا دوخود٠ غنجانده، به سوى
ؤوابكذد>} ووان شدند. دو قوببهاى وابكند جايى ابستاديهم.
ماشين ها وا نكاه داشتند. كفتند كه فرود آئيد. فوود آمد.بهم. بى

باغ بسياو بنوى بود دو اين باغ ٠يز ببسيادى، كوسى بسياوى

كذاشته و د٠سترخوان آواسته بود٠ذد. كفتند كه: بغرما.بيد، بنشينيد
سر دسترخوان. فثستيهم.
حكايت هاى اكند. از حيات
من با جلال اكوامى بودم. دو ماشين با اكوامى همراه آمد. بوديم،
ليكن وقتى كه از ٠اشين فوآمديمء ٠ن اكرامى را. كم كودم. همين
قدوى نكأه كردم. بافته نتوانستهء. بعد خودم بى جاى نشسمم يكا
جا ليكودو بهلويم وا هم خالى نكاه داشتمء بواى اكوامى. اكوامى
دقابقى بعد دوان - دوان آمد و كفتند:
-اين جا خالى؟
من كفتح:
-ض٠

- من همين جا شينير؟

- هاء شينيد مرحمت. جاى بواى شماست.
بعد كفتند كه:

- من دو آن جا با كلازها بودمء يى شيشليى آوودند كه مثل
حلوا د٠و د٠هن آب مىشود٠ بسيار شيشليى نغز بود من مى خواهم

باز از آن بخوومء بنابواس اس جا آمدم.

حقيقتأ وقتى كه براى ما هم آوودند ديديم هميزكونه است.
شيشليى كباب كه د٠و سيخى كوتاه د٠و .باوه خرد ۵ر سيخ
كذواذيد٥اذد. سر هر كس دوسيخ اكباب د٠ادذد، د٠و حقيقت ان قدو
شيرسء آن قدوى بامزه بود كه تا هنوز جنين شيشليى نخووده
بود٠م. فقط بعد از جندين سال لبكر د٠و قفقاز يى باوء .بى
شيشليى خووديم كه حقيقتأ بسياو خوب بود. بعد از اين

٨٠
حكا.بتهاى اكند. از حيات

شيشليكى عالى جناب و يكا بياله جاى، باز كفتند، كه به ماشين ها

نيشيد و وفتيهءء خيلى دوو. زادىه ابزسينا- دهى كه آن جا
ابن سينا به لنيل آمده بود.

سال ١٩۴۶ ٠با ١٩۴٧ بود كه استاد عينى با اكواس و اولاقزاده و
ديكوان به بخاوا رنته، قشلاق زادى٠ ابنسيذ1 وا معين كرده بودند.
از ووى كتاب يافته و معين كوده بودند. ليكن اكنون دو عونه، ۵و
آستانه اين جشن ابنسينا، عالمان ازبكستان آن كفته عينى وا اؤ
اعتباو ساقط كوده، خودشان عالها شده، دانسته يكا قشلاق لبكر
وا زادكاه ابن سينا قواو دادؤاند كه در اين قشلاق اهالى امروز ازبكة
بودند. كفتيم، خيواهالى أزجا امروزازبكا هستندء د٠و عصر ١٠ هم
ازبى بود مكو؟ شا.بد دو عصر ١٠ نه تنها ١زبكا كه هيج عمومأ توى
دو آن ج1ىها هم نبوده است. دو آن لهه كه زادكاه قواودادءاند.
بناها ساختهاذد٠ موزهاى هم ساخته بودند. د٠و موزه بسياوى از
شعرها ى ابزسينا وا به ازبكى *نوجمه كرده، خينى زيبا جاب كرده.
به د.بواو آويخته بودند. ليكن ذكغتها٤د كه اين *نوجمه كيست؟
*نوجمه از كدام زبان است؟ از عربى يا *ناجيكى است؟ به زبان
ازبكى جاب كودءاند و ماذدهاذد، تا ايزكه مردم ساده، مودم ذاآكاه
باوو كنند كه ابن سينا ازبكا بود. است. حنى ديد.بم كه ازبكاهاى
همان اطوافء كمان كودءاند كه ابن سينا به ازبكى نوشته بود. به
ؤبان ازبكى شعر كفته بود. ا.بن بود كه كفتيم:
حكايت هاى اكفده از حيات

-اذهء٠ المن تراجمه است ء توجمه از تاجيكى. تاجيكيش اين است و

ماجيكيش وا خواذدلميم٠
٠ىكويذد:

- نه، اكر توجمه بود. مىكغتذد٠ نكفته است كه توجمه است.
تمام آن موز. با ٠قصد همينكونه نظوفريبى ساخته شده بود.

جشن ابزسينا دو شهوهاى دوشنبه، تاشكند و بخاوا، د٠و
هو كدام ا.بن شهرها جداكانه تجليل شد و جشن ههم بسياو ٠حتش۶
بود. اين جشن دو حشمت مىتو١ن كفت. نظيو نداشت. طنطنه
جشن دو مسكو به آخو وسيد. د٠و مسكو يكا مجلس بنوكا تشكيل

شد. ليكن دو اين مجلس سرووان شوروى مسكو د٠و حق

تاجيكستان ومرد٠م تاجيكا باز يكا خيل نت ليكوكودند كه ا.بنجا
كفتنش لازم است. واقعه ا٠بن طوو ووى داد.
مجلس بنوكا بواى تجليل ابزسينا و هزاره او دو تالاو جهلستون
خانه ا٠ذحاديهها كه بسياو .نالاو محتشمى دو مركز مسكو بود٠
بوكزاوشد. د٠و صحنه، ..بعنى دو هيات وياست ا.بن مجلس كاتب

كميته مركذى حزب كمونيستى شوووى و د٠و اطرافش وئيس كميته

مركزى جشن ابن سيناء اكادميكا، ان اكاد٠ميكا كه نامش وا
فراموش كودءام و از يذى طرف .بوز.بدذت آكادمى علوم
تاجيكستانء آكاد٠ميكا محمد عاصمى و از ليكو طوف ليكو د٠و
كناو يوزيدنت اكادمى علوم ازبكستان صا۵قاف نشسته بودند.

٨٢
حكا.بت هاى اكند. از حيات
تالاو يراز آدم بود. اساسأ نمايندكان ضيائيان(ووثدكوان) مسكو.
ذويسذد٥ها، .كاومندان طب و هكذا. از ووى بونامه مجلس كه دو
دست ما داده بودند، معلوم بود٠ كه بايد دو .عروضه بشنويم. .بكى
معروضه عاصمى، ديكوى معروضه صادقاف٠ البته اول سخن
افتتاحيه ٠ رئيس كميته مركزى جشن ابنسينا، آكادمياى فلانى كه
رئيس مجلس هج خوداوبود، خودوئيس كميته مركؤى جشن. سر
كودبه اعلان كرد٠ن معروضه بكحم وبعدكفت:

- سخن داده مىشو۵ به يوزيدنت آكادمى علوم....

جون اين وا كفت. عاصمى به يا شد. كاغنهابش وا كوفته به سوى
جايكاه سخن وفتن كوفت. اما رئيس مجلس، عاصمى وا نام نكرفت٠
بلكه صا۵قاف وا نام كوفته و كفت:

- سخن داده مىشو۵ به يوزيدنت آكادمى علوم جمهووى
ازبكستان صادقاف٠

عاصمى به .بكاباوه ا.بستاد. بسياو با قهرو خشم به جاى خود
بركشت و آن كاغذها.بى وا كه دو د٠ست داشت. سخت به ووى ميز
يوتافت و جهه1ى كفتن كوفت.

نوبت معروضه از عاصمى بود، موافق بونامه ها٠يى كه د٠و د٠ست ما
هست، اها نوبت وا دادند به.صادقاف و نوبت عاصمى دوم شد. هيج
ممكن نيست كه تاجيكستان از ازبكستان بزوى .بيشتو كذود٠.
نماينده *ناجيكستان بكم معووضه بكند!! نماينده ازبكستان بزوكا
حكايت هاى اكنده از حيات

دوم .عروضه بكند!! بنابو اين اين طوو بونل مه وا .نفيير دادند.
بىمهملحت كه از اين مصلحت مماصمى خبر نداشته است. اهل زل٠
انها.بى كه ان جا جمع شده بودند، خبر نداشتند. از اين كار، از اين
برهم زدن بونامه از آزكه.به جاى عاصمى. صاد٠قاف معروضه كودند
اكاه نشدند.

مجلس به آخو وسيد و يكا كنسرت دادند. كنسرت يكاجايه
هنرييشكان جمهورىه1ى شودوى سابق. ولى نما.بندكان
تاجيكستان خيلى غمكين بودند. ما آمده آمده د٠و جشن هزاوه
ابن سينا نتوانستيم بكوئيم كه سينا تاجيكا است. فوزند خلق
تاجيكا بود و اين هميشه باعث سرافكندكى ما د٠و ذزد٠ فاوسى
زبانان خصوصأ ايرانيان كشته بود. ناواضكى مردم ٠ذ1جبكا
ونجيدكى انها د٠و جشن ابن سينا هميشه بوملا نمايان بود. جوزكه
از اول تا آخر ساخته كاوى، نظرفريبى دوتمام ا.بن جشن حكمران
شد.

٨٤
حكا.بتهاى اكنده از حيات

حكايت جشن هفتادمين سالكرد انقلاب بخاوا
تخمينأ سمههاى لهه ٧٠ قون٢٠ بود كه يك روز من به انستيتوت
زبان و ادبيات به كاو ٠ىوفتير. دو قويبه1ى انستيتوت يك١ كس
موا نكه داشت و كفت كه: ٠

٠ن به شما بى كب داوم كه با.بد بكويير. اكو امكان داشته باشدء
حاضر من ءقو٠بهء شما كوش كنيد.
مزكفتير:

موحمت. بى آدم تخمينأ ۴۵—۴٧ ساله بود. معلير كدام ناحيه بود.
معلير مكتب ميانه. كفت كه:

٨٥
حكايتهاى اكند. از حيات
سال كدشته من با يكا معلحم ليكو همان مكتبمان به ^كورارت
كغكز>> (استواحتكاه قفقاو) وفتيم.
كدام كووارت. يا كيسلاوادسكى يا حه بودء كدام كوواوت وا نام
كوفت ء يادم نيست، كفت كه به اين كوواوت بواى ۵م كوفتن وبواى
معالجه رفته بوده است. او .كفت:

ان جا قاعده همين بود كه جون ييشين به خوواى هىرفتيير به
اشخاذه٠ دو بهلوى |شخاذه يكا لكل ن وينافروشى (شراب
فووشى) بود. مولم كه بواى خوواى ٠ىبياسدء اول قطاونوبت شده
مىووذد٠ ى بيش اين دكان. .بى استكان ٠ى نل ب ٠ىزذذد٠ بعد
٠ىدوايغد به ٠شخاذه. همين طوو نوبت ايستاده امده ابستاده
بوديو كه ٠ىبيذيو ييش از ما هالينكوف ايستاده است. مالينكوف
ان وقت ها ليكو بازنشسته و خانه نشين بوده و كاو ذمىكود٠ است.
به معالجه آمده بود. جون مالينكوف ٠ا وا ديد٠ دو سر طاقى داويو
كفت كه :

شما ازبكيد. ده؟ ما كفتيوكه:
..نى٠اجيكي٠ا٠

كفت: اكو تاجيكا باشيد كب من وا كوش كنيد و هيج وقت
فراموش نكنيد. كوش كنيد من به شما جه مىكو.بيم.
حكا.بت هاى اكند. از حيات

ان مطم كفت كه مالينكوف بوايمان حكايه كودكه:
بعد از جش دوم جهانى بإبل جان غفوواف كه سال ١٩۴۶ كاتب يكم
كميته مركزى حزب كمونيستى تاجيكستان شده بودء به نل م
استالين .بكا نامه كلان نوشته و طلب كوده بود كه سموقند و بخاوا
به تاجيكستان داده شود. استالين بواى حل ا.بن مساله بكا
كاميسيه تاسيس كود و موا وئيسى اين كاميسيه تعيين كود. ما از
نل م كا ميسيه با امضاء استل لين به همه ١ذستيتوتهاى دخدداوء به
كميته هاى مركزى حزب كمونيستى ازبكستان و قزاقستان و
قوقيزستان و <<آبكامها>> (كميته ها ى ولايتى) و آكاد٠ىها نل مه
نوشتيم كه د٠و باوه اين ييشنهاد غفووافا فكرشان وا كويند.
بعد از جند وقت جواب آمدن كوفت. جواب بسياوى آمد. همه
جوابه1 به فايده شما تاجيكاها بود، مساله تماما به فايده شما حل
شده ا.بستاده بود. من يكا د٠اكلدذاى زييسكه (كزاوش)ذوشتذم
لازم بود به استل لين. از نل م كاميسيه براى جمع بست همه آن
جوابها٠بى كه آمده بود. نوشتنش وا سر كود٠م. اما همين وقت
استالين وفات كود. اين <<دولابى>> (بى سروسامانى) سر شد. عالم
زيوو زبو شد. اين كاميسيه خود به خود٠ ,.بواكنده شد، كاميسيه
مالينكوفا. ليكن من تمام آن جوابه1 و متريل هاى اين كاميسيه وا
همه١ش وا .بكجا، با ويسمان قتى بسته، يكاجايه د٠و آوخيو خودم
كذاشته بودام٠ اكو د٠و آوخيو من نباشد، د٠و آوخيو <<داليتب بورا>>
(شعبه خدمات سياسى)هست، وى نيست ذمىشو٠۵ شما تاجيكاها

٨٧
حكايت هاى اكنده از حيات
بايد همان متويدها وا برداويد. مسالهو٠ دوباوه به محاكمه كذاويد.
مساله به فايده شما حل ٠ىشود. اين آدم اين وا به من حكايه كود
و.كفت كه همين وا شماها بايد دانيد. شما برويد به همه آلمها وبه
كلازهاى ناجيكستان خبر دهيد. التماس.
من وحمت ئت٠يم. بعد به كلازها خبر داديم، ليكن هيج نتيجه
نشد. اين كلازهاء اكنون اين ها غفوواف نبودند. هيج كس يووا
نكود. همين خل از بين جثد سال كنشت و بعد به مناسبت اين
جشن انقلاب بخاواء اين واقعه. اين حك1يههاى ا.بن آدم. اين

كاميسيه مالينكوف به يالمن وسيد.

جشن هفتادمين سالكود افقلاب بخاوا سال ١٩٩٠ بوكزاو
شد. ييش از ا.بن جشن دو تاجيكستان، دو مجله <(صداى شرق>>
جند مقاله جاب شد٠ اؤ جمله مقاله نوو جشمم وستمج1ن شكوواف
و باز جند مقالههاى ديكر، د٠و باوه اين كه انقلاب بخاوا جندان
انقلاب نبود. انقلاب بخاوا يكا انجاوز بود و اشغادكوى بود. بعد ماه
سبتامبر سال ١٩٩٠ يكا٠كروه از تاجيكستان به جشن انقلاب بخاوا
به بخاوا دعوت شدند. ابعد همان وقت ما از انستيتوت زبان و
ادبيات .بكا جلسه سالانه در باوه عينى د٠اشتيير، همان جلسه
غلمى وا د٠و بخاوا تفيين كود٠ه بوديم كه دو بخاوا به مناسبت جشن
انقلاب جله عينى وا عىئخواس٠. بنابر ا.بن ص با دعوت كلازهاى

٨٨
حكا.بت هاى اكنده ازحيات
بخاوا و هم ي خواهش وهبوان دوشنبه يى كروه كلان متخصصان
تاجيكستان بواى جشن به بخاوا وفتند.
دوم سيتامبر جشن سر شد. جشن دو بناى ابكام، كميته استل نى
حزب كمونيستى بخاوا كه يكا بناى بلند نو بود و يكا زل بسياو
كلان ز٠ببا داشت سرشدء دو آن تالاو كلان كه بو از آدم بود,. جشن
سر شد٠ از تاشكند امهمان آمده بود. از كميته مركزى حزب
كمونيستى ازبكستان. اؤ همه آب٠ىمهاى ازبكستان مهمان آمده
بود. از بعضى اذستيتوتها٠ از كجاها، مهمان خيلى بسياو بود. بعد
از همه ناحيه هاى استان بخاوا نماينده آمده است كه تالاو بو، بو
آد٠م بود٠. وقتى كه اين مجلس سر شد، كاتب يكم كميته استانى
حزب كمونيست آبكام. معروضه كود. د٠وباوه انقلاب بخاوا معروضه
كود و آمدهآمدهء د٠و آخو بناكاهء از موضوع بوآمده كفت كه:
- ٠بكا وقت شاهان ايوان بخاوا وا كوفته بودند. با *آنها زبان فأرسى
آمد به بخارا. بعد زبان تاجيكى شد. زبان تاجيكى دو دوباو. د٠و
د٠وباو اميوان استغاده مىشد٠ مانند آن كه زبان فرانسوى دو
سنت -.بيتربووئا د٠و بين ؤردواويزهاى ووسيه>> (اشرانا زادكان) به
كاومىوفت٠ مثل همين.

وقتى، كه ا.بن كب وا كفت، من ليكو طاقت كود٠ه نتوانستير. سرداو
ما عاصمى. اكادميكا عاصمى.. جالأل اكوامى و من هر سه د٠و بألا
نشسته بوديم، د٠و هيات وياست٠ ليكو ذما.بذدههاى .ناجيكستان
همه دو .بايين، د٠و قطاو يكم و دوم همان تالاو نشسته بوداذد٠ من
حكايت هاى اكنده از حيات

جون اين كبه1 واشنيدم، جسته خيستم از جاى و كفتم كه:
- جه مزخرفات ٠ى كوييد شما. زبان تاجيكى هيج وقت. فقط. زبان
دوباونبود. زبان تاجيكى همه وقت وامروز ص زبان خلق. زبانى كه
مردم با آن صحبت هىكذذد بوده است. به اطراف نكاه كنيد. همه
به .ناجيكى كب ٠ىزذذد. ا٠ا زبان دولتى دواين آبكاس شما ديكو
است و هكذا.

داملا عاصمى خيستند، جهها كفتند. داملا اكوامى خيستند، جند
لقمه .بوتافتند. به هو كب ما از طرف بخاوا، از كلازهاى شهر بخاوا،
استان بخاواء به هو كدام ما جواب مىكغتذد٠ ما باز به آنها جواب
مىكغتيم٠ دولاب شد. مباحثى كلان سر شد٠ معر3ضهجى واست
ايستاده است دومنبر، هيج جيز كفته ذمىتواذد٠
هن كه د٠و بألا شيشته بود٠م، ٠ىد.بدم كه جون براى ما بعضى ها
قرسكا مىزذذد از تالاو براى انها باز بعضى ها هم جبكا مىزذذد4
قرسكا مىزذذد٠ نكاه كرده دءبدم همين تالاو بزوكا به دو تقسيم
شده است. نمشش به ما جيكا مىزذد4 نمشش به ان ازبكا

يوستها٠ جيكا مىزذذد٠ يعنى د٠و همان *نالاو بزوى، د٠و ووذ جشن

هم اناجيكاها جدا و ازبكاها جدا نشسته بودند. جون اين مباحثه و
اين مناظره خيلى دوام كودء كا٠ذب دوم آبكام كه يى جوان ووس
بود٠، اعلان كود كه تنفس.
حكا.بت هاى اكنده از حيات

مجلس نل تمام ماندء تنفس اعلان شد. بعد ماها وا كوفته بودند يكا
خانه. به يكا خانه كلان كه ميؤ بسبارى و دستوخوان آو|ستهاذد آن
جا و خوواكا خوودنمان دوكاو بود. داملا عاصمى شيشتند، بعد
اكوامى. بعد من. ووبه ووى ما اؤ ان طرف ميزء ياز همان بادئاواف
شيشتء كاتب دوم ابكامء همان اورس بجه نشست، بعد ليكو
كلازهاى بخاوا. بعد همان مهمازهايى كه از آبكامعا و از كجاها
آمد. بودندء همان مهمازها بودءاند دو آن خانه بواى خوو|كا
آمدكى. ليكن من مباحث وا آن جا دوام دادم. همين طوو كه
نشسته بوديم ء ٠ن كفتها:

- اين كبوا٠ ا.بن ٠زخوفاتىوا كه كفتيد. اؤ كجا كوفتيد؟ اؤ كجا
شمابه اين معلومات وسيد٥ا.بدكه كوياشاهان ايران ا٠د٥اذدواين
جا زبان فاوسى شد و بعد زبان تاجيكى. مثل زبان فوانسوى

ييتربورى ذبان دوباوى بود.

يادكاواف كفت كه من ا.بن وا از آوخيومان يافتير، از آوخيو آبكام كه
قوجقاو١ف كانب آبكام به استالين مكتوب نوشته، همين كب وا
كفته بود. جون يادكاواف ابن وا كفت، من به .بادم آمد آن كاميسيه
مالينكوف وا.

يعنى قوجقاواف٠ دو همان سادها ى بعد از جنى كاتب آبكامى
بخاوا بود٠. بعد از اين جا وفت تاشكند. بودند وى وا و وز.بر كاوهاى
خاوجى ازبكستان شد. جند وقت د٠و هيات وكيلان اتحاد شوووى
حكا٠بتهاى اكنده از حيات

دو سازمان ملل ههر ٠ىذشست. هو دفعه كه جلسات سازمان ملل
هىشد ٠ىوفت آنجا. همين طوو خيلى بألا وفت. سان وقت كه
كاميسيه ماليفكوف نامه نوشته بود به آبكامها٠ از جمله آبكامى
بخاواء اين جواب نوشته است. همين قوجقاو١ف كاتب آبكام.
من كغتهأ:تاويخ نوشتن اين نامه آشكاو شد. تاو.بخ نوشته شدن اين
نامه قوجق1واف وا من مىداذه٠. تاويخش همين كه با طلب كاميسيه
مالينكوف اين كونه جواب نوشته شده است. جواب بىمعنى. نخواد
شما كمان كوديد كه استالين وا فو٠بب ٠ىدهد؟ به واه نادوست
٠ىبر.بد. همين خل باز دوام كود مباحث ما.
خوواكا نخووديهء. نه ءاممى٤ نه اكرامى. ئه ٠ن دست ئرسانديهم به
خوواى. اين كاتب آبكام هم هيج جيز نخوود- آزها ههء نخوودند.
دو اخر باز هر ومان عاصمى كب ٠ىؤذد، اكرامى كب ٠ى زند، من
كب ٠ىزذ٠ا. همه عينأ جه خلى كه د٠و تالاو بود، دوام كوه. به آواز
بلند. .نمام همان خانه كه بواى خوواى آمده بودندء مهمازها همه
٠ىشذوذد. بعد دو اخر من كفتمر كه:
- دو بين همين مهمازهايى كه اين جا ذشسها.ب٠ء، .بكان
٠ذاويخشذاس هست با نى؟ بى كس كفت كه:
من يروفسووتاويخ دوانستيتوت يداكوكى شهر بخاوا كاومىكذ٠ا|-
من كفتهء كه: شما تاريخ شناس باشيد، به من كوييد كه همين كب
كه بادكاواف ٠ىكويد كه شاهان ا.بوان امدند واين جا زبان فاوسى
حكا.بتهاى اكند. از حيات

ييدا شد، هيج اساس تاويخى، اساس جدى داود يا نى؟ وى كفت،
كه: ذى٠ اساسى علمى نداود.

عجب ادم نل توس بودست كه كاتب ابكام همانجا حاضر، د٠و .بيش
همان كاتب ابكام كفت، كه: نى كب وى دووغ، نادوست. بعد از اين
من كفم) كه: خير نباشدءتمام. من ليكو كب نداوم. هيج جيز
ذمىهقويء٠)- بعد خيستيير باز وفتي.) بواى دوام مجلس-

بعد ووز ديم، يعنى ٠٣-٠٩-١٩٩٠ اين جلسه سالانه عينى شد. ان
جا هم ساله هاى انقلاب بخارا بود و من .عروضه كودم دو باوه
ؤرعينى و انقلاب بخاواة موضوع من كه ان جا كفته شد٠ بود عينى
دو اثوهايش ٠ىكويد كه: خلق بخاوا به انقلاب بخاوا آماله نبود.
خلق بخاوا نه تنها به انقلاب بولشو بكى، به انقالآب اجتماعى، انقلاب

يوالىتوى٠ ٠ثلأ تياو نبودء بلكه حتى به قبول آن تعليمات
٠عارفبوووان ههء تياو نبود- حتى ٠عاوفيووران همان جديدان وا
كه مكتب نو مىكشا۵ذد تشوبقو توغيب مىكودذد كه ابن علم
زمان وا مردم دانند، اين وا حتى قبول نداشتند. عينى مى كوبد
ملاهاى جاهل خيلى نغوذ داشتند دو بين خلق- بنابر اين خلق از
اين كس٠ها خيلى دووبود-

من اين وا كفتم كه اين خل باشد، انقلاب.بخارا وا كه انقلاب خلنى
بخاوا مىكو.بذد٠ انقلاب خلنى نيست. خلق تياو نباشد، خلق
اشتواى نكوده باشد جطوو ما ان را خلقى هىذاميم؟ همين خل بعد
حك1يتهاى اكنده از حيات
با همين جلسه ما تمام شد و مردم كشته وفتند. مثلا از دوشنبه
امدكى ها كشته دوشنبه وفتند. من ماندم. ٠ن، هادىزاد٠ء معروف
وجبى. همين خل يكا جند كس ماند.بير.
من معووف وجبى وا بوده. تمام بخاوا وا نشان دادم به او. وى
يكمين باو د٠و عمرش سفر بخاوا .بيش كوفته بود. يكايكا نشان
دادمء فهمانيدم. ها۵ىزاده هم با ما . مىتمث٠تذد٠ بعد با ها۵ىذاده
وفتيم ر<جاوبيكوكلهادىزاد٠٥ كه د٠و باوه بخاوا و احمد دانش ومان
نوشته بودند. جاوبيكر وا نديده بودند. همان جا جاوبيكو وا ديدند و
حيران شدند كه اين طوو جيزها بوده است، اين طوو ج1ىها بوده
است و من بىخبر٠ همين خل يكا د٠و سه روز ليكو ما سيرتمشت
نموديير د٠و بخاوا. بعد وقت بازتمئمت من كفتم:
من ٠بكا همان كاتب آبكام وا بينير. يادكاواف قطى دك١ دودهن كب
زنير. ووبرو شيشته همينطور يكا به يكا.
آمدم آبكام و التماس كودم كه مرا قبول كند. كفتند كه:
وى نيست. فهميدم كه وى نخواست بعد كغغنم، نباشد به من كا٠ذب

دوم دوكاو. كاتب دومء همان جوان ووس. وى قبول كود. وقتى
صحبت كوديهء- ٠ن به وى ءةغت٠ا كه:

— برادوتونماينده مسكوحساب ٠ىشوى دوبخاوا. توبأيد بى طرف
باشى نه طوف ازبى وا كيوى و نه طوف تاجيى وا. هو كداهءشان كه
حق است جانب اووابكير؛ حقانيت واوعايت كن وبس.

٤
حكا.بت هاى اكنده از حيات
صان ووزها ياسيووت .ناجيكى كوفتن ناجيكاها سر شد٠ بود دو
بخاوا. ليكن با بسياو ممانعت ها. ذمىخو١ستذد كه ياسيووت
تاجيكى لهند. ياسيورت كه دو آن جا ملت اين آدم تاجيكا نوشته
شده است. من كفتير به ا.بن كاوها ٠ذو ياودم كن. اين ها دو حق
مودم تاجيكط بسياو جبر مىكذذد٠ تو نمان كه اين ها جبر كنند. از
تو التماس كفت:

- بسياو خوب من كوشش ٠ىكذيم.
منءغت٠ا:

- به فكر تو تخميغادو ولايت بخارا جه قدوى اجيكا ست؟
فكرى كود و كفت:

- همين نيم تاجيكا و ني٠ر ازبكا. يكا ينجاه فا٠بز تاجيكاء بكا
.بنجا. فايز اؤبكا دو تمام ولايت.

لمنكغت٠٠كه:

- نى بواد٠و ٨٠ فايز -ناجيكا دو ولابت بخارا هستفد. يكا كروه

مود٠مشذاسان لنينكواد، همان وحمت اين ها جند سال

ييش بخارا آ٠ده بودند، بواى ايكسييديتسيه.(آمار كيرى) وفتند،
تفتيش كرد٠ذد، خوب ديدند و بعد وى ٠قاله نوشت همان
وحيمى١ف همان جا كفت كه خلق استل ن بخاوا ٨٠ فايزشان
حكا.بتهاى اكفد. از حيات

تاجيك است. عن كغته|:

- همين مردهءشناسان لنيفكواداين واكغته1ذد.
كاتب دوم آبكام كفت كه:

- ٠ن آنها وا ٠ىداذير. آنها هو دفعه كه ص آمدند ٠ن به آنها كمد
٠ىكودم. ٠ىبودم ويونها. ٠ن كب آنها واباور ٠ىىهأ.

٠ن كفتم:

- همين. باوو ٠ىكود٥ باش و بدان كه ۵٠ فايز نى و ٨٠ فايز
تاجيد است دو بخاوا. نبت به ايزها اندى سياست وا ليكو
كودن دوكاو. همه اين هاوا اؤبد كفتن* اؤبد نوشتن هيج به
حقيقت نؤديى ذمىآ٠بد.

بعد كفت كه:

- بسيار خوب. من كوشش ٠ىكذم تا اين خلق جبو د.بد٥ وا
٠لوفشوا كيوم. نمانم كه ذ1اذصافى شود دو حق تاجيد. شماها اؤ
دوشنبه* آ۵مها وا فوستاذيد٠ جوازها وا فرستانيد كه بيابند ابن جا
تا با خلق اين جا با ص كاو كنند. ليكن آيتاكا، كو.بواكا استاو.بكه
نى باسيلينى (ادمهاىدوستوابغوستيد)بعدكغت:

اين <<كدو.بوى استاويى >> همين نمازحاتمءاوف؛ كه حاضو بووفسوو
است. اين همان ووؤ مباحثه در تالاو* دوقطار يكم نشسته بودوهو
زمان مىخو١ست. هر ز٠ان ٠ىخوا٠ت جيزى ٠ىكغت. همان جهها
كفته بودست كه به اين بسياو معقول نشده بودست. كفت كه
حكا.بت هاى اكنده از حيات
همين ت1ويخشذاس جنكله موى وا نفرستيد. ليكو هر كس وا
خواستيد، فوستيد بيايند ما ياودم ٠ىكذييم با خيلق ا٠بن جا -كاو
كنند.

من بسياو خوسند شدهء از آن جا بوآمدم. بعد از آن جا آمديم
دوشنبه. اكنون البته اين واقعه همشيه فكر مرا به خود بند
٠ىداشت.

يكا وقت اتحاد شوروى برههم خوود. بخاوا آمديحم كه همان
آبكام اكنون حاكدم خانه شده است. همان بناى خشتين ٩ آشيانه
ح1كيمخاذه شده است. همان يادكاراف هم حاكم ولايت شد٠ است.
دو همان دفتو كه داشت، د٠و همان د٠فتو زيبا و كلان ٠ىشيغد. د٠و
همان تالاو مجلس ٠ىكذد. ليكن نامش اكنون حاكم. بعد از يكا
سال يا دو سال بود٠ كه .بكا زمان خبر امد به دوشنبه كه همان
يادكاواف وا كوفتند. يادكاواف نيست ليكو. به جايش .بكا كس وا
.نعيين كودءاند حاكم استان كه اين آدم اكنون نامش وا فراموش
كود٥ام٠ انستيتوت ياليتيخنيكى دوشذبهو| نممام كرده بوده است.
ان وقت عاصمى وكتوو همان انستيتوت بود٠ذد. عاصمى كفتند كه:

- وى شاكود ٠ن- انا اكنون ٠ف عىو5م، بااوكب ٠ىذض٠- ي وى ۵.بكو
خل كب مىزذيير٠ وى به دوشنبه آمده مىوفتهاست٠ از ا.بن جا زن
كوفته بود. است. از اسفوكىها. همه خو.بش و تباو زنش از همين
جاء د٠و اسفرهء د٠و دوشنبه.
حكايت هاى اكلذده از حيات
داملا عاصمى بسياو خوسند شدذد٠ بعد يكا زمان از بخاوا به تام
جند كس يكا دءوتذا٠ه آمد. از جمله عاصمى. ۵ءوتذامه كدام
كنفرانس. كنفراخس تاويخى بود. يا جه بود؟ به نل م ٠ن دءوتذا٠ه
نيامد. بعد داملا عاصمى خرسند شدذد٠ كفتند:

-اكنون س٠ىووم، اكنون با اس شاكردم ٠ف مىزذهء.

وفتند و بعد قطاره (با تطاو) .آمدند. بعد حكا.به كودند كه ما وا
بسياو نغز يي٠شواز كوفتند. دو ميهمازخانه بسياو نغز جاى دادند.
ووز دءبكو يكاهى به ٠جلسكاه وفتيس. ساعت ١٠ به مجلس سر
شدنش دوكاو بود. د٠و دست يوشه و متن معروضه. عاصمى معروضه
كودنشان دوكاو بود. |مد٥اذد كه حالا كلازها ذيامد٥اذد ١٠ به سر
نشده است مجلس و ١٠—٣٠ سر نشده است و ساعت ١١ شدء حالا
هم سر نشد، سر نكودند. كلازهاى ولايت ذامد٥اذد. بعد .بى زمان
د٠و كس آمد و ٠ىكويد داملا عاصمى— كفتند كه داملا عاصمى بابد
زود سمرقند ووذد...جرا ان جا كيم جه مجلس است و از دوشنبه
تلفن كود٠ذد، از .ناشكند تلفن كلودذد٠ از سمرقند تلفن كودند زود.
انا ماشين تياو. اين كس كغتهاذد٠:

نى، من معروصه ٠ىكذس دواين جا، معروصه من تيار.

نى، نى. مجبوو آن ك٠سوا شيناذدند و سمرقند فوستاندند. سمرقند
مى|يذد، قوقيز شده ٠ىا.بذد كه دو سمرقند هيج كب نى. هيج
كس ييشو(ز هم نكرفئه است. مجلس يجلس هم نى. بعد، خير
دوشنبه مىآ.بذد. بعد ما نشستيم و ا.بن وا كه حكاءبه كردند داملا
حكا.س٠هاى اكفده از حيات

عاصمى، كفتيهر كه: شما وا همان جا وفتنتان داملا عاصمى.
نادوست شده بودست. اكو همان ووز كه با شاكردم أتب مىزذهء٠
كفته با اشتها وفتيد، اكو شاكودتان شما وا قبول ٠ىكود، ينج
دقيقه با شما صحبت مىكر۵، د٠وو خبر مىوفت به تاشكند، كه انا
همان استادش، همان كسى بود٠ست كه سال ١٩٩٠ ان قدوى شوو
افكند. همان استادش قتى خوب صحبت كود. تمام. همين خبر كه
وفت به تاشكند، اين وا از كاو مىكوفتذد٠ بنابو اين وى نخواسته
است كه شماوا ببيند. نخواسته است كه با شما صحبت كند. وى وا
از كناهش كنشتن د٠وكاو. كاوش نادوست ذى٠ شما از وى خفه
ذشو.بد،كغتيس٠ بعد داملااندى اوام شدند، داملا عاصمى.
با همين قصه جشن انقلاب بخاوا به اخو وسيد به فكوم.
دو موود ا.بن جشن مواد٠ به فكرم جاب نشده است. ا.بن هيات
تاجيكستان كشئنه كه آمدفد د٠و ووزنامهها نوشتند. د٠و ووزذ1مهها
خبرهاى مغصل جاب شد. معروضه من كه معروصه كرده بود٠م د٠و
جلسه سالانه عينى جاب شد. د٠و روزنامه ؤ<آموزكاو>> جاب شد.
همين خل بعضى جيزها جاب شد. اما من ديكر خبر نداوم. د.بكو
معروضه اساسى و ليكو جيزها كو.با كه جاب نشده است.
سبت٠

تليتأا؟ .،: -ب: .;.؟ات۵ييلج؛أ

ا،لم <اا ■٠ ؛٠٠٠: ؛ -م .٠• . ء اا:ل~لب . —

.

ذ,: \ا. . - ٠•■. . •

,.١. -.;ة\ئ٠د ا.؛ ت٠ء .٠

ا) ٠ؤ:، ..،اذ;\١<،؟- ... خة . ؛:.دد ئ .تسا٠

دى٠. ٠عء .}؛ لهت ٠لال٠ اء - ■ ل؛ ي٩٠ ;٠ ٠اأ ؟. ئ - .،•٠ ٠؛

. ١تد اء٠ةذ:<■ ٠ ٠منا٠فد. ١ء؛ .ح - ا إ .٠ (لعا ; ب.: ٠٠ /، ،ه ٠1ا

...

ء

-

}ت ٠١ةلبا ه٠ت ١٠ دلآ>٠يءع ٤٠ نع سهه٠ا.يذ

.

يقي.، ا٩ا!٠عز اج> يحا-.ء0،> لد؛..٠فئ٠.بلو٠ لم يدج ىو٠هع٠ 1> ذ٠سء

.غس١ء ٥- -ش؛؛مأالبم لأ ل عأءة ي٠ب; يقو.، .١ ٠ ل1٠٠ ذ-٠اءيع٠
حكا.بت هاى اكنده از حيات

قصه دوستى با ابوتمش وستيم|ف

دانشجوى فكولته فاوسى دانشكاه آسياى ميانه <<ابركش
رستهراف>> از جوانان اؤبى بودء قصه دوستى ما با او به سال ١٩۴٣
يا ١٩۴۴ بو ٠ىكودد كه بنده داذشجوى دانشكاه .بداكوكى شهر
دوشنبه بودم. ووزى با جوانى شناس شدم كه لباس حوبى داشت.
با كسى صحبت ٠مىكرد و شعر مىخو١ذد. فهميدم كه ا.بن جوان
شاعرطبيعت. نو از ميدان جنى آمده است. ابوكش وسئداف د٠و
ميدان جنى زخمين شده بود. دو ؤؤكاسييتالها>> (بيمارستان
ذغلا٠ى)خيلى خوابيده است واكنون بواى تحصيل كود٠ن ىه ىه به
حكايت هاى اكنده از حيات
دانشكاه مىآمد٠ من و صالحى با او ه٠أ صحبت ٠ىشدييم. كاه آنها
وا به خانه ءمه٠م مىبرد٠م ٠له ضيافت مر، ولى بيشترصحبت
مىكود٠بير. وستيراف هنر وسامى هيم داشت، وسير ما وا هيم كشيد.
ان وسيم من كه وست٠ماف كعشيده بود شايد هنوز دو خانه دو جاى
باشد. شعر هي١ مى^غته است ايوكش وستيم اف:
،آجيليوو كنلن بيركلديى آجيلو>> به أهنكط هير كوفته بودند و اين
آهش دو ^سذكه>> (صفحه) هير جاب شده است. سرودشان وا من
شنيدءام و ان ح<سذكى>>كه ا.بن سرود وا داود نيز دو د٠ست من
هست. د٠و د٠ست خود ايوكش وستيراف نيز بود٠ يا نه ذمى۵اذهأ.
ايوكش وستهراف ادبيات وا بسياو دوست مى۵اشت، نغز مى۵اذست
ادبيات ووس و ادبيات غرب وا. زبان ووسو٠ هيم نغز مى۵اذست.
اد٠بيات جهان وا به زبان ووسى خيلى بسياو خوانده بود.
د٠و آن ايام من د٠و اداوه ووزنامه رؤتاجيكستان سوخ>> كاو مىكردم٠
بعضى شبه1 ذوبت۵او ٠ىشدمء بيكاءها ييش از وفتن به ذوبتد٠اوى
روزنامه، ما رفيقان جمع مىشدي٠ا اندى مىشيشتييم٠ جهاونا كب
مىزديي٠ شعر مىخواذد.بير، بعد من مىوفت٠ا به كاو. دو اداوه
وتاجيكستان سرخ٠. جنان كه مى۵اذيد سادهاى جنكا سادهاى
كشنكى بود. اد٠اوه دتاجيكستان سرخ>> هر هفته يى باو يى جى
٠ىداد. با اين جى از آشزخانه يى <<سراكا ماذذد>> مىكرفتيرء كه
به نان مانند بود و د٠و ميانش <ؤجي٠ء>> (مربا) داشت .با يكان شيرينى.
حكا.بتهاى اكفد. از حيات

ليكو. اين هر هفته ء كه از همين ووز جهاوشنبه ي ينجشنبه* كه
٠ىكوفتم آن دوستان حاضر ٠ىشدذد٠ بعد صحبت ٠ىكردبير*
صبتاهاى ادبى. ايوكش وستيراف روزى بذاى٥ ئغت كه:
بعضى شعرهاى شلا *شيوجينكا* و ليكوها وا نوجمه حتى

كودءامء ليكن از هوايى>> ٠بى شعو هم نخواندءام. در باره
ايجابيات نوايى جيزى ذمىداذ٠ا. از آثاواو٠ذما٠أبى خبوسم. شرم
مىكض٠ كه ازبى هستيرء ليكن ذوا.بى وافغط از ووى شنيد ٠ىداذم.
بنده كفتم ٠ن يى كتاب ذوا.بى دو دست داوم* لاتينى است مال
بيش از جنى سال ۴١ كتابى است كه جهارديوان نام داود.
غزليات ذوا.بى است* به خط لاتينى كه سال ۴٠ جاب شده بود و
من همان زمان يى٠ نسخه كوفته مانده بودم دو دستم.
به ايوكش وستيراف كفتم:

من همان ديوان وا بياووم ٠ىخواذى؟ بعبمياو خوسند شد و كفت:

- زود بياو، من يى بيش.

من كافته .بافته* آوودم. خوسند شد٠ كوفته بود و جند وقت غيب
زد و ليكو نمى امد كو.با با خواندن همين ديوان مشفول بود و
ليكو جايى ذمىوفته است* كار ذمىكود٠ است* سر از بالاى اين
كتاب ذمىبو۵اشته است. ليكن يى ووز ييدا شدوكفت:
حكاينث. هاى اكنده از حيات
— ا.بن كتاب وجهاوديوانى، كه تو به من دادى وا من بسياو با دقت
خواندم، ليكن هيج نفهميدم. تعبيوهاى تاجيكيش بسياو است. نيم
شعرش تاجيكى است اما من زبان تاجيكى وا ضد|ض. حيه كاو

كنير؟

همين قدوى الم ٠ىكذد كه آق را ٠ىخواذير ولى ذمىفهمهء. كفتير:
.بكا كاو هىكذيير ي هم ءىخو|ذيم ٠ن به تو ج1ىهاى تاجيكى شعو
نوايى را ٠ىفهماذير٠ تو به ٠ن ج1ىهاى سهوم ازبكى نوايى وا
٠ىفهماذى. ت كه ٠ن هير ازبكى وا يال كيوم. اين جودى حضوت
نوايى به ض وتوزبان ياد٠ىدهد.
بسيار خوسندشده وكفت: كاشكى.

ووذ تعيين كرديم، ساعت تعيين كوديم. هر هفته فلان ووز من
تاجيكى.اشعاو نوايى وا به ايركش مىفهمانم و ايوكش قسوهاى
غليظ آن وا به من مى فهما ند. شخصأ بواى من ا.بن همنشينى واين

نوايى خوانى بسياو مفيد أمد. من بسياو ازبكى ياد كرفتم. بسياو
نه، اندى اندى ازبكى يال. كوفتم كه از استل د زبودست زبان ازبكى
همين د٠وست خودم بسياو مذت۵اوم.
ايوكش وستيراف اندكى ناجيكى ٠ىداذست، اما تاجيكى عوامانه وا
كمتو مىداذست٠ اكنون .ناجيكى شاعرانه وا از خود مىكو۵ و بسياو
خوسندبود. بسياومهر صميمى ييدا كود.

١٠٤
حكا.بت هاى اكند. از حيات

بعد از جنكا ايركش وسنداف د٠و شعبه فاوسى فكولته شرق
شناسى تاشمكند مشفول به تحصيل شد. دو سال ١٩۴٨ من به
تاشكند آمدم و يكانه كس٠ يكل نه شناس كه آن جا داشغد همين
ايوكش وستداف بود. كافته كافته او وا يافد و با ههء صحبت ها
٠ىكوديم. ببكا٠ها، ووزانه كه من كاوهاى آوخيوى وكتابخانه و
ايزها وا انجام مىد٠ادم و خيلى هم ضييق ٠ىشدم جون نابستان

بود و هوا كوم، ؤول خسته مىشدم٠ بعد بيكاهى با ايوكش وستهءاف

اندى كودش هىكودي٠ءا هواى تانه ٠ىبوآمدييمء كينا هىوفتي٠ءء

اندى دم مىكوفتييم٠ ا.بوكش وسفداف از ا.بن كه من به تاشكند

آمده بودم خيلى خرسند بود و هر ووز سكاهى ييش من مىآمد٠

بعضى ووزها مثلا ووز يكشنبه كه همه جاها بسته و بيكاو بودمء
مىآمد با هد به شهر مى بوآمد.دء مىكشتي٠أ. شهو وا نشاد
مىدا۵. ولى باوى حاد٠ثهاى وخ داد كه لازم است اينجا بكوب.

ووزى با ايركش رسدداف دو كوجه هر د٠و قدم مىذد٠يير، صحبت

داشتيوم. ايوكش وسنداف به من كفته بود كه ٠ذو با من به زبل ئ
تاجيكى كب زنء كه من دانشجوى فكولته شرق شناسى هسند و
لازم است كه سخن بيعشتر شنوم. ليكن خود٠ ايوكش وسنداف، كه
آن قدوى كه لازم بود -ناجيكى كب زدن ذمى٠ذواذست با من ووسى
حرف ٠ىذد- همين قراو وا از اول با من دو ميان كذاشته بود. ٠ن
باتو دوسى كب ٠ىذض تو با ٠ن تاجيكى حوف بزن. البته واضى
شدم.

١٠٥
حكا.بت هاى اكنده از حيات

همان ووز كه دو كوجه قدم زده وفته ايستاده بوديير،
آهسته1هسته به ايرتمش وستيراف جيزى ٠ىئذد و با ص صحبت
د١شتييم ما، مساله جه مساله بود٠ كه من ناكهان بلندبلند سخن
كودم. يى شخصى از ج1ىخاذه دويده بوآمد و آمد ميش ما و كفت:
.انيمه تاجيى جلب جيكى ليسن، جيكى لمهءء

ايركش جيزى كفت به وى كه وى بأن ص شوويده قو.بب اذ كويبان

ايوكش كوفت. من به او كفتير بوادو بكناوش وذتييم٠ ما به واهمان
ووان شد.بير و ليكو صحبت مان وا دوام داد. نتوانستيير. سخن آن
ازبى كه: تاجيك جلب جيكى مه٠ نيمه جيكيليسن ٠ىكويد،
بسياوبه من الير كود.

دو تاجيكستان ما د٠و آن سادها كه بنده دانشجو بودم، البته از اين
حرفه1 كمى بود. ا.بن كس تاجيكااين كس انبكط هىكض دوبين
صبائيان ا.بنكوذه كب ها بود، اما نغرت به .بكل ن كس نبود. منع
كود٠ن از صحبت با زبان مادوى نبود. اما د٠و ناشكند اكنون اين
كسى، كه از ج1ىخاذه د٠ويد٥ بوآمد، يكان آدم عادى، فقط .بى
ج1ىخاذهذشين بود.
حكابت هاى اكفده از حيات

حكا.بت من واستاد رحمت٠ف
آن وقت ها كه من به دانشكاه يداكوئى. دانشكاه آمونكاوق شهر
دوشنبه كارم وا اغاؤ كودم. استادان... ٠هرباذىها نشان دادند و
جون يدو با من معامله ٠ىكودذد. از ووى همين ٠هوباذىهايشان به
٠ن دو خوابىه معلهءها دو بهلو و كنار خولشان جاى دادندء خانه
دادند. من به ا.بن خانه كوجيدم. همسا.به يهلويد ناصرجان معصومى

ووزى جون من از كاو ا٠دم ئتند كه وفتييرء ووان شديم دوواه اذ

٠ن يوسيدند ٠ذواستاد وحمت١ف وا٠ىشذاسى يا نه؟ مق كفتمر بلى
شناس هستحمء بسياو آدم خوبى است. بسياو باناء بسياو صحبت

١٠٧
حكا.بتهاى اكند. از حيات

عجيب داود. استاد كفتند من شما وا به صحبت او هىبرم تا با او از
نزديكا شناس شويد و من بعد وفت و امد داشته باشيد.
خانه وحمت|ف د٠وو نبود د٠و عقب يكا حمام بود. جون آمديير به
خانه ايشان به خانه ابواهيير وحمت١ف، دستوخوان آواسته است،
اما غيو از داملا معصومى ليكو مهمان نبست. نشست خاصه داملا
معصومى با وحمت١ف بود. هر دو خيعى صحبت كودند. شعو
٠ىئغتذد د٠و بين صحبت ها٠ يكا بيت يكا بيت، هر جا هوجا سرود
خواندند. جند سرود خواندند همه كلاسيكى، به من بسياو معقول
شد. بعد اين سرودها وا جند.بن باو د٠و ٠حغلها و ذشسته1ى دبكر
خواندند و به همه معقول بود. هميشه از ايشان مىخواستذد٠ كه د٠و
ذشسمناها سرودهاى خود وا بخوانند و مىخواذدذد٠ و ما كوش
مىكودي٠ا، ليكن آن شب باو اول كوش كود٠ن اين سرودها باعث
خوب، خوشكو٠و و خوش كنشتن اين نشست اولين ما كوديد و
خاطوات نيكى از ا.بن شناسايى برداشته بود٠م.
من داملا ابراهيير وحمت|ف وا .بكا جند وقت ند.بدم اما .بكا ووز
ابواهيير وحمتافا به ج1ىكاو هن تلفن كود و خواست كه او وا بينير.
او د٠و نشريات دولتى تاجيكستان شايد نو به كار تعيين شده بود٠.
نشريات دولتى تاجيكستان تخمينأ د١و ميانه جاى فواوءهاى باغ

وودكى واقع بود. آنجا آمدم وكاوى به من سيردند. جون تحرير وا

به اخر وساندم، نسخه دست نو.بس وا به نشريات برده سيارم. كمان

١٠٨
حكايت هاى اكند. از حيات

كودم كه ليكو وخليغه من اجوا شد، ليكو من از اين كاو فاوغ و
هكذا. از لى كاوهاى ليكوم شدم، ليكن يى ووز باز داملاوحمت١ف
تلفن كودند. كه ٠بى آدم به نشريات <حءوفان>> آمدكى ء به تو كب
دارد. آمدم به نشريات، د٠و كشادم د.بدم دو آنجا آن يايكه (يوشه)
دستنويعى <زؤوال>> وا كه من به نشريات بوده بودم دو دفتو
نشريات كشاد٥اذد. ان شخص كفت: -ببين خط كشيدءاند ٠٠.هو
كجاى كه .نوجمه ا.بواد داشته، خط كشيد٥اذد و ا.بواد وا د٠و دنتو
ليكو قيد كود٥اذد كه صحيفه جندم، سطر جندم، اول ا.بن د٠فتو وا
بكيو و ببين كه جدها هست و كدام سوالى داوى يوسان شو تا د٠و
دست نويس ها اصلاح كنى، بعد ي هم ٠ىذشيذيم وكاو٠ى كسم.
مرا غم كوفت، جوا كه وقت من بسياو كير بود اما جاو٠اى ذبود٠. آن
دفتو ايرادها وا قبول كرده و كاو وا سركودم.
جندى بعد من وا فو.باد كودند، اصل همان دفتر وا كشادند
اصلاحات من زا هم ديدند. ....نالازم، فادوست شده است.
اصلاح1توا ليده وفتيم، هر اصلاح وا كه ديديم من. مىكغتيم كه
جرا ا.بن طوواصلاح كودءامء تحر.بر كودءام. جرا ا.بن وا من ا.بن طوو
كود٥ام٠ داملا كوش مىكو۵ذد و ليكن قبول ذمىكو۵ذد... كه د.بكو
باز همين كب باؤ آن جيز وا كه من اصلاح كودءام؛ باذ ا.بضاح
مىدهم٠ شرح مىدهير٠ سببشو٠ مىكويير، داملا كوش ٠ىكسد و
حكايت هاى اكنده از حيات
٠ىكويذد: اصلش دوست بود، اصدش وا كذاو. همين طور به همين
منوال كاوادامه يا فت وبه همين منوال يكان كاوم وا قبول نكودند.
خفه شدم و كفتم: من به صغت ويوايثزكو هو كاو كه كوده باشم
هركجاى دو بى جاى ياى كلمه آمد كه من آن وا اصلاح كودؤامء
بسياو جيز مهم هم بود. بنده به كب شما واضى شدم، از تحويو
خود دست كشيدم. اما د٠و اين موود شما بايد كب موا قبول
٠ىكوديد من سببش وا كفتم. تا توانستم شرح دادم كه ا.بن مساله
مساله جدى است، من اصلاح كو۵هام، ايستد، هيج قبول نكوديد
كب مرا ولى شما سبب مخالغتتان وا نكفتيد.
كفت: ٠ىداذيد بواى اين مساله وا حل كود٠ن همان كس بايد بكويد
كدام كب، كب تو ٠با كب من دوست است، هوجه كب او باشد همان
وا قبول مىكذي٠ء- بىجون و جوا. بس ي هل٠م بيش داملا ابواهيهء
وحمت١ف وفتيم و سرمحرو كفتند كه دو فلان مساله د٠و فكو ييدا
شد. اكنون ما جه كاو كنيم؟ داملا كفتند: اكنون ما همان وا قبول
٠ىكذيير.

ابراهيم وحمت١ف ان واوياذتى(ذموذه) وا كه بنده دو ويرايش
اسسغاده كودهام را كفتند كه درست است. همين. مشكل حل شد.
سر محرو بى جون و جوا كفتند: وحمت تشكوء مساله حل
شد.آمد.بم به كاوكاهمان. كفتند كه:
حكايتاهل ى اكند. از حيات

- تمام كب تو كدشت؛ ٠ن واضى. همان جدخيلى كه ابراهيير
وحمعت٠اف كفت همان طوو ابستد.

٠نبهدا٠لاكغتيركه:

- داملا من همين قدوى اصراو كودم دوستى ا.بن ويوا.بش خودم وا
به شما اثبات كفم ا٠ا شما قبول ئكوديد ولى سخن ابراهيم
وحمت|ف وا بى جون وجوا. بى.بكان سوالء بى ا.بنكه كفته باشدكه
آنجا جوا اين طوو٠ىكويى؟ قبول كوديد. جرا اين طووشد؟ كفتم
جرا كب ما ود شد ولى كب ا.بشان بى هيج سبب. بى هيج شوح و

ايفاح قبول شد.
ازكس كفتند:

- بجم(فروذدم) تو ذمىداذى ا.بن ابراهيم وحمتاف بخارى، اذ

بخاواست. زبان وا مىداذذد٠ اؤ آنها نبايد بوس و.باس كرده سبب
بجوئيم. هر جه كو.بد قبول است.

كفتير: من هير بخارى هستير، از بخاوا هستم. يس جرا همه كب مرا

رد مىكذيد٠؟

دست نو.بس وا .بوشاندند وا.بن دفتر وا باز ووى همين دست نويس ها
مانده كفتند: ببو به خ1ذهاتان من ليكو به ا.بن ها كار نداوم.
ذمىبيذير هير. بكنار با اصلاح و ويرايش تو به جاب وود. هرجه انها
جكايحاهاى آكنده از حيات

٠ىكويذد قبول كودن لازم. من اين دفتوا.بوادها وا با خود بودم. دو
حقيقت ليكوايوادنداشت خوب د.بد٠ بودم.
حكايت ها ى اكند. از حيات

حكا.بت محمدجان وحيمى

محمدجان وحيمى سال ١٩٠١ به لنيل امده است. .بدو 5ى
بكا بينوا. بىبغ٠اءت بوبه. كه جون تندفووش بوده است به او
وحيه٠تذد ٠ىكغتهاذد. استاد عينى دو داستان <<عرى سودخور>>
وحيمءقند وا اندى به تغصيل تصويو كودءاند. اين داستان استاد
عينى سال ١٩٣٠ جاب ه٠ر شده است.
محمدجان وحيمى از اول سادهاى ٣٠ قون سست، ءدو.با د٠و لسن/اد٠
د٠و يى انستيتوت ماليه د٠وس مىخواذد٠ است. آن وقت آن جا بى
حكايت هاى اكند. از حيات

زن ووس ه٠ءكوفته بود. ليكن جون تحصيل وا به يايان وسانيدوبه
دوشنبه امد، تنها امد، زذشو١ نياوود، بعد از جند وقت شنيدمء كه
وحيمى وا اول دركدام لاحيه به عنوان مديوماليه تعيين كردند. مديو
ماليه شده است و ووزى دهقانى ييش او آمده است و بسياو التماس
كوده است كه او وا از انداز (ماليات) آزاد كنند. وحيمى هم عذو او وا
قبول كرده است و او وا از همه اندازها آزاد كود. است، بعد از جندكاه
ليكو دههانان آمدن كوفتند به ييش وحيمى، همه با عنوء همه با
حجت هاء سندها كه بينوا هستند و انداز داده ذمىتو|ذذد و خواستند
كه آنها وا هم از انداز آزاد كتد. اين وحيمى جون ديد كه
شرايطشان تنى است همه وا يكايك|، از انداز آزاد كودن كوفت. دو
آخو سال آن لاحيه نتوانست بونامه ماليه واء بونامه اندازها وا اجوا
كند. وحيمى وا از كاو كوفتند، كويا جزا ندادند، ليكن ليكو به كاوهاى
ماليه نزديكا نماندند.

كم كم وحيمى به صغت شاعر اندكا شهرتى .بافته و شعرهايشى
جاب مىشد٠ د٠و سال ١٩٣٧ .بكا واقعه عجيب شده است، كه با.بد

٠كو.بء٢-

دو باوه وحيمى روا.بتهاى عجيب هست د٠و بين مردم كه به
يكد.بكو حكا.به ٠ىكودذد. بعضى انها ٠فساذهواو، جيزهاى باوو
ناكودنى هستند، اما بعضيثى عنصرهاى افسانوى داشته باشد هم
به هر حال واقعى و باووءلردبى هستند. .بكى از آنها ا.بن است:

١١٤
حكا.بت هاى اكفده از حيات
سال ١٩٣٧ توووهاى استالينى به لوجه عالى وسيد. همه
ضيائيازوا نبست كودند. تاجيكستان هم كشووى خود بود و
نوبسنده ؤ بادى هم نداشت، بستهكاو و صنعتكاو زيادى هم
نداشت. واهبران سياسىكوى٠ از آنها هم دو تاجيكستان بسياو
نبودند، كم بودند، ولى همين .بى جند نغر كه داشمتيم همين ها هم

يا دوزندان وفات كردند. ي ۵ويخز٠وهاى سيبير(سيبوى).
قاعده همين بود٠ كه يكان ووز ووزنامه .با اين كه دويكان ٠جلس

يكا نو.بسنده وا تنقيد كنند، همان شب اين نويسنده وا آمده به
زندان مىبو۵ذد. همان كب كه دو تنقيد كفته شد، سبب ٠ىشد كه
ا.بن وا حبس كنند. يى ووؤ دو اتفاق نويسندكان تاجيكستان
وحيمى وا سخت تنقيد كو۵هاذد٠ همين كه .ننقيد به اخو وسيد اؤ
مجلس بوآمد و .بكواست به وكؤل واهآهن آمد. ديد كه قطاو
دوشذبه-مسكو به وفتن امادكى مىبيذد٠ ليكن د٠و د٠ست وحيمى
.بول بليت قطاو نبوده است. جه كند، به اند٠بشه ماند و ديد كه بكى
از واهبران قطاو اندى سالخورده و مهعوبان مىذما.بد. به او مىكو.بد
مرا امروؤ اندى .ننقيد كودهاذد، بايد بكريزم. .بول بليت نداوم آيا
نمىتوانى مرا بى بليت تا <<كاكان>> ببرى؟ واضى شد كه وحيمى وا

ببرد.

آنها به واكن دوآمدندء يى جند نغر اووا شناخته از وحيمى
٠ىيوسذد كه جوا به بخاوا ٠ىرود؟ واهبو قطاو كفت مادام كه توا

١١٥
حكايت هاى اكخده از حيات
آن جا بعضى كسان ٠ىشذاخته باشندء مصلحت نبست كه دو بخاوا
زندكى كنى ء آن جا هه) ممكن است كه تو وا حبس كنند. بهتو
ايزكه من تو وا به مسكو ببرم تا عرض و دادت وا شغوند. وحيمى
به اين كب واضى شد و به مسكو ٠ىوود.
دو ايستكاءهاى كلان وا٥آهن كه قطاره مىايستذ٠ قطاوه بسياو
٠ىايستد و بليط ببن ها مىدوايذد٠ او وحيمى وا د٠و اذكش٠تخاذه
(انباو زغال) واكن جا مىكود٠ه است، تا اين كه ينهان شود، وحيمى
ه٠ر ٠ذذها يى لباس .نابستافى داشته است كه از كاو بوآمدء ديكو
جيزى نبود كه يوشد. جون به مسكووسيدند، با اين حال. با همين
د٠اغ و سباهى ها وحيمى واست به |اةغاق نويسندكان شوروى وفت و
سراغ د٠وستى وا كرفت كه نسبت به او مهربانى داود، به د٠فتر
<<فديو>4 وفت. فديو د٠و د٠فترش بودست، او وا قبول كود٠ و به ا.بن
حال ديدهء خيلى خنديد. وحيمى واقعه را حكايه كرد، .بس از
جندى صحبت، فد.بو ادمى وا همراهش كرد و كفت بوابش خوب
خويداوى بكنيد كه خر.بد ه٢٢٢ كودند. بعد بردش به بوستازسراى
خود١ش و به او كفته است كه من بعد ٠ذو همين جا زندكى مىكذى٤
د٠و يخدان همه خوواى هست، كتاب ص بواى خواندن حه قدوى
خواهى هست.

جندى بعد به وحيمى كفت كه سام، تو وا از ينهانى بيوون

٠ىكذي٠ءا به كميته مركزى وفته ماله وا فهماندم. ان جا قواو

١١
حكايت هاى اكنده از حيات

دادند ٠له امووز كلازهاى تاجيكستان تو وا با خود بوند، با واكن

حكومتى- زودباوت وا جعءكن-

—.وحيمى وئيس. بنياد ادبى تاجيكستان شد- كاوهاى بزوى هم
كود، بكا بناى استقامتى براى نويسندكان ساخت. اين بنا هنوز هم
هست. الآن اين كوجه ء كوجه باختو نل م داودء ا.بن بناى استقاهتى
كه وحيص بواى نويسندكا ن ساخت. ٨-١٠ <ؤكواوتوى>>
(واحدمسكونى) داشت.

بنده با وحيمى از جوانى شناس شده بودم. آن سادها ى
دانشجوئى كه دو اداوه ووزامه لاناجيكستان ساويتىة كاو

٠ىكردمء وحيمى هم دو ا.بن اداره كاو ٠ىكودذد. ا.بن .بعنى
سادهاى ١٩۴٣. آن جا هو زمان يىد.بكو را مىديدي٠ر. اندى
صحبت و كفدكو ه٠ا ٠ىشد. من آن وقت ها آرؤو و هوس ه٠ر داشتهء
و كاهأ شعو ه٠. عىءتغتهم به طور خود. جيزهاى شعر٠انند و زود
٠ىبودم به ؤرناجيكستان ماو بتى بواى جاب و انجا به دست
وحيمى ٠ىافتاد، وحيمى هه٠ با هن نشسته، شعر وا از اول خوانده.
يى.بى بعضى ج1ىهاى آن وا تحريو٠ىكود. بعضى كلمه ها وا نل بجا
يا ايزكه بىج1 آمدن آن كلمه ء يءايزكه لاذم بودن كب ديكوآن وا
عوض كودن وا ٠ىكغت. جند شعر من را آن كس سخت نحريو
كود٥اذد٠
حكا.بت هاى اكنده از حيات

شناسايى ما، سلام عليكا ما دوام كود. داملا همىداذستذد كه
همشهرى اءبشان هست٠ا، به بند. حسن .نوجه داشمتند. كاهأ به خانه
٠ن ٠ىآمدذد.

داملاقيافه قشاقاذه(ئيواذه)داشته و لباسه1ى قشاقانه ٠ىيوشيدذد.
همسومن ايشان وا رؤيويدسيدتيل كالخازه>> رئيس كلخاز>> مىكغت٠
٠ىآ٠دذد به خانه ما، كاهأ كتاب لاؤم شده است. كتاب وا كوفته
٠ىديدذد ي اين كه ٠ىبودذد و بأن ٠ى|وودذد. همين خل ي سبب
مىآمدذد٠ بى سبب ذمىآمدذد٠ يكا باو كه آمدند طبعشان باليد.
همان ج٤ دو خانه من شعر نوشتند و دو آن شعو نام فوزندان مرا
هم ذكو كودند. نام فوزندانم هم دوآمد به آن شعو. آن واء هر
مصرع وا جند باوتحويو كود٠ه به شكل اخوين دواووده و شعو وا
به بنده تقديم كودند. من همه آن نسخه ها وا كه تحويو هر لمصرع
نمايان است كه اول جه بود٠ ا.بن مصوعء بعد جه طوو تفيير يافت ء
تحرلو شد ٠و ليكو شد. .بعنى اسيااهذو.بس داملا وحيمى وا نيز كوفتم
و دوون د٠فتو ووزنامه مانده بودم. شا.بد همان جاىه1 هنوز هم
باشد.

لب1سيوشى وحيمى حقجقتأ عجيب بود٠. عاميانه لباس مىيوشيدذد٠
خاكساوانه، قشاقانه لباس مى.بوشيدند. د٠و زمستان هم يكا يلش
يا يالتوى تناى دو تن٠ ٠بكا طاقى تناى دو سر. دو يا هم جندان
جيز كوم نيست. مىكشتذد٠ سوال بود٠ كه جوا اين طوو لباس
حكا.بتهاى اكفده از حيات

٠ىبوشذد؟

محمدجان وحيمى دو شعو به حقيقته توانا بود. توانايى د٠ل
خود٠ وا خود٠ احساس ٠ىكود. باوى او با استاد لاهوتى بحث آغاز
كود. اين حادثه وا دويال داوم كه جنين روى داد.
آخرهاى لهه جهلم قون بيست بود٠ يا اودهاى لهه بنجاهم بود٠ كه
يى ووؤء يى ووز عيدء عيد اكتبو .با عيد ٠بل٠م ٠ى، دو اين عيد
بزوى. كزيتههاى تاجيكستان ونكين و زيبا بوآمدند. ۵و .بكى از
اين ووزذ1مههاى ونكين، بنده شعر محمدجان وحيمى وا د.بدم كه با
مصوع: ((شاعر خوش نواى ما توى بكو فساذهوا>>، شروع شده است.
د٠و يايين شمعر نوشته شده است عشق اباد. يعنى كويا ابن شعو،
ا.بن غزل، د٠و سفر توكمنستان كفته .شده است. اكرجه بنده
ذمى۵اذستم، شعو خوب كدام و ثمعر ناخوب كدام است، ابن شمعو به
من معقول شد. كو.با شعر خوب بود٠. د.بدم كه د٠يكرها هم
خواندءاند، ليكن كسى جيز ذمىكو.بد. سرووان اتفاق نو.بسندكان
هم خواذدهاذد. كويا به همه معقول است٠شعو. ليكن به مانند بسياو
شعرها.بى كه دو ووزنامه ها جاب ص شوند و معقول مى|يذد به
مردم. ولى .بس از جندكاه اذ .بادها مىووذد٠ فراموش ٠ىشوذد. اين
شعو وحيمى هم ليكو ٠ذمام، از ياد بوامد. ليكن بعد از بكا د٠و سه
ماه استاد لاهوتى از مسكو آمد به دوشنبه و آزكاه دو اتفاق
نو.بسندكان شوو بريا شدء كه وحيمى استال. لاهوءنى وا *ننقيد كود.
است و سخت سرزنش نمودءاست. اءبن وا فقط خود٠ استال. لاهوتى
حكايت هاى اكند. از حيات

وقتى كه د٠و مسكو آن شعو و حيمى به دستش وسيده بود و جشم
دواند، فقط خود استاد لاهوتى فهميده بودست. ل بكرها إىخ٠و
ماذد٥اذد٠ رؤشاعو خوش نواى ما٠ توى بكو فساذهوا.ا.. خروشيد ٠ن
جه كوى٠ شب يوى شباذهوا>>...بقيهاش وا فواموش كود٥ام.
كويا وحيمى آن شعوهاى عشقى لا. هوتى وا كه يه همسرش سلسله
بانو بخشيده بود، دو نظو داود. استاد لاهوتى بسياو شعوهاى خوب
كغتهاذد٠ شعوهاى عشقى خوب بسياو داوند. از جمله بعضى آنها
ممكن است حصعتأبه سلسله بانو بخشيده شده بودند:
خمووشيد من كجائى...سرد است خانه من و هكذا. همين ها وا
وحيمى تنقيد كوده است. يعفى وحيمى به مقابل شعر عشقى،
طيريكه ءشقى>> سخن رانده است. آن وقت ها دو ادبيات شودوى
ذخلر.بهاى مج بود كه لير.بكه با.بد اجتماعى و سياسى باشد. مضمون
اجتماعى و سياسى داشته باشد. بس است وصف و مدح، از جمله
بس است ءشقيهه1، عشقيه سرايى. عاشقانه شعو كفتن. ززهاى
نل معلوم وا تعريف كود٠ن. دوره انقلاب، دوره مباوزههاى صنفى،
د٠وره شعر اجتماعى و سياسى ست و شعو ععشقى اهميتش وا كم
مىكذد٠ همين طوو .بى نظريه بود. بنابو اين بسياو شاعران شعر
ععئمقى وا توى كودند. از بحر عشقيه سرايى بوامدند. حتى
حميكاوسكى>> ليكو شعو عشقى تكفت. ليكن بعضى شاعران سخت
ايستاد٠ند كه شعر بى عشق ذمىتواذد وجود داشته باشد. عشق و
حكا.بتهاى اكنده از حيات
محبت و شعو ئوأشدء همشيه با همند. از جمله استل د لاهوتى دو
سادهاى سى٠م بسياو شعرها ى عشفى خيلى خوب كفت. بسبا ر
شعرها ى خوب. بسياو شعرها ى <<ءالىجذاب>>. همه شعو عشقى.
وقتى كه استاد عينى شعرهاى لاهوتى وا تعويف كود و سرسخن
نوشت به كتاب لاهوتى و شعرهاى او وا تعو بف كود، ا.بن شعرهاى
عشقى اووانيز دونظرداشت. شعوهاى. عشقى او وانيز خيلى بلند
كذاشت، خيلى بلند بها داد. اكنون وحيمى به مقابل همين
شعرهاى عشقى كه كويا. شعو وا از ميدان انقلاب دوو مىبود٠
برآمده است. حتى دو اين شعو وحيمى كلمه رؤويواليوسى>> وا به
شعو داخل كرده است. كلمه ويواليوتسى واك٠أشاعو توانسته است
به شعر داخل كند. همه د٠و شعر ويواليوتسى وا انقلاب كغتهاذد٠
ويواليوسى وا بوابو -اوودن با ان هجاهاى اهش شعو عروضى
خيلى د٠شواو است، اما وحيمى .نوانسته است.. استاد لاهوتى جون
شعو وحيمى را ليده است و زود٠ يى برده است كه وحيمى او وا،
لاهوتى وا د٠ونظر داود ولاهوتى وا مىكو.بد كه:

شاعر خوش نواى ماء ٠ذرى بكو فسانه وا
كو.با لاهولى افسانهكو.بى مىكذد٠ البته استاد لاهوتى به شوو آمد٥ء
زود منظومه ايجاد كرد٠ه است و جون انحريو ا.بن منظومه به اخو
وسيد به دوشنبه آمد. است به همه ذويسذد٥هاى *ناجيكستان د٠و
انفاق نو.بسندكان داد و فرياد بوداشته منظومه خود٠ وا كه جواب

١٢١
حكايت هاى اكند. از حيات

شعو وحيمى بود. ا.بن منظومه ر( خلق و غؤل>> نام داشتء دو
٠جلسها خواند، د٠و ٠جلسها غزل عشقى وا بسباو .نوصيف كود.
دوووزنامه جاب هس شد <<خلق وغزل>>. اما وحيس ليكو خاموش
بود، ليكو جيزى سكغت٠ وحيمى ييش اؤ نوشتن اين شعرء
خود٠ش شعرهاى عشقى داشت. من جندان ذ٠مىفهمم كه جوا كسى
كه ييش از اين خود٠ شعرهاى عشقى كفته بود، امروز ا.بن قدو
سخت به مقابل عشقيه شعو مىكويد٠ اما سادهاى بعد وحيمى باز
بيشتو شعوهاى عشقى كفت. شعوهاى خوب. شعوهايى كه دو بين
ايجابيات وحيمى موتع معين داوند. جايكاهشان باسزاست و از
بسيار شعرهاى اجتماعى و سياسى وحيمى خيلى بلندتو
مى٠يستذد. از آنها خيلى ؤيادتو اهميت داوند، جوزكه بومضمون
هستند. شعوهاى اجتماعى و سياسى وحيمى د٠و بسياو موودها
خيلى به نظر مىوسذد٠ ليكن شعوهاى عشقيش تاثوات خوب باقى
مىكذارذد٠ ٠بس شا.بد وحيمى با ان شعرش نه به مقابل لير.بكه
عشقى بوامد٥ باشد، بلكه به مقابل *نعويف و توصيف همسر خود٠،
يكا زنى كه شايد خسن داود، ولى خصلته1ى بد ه۶ داود٠.
اخلاقش مقابل توصيغا شعو برآمده باشد. وقتى شخصيت همسر
لاهوتى به بسياو كسان معقول نباشدء شعوى هم كه د٠و باوه او
كفته شده است- دو باوه همسر لاهوتى — نيز البته معقول
ذمىشود٠. ا.بن وا در نظر د٠اشت كه اين وا د٠و حق هو زن كفتن
ممكن نيست. فقط دو حق ززهايى كفتن ممكن، د٠و حق
حكا.بتهاى اكنده از حيات
دختوهالخى كفتن ممكن كه د٠و حقيفت سزاواو سخن عالى هستند.
د٠و حقيقت شعرافر.بن هستند كه شعو افو٠بدند. از دل شاعر شعو
جوشيده ٠ىبرآ.بد با د.بدن آنها.

به هو حال من فقط همين وا مىكو٠بم كه وحيمى جوات كرده با
استاد لاهوتى بحث تمشاد. با استل د لاهوتى بحث ادبى كودن
وحيمى جاى تعجب داود كه جوات و جساوت او وا نشان ٠ىدهد.
دو باوه شعو و جكونكى آن بعضى ءةيد٥هاى به خود خاص وا
داشت به هرحال ان شعو وحيمى شعوى مهم است.
دو مجلس هاى اتفاق نو.بسندكان وحيمى بسياو تنقيد ٠ىشذيدء دو
ا.بن ٠مجلسها از ووى قاعده از نويسندكانى جون سهيلى واكرامى
بيشتو تنقيد مىشذيدذد٠ همشيه جوب تنقيد به سر ايشان
مىشكست٠ به وحيمى ا.بواد مىكوفتذد٠ كه كهنه .بوست است.
كلمه هاى اوخيستى (كهذه)وا بسياو كاو مى فوما.بد٠. به شكدهاى
كهنه عنعنوى بسياوتو شوق داود. نه تنها دو حق وحيمى بلكه
عمومأ د٠و تنفيد آن هجلسها ا.بوادهاى ناجيز. عيب جو.بى سياسى
بيعشتو به نظو مىوسيد٠ اودها طاقت مىآوود٠ به ا.بن .ننثيدها. اما
كمكم به آن تنقيدها اعتواض كودن خواست و اعتراض او به
طرزهاى عجيب .بيش اذ بيان شدن ٠ذذقيد ظاهر ٠ىشد. لأرى
<<سات٠ء اولقزاد٠>> دو باوه ادبيات آن ووزها سخن مىو1ذد و يكاب1و٥
حك1بتهاى اكنده از حيات
به شعر كنشت، از كمبو۵ىهاى شعر سخن اغاز كود و كفت: شال
وحيس وفلان شعر نواو....

وحيمى كه آن جا حاضر بود زود از جا خيست و دست ميثى
كوفته، اندى تعظيم كود٥٠ به سوى اولقزاده كفت:

- ها تقصير(بله بزوكوار) ماوا بواى تفقيد افريد٥اذد.

مردم خنديدند. اولقزاده حون خنده مردم بس شد٠ سخن وا دوام
دادند. با همين كاو وحيمى كويا اهميت تنقيد اولقزاده، اوزش آن وا
فرآوود. دفعه ليكو عبدالسلام دهاتى دو باوه شعو ووز سخن
سو|ذد و نيز وحيس را نام كوفت- همين كه وحيمى وا نام كوفت.
وحيس اؤ جا بوحاست و باز تعظييركنان به سوى دهاتى كفت:

- توهم يادى بكن اؤ من.
مرد٠م خنديدند.

٠ذو هم .بادى بكن از من .بى مصرع از شعر دهاتيست كه دو باوه
دادوش، كه د٠و ميدان جنكا فاشيستى به هلاكت وسيده بود.

نوشته بود. من آن وا از واديو سشذيدم- به.باد آوودن اين مصرع

دهانى اؤ طرف وحيس بى باوه به دهاتى سخت تاثيو كودء
سخفوانيش وا دوام نداد، به اخر وساند وهكذا.

١
حكا.بت هاى اكنده از حيات

هر دفعه جون وحيمى وا تنقيد كودن مىخواستذد٠ وحيمى سش از
آن كه تنقيد وا سر كنندء جيزى ٠ىكغت و آن وا مسخره مىكود٠
با خنده وشوخى اوذش آن وا ك٠ء ٠ىكرد. ووواست به ٠قابل آن
تنقيد .بكا خيله كه سادهاى سال دوام مىكودمىا.بستاد٠ دو اصل
وحيمى شاعرى بسياوهزل كش(به شوخى كذواندن) وشوخ نبود.
به حكايه هاى خندداو، حكا.به كود٠ن عادت. نداشت. هزل كشى او
فقط د٠و مجلس اتفاق نويسندكان بود. خاكساو و بىاز١و بود. كسى
از او ازاو نديده بود. اما بوخى از جوابه1ى ييشكى خندءداو و
مسخر٥آميزى كه مىكوفتذد٠ مىوذجيدذد٠ يس وحيمى وا بىآذار
كفتن ممكن نى. اين آزاوهاى او فقط د٠ر موود تنقيد ظاهو ٠ىشد.
اما با دوستان نزديكا مناسبات وحيمى خوب بود.
ناصوجان معصومى اووا حومت مىكود٠ذد. دو باوه او .بكا كتاب ههء
نوشمته بودند. د٠و باوه وحيمى.

ان وقت، كه نر تيب د٠اد٠ن كاو فرهنكا به اخر وسيد، از ٠بى
اصلاح كاو شدند، از .بى ا.بن كه ا.بن فرهنى ها وا جه طوو به جاب
تياو كود٠ن لازم است. عاقبت به ا.بن قواو د٠ست .بافتند، كه به هو
كدام اين فوهنكاها شخصى وا تعيين كنند. نماها فوهنكا وا از. نو
تحر.بو كنند، ويرا.بش نمايند. با مصلحت استاد عينى بواى فرهنكا
ووسى-.ناجيكي عبدالسلام داها٠ذىوا تعيين كردند. بمواى فرهنكا
.ناجيكى ووسى محمدجان وحيمى وا وابسته ذمود٠ند. بنده ٠ىداذيم
حكا.بت هاى اكنده از حيات
كه عبدالسلام لهاض بواى فرهنى بسياو محنت كود. تمام متن آن
وا دوباوه تاليف نمودء دوباوه نوشت. ٠ن با جشوخود د.بد٥ بودم كه
دستذويسو1 جكونه خواندء جكونه تحر.بو كود. حتى جند وقت
دهاتى، دو مسكو زندكى كود٠، تا اين كه از تشويش هاى دوشنبه
دووتو باشد. و فقط بارربوشو>>هودويشان سر ا.بن كاو نشسته زحمت
مىكشيدذد٠ اينكونه كاو به سر محمدجان وحيمى هو آمده بود.

جون ان وقت هاض كه اين لغت تاجيكى ووسى وا توسب داده

بودند انستيتوت زبان، ادبيات و تاويخ. دو تاجيكستان وجود داشت
اما اين انستيتوت هنوز ياىد.بواو مستحكو نداشت. هنوز آثاوادبى
كنشتكان و معاصران به قيد كوفته نشده بود.يعذى بواى به وجود٠
آوودن فوهنى. اساسى وجود نداشتء بنابو اين آن توتيب
د٠ هندكان فرهنكا تاجيكىووسى٤ يى فوهنكاجه اندى توتيب
داد. بودند. وحيمى هنكام .نحريو كلمهه1ى زيادى وا كه از آن جه
خود٠ ٠ىداذست به لغت داخل كود. كلمه هاى زياد. ءباو٥هاى زيادء
خيلى زياد، از فرهنى روسى.ناجيكى د٠هاتى كمى نداشت. همين
قدوى كلمه كه او جمع كود٠ه دو انستيتوت نيستء وحيمى ماهيتأ
خود٠ش جم٠عآووى كودهء خودش ٠ذوتيبدهى كودهء خودش آماله
جاب كوده و همه وا خود٠ش كوده بود. بسياو كسان ثممىد|ذستذد
ا.بن وا كه وحيمى كافتهكافته؛ د٠و به د٠و وفتهء جمع كرده؛
ذمى۵اذستذد كه اين ها د٠اذش خود او، از ذخيوههاى دانش خود٠
وحيمى است اين وا ما امروز مىتقوئيم٠ به هر حال كتاب وحيمى

١٢٦
حكا.بتهاى اكنده از حيات

امروز ه٠ر اهميتش وا ك٠ا نكوده است و ما ذهىتو|ذيم امروؤ بعضى از
لغته1 وا د٠و فووش ييدا كنيير، فقط دو همان جا هستند و بس.
جند باو جفين ييش آمد كه كلمه٠ى وا جستجو كود٠٥ نيا فته ولى
عاقبت از لغتذ1ئ وحيمى، آن لغت وا يافتير، اما از يكان فرهنى
ليكو يافته نتوانستحم.

يكا وقت داملا ناصرجان معصومى، رحيير هاشحم و من
مسكو وفتيير. بواى تحرير رؤفوهنى زبان تاجيكى^. داملا معصومى
د.بيتت (نماينده) ساوينى عالى تاجيكستان بوداذد٠ بنابو ا.بن ا.بشان
وا د٠و مهمازخانه سفاوت تاجيكستان، د١و خ1ثمهاى لوكس جاى
دادند كه ا.بن عباوت از دو اقاق بود. يكا اتاق بواى خواب است كه
آن جا داملا معصومى دو آن مىز.بستذد و يى اتاق د.بكو بواى
نشست هست، كه ميز د٠اود و صندلى هاى بسياو د٠اود و
تختخوابه1ى خوب داود. داملا و حيير هاضم و من د٠و اين خانه
دوم. بوديم. يكا ووز فهميديير كه داملا وحيمى هير دو مسكو
بود٥اذد و د٠و همان مهمازخانه سفاوت تاجيكستان د٠و .بكا اتاق
رؤيكا ك٠سى>> زندكى مىكرد٥اذد.

وحيمى، داملا معصوم وا بسياو حرمت مىكو۵ذد. هو بيكاه به .بيش
ما مى1مدذد به آن خانه داملا معصوهى كه ما آن جا بودبير و بيكاه
آن جا مىذشسغذيير صحبت مىكود.بير. جند.بن وقت بيكا٥هاى ما با
صحبت، با صحبته1ى كواوا مىكذشت٠ صجبتى كه آن جا وحيير

١٢٧
طابمتإهاي اكنده از حيات
هاشم و محمدجان وحيمى اشثواكا مىكود٥ باسد، البته بسياو
صحبت خوب است، ذو كجاها. شايد .ضمون اين صحبتهايمان وا
مختصر نوشته باشم. عاقبت يكا ووز داملا وحيم هاشم سخزوا به
سر اين آوودند كه فودا داملا وحيمى مكزين ووند و بواى خود
لباس موافق زمستان مسكو بخوند. يلتا و ٠ذليكا(كلاه زمستاذى)و
٠با يوشى خوب د٠اشته باشند و كونه داملا وحيمى د٠و مسكو هم با
همان لباس كه د٠و تاجيكستان ٠ىتمشتذد، تمشته بودند. اما وحيمى
سر ثمغرآوود.

- لحنكا ذمىخوويد؟ آسرد٠ است؟؟

اصراو كودند همصحبتان. عاقبت داملا وحيمى واضى شدذد٠ كه با
وحيم هاشم به مكزين ووند و خويد كنند. لباس زمستانى بخوذد٠

روز ليكواؤ.بكاهى وحيير هاشير با وحيص وفتفد. وفتند ووز دواز و

تنهل بيكاهى آمدند هو دو. عجيب ا.بذكه وحيمى باؤ با همان
لباسه1ى ييشتوه خود٠ امدذد٠ كفتيم:

- جه شد؟ وحيم هاشم كفتند كه:

- نشد. وفتيير بسياو مكز.بنهاوا ديديير، لباس كوم ونغز، كونائون
بود٠، هيج كدامش به داملا معقول نشد. هعين قدوى كه ديديم
عاتبت نخويديير. ووذ دواز كشتيير، از ياى مانديير، ليكن خو.بد
نكردبهء. بعد از ا.بن به نكوم داملا معصومى تمامأ از بحو مساله
لباس داملا وحيمى بوآمدند. د.بكو لباس وحيمى وا اصلاح كردن
سكن نبست.
حكايت ها ى آكنده از حيات
و حيمى جند كا هى دو الستيتوت زبان و ادبيات به نام وودكى كاو
كودند. آن وقت ها كه ففوهنكه ؤبان تاجيكى. توابيب داده هىشد
و تحريو آخوين آن ادامه داشت جفدكاه، خيلى كوتاه. فقط يى
جندكاه وحيص كاو كودند و بعد ايشان وا به ليكو ٠جاىهاى ليكو
كشيدند و به ليكو جا وفتند. ليكو دو فوهشا* ٠ا شركت
نكودند. ليكن كجاهاى ليكو كاو سكودذد٠ ا٠ا دو حساب
تشكيلات حزبى انستيتوت ٠ا بودند. حق اعضاكى حؤب وا ۵و
انستيتوت ٠ا ادا سكودذد٠ ليكن اكثو وقت، بسياو وقت ها بواى
اداى حق عضويت ذمىآ٠دذد. از كجاى يتى٠ به تشكيلات
يوتيوى(حزبى) انستيتوت يى تلفن سكودذد٠ كه:
- به جاى ٠ن بيست ص* (واحديول قبلى تاجيكستان) حق
عضويت سهاويد. من اين ٠ا٠ دوآمد نداشتمء. ٠اه آيفده باز همين.
باز جندين ماه همين خل دوام ٠ىكود كه داملا يا آمده بيست تين
مانده ٠ىوفتذد يا تلفن ٠ىكودذد كه: خودتان بيست ٠ذين بدهيد.
يعفى داملا هو وقت كتابشان جاب سود٠ كتاب شعوهايشان جاب
شود. حق تاليف ٠ىكيوفد. حق ؤحمت ٠ىكيوذد. اما ليكو دوآمد
نيست. يى ماهانه معين دا.بمى نداشتتد. جند وقت بى٠اهاذه
زندكى ٠ىكردذد. شايداز جتين سب هاباشد كه خيلى خاكساوانه
عمل ٠ىكودذد.

باوى جون اؤ استالين و يوستش شخصيت او سخن ٠ىوفت
رحيمى كفت: خوشامدباخداكفتيمر خوش آمد.....
.81.2-9 }اةلل
11-للا

أ؛اا83 0101 ٠8ألء8،٠ة :8706)88011¥

ةاد8ت٨٠ ا3ء٦اظ 8ه هاا6٠ء٠ ل۶اا٠،لدير:٠هس٠ 3ة
- ة8ا١0إ1 لأا}ب1آإ اا1ء^ل؟ة 8،س٠8للآز8 :833.8 0لإج3
ههااها۶ء88االإء8للا٦08اساأ1ال ۶٠٢٥٠ 8ء،ء88ا
أ0ذ١ء3جء٨٠ االاالا٠6310 :لء0070لل08
ةا.13اء1لا ااا٠88ءللاااسل3۴آ
88(؛^¥ لاأ3اا٠0ل٤ء 8اا١381الا١أء 8ا،لا8ذة0ء :ء18ه0لا
7٠8>8ء8اا0ا ٠88. اا8ألم ٠8ء3 88لا٠للء0

١,0اا0111 1ة3ءء،، :ة٠٠ةلآءة0 ٩011 ,ة3٠.هئ
2014 .سمءه٨ :00لا 178؛6ةةلل
500 :لءللل3لآ س3د٨

1881.4 978-9997516-9-6
لل0,؛[11و10عز

ةهس)01

1جة؛ت 3لآ

¥07011 ٦1لة£31 33 ]ل>١1*

ة0(ء0^<£ 31ا(سل[ل
..







حكايت هاى آكنده از حيات

خءملآت ثغةهىتمم٤دسستمتد سد ج،ن ثكورى بى
اصتاد محمد جان ثكورى بخاراش باد بحر يرسموهريت كه جشمه هايى جوشنده در
اعماق آن و قلههايى يربرف در فراز، رودهايى به مان دريا در آنها تموج و تلاطم داد٥اذد.
استاد از نل مردانى است كه مرسمف ندارند و رو٠ثذىهايى كه در زندسمى بثر يراكذد٥اذد
همواره برتوافكن است.

اسآد محمد جان ثكورى بخارايى سمويا مال ١٩٢۶ ميلادى به دنيا آمده است. سخنى
كثيده بور روزسمار بوده است و فرزند بدر و مادرى سخنى كثيده. افتخار مىكذل٠ كه
مبارزه يرشدتى در راه امتوار كردن يايه هاى زبان فارسى تاجيكى داشته است و در اين راه

هم براى آموزش زبان فارس به فرزندان مرزمين خود عمر سمناثته و هم در راه آشنايى

عميق بزرسمد مالان با زبان و ادب فارسى به جان كوشيده است. مقاله هاى دردمندانه او سمواه
اين جوثى و خروش است.

محتواى اين كتاب بر اماس كلام استاد در آخرين مال حياتثان (٢٠١٢) كه تومط
خودشان در مقاح مختلف زمانى در بيمارستانى در نيوكامل اكلسان صط سمرديده، در
قالب ٠ ١ حكايت تنظيم و تدوين شده است.

رر