Табаддулоти Тоҷикистон: Иборат аз се китоб (қ. 2)
A Coup in Tajikistan (3 vols.)

Transcription

САФАРАЛӢ КЕНҶАЕВ


ТАБАДДУЛОТИ


ТОҶИКИСТОН


Китоби дуюм.


Тошканд


"Ӯзбекистон”


1994
САФАРАЛЙ КЕНҶАЕВ


ТАБАДДУЛОТИ


ТОҶИКИСТОН


Китоби дуюм


Тоаіканд


"Узбекистан"


1994
66.3(2)6
К 45


Муҳаррир Муҳаммад ФАРЗОД


К 45 Кенҷаев Сафаралй.


! :баддулоти Тоҷикнстон: Китоби дуюм. Душанбе, Фон-
ди Кенҷаев, Тошканд, нашриёти "ӯзбекистон",.. 1994.
496 саҳ.


Китобн Табаддулоти Тоҷикистон бозгуйи идомаи ҳодисаҳои бисёр
талху ипипіші цисматсӯзи даалату миллати Тоҷикисгон аст, ки аз
назари собиқ Раисн Шӯрои Олй ба ршіггаи тасвир расида. Он нарда
аз рӯйи дясисабозону ҷоҳхоҳон па ҳомиёни онҳо, ки Ватанро валангору
хуни мардумро ноҳац резониданд, бармсафканад.


Киюби дуюм шахсияти муаллнфро ҳамнуи сиёсатмадори иарзида.
ҳуҳуцшиносу чомеашиноси хушсалиқа, энейии асил ва дардошнову
фаросаі маидн хушаеҳн бо ҳама а>;лу имони іаионо ва шуҷоату тамкини
хтаяш намоиш медиҳад.


Кічоб дастури мароқаигезсст барии сиёсатмадррон ва таърихи
арзишмандеп дар маърифати худшиносии миллат






•(ММ7ІО-9


© Фонди Кенҷаев, 1994
© Н.ішрнёги "Ӯзбекистон", 1994


эҳдо


Ба шаҳидоии ростин, қаҳрамоноии ватаппараст ва ин-
сонҳои якруву як^аали мардона, ки баҳри дифои давлати
1уонунии Ҷумҳурии Тоқикистон ба хоби абад фурӯ рафтачд.
АЗ МУЛЛЛИФ


Номаи дод бар бсдод идомаи китоби аввал аст, ки камина
ҳодисаҳои талху нангшіи ба вуқӯъ лайвастаро ба зеварм табъ
оростам.


Ёдовар мегардам, ки чун дар миёни тамоми ҳодисаҳои пур
аз даҳшат карор доштам, воқемст, ки қиёмҳову ҷунбишҳои
хунини ба вуқӯ пайваста аз пеши назарам гузашт. Бор^о бо
зиндагй ладруд гуфтаву чун ашк бар сари мижгони ятимон
будаам, вале худованди бузургу тавоно маро маҳфуз дошт. Аз
ин рӯ ба даргоҳи яздоии пок имондорона шукргузорам, ки
зиндаву бедорам.


Медонам, ки ҳодисаҳои сипаришуда мардуми ҷумҳуриро
бечораву мусибатзада гардонд ва хуни ҳазорон бегуноҳон рехт,
садҳо ҳазор бехонаю дар, фирорй аз Ватан шуданд. Табиист,
ки ба ифшои іш ҳодисаву воқеаҳо бисьер адибону муаррихон
ва олимони ватаниву хориҷй даст хоҳанд зад. Биноан, дар
иншои чуниы ҳодисаву воқеаҳои талху нангини саргузашти
мардуми Тоҷикистон ба ишон имони комил, покин дил аз ғараз
ва гшндори нек, андешаи росту гуфтори ҳақро таманно дорам.
Омин!


ИФШОГАРИ ҳлводис


Кктоби дуюми Сафаралм Кснҷаев пеш аз ҳама идомаи мантиқии китоби
аввалн "Табаддулоти Тоҷнкистон" лет. Муадлиф пайваста мӯҷиби нобаробариҳову
нобасомониҳои даплаги цонуннро бар асари фалаҷ гардидану гуногунзабонии
се аркони давлатн қонунӣ: Президенту Шӯрси Олй ва Шӯрои Вазирон мебинад.
Сабабҳоп раҳгумзании Раиси Чумҳурро то замони саргурезиҳову истеъфои
иҷборилш бар асоси далелҳон саҳсҳу муайян ва мушаххас ифшо мегардонад,
ки тамоми цабоҳатҳо ва носозгориҳои ба вуқуъ пайваста, асосан ба тапну
талоиіи гуру.у' хурди мансабталаб ва ҳаммаромии иддае кӯрдилони норафтароҳи
мушонирони пасипардагии Президент амалӣ гардида будаанд.


Муадлиф бар сари қудрат омадани мухолифинро зина ба зина нишон дода.
муай.чп иенамояд, ки ҳанӯз аз замони побарчо будани давлатдории собиқ
Шӯравӣ ! л Ҳизби абарқудрати коммунист иддае гаразхоҳон дар чустуҷӯи
роҳҳои барандохтаип роҳбарнятп асосии Точикистон, ки зодаву парппридаи
вилоятп Ленинобод буданд, камари помуборак барбастанд. Давву ғечи онҳо бар
абас нарафт, балки тавассути гаразхоҳони дохштдарборӣ Ғ. Палласв ва
Г. Вобосодиқова таоониетанд, ки блокҳои марказгурез таъсис намоянд. Бипоан
тавассуги Горбачёв М. С. пбтидо баьди аз сари қудрат дур намудапи Набиев
Р. шахси бисёр мулоҳизакор ва камчуръат Қ. Маҳкамов муншии ҳизби
коммунист г.іі.ин тардид Дар им асмо маҳз кори мухолифин боло рафт. Воқеан
дар дастгоҳҳои даплат тсъдоди зиёди одамони нав ворид шуданд, ки аксаран
ё аз ҷамъи мухолифин будапд иа ё ҳавохоҳи ин тоифа. Ҳаводиси соли 1991
агарчи зоҳиран ошӯби "чардуми медиа гй' унвон мегирифт, дар воқеъ баёнгари
мутлақи таппу талоши мансабталабонаи маҳалгарои мухолифин буд, ки ба
кӯрдилиҳои сиёсии ишон ба вуқӯъ пайваст. Ростй, ин ошӯб як навъ тамрини
гасб намуданн давлат аз ҷоииби мухолифин буд, ки соле сипарй нагардида
аз нав гаҷдид ёфт. Ин ҳолат баробари маъракаи интихоботи Раиси Чумҳур
ба олами воқеъ даст дод. Дар чунии маврид мухолифин агарчи аз нигоҳи
сиёсй мақсаду мароми водил надошта бошанд ҳам, вале ба хотири гасб намудани
курен и аввали давлат даст ба цастп з м доданд, то дар раъйгирии умумихалу
голиб омада, ҷилавдори ҷомеа бошанд.


Ллбатта, ваҳдати онҳо ашки сари мижгони ятимопро ба ёд меовард. Лгар
ишон ба голибнят корашон меапчомид, шояд аввалин қурбонии “навдавлатон"
раиси ҷум\ури ба ҷоҳу мансаб нарасидаашон — Давлат Худоназаров мебуд.
Модом ки дар амал ин тавр ішшуду кори мухолифин ба маглубияти сиёсй
анҷомид, ишон на бо роди сиёсй, балки бо террорҳову тарсу таҳлукадиҳиҳо
дар миёни ҷомеа ба хусус дар шадри Душанбеву нодиядои тобеъ ва вилояти
Кургоитеппа афтоданд. Аз пайи дарёфтани сабаби ночизу вадти мусоид буданд,
то ба коми дил расида бошанд.


Мухолифин хуб мсдонистанд, ки дар занҷири давлатдории Набиев Р.
тире хи аоосиву нудтаи пайванд, ки боз намудани он корест сахт мушкилу
барандохтанаш амрест камаршикан — Раиси Шӯрои Олй С. Кенчаев мебошад.
Бипоап тамоми адлу души дуввадои аналитикии дохиливу хориҷии мухолифин
ба вораста намудани ин гиред ва шикастани он пайванд равона карда шуд.
Дар як муддати кӯтод битавонистанд то Садри Аъзами тасодуфафтода —


9
Мирдопіро чоиибдори хеш биітмомнд ва баъдан таваесути мушоаирини паси
• і.чрлнгм аз "одами гурдалур набудани С. Кспҷасв" на "аз ҷоиибн ӯ барандохтапи
ain't Чумҷур' Паьиевро rape диҷанд. Дасисаи мухіѵчифиті чуи корд ба болои
рӯгцн фуру \амид. Сабаби андешаҳои мухолифип, ки бо хоҳишу ластури Раиси
Чумҳур ѵори Взаорзти Дохила ва вазири он Навчувоіюнро раёсати ШӯроиОдй
мпмрили муҳокима ха pop дод, амалй гардид.


Дар шоҳндии чаид нафар хоҳнш намудани Кеиҷаев аз он ки ҷойҳои ба
пзати нафеи мардуми Падаммон мерасида софкорй гардида, ба-ьд тавассути
іелеоіиион лешк&ши тамошобин бошад, ба бадбахгии бузург бар абас рафт...


Майдиішищнпни мухолифип огоз гардид. Раиси Ҷумҳур худро ба нодоий
мд. Га IK и Дсвони ва.іиргиі шабистони .хешро дар кунҷи бемористони ҳукуматӣ
іарёфт Пабарди вика ба яккаи мухндифия бар алайҳи Раиси Шурой Олй в.і
раіЧагм ом дарпірифі Муходнфии іанотіет замом и хувиаҳои дох ил иву жориҷй
ва неруҳои аналтнкиашро баҳри шикастани девори чииии давлати Р. Набиеи
— Раиси Шӯрои Олй С Кенҷаев роҳнамуи созад.


Оппозиція тавомист та ва ссуд и террору куш юр, дуздиданн депутатҳову чабру
смшмҳо cappimiiait цудратро би даст биптрад. Пиле ямнқаи ба тарзи низоми
іи "панда.' • ар афкднем, кӯрдклнву чоҳилии маҳалгароёняе


беш кабул Биноан. дар ии кит об муаллиф цувваҳом хайраидешу чоиибдорони
Хук ума г и ростинро ҳамзамои бар он ҳушдор меди.хяд, ки >офилгиру фирефтаи
суханбітзону дасисапардозон нагарданд. Лз чопиби дигар, манезбталошом, ки
хануз комилан ба маҳсади ниҳоии кеш иарасида будакд, дар шаҳри Хоруг
■у . .!.• .п ктхпран cyttx'ijcna ороспншу созишнома к.абѵл нимуданд ва ҳамагои
■'•их ри ризовтмамдй " ітанд. Еадбі ости ижзошдон хушк на гардида.


ба чои го соати 10 субци 3 ангусти соли I Уб2 ҷзмъ иамудани силоҳцои дар
ласти мардум буяа, 27 июли 1992 гурдн миллим оппозисии бо дастгирии
кирм.нідони Наторит Корҳои Дожили ва ситодн "Не юти Ватам" 6а деҳаҳои
кӯлобкчишмми совхоз гехнпкуми ба помп Куйбішіепи ноҳнви Бо.хтар, иохріни
і'.ах.ім лімлп овардшід Я*,имяи им аѵммикаяй бв чаши бародирк.мн меруи тоза
ворид карпа, ботииам созишномаро ба боди фаии кяшнд


Зимин "Мазҳакаи мулоцат" муаллиф саҳнаи қпбоҳатбори мухолифииро, ки
кпрг.ірдоми он Лкбаршоҳ Искандеров аст, ба рнпггаи ришхандомаи іасвир
бпркашида, иддае ичрокунаидвгошт ипк.шҳои фочпаи миллатро аз цабили
'3 И Г Грили снов, Д Ашу ров, Ч . Аминов. Акбар Гӯраҷопзода бо тамоми
•лмлплѵхдпву "акочои*— гӯиҳомиюн маириди тасвир царор мслиҳад. Дар гуф
гукӯҳои іиахей \лр кадоми оііцо кӯшмш ба харч мсдицад, ки ӯро зери фишори
тйр< биітірид, то бори ’іадорум дар рат.йгирии пинҳопин мамояндвгоии мардуми
Чѵмцурй нимб ноояд Ва.'и куипмчхсіишон бечорахп/іона буд Пас, Президент
боргузор наиіуыт. сесі'маро мімяііічі под баі.ди іиабонв ба Айнй барка илами
С Кенҷаев субҳм рӯзи дигар бо твклифи шахсии ӯ Исхаттдаров А. дар сессия
Раиси ШУрои Олй итггихоб гардид, ки ин ицдпм цонуишпкшіии чииояткороішг
бечі пабуд.


Муаллиф ба чу ним гарз хм і им а ефтани корро дар беиродагй, каправй ва
дурӯпхмIнт "шоҳ" дн.ҷа, зимнн ' иродат надорн — саодвт маҷуй" тамомн иллатҳпи
полоиқи Президсіл, соҳибчоҳони тасодуфафтодаро оиікор мекамояд- Мухолифин
дар а соси бариомаи {арҳрсзй намудаи аналитикдояш то андозае ба мацсал
нон.'! гардида бошад ҳям, ором нагирифг Зеро шахсияти маъруфу машҳури
днізре. ки давлати Набисв Р акпун бар сари ӯ чарх мезад,— Нурулло
Ҳ; в. . уллоев — Додситоии куллк Ҷумҳурй ифои оазифа дошт. Муаллиф бар
асх • плоили мантпк.й нишон медиҳад, ки мухолифип барои комалам ба амал
ішйнаствнм табцдаулоти дааяатй ҷисмак нобуд сОхпыі Ҳуаайдуллоеяро тарҳрезй
чимуд. Им анлешаи накгимашонро чокарони тар- іриди мухолифин ба мавриди


10
ичро расониданд. Jlap ин бахш аз ҷопиби мухолифин тарзу мамули ба дасі
дароварданн “мурги домо"— ро муаллиф ачицан иишоіі до.ҷа, таҳлилҳову
изтироби хешро ба шодравои II Ҳувапдуллосв маврндҳои гуфтугӯҳои телефоий,
ки шоҳидони зиёде дорад, мерасомад. Ҳамим тавр рукни аввал саргурсзу рукии
сонии пойдорни азими давлати Набиен П ҷисмал побуд гардид. Дар ҳақиқат
занҷири мустаҳками давлатдорчяш гусаст. Неруҳои амнияту ҳифзи хуқуқ ба
якборагй пош хӯрданд. Барон мухолифин марҳилаи охнри данлатситопй фаро
расид. Аз ин рӯ тавассути Ранен Шӯрои Олй Искаидаров А. неруҳои мухолифин
таҳти помп "ҷавонони Душанбеша.\р" а мал намуда. Лрезидентро дар фурудгоҳи
Душанбешаҳр гаравгон гирифтанду ичборан аризаашро ситонида, ӯро ба ҳасби
хонагй гирифта, дар ду курсии олӣ Искандаровро нишониданд.


Аз ин лаҳза Ҳукучати "муросои миллй" кочплан бар асоси табадцулоти
давлатӣ ба дасти мухолифин гузашт. Террори шахсиятҳои сиёсӣ, аз чумла
Н. Ҳувайдуллоев, М. ІИерализода, С. Сангов ва куштору қатли ом дар вилояли
Қӯргонтеппаву навоҳии чануби Точикистон доман паҳн намуд. Биноап, дар
назди афродн чоисӯзи миллат зарурати таъсиси нсруе пеш омад, ки ба чунин
харобкориҳову кушторҳо ва бадбахтиҳову бародаркушиҳои вориднамудаи мухо-
лифин хотима бахшад. Муаллиф ба ин васила таъсиси Фронти Халқиро, кн
дар Искандаркӯл за мина гузошта дар шаҳри Турсунзода ба ҳукми қонун
расидааст, мавриди таҳлил царор медиҳад. Далоили муаллиф ҳама воқеиву
ҳуҷҷатй буда, зимни унвони "Дар чустучӯи роҳи наҷот" ва "Ошшомаи ФХТ"
марону мақсади асосии фронтрс мавриди баҳс \apop медиҳад.


Ҷиҳати мароцовари асар он аст, ки муаллиф ҳодисаву воқеаҳоро пайваста
аз ҳарду ҷониб дар набарду корзорҳо мебинад, зимнн гуфторҳои “Башараҳои
сахт нангин",. "Гӯрковони Раиси Ҷумҳур", "Кӯрдилон", "Ьӯқаламун”., "Сари кӯи
ту набошад, сари кӯи дигаре", "Хиёнат", қабоҳатандсшиҳо ва бародаркуппцои
мухолифинро ях-ях бармешуморад. Аз ҷониби дигар чораандешиҳову ҷустуҷӯҳон
родмардони халқу миллатро баҳри қагьи чанги хонумонсӯзи бародаркуш таҳти
унвони 'Полковник Меркулов Е. А. шоҳиди ҷинояткориҳои Искапдаров А.",
"Набарди родмардои дар Ургутмаҳалла", "Ерии бедарсғ", Гурзкӯбиҳои рустамонаи
Фронти халқӣ", "Машварат" ва чанд очерк аз цабили "Дардо, ки рози пинҳон
хоҳад шуд ошхоро", "Марги ӯ марги бегуноҳй буд", ба шахсияту чораандешиҳои
сиёматмадорону шоистамардон чун Н. Ҳувайдуллосв, С. Сангов тавакру'ф намуда,
дар иҷрои вазифаи шаҳрвандй ҷшшисории ишонро ба риштаи тасвир мекашад.
Зимни баёни сифати баргузидац ӯ муаллиф аз якрӯиву якзабоий ва якмаромии
ин абармарди човидоиаумр сухан меронад, ки чунии шахсият човидоиа дар дилу
дидаи мардум хоҳанд монд.


Дар очерки "Абармардн сиёсат" муаллиф аз марзи Точикистон берун рафта
ба хизмати бешоибаву бегаразоиаи Президенти даалати дӯсту ҳамсояамон
Ӯзбекистон — И. Каримов, ки гамшарики халқу миллати тоник буда, дар роҳи
қагьи чанги бародаркуш ҳамчун тавонотарин лидери сиссатмадори Осиён
Марказй кӯшишҳои фаровон ба харҷ додааст, мавриди сипосгузориҳои самимона
қарор медиҳад.


Ҳамин тавр киюби сонии "Табаздулоти Точикистон" натиҷаҳои зайлро пеш
меоварад:


АВВАЛ. Муаллиф аоқеаву ҳодисаҳоро пайваста пброз медорад, ки чунин
тарзи нигориш гановатн диди таърихнигории ӯро шоиста мегардонад.


ДУЮМ. Мавриди таҳлилн ҳодисаву воқеаҳо муаллиф сабаби рухиамоии
онҳоро ҷустучӯ намуда, иеруҳои муқовиматкунандаро дар рӯ ба рӯи ҳам қарор
медиҳад, ки ин диди ҷомеашиносиашро ошкору асарашро хонданӣ мегардонад.


СЕЮМ. Муаллиф дар таҳлилн ҳодисаҳо эз чузъ ба кул ва аз содда ба
мураккаб пардохта, ба хулосаҳову натиҷаҳои муҳим даст мсёзонад. Як.инан ин


П
гупа мупосибати муаллиф ҷамбан мамтиқй ua диди фарохи фалсафии ӯри
ошкор мсгардопад.


ЧОІ’УМ. Ііар асоси далслу самад пайиаста ошкор намудани ҳодисаҳои ба
зуҳур омада, ки муаллиф худ иштироккунандаи оиҳост, аз фаросати полон
олимонаи С. Ксиҷаси гуноҳй мсдиҳад.


ПЛПҶУМ. Зимин баррасии ҳодисаҳо муроҷиати муаллиф ба ноқсаиу
ҳодисаҳои шабеҳи сураі доипаи таърихи ҳазорсолаи халқамон на марзу бумн
давлатҳои ҳамчанор аз паҳиои ҷауопбипии мукаммали ӯ хабар мсрасонад.


ШДІІІУМ. Тарзи нигориш ва услуби псиігирифтаи муаллиф хека аст.
Рапшші басму рупии.ни каломаш ӯро цамчум адиби соҳибзашу аидар миёмм
аупи адаб муаррифӣ мемамояд.


ҲЛФТУМ. Иа сарчзшмауш мӯътамади даплатдорӣ, аз қабилн "Дастур-ул
мулук" "Сиёсатнома", "Лл.лоқи мӯҳсинй", "Осорул боқия", "Кимиси Саодат” на
ущисҳом Пайгамбар іакя задами муаллиф шаҳодат бар онаид, ки ӯ ҳамчум
сиссатмадор мутолиан пайиаста дошта, ҳамчун сиссатшимоси амиу нізар еоуібп
фаросати беназир аст. Чуиин тарзи муносибаіи муаллиф ҷаиобгӯни талабогп
рӯзгори муосирн давлаідории миллим мост.


ҲА1НТУМ. Дар трди С. Ксиҷасп ҷам омадани иерууэи адолагхоҳи ианоуш
іуиоіуии ҷум.^урй аа аз марзу буми даплатҳои мухталиф шодихурдагону
шсфтагоии зисд доштапаш ӯро як там сиссатмадори аміиріазпрн таиопо, инсоим
бсбоку дардошио, уілолкору боимон на ҷонсӯзи ростами хллх^у кишвари азизамои
— Тоҷикистоп, ки имрӯз шахсияташ бспазир аст, муаррифй мсмлмояд. Дар
им манрид шахсияти ӯ умумиятс ба шахсияти да нла гдорону псшгомомм
.уіракатуні иҷтпмоию сиёсии гузаштагоиамон: Яі.^убу Лансу Исмоили Сомони.
Лбӯмуслиму Муунмпп., Побаки Хуррамдипу, Лфпінни Истарапшанй дорад, кн
ин мӯҷибм сарфарозим мпллати тоҷик хоҳад буд.


Муҳаммад ФАРЗОД,
докторп илмҳои филолоіті,
профессор


12
Man дар андеша, ки чун соя купам бар сари ӯ
У дар он гам ки чй сон баркаиад аз бу нс дам.


ҲӮШДОР


Намсдонам. имрӯзу фардо баъди он хиёнаі^о нисбати хал қ у
миллати чумҳурй, ки солпёни дароз аз хоии мубораку
муқаддасаш нон хѵрда нондоиро шикастаанд, чй гуна ва бо
кадом ру ба чсхраи ҳузновари мардуми ҷумҳурӣ мснпгариста
бошанду мардум ба онҳо? Худое, душмана кас аз забони
мардум наяфтад... ва шояд иддас бигӯянд: хаГір \ л волан бад
ба худо...


Вале имрӯз касс ҳуқуқи мат.навй надорад, ки хиёпаткорн
миллату халқп ҷумҳуриро бишносаду бидонад ва лброз намояд,
ки "ҳаволааш ба худо’1!


Месазад, ки ҳлр як фарди бо ақлу хирад нисбати халқу
миллат ва Ҷум^урин Тоҷпкистон оқилонаю дурандешона,
ҳақиқатпарастонаю ра\мд илона амал намояд, чунки ҳоло
каждумҳон зери бӯрё хело бисёранду дар ҳар гӯшаву канор
зери сангу кулӯх хуфта, нигарони онанд, ки чй гуна, бо
кадом роҳу восита битавонанд нсш ба ҷавҳари ҳастни длилаі
бизананд, миёни ҳамақидагон тухми низоъ коранд, халқро
аз давлзту роҳбарони сарсупурдаи он дилхунук созанд. Иддаи
онх.о кӯтоҳандешии ро^баронро иетифода бурда, ба рӯн,
ниқоби днглр кашнда, чун мусичаи бсгуноҳ дар курсивом
мансаб нишастаанд, ҳар шому са>;ар чун рӯбоҳи мак кор дум
ҷунбонда, дили роҳбарони ҷумҳуриро нарм намуда, ба худ
моил месозанд, ки бора дигар моро ғофилгир сохта, аёну
ноасн корҳои таблнготпву гайбатгӯнӣ ва хабаркашй нлмчда
миёнамон иифоқ андозанд!


Эй мардум! Ҳушёр будан, ба мунофиқу чоп.^усу днллагони
хабаркаш бовар накардан бояд хнслаги хар яки мо бошад. Зеро
мунофнқ (дурӯя) се нишон дорад:


— забону дилаш аз ҳам ҷудост;


— гуфтораш ба кирдораш мухолнф аст;


— ннҳону аёнаш аз ҳам фарқ дорад.


Хулоса, оплозисия дар он рӯзҳо метавонист бо дасти
мансабдорони ноустувору чандрӯм ба вазъи ҷумҳурй' таъсири
манфй расойида, онро дигаргун созад.


Аз ин рӯ, вазъият дар виловти Қӯрғонтеппа вазнину
тезутунд мешуд, ҷаиги хонумонсӯз Қать иамегардид, "ваҳҳо-
биён" аз амалнётҳои ва^шиёиаи худ даст намекашиданд, қадру
кимати инсон намонда буд. Ҳамаро мекуштанд: тоҷикону


13
узбеком, руезабонону, ҷазоку, киргиз, туркману, тогор, пиру
бармо, заму мард...


Барон чй? Барой ба сари к^удрат омадани фундаментализм и
ислом! Ин максади ягонаи он^о буд. Боре соли 1966, рангами
ба ҷатл расондани яке аз сарваронн фундаментализми ислом
Саид Қутба дар ҷумҳурии Сурия барон тайёрии содир нам удами
табаддулотн давлатй иброз дошт: "Рехтани хун ин я гона роҳн
ба сари цудрат омадани давлатй пеломп мебошад".


Бпнобар ин, ба қатл расондани одам аз назари ишон як
чизи оддию маъмулй буд. Дигар насади мӯъмицу мусулмонро
каее на кафан мскарду на ҷанозаву гӯру фотиҳа. Бо тележкаҳо,
автомашинами боркаш насади одамонро оварда дар чуқуриҳо
рехта. болояшро хокпуш мекарданд. Замин аргувонЛ гашта буд
аз хуни шаҳилон. Сагҳоп дайду аз гӯшти и неон мает шуда
бунданду девона.


X удое, чй бадбахтию бадбинй нисбати банд а гони муьмину
мусулмонат офаридй?


Чй гуноҳе он т«флакони навчашмкушода, ки ҳоло дунёро
налила, он пиру барной поксиришту по кд ом он. он ҷавонмар-
дони дар дил ҳазору як орзуву ^авас дошта содир карда
будавд, ки тӯфонн қаҳру ғазаб, ҷабру ситамро ҷун жолаборон
ба сарашон рехтӣ? Чаро нисбатн бандагонат меҳру шафҳат
зоҳир накардӣ?!


} 1аузанбиллоҳ! Ин даҳшзте буд, ки дар ягон давру замон,
игон халіуу миллате, ягон маз^абе нлдидаву нашунида буд.
Бадбахтиҳои ба сари миллат омада, гнряҳои ҷонгудози
модарон ва ндяҳаҳон то ба фалак расидаи падарону ннгоҳҳоп
маъсуми тифлони бегуноҳи ятиммонда ҳеҷ касро ором
наметавонад гузошт. Осудагиву ро^ат кайҳо тарки оламм ӯ
гаштаву бадбахтиву сарсахтиҳои пай дар пай ҳукмрон буд.
Дарлу мотами кулли инсонҳо, ки дар ин чанг ҷигарбандо-
нашонро гум карда бунданд, магар мставонад касеро бстараф
гузорад?!


Ин баҳор ба ҷои лолаарӯсакҳои чун чароғакҳо фурӯзон
лолаҳои хунт аз захмҳои дили ба армон cap фурӯ бурдаи
замин рӯиданд. Чуноне, ки Норинисо гуфтааст;


Хуне, ки рехт дирӯз, хуни ҳазор мард аст,


Пайванди решай гам бо пахли догу дард аст.


Хуни бародарони боору номуси ман,


К-аз ба\ри вдлу ннсоф умрсст дар набард аст.


Хунс. ки рехт дирӯз, хун кард цалби моро,


Аз нолаҳон чардуч бішікаст санги хоро


14
Аз о.уі чоигудозу .) і су іи синаи май
Мотамсарост имрӯз аз хйк то С рапс


Дар он шабу рӯз вазыінт дар внлояти Кӯлоб :
гарднда буд. Бинобар ин фарзанди ҷасуру сарсупурд;
ЛангарП Лангариев, ки сардори ситодн гурди мил іи
Кӯлоб буд, ро»;барони гурди мнллии ноҳиян Мае»; it
Ҷобпров, Абдусалом Қурбонов аввалпн туда бо д;
барон дастпірун дӯстону -ҳамяроқопи цӯргонтеппп


Саидов, Еқуб Сали мов, Абдувоҳн д Холи ков, Маҳкамбой ПІ<
фов, Ше ралй Мир; юев, Имомидд ин Умаров, аз зуд м у сит
"ваҳҳобн: і>н" наҷот додами мард\ 1 мн вллояти j\y ріл/гітспіта
НОҲИЯИ 1 омад лид. Сан гак С Гафаров, Рустам Абдураҳн
ба кору бори ОНҲО масли хат мед юданд.
Аз он РУЗ корѵ ; шали ста якчеи { мисни гѵ рд и миллим аил(


Кӯлоб ва ситодҳои Калшшмобод, Вахш. ' ■ >х г л (у в • іна^р
Қӯрғонтеппа огоз ёфг. Онҳо яроқу асдиҳав ночизс дошташ
Дар ҷангҳои псштара як танку ду мошипи зирсҳпӯш ва якчан
силоҳ (автомат) аз гурди миллим ошюзксия ва кормандон
Вазорати Коркой Дохплпи ч> мҳ\рй <-анимат імрифі.і б; кти;
ки худ ва мардумн бесндоҳро аз ҳуҷ\ м^пи пзидар^ами г рд
миллим оппозисия муҳофизат мскарланд. Саргунѵрдагоші ніаѵр
ноҳпяҳои вилояі ҳарчӣ ки доштанд, ба іасл шрифта, бл ону
ҳамроҳ мегардиданд, то ки мардумн худро ҳпмол намоянпѵ т
ҳадди имкон аз март на нот диҳанд.


Мутаассифона, бояд иқрор шуд. ки опиозиси
зиёда аз 1. 5 сол на танхо ҳнзб тзшкил к;
андар миё] ии мардум ба і^улла и бала нд і оа рдошт.
аелнхаи бе :шуморе низ ҷам овс ірдааст. Ҳ; шин буд,
вақтм чанг онҳо ҳсҷ гоҳ тиррс > бо ҳисоб намезада
ҳам дар і юра и таъм и ни ти ру туфанг ! намека рдд
як тариф, захираи хубс дошт; знду давл< 1Тҳои ҳам
онҳоро бо автоматҳон УЗИ-и истеҳсол И Ч ', : 1X V С
СИЛО 5^11 14- — 16-и истеҳсоли Ам рико, гран ізта ва гр
чини муса ллаҳ мегардонид. А з тарафп л и га d Пи
кием и зиё; о а. УРй та к яго іѵц ООЭЪТІ!


ридро мелиланд.


Дар паси Файзолй Саидов, Лан гаріі Лангариев,
Рахимов, Абдуваҳҳоб Холиқов, Шсрази Мирзоев, М.і
ІПарифов, Имомиддин Умаров, Файчѵілп К нват и.
ниев кй истода буд? Бале, худой якклву ягона ва
ҳақҷӯю бесилоҳ! Ба онхо касс низе намедод, ҳар
баҳисоб буд. Халқ іюни дар ддҳонаш бударо дола
муҳофнзати


хеш




касе аз онҳо ташнаи ҷангу мансаб набуд, ҳамеша ҳаракат
мекарданд, ки роҳе сбаиду бо роҳбароми оппозисия ва Ҳукумати
"муросои миллй” гуфтушунид намуда, пеши ро\и ҷанги баро-
даркушро бигиранд Вале давугсҷи онҳо бенатнҷа мемонд


Чунки роҳбаронл оппозисия аз рӯи нақшаи тартибдодаи
мушовиронашон чора\о меандешиданду амалнётҳо мегузарони-
данд...


Акнун вазышт боз ҳам муташанниҷ гардид, дар >;ар кадом
колхозу совхозной ноҳия мардум ба гурӯҳҳо тақсим шуда, дар
мзрзу гузаргоҳҳои худ посбонқо мегузоштанд. Бе ҳуҷҷату иҷозат-
номаи гурӯҳҳо касе наметавонист барон дидорбинин хешовандон
аз як деҳа ба деҳаи дигар биравад. Дар кӯчаву паскӯчаҳо
мардуми бегуноҳро гаравгон шрифта, бисерин онҳоро ба қатл
мерасонданд, шабона хонаҳоро горат намуда, оташ мезаданд.
Ҳукумати вилоят он шабу рӯз пурра амал намекард. Дар бином
боҳашамати сеошена ранен кумпҷроня Нуралӣ Қурбонов танҳо
мовда буд, дигарон аз тарсу воҳимаи гурӯҳҳои туфанпдор тарки
хонаву ҷой карда буданд. Дар ҳар гӯшаву канори внлоят
задухӯрдҳо ба амал мепайваст. Ҳар фарди бохирад, ки дилаш
ба марзу буми ҷумҳурй сидқан месӯхт, гами ҳарчй тезтар
ёфтанн роҳу воситаҳои орому осоишта кардани мардумро меҷуст.


Ҳама ҳаёти осоишта, ҳимояи ҳуқуқу манфиати инсон,
таъмини якпорчагии Тоҷикистонро мехостанд, вале дар асл
ҷавонони гаюру ноинсоф худро "боевик" номида, аз роҳу сари
полез ҳосили бо араҷи ҷабин, дар тамузи тобистон рӯёндаи
марди деҳқонро бо қувваи снлоҳ азони худ намуда, ба бозор
меоварданд. Дар бозору кӯчаҳо ба тиҷорат шахсоне машгул
буданд, ки мафҳуми деҳқонй надоштанду дасташон досу белу-
хорканро надида буд. Зоҳиран, ҳама хоҳони ваҳдаг, таъмини
дӯстию бародарӣ буданд, вале ботинашон ҳамрадифи зоҳирашон
набуд. Дар вилояти Қӯргонтсппа "ворисони миллат"— ҷонишнни
сарвэзирн ҷумҳурй Давлати Исмон ва раиси комиҷроняи Шӯрои
депутатҳои вилояти Қӯргонтеппа Нуралй Қурбонов бо иштироки
ҷенералн мардумй эшонп Қиёмиддини Ғозй, қорн Муҳаммадҷон,
эшони Саидашраф, собиқ ҷонишнни сарвазири ҷумҳурӣ Бӯрй
Каримов, собиқ номзад ба Президелти ҷумҳурй Давлат Худой-
назаров, депутати халқи Тоҷикистон, ҷонишини вазнри хоҷагии
қишлоқи ҷумҳурн, ҷонишинн ҲДТ, раиси ҷамъияти Ҳисор
Аслиддин Соҳибназаров ва чанде дигарон ба болои оташе, ки
алангааш абрҳоро месӯзонд, карасин пошида, конфронси тоҷико-
ни кӯҳистонро ташкнл намуданд. Ҳол он ки зиёда аз 97 фоизи
замини Тоҷикистон кӯҳистон аст, ки бо заҳмати зиёди падару
бобоёнамои имрӯз фонзи кӯҳии замини Тоҷикистон ба 93


16
расидааст, ос ҳоҷат ба тақсим намудани Тоҷикистон ба кӯҳис-
тонию ғайрикӯҳистонй буд,'!


Баъд аз суханронии ноти^он, ки дар даму нафасашон зағора
мепухт, хулосан асосии конференцией кӯҳистониён чунин буд:
"Хуҷанди^о моро ҳафтод сол горат карданду шаҳри худро ободу
зебо гардониданд, ба мардуми кӯҳистон мансаб надоданд, мо
бояд муттаҳид шавсму ҳокимиятро ба дасти худ бигирем, Имрӯз
он андешаҳое, ки солҳои дароз интизораш будем, фаро рас-
идааст”.


МУЛОҚОТ ДАР ХОРУҒ


Бо талабу дархости мардум барои гнрифтани пеши роҳи
хунрезй 26 июли соли 1992 дар шаҳри Хоруғ гуфтушунид
баргузор гардид.


Дар ду рӯзе, ки кулли ҳизбу созмонҳои вилояту навоҳии
мухталифи силоҳдори Тоҷикистон ва роҳбарияти ҷумҳурй,
аъзоёни Ҳукумати "муросои миллй" дар шаҳри Хоруг мулоқот
доштанд, ҳарду тараф батафсир ақидаоройй намуданд, битаво-
нисганд, ки якдигарро гӯш намоянду бифаҳманд. Чй тавре, ки
восита^ои ахбори умум хабар доданд, сиёсатмадорони тайи
моҳҳои охир ба майдон омадаи тоҷик тавонистанд, ки ба
мувофиқае бирасанд.


Дар ин ҷо Шодмони Юсуф бо Шодй Шабдолов, Саид
Абдуллоҳи Нурӣ бо Муллоҳайдар Шарифзода, Сангак Сафаров
бо Тоҳири Абдуҷаббор, Аслиддин Соҳибназаров бо Қурбоналй
Мирзоалиев, Саид Салимов бо Давлати Исмон тавонисганд,
ки бо ҳамдигар аз рӯи ахлоҳи ҳамида, ақлу хнрад, оромона
сӯҳбат намоянд. Нисбати беадолатии тарафҳо ва Ҳукумати
"муросон миллӣ" цалелу бурҳонҳо пешниҳод намоянд. Норо-
зппш худро оиди ни ва с он банди созищ изҳор намуда,
роҳҳои ҳалли онро ҷустуҷӯ мекарданд.


Бз назар чушш менамуд, ки гӯё ҳама аз рехтанн хуни
нохаі;у ҷанги бемазмуни бародаркуш хаста шудаанд. Ва яке
дигарсро даъват менамуд, ки ба ҷанг хотима диҳанду силоҳро
бисупоранд ва аз пап ободу зебо гардондани Тоҷикистони азиз
шавинд.


Ҳама боварй ба он дошт, ки тӯлн ин ду рӯзн гуфтушуниде,
ки дар кумиҷронян вилояти Худмухторн Бадахшонн Кӯҳй сурат
мегирифт, саҳифаи тозае дар таърихн Тоҷикистони навнн
мегардад. Дар ҳақиқат он рӯзҳо ақидаи тарафҳо бо ҳам
мувофиқ омад ва созишнома аз 16 банд тартнб дода шуд, кн


2— С. Кенҷаев


17
ба гайр аз ҷумондонҳои дастаи силоҳдорн вилоятн Кӯлоб
Н. Гураев, М. Сатторов ва ҷонтинни сардори Умури дохилаи
кум и ҷрои я и шаҳри Лушанбе А. Амирқулов дпгар ҳама якдилона
ба он нмзо гузоштанд.


Барой мѵтолиа ва фнкру ақидаронй чун хуҷҷатн таърихй
созпшнома ба шаклн пуррааш ба хонандан гиромй пешкаш
карда мешавад:


СОЗИШНОМАИ МУСОЛИҲАВӢ


Мо. сариарон ва намояндагони ҳизб^о ва созмонҳои сиёсй,
намояндагонн рӯҳоният, сардорони гурӯҳҳои мусаллаҳ,
роҳбарони кумитаҳои иҷроияи вилоятҳои Ленинобод, Қӯр-
ғонтсппа, Кӯлоб. Ҷумҳурии мухтори Бадахшон, ш. Душанбе,
ноҳия.ҳои тибсч ҷумҳурӣ, федерасияи иттифоқҳои касаба, ор-
ганном ҳифзи ҳуқуқ бо ншироки сарварони ҷумҳурй бо ҷид-
дияти том язҳор мснамоем, ки имрӯз вазъиятн Ҷумҳурии
Тоҷикистон чунон шиддатнок аст, ки хатари аз байи рафтани
давлатдории тоҷньон, халқи бофарҳаш ва ботамаддун дар пеш
аст.


Инро ҳамагон бо мзсьулияти комил дарк намуда, эълоя
мснамоем. к и mapiy mapoimi созншномаи зерннро ҳатмаи баъдн
ба имзо расиданн он нҷро мекунсм:


1. Аз соати 10.00 28 июли соли 1992 дар тамоми қалзмрави
Ҷумнурна Тоҷикистон оташбаі и умумӣ эълон мсшавад. Та-
раф.ҷои даргир кафолат медиҳанд, ки шарту шароити оташбасро
ба таври -ҳатмӣ пҷро мснамояил.


2. Длстаҳои мхсаллаҳ фавран гаравгонгнриро қатъ намуда,
дар мӯҳлати як шабонарӯз .банд аз ба имзо расидани созиш-
номаи мазкур вазмфадораид, ки гаравгокони гирифташударо
озод намуда, < ,оро ба ҷон истиқоматиашон мерасонанд. Дар
сурати гакрор шудани гарангонгирӣ шахсони гунаҳкор дар
асоси Қонун ба ҷазо кашида мешаванд.


3. Даста^ои мусаллаҳ то соати 18.00 28 июли соли 1992
таҳти назоратп ВКД ва КАМ тамоми постҳои мусаллаҳи худро
аз ро-ннон мотшінгарл, муасснсаҳои давлатй аз байн мебардо-
раид, ситодноп мавҷудаи худро барҳам медиҳанл ва биною
манзилҳои ишголкардааигонро озод намуда, нақлисти гирифтаро
ба соҳибонаш бармегардонанд.


4. Роҳбарошг хизбу созмонҳои сиёсй, кумитаҳон иҷроияи
вилоятй, ша>;рн Душанбе, ноҳиявй, сардорони ласта^о» си-
лоҳбадаст, идораи қозмёти Ҷумҳурй кафолат медиҳанд, ки
дастаҳои мусаллаҳи ба онҳо вафодорро баъди имзои созишномаи


18
мазкур дар муддати 3 рӯз барҳам медиҳанд ва силоҳи онҳоро
ба таври мукарраршуда месупораид.


5. Кумитаҳои иҷромяи ноҳиявй, шаҳрй, ш. Душанбе ва
вилоятӣ баъд аз ба имзо расидаии созишномаи мазкур қарорҳои
пештар қабулкзрдаи худро оидн ташкші намудани даста^ои
мусаллаҳ ва сигодҳои роҳбарикунандаи онро бекор мекунанд
ва онҳоро барҳам медицина. Органҳои додситонии ҷумҳурй аз
иҷрои ин созишнома назорат менамоянд.


6. Шахсони алоҳида, гурӯҳҳои худсарона таъсисёфтае, ки
дар даст силоҳи оташфишон, чир ва дигар намуди яроқ доранд,
бояд ба таври ҳатмй онро то соати 10.00 3 августи соли 1992
ба нуқтаҳои силоҳқабулкунии шӯъба.ҳои корҳои дохила ва
ампиятп миллӣ супораид.


7. Мо, иштнрокчиёни гуфтушунид ҳайд менамоем, ки сило^
ҳам дар дасти гурӯҳцои бо амру қарори кумитаҳои иҷроия
танзимшуда, ҳам дар дасти шахсони алоҳида ва гурӯҳҳои
худсарона тдшкилшуда, ки тобеи ҳеҷ як орган нестанд, мавҷуд
аст ва аз пн сабзб супоридани силоҳ дар ду давра ба анҷом
расонида шавад:


Давраи аввал; Силохе, ки дар ихтиёри дастаҳои мусаллаҳи
тобеи кумитаҳои иҷроя мавҷуд буда то 3 август»: соли 1992
ба нуцтаҳои муайяншудаи силоҳқабулкунй таҳти назорати
комиссиюни махсус супорида мсшавад ва ин ашхос мувофиқи
фармони Ранси Ҷумдур аз ҷавобгарии ҷиной озод карда
мешавад.


Давраи дуюм: Нисбати гурӯҳҳок силоҳбадаст ва ашхоси
алоҳидае, ки то давраи мукарраршуда (яъне то 3 августи соли
19921 силоҳи худро насупоранд, қувваи махсус барои зӯран
кашида гирифтани силох. истифода бурда мешаванд ва онҳо
дар асоси Қонун ба ҷавобгарии ҷиноӣ аз тарафи органҳои
қорҳои дохила» амнияти милли ва додситонй кашида мешаванд.


8. Ба хогири аз байн бурдани нобоварй нисбати тарафи
мухолиф, таъмин намудани баробар супоридани яроқп тардфайн
комиссиюни муштарак дар ҷумҳурй таъсис шавад ва ийр аз
ин дар тамоми нуқтаҳон муайяншудаи силоҳқабулкунӣ комис-
сиюни махсус дар ҳайати намояндагони ҳизбҳо ва созмонҳои
сиёсӣ, органҳои давлатӣ, рӯҳоният, федерасияи касаба ва
созмони ҷавонон аз тарафи ҳукумати Ҷумҳур таъсис мешаванд.


Намояндагони дастаҳои мусаллаҳ метавонанд ба сифати
нозирин ширкат намоянд.


9. Барои таъмин намудани бехатарии сокинони вилоятҳои
Қӯрғонтсппа, Кӯлоб ва ноҳияи Кофарниҳон аз ҳуҷумҳон
ногаҳонӣ бо кӯмаки кормандони КАМ, ВКД бо истифода аз


19
техникам ҳарбй аз таърихи 30 июли соли 1992 построй мловагй
дар сарҳадҳои вилоятҳои Кӯлоб — Қӯргонтеппа, Кӯлоб — Ду-
шанбе, Қӯргонтсппа — Душанбе, дар ноҳияҳои сарҳадии Панҷ
— Фархор, Қумсанптр — Дӯстӣ — Ша^ритус барҳарор шаванд.


10. Қувваҳои сарҳадй якҷоя бо органҳои ҳукуматй ва ҳифзи
ҳуқуқ чораҳои заруриро барон мустаҳкам намудани сарҳад
андсшвда, хашидаии силоҳро аз хориҷи марзи ҷумҳурй пешгирӣ
мекунанд.


Шахсоне, ки мннбаъд берун аз марзи Ҷумҳурй силоҳ
меоранд, ба ҷавобгарин ҷиноӣ мувофиқи Қонун кашида шуда,
авф нахоҳанд шуд.


11. Ба Раиси Ҷумҳур раф. Набиев Р. Н. таклиф псшниҳод
карда шавад, ки ниобати ашхосе, ки аз марзи Тоҷикистон
фнрор кардзанд, барои бозгашти бсяроқашон ва аз ҷавобгарй
онҳоро озод кардан фавран авфнома қабул намояд.


12. Роҳбарони ҳнзбҳову созмонҳон сисси, идораҳои қозиёт,
кумиҷроияи внлоятй, ш. Душанбе, ша^рй, ноҳиявӣ минбаъд
барон ҳалли мубоҳисаҳои сиёсй аз қувва истифода нахоҳайд
бурд. Оиҳо вазифадор ҳастанд, ки сиёсати хсшро дзр чорчӯбаи
демократй ва дунявн бо назардошти Қонуни Асосии мавҷудаи
Ҷукцурии Тоҷикистон пеш бзранд.


13. Ҳукумзти Ҷумҳурни Тоҷикистон, органзой ҳпфзн ҳук;уқ
ба шахсоне, ки маҷбуран ҷои истнҷомати хешро дар асари
муноқишлҳои низомй тарк намудаанд, кафолат медиҳад, ки
барон пас овардани он^о ба ҷон истнқомати пешпнаашои
фавран кӯмаки маънзвн ва иқтисодӣ расонад.


Роҳбарони ҳизбҳо ва созмонҳои сиёсй ва ҳукумати маҳаллй
кафолат медиҳанд, ки нисбат ба гурезаҳое, ки ба ҷои пс-
тиқоматии пешичаашон баргаштаанд, ҳсҷ гуна таҳдид ва
фишорро раво нахоҳанд днд.


14. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷпкистон ба воеитаи ахбори умум
ҷараёни аслиҳасупорй ва сулҳу салоҳро инъикос намояд.


15. Аз Ҳукуматн Ҷумҳурн хоҳиш карда шавад, кн яроқҳои
ашхоссро, ки барои таъмини бсхатарии худ пандо кардаанд, бо
пешниҳоди комиссиони таъснссфта бо нархи муайян харида гирад.


16. Дар ҳолати иҷро накарданн талаботи созишномап мазкур
аз тарафи ҳизбҳову созмонҳои сиёсӣ, сардороии гурӯҳҳои
силоҳбадаст ва ашхоси алоҳида, органҳои идорап маҳаллй
нисбати онҳо чораҳои қатьй дида шавад ва органҳои муҳо-
фпзатн ҳуқуқ ба муқобилн онҳо силоҳ истифода баранд.


Созишнома баъд аз имзои он эътибор пайдо менамояд. Пн
созншнома дар шаҳри Хоруг дар таърихи 27 июли соли 1992
ба имзо расидааст.


20
и.о.


Председателя Верховного Сонета» Л
Республики Таджикистан йЛ-Іч- J ~


Заме ститѳль Премьер-Миі шстра
Республик Таджикистан Л


Министр внутренних дел Республики^«// / -о
Таджикистан вонов М.Н.


Искандаров А .И.
Исмонов Д,


РаУтМС^


Начальник Главного управления МВД^


Председатель Комитета националіГнбй />
безопасности Республики 'Гаджикис тац*ІЛі.


Зам. председателя КІЮ Республики
Таджикистан


Председатель комитета оборони
Ре спуб^ір^Да^ішістин


Начальник ШтаббР КСАІ10
Мнистр внешних сношений


Председатель комитета Верховного
Совета Республики аджнкистап


Председатель Коммунистической партииlt гу _
Таджикистана


Зшл. председателя Коммунистической
партии Таджикистана


Председатель Демократической партии
Таджикистана


Предсе.иатель движения " Растохоэ


■Мир^озхонов


олибаев А.С,


огащашоев 0.


Рахмонов Б.М.
Коченов В.В.
Холикпаэаров X.


Ряд


абнбов А


Председатель движения "Лаъли Бадахиюн


Шабдолоп 111.Д.
■Турну но в- Е .П f j1


Председатель Федерации профсоюзов
Республики Таджикистан


Шодмоп Юоу^:


■ Тохир Абдула, ^
Сулаймонов - К ѵ^гь\\< і


- Салихов М.


Председатель Президиума Совета ветеранов^-tfT~7A
Таджикистан /р ^Саёрабеков В.


Представитель Русской общины ' Юшин В.И.


Представитель Узбекской общины ЩіуІЩУ* Фахрутдинов 1^.


Зам. Председателя Демократической 1-*^ /~\


партии Таджикистан^ роиСц (г> 'і М с а $ » Сохибназаров А.#(),,


Председатель Кулябской облас ({річ < щ Мирэоалиев К.


Начальник УВД Кулябской области Хусайнор П.


Зам. председателя ОКІІБ Кулябской областіь^'^СЗухуров С.


Представитель Куллбского областного у


духовенства иуишгу£ Шарипов Хайдар


Командиры вооруженных формирований б$Ѵ,Салш.юв Саид


I / "


Проректор Университета Кулябской области-#


СЛ/ѴЛ. (£ Г"*


/(clSKj0j/< tfj'* <■ / ««t* У\Л


l.*,s)c?J\ DU . 1C- \j l/) a* сГ’


7'p-


-Азизов


а,сх.іЛ, арчС. С,


mb
Член Демократической партии Кулябской
области


Член партии Исламского возрождения
Кулябской области


Движения независимых молодежи -Куля&ѳкой-
области


Фозилов 0 . *>


Холтемуров
Рахмонов М


Назаров Р.


Председатель Демократической движения
Кулябской области


Председатель движения " Растохез"


Кулябской области ( Ховалинского р-на )Бобораджабов X


Представитель беженцев Кулябской области діѴ Мирзоев Г.
Представитель ШтаерьКулябской области
Команд- вооруженных формирований
Команд, вооруженных формирований
Представитель беженцев Кулябской области


Зам. председателя исполкома Комсомолабад-/Оо^
ского райисполкома ,■■}£/ Сафоев


Начальник ОВД Тавильдаринского райисполкома
Председатель Курган-Тюбинский облцбдйкж
Зам. начальник КургантюбинскоЙ областа
Прокурор Курган-Тюбинской области П
Председатель Бохтарского райисполкома
Председатель Вахшского райисполкома
Председатель Демократической партии
Председатель общества "растохез "


Председатель общества " Лаъли Бадахшон"//%


Мулло Абдулло


Мирзоев Абдусаттор '


Председатель Исполкома АРБ
Начальник УВД ГВАО
И.О .Председателя ОКНЕ ГБА0_


Прокурор ГБАО


Представитель духовенства ГБАО


Зам. председатель Ленинобадской облп/п^(^а^_Махмудов


Представитель духовенства Ленш?йз5адпШі rf/( fj
области


Собиров Н
Гураев Н.
Сатторов М. s
Шоев


аков


анов Н.л.
адов 3.
лайманов С.
^Ѵ/Достиев А.
Кувватов
Ятимов 0.


Азизи Хошок
Бахтиёри Ширин


Шодавлатов Ш.


[¥,f/rwte*~i Ш,1аД! 1 а3 аР° В


Зам. начальника УВД
Прокурор г. Душанбе


Д'


Муширшоев 3.
Салимов Д.


Мухамадшерзодшоев 111.
_ С .У.


У1 Мукарамов М.


Мирзоев М.М.
Амиркулов М
Шаропов C.U1.


Председатель горисполкома г. Душанбе


анбе (__—


Председатель Гармского райисполкома/§'_а^.-/і_^5:ВободжоноЕ О
Зам. начальника ОВД Гармского района X.


Председатель Кофарнпхонского райисполкома^'^уГ Б'олтуев М.
Прѳдоѳдатѳль Тавшіьдарипскогп райисполкома Хакимов Д. '
Начальник ОВД Кофарнюсоиского раПоиа


Представитель духовенства Кофаршіхои-
ского рапопа


Председатель Яванского райисполкома
Начальник ОВД Яванского района
Представитель неформальной группы
Представитель неформальной группы
Представитель неформальной группы
Представитель неформальной груши
Представитель неформальной группы
Представитель неформальной группы
Представитель неформальной группы
Представитель неформальной группы
Представитель неформальной группы


Представитель движения "Латти
Бада Лион"


Представитель движения исламского
возрождения.


Член народного движения "Ростохоз


Пам.поѳдсѳдатѳля движения "Лаьлп
Бадахшон"


Дкамолитдшіов 1.1
£ С*


Сапфитдинов Р. I
Пенатов К.А.
Азизов К.
Малахов


Буидоков Д!(Р'ч
Размолов И. (рг
Нагзибоков цАг'
Туронов А. „jf-j
Бекназаров А. ■'
Давллтов Ш. J*L
Мазсмадалиѳв ИГ'
Сахидшюп ?>/*-
’.іис-нов 0. / . /


Навнуванов Бу/


Охуігов 1,1- (Щ"
Алиев А.


Председатель движения "Латыш
Бад кепок"


Член Демократической партии
член ді.теократической партии Роіун


г r~-


■ч-ДА ірѵочг jy.*■•«.<. Оогуіліи.і
/Zpyrft* Л.-


Ту'ѵ’»у>*






'b&J? Будонав К.


i~ Атобекцв А-д^


Дустов Д.
% 1Чко А. .


^ Смл-са


и


-ск


C'tf Л/f
Мувофиҷн бацди 6 созишнома бояд, ки то соати 10-и 3-юми
августа соли 199?. ҳамаи силоҳи дар дасти мардум буда,
ихтисрзн ба комиссиям махсус супурда мешуду дар Тоҷикистони
азиз сулҳу салоҳ ба амал меомад. Ҳини анҷоми мулоқот Гулом
Ҳусейни бадахшонӣ, ки қариб сад сол умр дошт, ба ҳама дуо
дода гуфт: "Дигар тир накушосд'"


Дар машварати Хоруғ ҳама сзрі'арми муваффақиятҳой ба даст
омадл буданд ва касс андсша намекард, ки чаро ба ин вохӯрин
мухим, ки гӯс гақдири ҷумҳурй ҳал мсгардад, сарвари давлат
— Глией Ҷумҳур Р. Набиев ва роҳбари асосии оппозиция —
қозикалони мусулмонони ҷум^урӣ ҳочй Акбар Тӯраҷонзода
н. о і.ілд буданд. Дар амали онҳо "зери коса инмкосае" набошад?!


Афсӯс, кн забону дили роҳбаронн оппозисия бо ҳам мухолиф
буд, ваъда дода, ба ҳуҷҷати расмй имзо гузошта, тарафи
дигарро бовар кунонданд, ки ба ҷанги бародаркуш хотима дода
щуд, боз онро шикастанд, ки ин гуна рафтор, фнребу найранг
>и ои\о чизи муқаррарй шуда буд. Зеро дар замирашон
.'Урӯг гуфтану фиреб додан ва каем дигарро тӯҳмат намудан
л;-твво дошта. Бинобар ин, 27 июли соли 1992 гурди миллии
оппозисия дигаринро дар гафлат гузошта, бо дастгирни кмемн
кормандони Вазорати Корҳои ДОХНлаи ҷум>;урӣ ва ентоди
"Иаҷоти Ватан" ба деҳаҳои кӯлобннишини совхоз—техникуми
ба ном И Куйбишсви но^няи Бохтар, ноҳкяи Вахш бо қувваи
зпед, ки бо силоҳи ҳозиразамон, танк ва мошинҳои зиреҳпӯш
мулллаҳ гардпда буданд, ҳуҷум оварданд. Дар натиҷа ҷанги
шадид ба миги омад. кп дастаи Файзалй Саидов ва дигарон
иардонагиву часурй зоҳир намуда, бо сидоҳи дастй, шишаҳои
омехтаи мцддаҳои тарканда ба муқобиля техникам вазнини
наши метода гари намуданд. Мардуми деҳа ва совхозро аз
- о геофон н лсвсират махфуз доштанд. Дар ип задухӯрдн ба
вуқӯъ пайваега, КИ бародар қасди куштани бародари худ карда
буд, садҳо ҷавонмардон. занону нирамардон шаҳиду маъюб
1 ар.імданд. Ин б>д млқсадн мухолифии нисбати бастани созиш-
нома дар ша>;ри Хоруғ, ки тарафи дигарро гофил гузошта, ба
ҳуҷум гузараду зарбди мэрговар бнзавад.


А$ ин рӯ, далелҳои мавҷуда ба он шаҳодат медиҳанд, ки
созишн мусолиҳавии Хоруғ аз рӯи тарҳрезии мухолифин
ташкил шуд:і буд. Лгарчй аз ҷиҳати мантиқию сиёсГі ва
иқтисодй ягон асосе баром дар шаҳри Хоруг гузаронидани
созиши муеоліцавй набуд. Чунин созишро метавонистанд, кн
дар шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурй, камха-
роҷот, таҳти роҳбарии Раиси Ҷумҳур гузаронанд, то он ки
ангаром >;ам иштирок намоянд. .




Вале д ас-гаи Фай зал й Саидов, Бӯрихон Ҷобиров, Лангар
Лангариев, Мз^кдмоои Шарифов, Имомиддин Умаров дучиЕри^
аз даст надода, ба зарбаи мухолнфин ҷасурона ҷавобн сазовс
гардониданд. Дар натиҷа мухолифин талафи зиёди ҷисмояй до]
4 автомашин ва як зиреҳттӯш сӯзонда шуд. Силас оштознси
маҷбур гардид, ки роҳи гурезро пеш тирад...


Дзстаи Файзалй Саидов ҳеҷ гоҳ рӯзи ба даст даровардан
аввалин мошиыи зиреҳпӯш — БТР—ро фаромӯш нахоҳад кар;
Он рӯз кормандони Вазорзти корҳои дохила бо ин мопшн
зирс^пущ, хш дор таиааш Саломатшобв навишта шудз буі
девонавор бо сарварии Саид Абдуллоҳи Нурй ба ситоди Файзал
Саидов, ки дар совхоз—техникуми ба номи Куйбишев ҷойги
гардида буд, ҳуҷум овард. Дар задухӯрд ҷавонмардони шуҷо
Файзалй Саидов нотарсона бо шишаи оташангез мшшш
знреҳпӯшро аз кор бароварда, ғанимат гирифтанд. Бо ҳами
файзалй Саидов соҳиби мошинаи зиреҳпӯш гардид,


Вазъияти ҷумҳурй бзьди ба имзо расидани созишломз
мусолиҳавӣ боз муташзикиҷтар гардид, роҳбарони ҷумҳур
ба ҷои аидешидани чораҳои амалӣ ба ҳарду тараф мувофи
қарору фармонҳои бемантиқу бемазмун қабул мекарданд, к
аз роҳи бз эътидол овардани вазъи ҷумҳурй даҳҳо фарса
д> буданд;


__in от 1002 Раёсати Ш ѵоои Олӣ бо каооои хѵд "Да


бораи ташкили Комиссияи ҷумҳуриявии назорати иҷро
шартҳои протоколи созишномае, ки 27 июли соли 1992 да
шаҳри Хоруғ ба имзо расидааст", мутобиқи банди 8 протокол
созишнома бо роҳбарии иҷрокунандаи вазифи Раиси Шӯро
Олй Акбаршоҳ Искандаров дар ҳайати 39 нафар комиссия
ҷумҳуриявй таъсис намѵд;


— 29.07. 1992. Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикисто
"Дар бора и созишномаи мусолиҳа, ки 27 июли соли 1992 да
ша>фи Хоруг ба имзо расид" қарор к,абул кард;


— 30 июли соли 1992 Президент ҷумҳурй Набиев "Да
бораи талбирҳо оиди зудтар муътаднл гэрдидани вазъи ҷамъи
ятию сиёсй дар ҷумҳурй ва татбиқи созишномаи сулҳи Хоруі
ф; р юн ба имзо расонд.


Боз иҷрои фармону қарорҳои номбаршуда ба зиммаи А»
баршоҳ Искзндаров, Мамадаёс Навҷувонов, Давлати Исмог
Мнрбобо Мирраҳимов ва Ҳукумати "муросои миллй" гузошт
шудааст. Яъне ба ӯҳдаи он ашхосе, ки худ ташкилкувда в
дшшмдиҳзндзи ҷапги бародаркуш буданд* Ин мясалсро монлі
ки гургони гурусна чупоніш рама И мсшонро бигирад*
Аз ии ру, ягой нухтйи фармони Рамси Ҷумҳур ва ҷарорҳон
Раёсати Шурой ОлГі амалн нагардид. Чй Гуна хам амалй
мсгардид ва ба фоіиаи калом гчрӯҷ .


Ҳамин таир вазъият дар нплоят рӯз ба рӯз тезутунд
мсгашт, дастаҳои туфангдор меафзуд, ситоди "Наҷоти Ватан"
алаіЦи халқи худ спали г склеил про пеш шрифта буд, кп
бар асари он ҳазорҳо иисонҳот бегуно^, бахусус, напҷавонон
кушта, қариб дусад ҳазор ба ҷояиби Кӯлоб на ба дигар
минтақаҳои ҷумҳурй аа бсрун аз марзи он фирор карданл
Мардум шоҳиди он гарднд, кп Ҳукуматм "муросои миллй"
ва Раёсати Шӯрои Олй аз ӯҳдаи ба муросо оварданп мардум,
мӯътадил намудани вззъи ҷумҳурй намсбароянд ва боял ҳарчй
тезтар ба истеъфо бираванду талаботи мардуми Кӯлобу
Қӯрғонтепа оиди барқарор намуданн ҳокимиятн қонунии ти
7 майи солн 1992 амалй гардад иа сессиям Шӯрои Олӣ барпо
шавад. Дар бораи даъват намудани сессиям Шӯрои Олй борҳо
дспутатҳон Шӯрои Олй, К умиҷроия^ои вилоятҳои Кӯлобу
Ленинобод, ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва мардуми зиёди ҷумҳурй
ба унвоми раёсати Шӯрои Олии ҷумҳурй дар яке аз шаҳру
навоҳни внлояти Ленинобод гузаронидани сессиям Шӯрои Олй
талабу дархостҳо фиристоданд. Вале Раёсати Шӯрои Оли бо
сарьарии А. Искандаров бо мақсади нигоҳ доштани курсии
мансаб ва мустаҳкам намуданп мавқеп оипозисиаву >;>кумати
ғайриқонунй тпьснссфта бо сад мак корню авомфиребй ҳарака г
мскарданд, ки даъвати сессияро ба вақти дигар мавқуф
гузоранд.


Вақте ки кисми зиёди депутатҳои Шӯрои Олй аз вилояти
Ленинобод шаҳри Душанбе ва навоҳии тобеи ҷумҳӯрй инти-
хобгардида оиди даъвати сессиям Шӯрои Олй имзо ҷамъ
карданд, багд Раёсати Шӯром Олй маҷбур шуд, ки дар борли
11 август СОЛӢ 1992 гузаронидани корм сессиям Шӯрои Олй
дар Душанбе карор қабул намояд.


МАЗҲАКАИ МУЛОҚОТ


Бояд изҳор дошт, ки дспутатҳои Шӯрои Олй аз вилояти
Кӯлобу Ленинобод ннтихобгардида ва қисми зиёди депутатҳои
ша.ҳри Душанбе, навоҳии водии Ҳисор қатъиян талаб карда
буданд, кп баром таъмшш бехатарим депутатх,о ва кори
самаранок.1 онхо сессиям Шӯрои Олй дар яке аз шаҳру навоҳми
вилояти Ленинобод ва ё ягон шаҳри ҷумҳуриҳои бародарии
собиқ Итлифоқ гузароішда шавад. Мутаассифона, б.іъзеи онҳо
ноустуворию сустиродагй зоҳир намуда, ба суханҳои пардапӯшо-


26
на и каждумҳои зсри бурс боварй ҳосил намуда, баром ширкат
варзидан дар ҷлласап Шурой Олй бо тарсу водима ба Душанбе
рафтанд. Дар рӯзномаи ссссияп Шурой Олй яке аз масъалахо
истеьфои Ранен Шурой ОлЛ С. Кснҷаев гузошта шуда буд.
Хавфу хатарн оппозисия дар он буд, ки агар ман дар сессиям
Шӯрон ОлЛ иштирок намояму депутаткой Шӯрои Олй чун
пештара истеъфоямро кабул накѵнанд, пас нақшаи кашидан
онҳо амалй намегардаду на танҳо А. Искандеров сари қудрат
намемоназ, балки дар Раёсаті Шӯро Олй, Ҳукуматп ҷумҳурй
дигаргуипхои куллй ба вуҷуд меоянд, ки ин пеш аз ҳама ба
манфиати оппозисия набуд.


Бинобар нн, онҳо бо сарварии А. Иска и да ров ха ма и чорахоро
андешиданд, то пакшап кашидаашон амалй гардад. Аввалан,
маро ба сессиям Шӯрои Олй давъиат макарданд, ки дар он
шабу рӯз дар комбинат» маъдапи кӯҳии Анзоби нохріяи АйнГ;
кору зиндагонӣ мскардам ва ин ба ҳамагон маълум буд.


Сониян: рӯзҳои 8, 9, 10 августа соли 1992 А. Искандаров,
сипас вазири Корҳои дохлии ҷумуурй М. Павҷувонов, муовпни
аввали раиси Кумитаи Амнияти Миллим ҷумхурй Ҷӯрабек
Аминов ба ман сим зада, баъди пурсидани тансиҳатиам
"дилсӯзона" нброз доштанд: "Вазъият дар шаҳрн Душанбе бисер
ҳам вазнип аст, кафолатм таъмини амнияти туро ба зиммаи
худ шрифта наметавонем ва хохонн он хастем, ки дар кори
сессия ширкат наварзй”.


Сеюм. Дар он шабу рӯз ба назди ман аз шаҳри Душанбе
чанд кас омад, ки онхоро хуб мешинохтам, яке аз онҳо аз
номи қозлкалоин мусулмонони ҷумҳурӣ ҳоҷй Акбар Тӯраҷон-
зода буд ва изгори акидл кард, ки "вазъият дар шахри Душанбе
бисер ҳам вазкнк аст, амнияти Шумо зсри хатар аст ва бинобар
ин, илоҷе намуда ба кори сессия ширкат наварзед!"


Ба ҳаман онҳо ваъдаи "қагьӣ" додам, ки ба корт сессиям
Шӯрои Олй иштирок намскунам, барция мефиристонам. Вале
аз гуфтаҳои онҳо, ки бо ҳам монанд буданд, хуб дарк кардам,
ки ин дасисаи навбатй мебошаду ҷоҳталабон хоҳиши иштирок
кардани маро ба кори сессиям Шӯрои Олй надоранд, то он > и
нақшаҳои оппозисия ба осока амалй гардад,


Хуб медонистам, ки ҳамаи онҳо дар ҳасди ҷони ман буданду
ҳастанд. Бинобар ин, онҳо ҳеҷ гоҳ дшгсӯзу хайрхоҳи саломат
монданам набуданд ва нахоҳанд буд! Сипас, рӯзи 10 августа
соли 1992 ба Додснтони Кулли ҷумх.урӣ Нурулло Ҳувандуллосв
сим зада аз вазыіятн шаҳри Душанбе пурсон шуда, пешниҳоди
"дӯстон"—ро нисбати дар корн сессиям Шурой Олй иштирок
накардапам иброз дошта, маслиҳат -.рейдам. Он кас гуфтанд:


27
"Дар ҳақиқат вал.тп дар Душанбе хуб мест, одамоми ситоди
"Наҷоти Ватам" ошкоро во сило\ гаштаанд, дар вмлояти
Қӯргоитсппа миёни гурӯҳҷон бо ҳам мухолнф задухӯрд рафта
пстодааст, одамомро террор карда истодаанд". Сухамромиашомро
давом дода гуфтанд: "Ҳарчӣ мабошад, таваккалро ба худо карда,
бисед, амнняти Шуморо таъмин мекуием".


Бо ҳамин соатп 6-и саҳарии 1 августа соли 1992 бо
ҳамроҳии депутата Шӯрои Олй Мирзобек Мирзобадалов рохп
Душанберо пеш гирифтсм. Соати 8-и саҳар дӯстам Амирқул
Азимов, кп вазифан сардори қисми тафтишоти прокуратурам
ҷумҳуриро бар ӯҳда дошт, бо якчанд шогирдонам, ки мусаллаҳ
будаид, моро дар илзди чоихоиаи "Чорбед'и ноҳиям Варзоб
псшвоз гирифгамд, бо мошипаи дигар тахмииан соатҳои 9-и
саҳар ба Шӯрои Олй омада расидем. Дар гузаргоҳи ошёпаи
дуюм тасодуфан бо Акбаршоҳ Искандаров вохӯрдам. Ом кас
чун пештара "Cap ранад >>ам сир иаранлд" гуфта, маро огӯш
шрифта, бӯсаборон карду ба утоқн кориаш дат.пат илмуд.
Вале омадапи мая барон ӯ сатили оби сардро аз фарқаш
рсхт ва балое буд иогаҳонӣ. Дар утоқи ӯ нишастам, котнба
мой кард, А. Искаидарон баромада рафт. Намедомам тасодуфӣ
буд с махсус, ба утоқн корни Рамси Шӯрои Олй аввал
муовинп Раиси Шӯрон Олй В. И. Приписном длромада сллому
алейк кард. Ва саволи аввалини ӯ ои буд: "Дар кори сессия
кӣ раисӣ мекарда бошад? Шумо ё Искандаров?" Дар ҷавоб
бо заҳрханда гуфтам: "Мӯҳтарам Виктор Иванович, Шумо
олим ва ҳуқуқшинос ҳастед, аз рӯи Конститусияи ҷумҳурй
кй бояд сессиям Шӯрои Олиро кушояд ва онро рамсӣ намояд?
Раис ё муовин?" суханонм маро шуиида, авзом Виктор
Иванович беҷо шуда, сарашро хам карда гуфт" "Нс, мс,
Шумо дуруст мсгӯсд, Сафаралй Кснҷасвич. Аз рӯн талаботи
Конститусияи ҷумҳурЛ сессиям Шӯрои Олиро бояд Шумо
кушосду сарварӣ намосд. Man ҳамту пурсидам",— гуфта су-
ханашро тамом накарда, бо тсзӣ аз утоқ 'зромад. Хуб дарк
кардам, ки боз дасисаи навбатй cap ш уд ласт. Он>;о маро дида,
боз ба пӯстинашон каіік даромад. Пас аз якчанд диқиқа ба
назди ман ҷонишини аввали раиси КАМ-и ҷумҳурй Ҷӯрабек
Аминов ворид гардида, маро чун бародар ба огуш шрифту
сииас пурсон шуд: "Ако, вазъият дар Душанбе бисёр вазинин
шудд истодааст, ба Шумо гуфта будам-ку набисд, намсдонам,
барои чй ҷони худро зери хатар монда омадсд. Дар ин ҷо
ҳар рӯз одамонро кушта истодаанд, ҳама дар даст силоҳ
доранд, ягон ҳодисае ба Шумо рӯй диҳад, охир фарзанд
доред!..."


28
Дар ҷавоб 6а ӯ гуфтам: "Ҳсҷ ran нс, Муллоҷӯрабск, ҳар
чй ки Худой бузург аз рӯзн азал дар тақдиру қисмат иавпшта
бошад, ҳа.мон мешавад. "Чумки тақдир чунин буд, чӣ тадбмр
кунам'.’". Агар аҷллн млн дар дасти он ҳаромзодагони бссарна-
вишт бошад, ҳознр таіісрам ПП мо гами ману фарзандонамро
нахӯрсд. ." ҶнддП буданм суханҳои млро фаҳммда, чуп развсд-
качми собиқадор оҳанги суханро дпгар карда гуфт: "Ҳсҷ ran
нс, а ко, худамон ҳаетсм, ғам нахӯрсд!” ва пурсон гардид, кп
дар корн сессиям Шӯром ОлП кП раисӣ мскунад.


Дар ҷавоб ба ӯ нигариста гуфтам: "Аз ом, ки сессиям Iliypon
Олиро кП мекушоид) ба корм ом к-м раней мскунад, я гон му роде
ҳосил мегардад?"


— "Нс, ҳамту, пурендам",— чудашро ноустувор ҳпс карда
гуфт, Ҷӯрабек Аминов.


"Агар ягон муроде ҳоснл магардад, аз рӯи Комститусиям
ҷумуурӣ сессияро бояд ки Ранен Шурой Оли кушряд ва кори
сессияро барад. То қабул гардмданм истсъфон у". Ни суха по* іи
маро шунида, ранги рӯяш парил, авзояш дмгаргум гашт, гѵс
оташ ба ҷони номуродаш афтода бошад,яку якбора аз чоіі
бархоста ба ман бо чашмони имдодталабома гуфт: "Акоп
Сафа рал й, нлтиҷо дорам, ин корро накуисд! Бигузорсд сессияро
А. Искапдаров кушояд ва райей к;, над, кагарна ҷанги гражданП
cap мсшавад. Мефа^мед, ако, чан гм граждамй! Дмгар касс зинда
намемонад!"


Аз авзои парешону тарзи гапзанизш маьлу.ч буд, км Ҷӯрабск
Аминов бо супорнши махсус мазди ман даромада, масьалагузорй
дорад. Ба ѵ нмгарнста, бо заҳрханда гуфтам: "Охир, 7-ум и
майи соли 1992 шумосн ба ман гуфта будсд, ки агар ба
Протоколы созиш имзо намосд ва Ҳукумати "м\ росой миллй"
таъсис ёбад, цанги бародаркушӣ оғоз намеёбад. Гуфтам шумо-
сиро бидуни уму чара, ба хотири оромии мардум, нарехтани
хуни имсон иҷро кардсм, вале цанги бародаркушро аз марзн
чумҳурӣ кашонидед ва се моҳу се рӯз аст, ки цангн граждаі й
идома дораду аллаклй да>;ҳо ҳазор мардум и бегуне; шахиду
аз хома бехона гардид. Боз чй гуна ва ба кадом рӯ бешармона
огоз ёфтанп ҷанги граждан про дастовсзи дасисаи навбатй
карданиед?!


Дар ҳамин вақт қозии мусулмонони ҷумҳурй ҳоҷй Акбар
Тӯраҷонзода, ки jap тан хильати дзрози бӯрмохапд, дар іаст
тасбехн хорнҷй доит, дарро боз намуда, бо аҳволп парешону
синаи фарох ба назди мо даромад, дасгҳоро ба ҳам боз намуда,
сандуқи еннаро ба пеш дамонда, "хайрият, туро зммда дмдам,
акоҷои!"— гуси маро ба огӯш шрифта бӯснд, ки ҳамин ваҳт


29
Ҷӯрлбск Аминов хайрухушро насия гузошгз, гайб зад. Ин
саҳнаи ҳаҷвй ва меҳру муҳаббати "дӯстон"—ро, ки дар қасди
ҷонам буданд ва ҳастанд, бо диди фаросат баркаш намуда.
дарк кардам, ки онҳо аз рӯи сценарияп эҷоднамудан мушови-
рони оппозисия амал карда истодаанд.


Сипас, ҳоҷй Акбар Тӯраҷонзода зоҳиран маро чун бародари
ҷонй пурсон шуда, ҳар гоҳ гӯс шукри худой .ҳаждаҳ ҳазори
оламро мекард, ки маро дар паноҳаш трифтаву аз хавфу хатар
эмнн доштааст. Вале ботинан чй мехост, худо медонад... Охир
ба сарн мақслд омада, ба ман пзҳори ақида кард: "Имрӯз
ссссиян Шӯрои Олиро' кй мекушояд ва кй сарварй мекарда
бошад?..."


Дар ҷавоб ба чашмони пур аз макру фнреби ӯ нигариста
гуфтам: "Мулло Акбар, Шумо барон адолат ва демократия
мубориза мсбаред ва худро демократ меҳисобед! Аз рӯи
Констнтусияи амалкунанда Ранен Шӯрон Олӣ ссссняро бояд
бикшояд ва ба кори он сарварй намояд, то он вақте ки
дспутатҳои Шӯрои Олй истеъфои ӯро қабул накардаанд, ӯ ҳак;
надорад, ки берун аз Қонуни Асосй амал намояд!”


Ин суханонро шуннда, ранги рӯяш парид, ҳолаташ дпгаргун
гашт, чашму рӯяш ба ҷунбиш даромад. Ба ман нигариста гуфт:
"Акоҷон, Шумо маро дуруст фаҳмел, ҳеҷ гоҳ ба Шумо хоҳони
бадӣ набудам ва нсстам. Мо гӯшту нохун ҳастем. Вале то ҳол
дарк накардаед, ки вазъият дар шаҳри Душанбе бисёр ҳам
муташанннҷ гардидааст. Ҳокимият пурра ба дасти оппозисия
гузаштааст. Ҳукумати му росой миллй бо сарварин А. Мирзосв,
Раёсати Шӯрои Олй бо роҳбарии А. Искзндзров қариб пурра
ҷонибдори оппозисня мебошанд, аз нақшаи кашидаи оппозисия
онҳо қадаме берун намегузоранд. Раиси Ҷумҳур Р. Набиев
бошад, бо сабаби яккаву танҳо монданаш кайҳо ба тарафи
оппозисия гузаштаасг ва ӯ ҳсҷ гоҳ Шуморо дастгирн намекунад.
Ба оппозисия ваъдаи қатьй додааст, ки ба вазифан раисн
Шӯроп Олй шахсан номзадии Акбаршоҳ Искандаровро пеш-
пиҳод менамояду дастгирй мекунад".


Суханашро бурида, гуфтам: 'Номзад ба вазифаи Раиси
Шӯрои Олй аз тарафи дспутатҳоп Шӯрои Олй пешниҳод
мегардад, на аз ҷониби Раиси Ҷумҳур!"


— "Не.Шумо бовар намоед, шахсан худи раҳмои Набиев
номзадии Акбаршоҳ Искандаровро ба вазифаи Раиси Шӯрои
Олй пешниҳод менамояд. Ҳатто ба бисер депутатҳои боваринок
аз вилоятҳои Ленинободу Кӯлоб ва ша.^ри Душанбе, к и бо
Шумо дӯстй доштанд, Р. Набиев гуфтугузор намуда, вазифадор
кардааст, ки ба муқобили Шумову ҷонибдории А. Искандаров


зо
сӯхан гӯямлу овоз диҳанд, Вале Шумо то ҳод ба ои\о боварй
доред. Қасам ба имонам, депутатам Шӯрои Олй, ки аз
айлоятҳои Кӯлобу Ленпнобод интихоб гардйдаанд, кайҳо аз
ба:ури Шумо баромадаанд. Нақшаи онҳо дигар ш., дзаст!...
Якчанд маротиба ба Шумо гуфта будам, ки аз ба^рн Р. Набиев
бароед. бо ©ппознсия ҳамақида шавед, дидед, оқибат мо галаба
кардем. Афсӯс, ки якравн карда, розӣ нашудеду ба чунин рӯзҳо
гирифтор, аз хода бехонаву сарсону саргардон шудед.


Суханашро боз идома дода гуфт: "Дар давоми ин се мо.ҳ
опнозисня ҳлриб ҳамап дспутатҳоро зсри истимтоқ гнрифтз,
ваз фадор намуд, ки игтеі.фои ill. моро қабул намуда, бз
тарафдорин А. Искандаров овоз диҳанд. Ва имрӯз аз тарсу
воҳгмаи оппозисия касс ба тарафдорни Шумо, .уапо делутатҳои
халқи Тоҷикиетон аз пилоятн Кӯлоб ингихобгардила ҳам ҳарфс
нахоҳанд гуфт.


Бонобар пн, муборизаҳои Шумо ва мардуми вилоятҳои
Кӯлобу Қӯргонтеппа бсмазмуну беоі;ибат мебошанл. Бон до-
дед!...


Воқеан, ин суханонн талхи қозикалон заммнаҳон воқеии
худро ' доштанд, кн ӯ идома дод: "Охнр, агар рохбарияти
ҷумҳурй, органҳон муҳофиззтн Ҳ\Қ\ҶИ инсон, зидди чиноят-
корй ва таъмини амннятн давлат тарафдори онпозисмя пз-
мешуд, чй гуна Шодмони Юсуф, Давлатп Псмон ва
Муҳаммадшарнф Ҳимматзода, ки аз ак авлоданд, метавони-
станд, ки дар шаҳри Душанбе ситоди "Наҷот Ватан" таъсис
нам уда, ошкоро тарафдоронп худро бо яроқу асли.ха таъмин
гардонпда, ба ҷанги бародаркут роҳнамун созанд. Боз онҳо
ба ситод ва роҳбаронн он зз бинои Девонн Вазнрон ва
Мудофиаи Гражданин ҷумҳурй утоқи корй ҷудо кардаанд.
Аки, ҳозир Шодмони Юсуф ба ВКД, КАМ ва кумиҷроияҳои
шаҳру ноҳияҳо рӯ прост супорнш мсднхаду нҷрои онро талаб
мекунад. Яъпс ҳ\*.у к \ кіколлт:ум Ранен Ҷумҳур, Шӯрон Олӣ
ва Д: -••• Влзииечт |умҳ} іінро ба зиммаи худ гирифтааст,
ки к асе ӯро чизс намстӯяд. Аз ин рӯ. роҳбарияти ҷумҳурй
бознчае беш дар дасти оппознсия пест, Шумо боз таіп^о
хо^ед монд. Ху лога, ran бисёр...


— Шумо,— гапашро левом дод ҳоҷй Акбар Тӯраҷонзода,—
ба фарзандон, хешу ақрабо ва мо, дӯстон даркор мебошед,
дигар ба снёсат даст назанед. Шуморо фнреб додайд, кӯлобнҳо
барон соҳиби мансаб шудан ҷанг карда истодаанд, па барон
барқарор намуданн ҳокимияти қонунии то 7 мани соли J992
а малку панда. Ба онҳо бовар накунед, ба ҳамааш туф кунед,
бигзоред сессиям Шурой Олиро А. Нскандаров кушояду барал-


31
Бояд хуб фа\мел, ки ҳама масъаларо силоҳ ҳал мспамояд.
Имрӯз биринҷи Душанбе оббардор мест!...


Суханони ҳоҷй Акбар Тӯраҷонзодаро бо тамкнп гуш карда,
ба худ андешидам, ки қисми зиёдп онҳо далелноку аз ҳақнкат
дур набуданд, агарчй мақсади ҳамаи опҳо як: ба сари қудрат
овардани А. Искандаров ва дар тамоми соҳаҳои да и дату
қаламрави Тоҷикистон табаддулоти даплатиро ҷорӣ мамудан
буд, вале ҳақиқат низ дошт. Бо хамин ба ҳоҷй Акбар
Тӯраҷонзода пеш аз хайрухуш кардан гуфтам: ''ҳоҷй Акбар!
Шуморо хуб мсфаҳмам, лскин ақндаамро ҳеҷ гоҳ тагйнр
нахоҳам дод. Ба мардумс, ки баҳри дифон мал бар хоста буданд-
боварй дорам ва дар назди мардоиагии ОЙҲ0, аз ҷумла ба
мардуми Хатлонзамии сари таьзнм фуруд мсорам!"


Он кас аз дар баромаду Даврон Ашӯров ворид гардид, вохӯрй
кардем. Ба пиндорам, ҳамаи ин саҳнаи мазҳакаофарпе буд, ки
бастакорияшро Акбаршоҳ Искандаров коргардонй мсиамуд. Садо
ва симои ҷумҳурй, рӯзномаҳо ду рӯзн oxир, алалхусус, худи
ҳамон рӯз танҳо дар бораи он суханронӣ мекарданд, ки "агар
Сафаралӣ Кенҷаев ба сари қудрат биёяд. дар Тоҷпкистон ҷанги
граждане мешавад. Хуни ҳазорх;о бегуно.уон мсрезад.


Бо чунин роҳх;о ба дспутатҳои Шӯрои Оли г.а мардуми
ҷумҳурй фишор меоварданд. Фикру ақидаи маро фаҳмида,
оташ ба ҷони ишон қӯр шрифт, к и табхолл бар лунҷонашон
овезок мегардиду монанди одами моргазида ба худ мспечиданд.
Онҳо мушовирону ҷонибдорони худро даъват намуда, роҳн
ҳаллу фасли масъаларо мекофтанду меҷустаид, вале-аз роун
адолат камтар маёфаид.


Бо маслиҳати якдигар А. Исканларов якчапд дспутатҳои ба
худ наздику сустиродаро, ки қисме аз онҳо ба ман ҳам дусту
аз вилояти Кӯлоб буданд, даъват намуда, қарор қабул нам>
даанд, ки "гӯё бо мақсади тезутуид нашудану муташанниҷ
нагардидани авзои сиёсии ҷумҳурй, cap назадани ҷанги граж-
данй, таклифу дархостн аҳзоби сиссиро ба назар шрифта, огоз
ва бурдани кори сессия» Шурой Олй ба зиммли А. Искандаров
гузошта інавад. Агарчй чунин шакли ^алли масъала бар хилофи
Конститусияи ҷумҳурй ва регламента Шурой Олин чѵмхѵрй
буд, чунки бояд дар сессиям Шурой Олй дар асосн протокол»
созиш аз 7-уми май соли 1992 масъалаи истсъфои Раиси Шӯрои
Олй гузошта мешуд, на бозхонди ӯ.


Аз ҷумла, дар одда^ои 106, 109 Конститусияи ҷумҳурӣ
омадааст: ”Барои ташкилн кори Шурой Олин Ҷумҳурин
Тоҷикистон ва амалй гардонидани лигар сллоҳнят^о дар


32
Лаҳзас аз гирдиҳлмоцҳои майдони "Шаҳилон". ки мухолифин битапоиист
мардумро гумроҳ сохта, ба муқобили ҳукумаги цонуни бархсзонад.

Лаҳяае аз гирдиҳамоӣ дар майдони "Шаҳидон".
Лаҳзае аз амалистцои мухолифин дар назди бинои Шӯрои Одни
Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Силоҳбадастони мухолифин дар кӯчаи А. Рӯдакй
Силоҳбядастони мухолифин дар майдони "Шаҳидои"
Ба қуншно к.у.ірПі на сядоқати кормандони ВКД-и Чумҳурии Тоҷикистон
оилн иҷрои оалифан муқаядаси худ назар андолсду хулоса бароред, ки оиҳо чн
гуна ба амн.ікёлн ҷинояткоронаи ҷенерали мардумӣ, қотили Додситонн Кулли
чумцурй. дслутали халқи ҷумҳурЯ Нурулло Умарович Ҳувайдуллоев —
Раҳимбек Нуруллобгко» чун ба мӯьҷила іамошо карда истодаанд.
Ба "хизмати" мухолифин кигареду қазоват намоед...


-Л»
Лпҳзае аз амалнётҳои ачбошонан мухолифин дар назди бинои Шӯрои Олии
Чумҳурии Тоҷикистон.

Лаҳзаи сӯҳбати кормандони органҳои маъмурй ва авбошон ҳангоми гасб
памудани телсвизиопи тоҷик.



Мухолифин дар майдони "Озодй",
Uijli
Лацзае аз сохтакориҳои мардумфиребонаи мухолифин дар наздн биион
Шӯрои Олй баъд ал ба даст даровардаии галаба.
Лаҳзае аз сохтахориҳои мухолифин дар назди бинои Вазорати иқтисод
ва молняи Чумҳурии Точикистои.
Лаҳзас аз сохтакориҳои мухолифин.
доираи Конститусияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Қонунҳои
ҶумхуР1111 Гоҷикистон Президиум»! Шӯрои Олии Ҷумҳурии
Точикистон ташкил мегардад". "Муовини Ранен Шурой Олии
Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ваколати Раиси Шӯрои Олин
Ҷумҳурпн Тоҷикистои вазифаҳои ҷудогонаи ӯро нҷро меку-
над.. Ва чунин қарорро дар толор ба депутатҳо қироат
клрданд, ҳол он ки кворум набуд, сессия кори худро огоз
накарда гайриқонунй буд. Вале аз тарсу ҳароси снлоҳбадастоня
ситсди "Наҷоти Ватан" касе аз депутатҳои Шӯрои Олӣ нисбати
пн қонуншиканиҳо ҳарфе ба забон намеовард. Ҳамон рӯз то
бегоҳ сессия кори худро огоз накард, зеро шумораи депутаткой
ба қайд шрифта намедод, ки сессия ба кори худ огоз


намояд. Сипае, тахминан соатҳои 17 маро ба утоқи корни
А. Искандаров даъват карданд, ки дар он ҷо Р. Набисв, А.
Искандаров, А. Мирзоев, Н. Дӯстов ва Н. Ҳувайдуллоев
ҳузур доштанд. Дар сӯҳбат А. Искандаров ба мо гуфт: "Агар
Сафаралй Кенҷаев ва Назрулло Дӯстов боз ба сари қудрат
биённд, дзр ҷумҳурӣ ҷанги граждаиӣ мешавад, хуни мардуми
бегуноҳ зисд мерезад". Сухани ӯро Назрулло Дӯстов бурида
іуфт:


— Акбаршоҳ Искандаров, чаро ба гуноҳи нокарда моро
гунаҳкор меҳнсобеду нисбати гуноҳи худ чизе намегӯед? Охнр.
пас аз 7 май соли 1992 Шумо ба сари қудрат омадед-ку?!
Дар ин давра хуни чанд қазор одами бегуноҳ рехт?! Ҳазорҳо
нафар аз хона бсхона гардид?! Охир, ҷанги гражданй то
нмрӯз идома дорад-ку?! Ба ҳамаи ин магдр Шумо гунаҳкор
нестед?! Ва имрӯз агар ақлу хиради Шумо битавонад, ки
пеши роҳи ҷанги бародаркуширо гираду мардумро ба сулҳу
салоҳ 'нёрад, ман ва Сафаралй Кенҷаев тайёрем бори днгар
аз он вазифаҳо даст кашем. Афсӯс, ки бо ин ақлу заковат
аз дастатон чизе намеояд ва итминон дорам, ки нлхоҳад
омад


Ба гуфтаҳои Назрулло Дӯстов ҳамрех шуда гуфтам:


— Ба ақидаи Назрулло Дӯстов розӣ ҳастам, вале агар аз
уҳдаи кор набароед, барон рехтани хуни мардум дар назди
халқ, қонун ва таърих ҷавоб хоҳед дод!


Пас аз чуннн суханон Акбаршоҳ Искандаров бешармона як
порча чармро ба башарааш кашида, гуфт:


— Агар Шумо даъвои мансаб накунед, ман аз ӯҳдаи қатъ
гардонидани ҷанги бародаркуш ва ба сулҳу салоҳ овардагш
мардуми ҷумҳурӣ баромада метавонам.


Ин суханони Акбаршоҳ Искандаровро идома дода, Р. Набиев
Изҳор намуд:


3— с. Кенчаев


33
— Вазъиятн ҷумҳурй ба ҳамаи мо маълум, дар вшіояти
Қӯргонтсппа то хол чан г ндома дорад... Бпнобар кн, ба
С а фа рал ft Кенчаев ягон кори дигар ёфтан лозим. Ҳамон
кумитаи пазоратии назди Ранен Ҷумҳурро омада сарварй
намояд, ба вазифаи Раиси Шӯрои Олй Акбаршоҳ Искандаровро
пешкиҳод намоем, ба фикрам дуруст мешавад. Суханонн
Р. Набиевро шунида, ба худ андешидам, ки фикри ҳоҷй Акбар
І ӯраҷонзода беасос набудаасту гақдири ман кайҳо дар зинаҳои
боло ҳаллу фасли вотавонбинонаи хешро дарёфта.


Ба онҳо гуфтам:


— Шумо аз мая ягон ханфу хатар набарсд, талабгоря
ягон мансаб пестам, дар комбината маъдани кӯҳии Анзоб
кор карда истодаам ва шукри он мардуми меҳмониавозу
қавииродаи сахтҷон мекунам, ки маро зери ҷомаи худ паноҳ
додаанд. Танҳо хо.ҳони онам, ки ҷанги бародаркуш қатъ
гардад, мпёни гурӯҳҳои ба \ам мухолиф сулҳу салоҳ шавад.
Онҳо аз гуфтаҳоям воқеан хушдилона хогирҷамъ гардиданд.
Сипае, Р. Набиев ба т,озирон изҳори андеша намуд, ки бе
маслиҳатм ман сессиям Шӯрои Олиро даъват кардаднд, ҳоло
ҷанг рафта истодааст, вақти гузаронидани сессия нест, коре
карда, миёии мардум сулҳу салоҳро барқарор кардан лозим.
Бинобар ин нагз мешуд, ки депутатҳои омадагиро ҷавоб
медодеду ваомадагиашонро кофтуков намекардед. Ва пагоҳ
аз паи машварат ба гуруҳҳои бо ҳам мухолиф камар
мебастем.


Ин гуфтаи Раиси Ҷумҳурро Акбаршоҳ Искандаров тасдиҳ
кард, дигарон ҳам розй шуданд. Бо ҳамин мо ба гуфтан онҳо
боварй ҳосил кардем. ки сессия и Шурой Олй баргузор наме-
игавад, аз ин сабаб ба меҳмонхонз омадем, ки дар он ҷо бо
депутатҳои вилоитҳои Кулоб ва Ленинобод вохӯрдем, онҳо ҳам
тасдиқ карданд, ки сессия бургузор намегардад, ба ноҳияҳон
худ бармегарданд Соагҳои 19 ба лаздам Нурулло Ҳувз-
йдуллоев, Мавлон Олимов ва Қурбоннлй Мирзоалиев омадан.
ки мак бо якчанл депутатҳои халҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон а
вилояти Ленинобод ихти.чобгардида нишаста будам. Дар рафч
сӯҳбат ақидаи баргузор нагардидани сессия» Шӯрои Олир
тасдмҷ намуданд ва илова кардана, кн аз сарчашмаҳон дақиқ
хабар омадааст, ки гӯё оппозисия бо роҳбарии ҷонишини аввали
ранен Кумитаи Амниятн М нал ни ҷумҳурй Ҷӯрабек Аминов дар
маҷлисгоҳп бинои Шӯрои Олй мина гузоштааст, ки агар <
депутатҳо масьаларо ба фондам оппозисия ҳаллу фасл нанамо- j
янду А. Искамдаровро раиси Шӯрои Олй интихоб накунанд- ]
онро метарконидаанд.


34
Суханҳои онҳоро ба бовар накарлан ҳаққу ҳуқуқ налоштем,


,,s 1 |Ки лӯстони н.пдиктаринам буданду ҳастанд, агарчп Нурулло
Ҳ\ вайдуллоев ва Мавлои Олимов имрӯз ҷисман ҳамро^и мо
нестанд. Аз тарафи дигзр, амнияти бинои Шӯрон Олй ба зиммаи
Ҷӯрабек Аминов гузошта шуда буд. Чй тавре ки мсгуянл: "гургро
бз қӯтани мсшон cap дола будзнд". Дар он шабу рӯз барои ба
мақсад ноил гардидан мухолифин аз ягон иқдомн бад намегаш-
танд, Таййр бӯланд, ки нисфи марлумн ҷумҳуриро cap аз тан
ҷудо созанд, то ба м роли бсмуроли.ішон бирасанл.


Бинобар ин ба назди Бобои Сайгак, ки бо Қурбоналй
Мпрзоалмев ва Млхмддслил Убайлулдоев дар як хома зиндагӣ
мекарданд, даромада маслиҳлтҳоямоиро карда, гуфтем, ки сес-
сия намешудааст, баргашта ба ноҳияи Айнй меравем. Онҳо ҳам
пфтаамро тлсдиқ намуда гуфтанд, ки саҳар бармегарданд.
Сипас, онҳо маро ба комбинати маъдапн кӯҳии Анзобн ноҳияи
Аіінй то пости ИДА-н ноҳияи Варзоб гусслонданд.


Ҳамон шаб ба шаҳрчаи Саряолаи ноҳняи Айнй омада, чун
псштара саҳар аз паи иҷрои вазифа будам. Маро касе накофт
ва занг ҳам назад. Баъд аз он бегоҳирӯзй аз ахбори умум
бохабар гардидам, ки лас аз омадани мая депутат^оро ҷамъ
намуда, кори сессиям Шӯрои Олиро огоз кардаанд. РостЛ, 'к
боз як дасисаи навбзтие буд, ки моснро фнрсб дол на бар
хилофи талаботи Конституциям ҷумҳурй сухани маро нэшунида.
аз вазпфзн Рамси Шӯрои Олй сабукдӯш кардаанд. Агарчӣ
Додситонм Кулли ҷумҳурй, депутати Шӯрои Олй Нурулло
Ҳувайдуллоев ба онҳо бори лигар қонунро фаҳмонида, изҳори
ақида намуд, ки мувофиқи регламенти Шӯрои Олин ҷумҳурй
кабл аз бозхонди Рзиси Шӯроп О ”.н бояд, ки ӯ дар назди
намояндагоии халқ сухан гӯяд. Худи С. Кенҷаев пмрӯз дар
кори сессия иштирок надорад, чунки шабона ба ӯ фаҳмонда
буданд, кн сессиям Шӯрои Олй кори худро cap намскунад,
бинобар ин ба комбинати маъдаии кӯҳии Анзоб рафт. Сессия .
мставонад ӯро даъват мамуда, ин мап.аларо ба таври қонунй
ҳал намояд. Тарафдброни оппозиция дспутатҳои Шӯрои Олй


0. Еқубов, С. Тӯраев ва вазири адлияи ҷумҳурӣ Ф. Абдуллоев
майдонро фароху Нурулло Ҳувайдуллосвро тан^о ёфта, аҷмдам
ӯро бе далслу бурхон ва таҳлили қонунй инкор карданд. Ҳол
он ки чй гуна ҷонундон будани Ф Абдуллоев ба депутатҳо


1, |>н офтоб рӯшан буд. Вале он шабу рӯз онҳо саргараиги
зафарҳо" будандѵ пуштибонашон дзетам Ҷӯрабек Аминов бо


т.’фангдороии ситоди "Наҷоти Ватам", дуогӯяшои ҷозикалани
мУсулмонони ҷумхурм, к и дар даму нлфасашон зг- ра мепухт.
Гапи он?;о ran буд!...


35
У му мая, он ҷо ки смлоҳ ҳлкмроп аст ^сҷ гоҳ қонуну
>,ақиқаг нес г ва корҳое, ки бо зуров.і |.и анҷом месбапд о к; и ба г и
нек надоранд. Ба ҳамагон мзьлум аст. ки охири чунин
нобихрадиҳо дарду дарсг аеп .чалое!


Ин гатабаи навбатй над ,ми ҷиддӣ ни^одаші оппозиция дар
сиёсати одни ҷумцурй б уд, к и бисер ҳам даснсакорона, бо
кӯмаки "дӯстонамон" ам.сс гардид!..


Аз ҳама муҳимаш он б\.і, к и Ранен Чумҳур Р. Набиевро
маҷбур сохтанд, ки иисбаіп гаклифи роҳбарони оппозиция,
ки хуни ҳазорон ҷоннбпорош! таьлзти қонуниро резонда
буданд, мароқ зоҳир намояд, іѵнки Раиси Чумҳур дар гирдобе
афтода буд, роҳи дигаре надошт. Вагарпа инуо қодири ҳама
кор буданд... Дар сессия и Шӯрои Олй иомзадии Акбаршоҳ
Искандаровро, кн аз ибтндо со инти.40 ізрафдори сарсахтн
оппозиция буд, ба вазифаи Раиси Шӯрои Олии ҷум>;урй
пбтниҳод кардз, аз депутатхои Шӯром Олӣ застгирии ӯро
котсъона талаб намуд, то бидуни барномаву муҳокима ба
тарафдориаш овоз диҳанД.


Агарчв музафяқи талаботи Констатуцияя Ҷумҳурин Тоҷи-
1 истон к.', регламент» Шурои Олй номзод ба вазифаи Шурои
ОлП танҳо аз тарафи депутаткой Шӯрои Олии ҷумхурй
пешбарӣ карда мешавдд Пас аз пешбарй кардан Ранен
Ҷумҳур хуқуқи баён к-ардани фикру аҳидаи худро ннсбатп
номзад дошт


Сипас, депутатҳои Шурои Олӣ онан номзадіш Акбаршоѵ
Искандаров ба вазнфаи Раиси Шӯфон Олй из.ҳори акнда
карданд:


— РАҲМОНОВ Э., (ҳавзаи интихоботии Данғара, рақамп
172) Пеш аз омадан ба иҷлосияп Шӯрон Олй дзр Дангара
мардум бо дспутатҳо вохӯрда, наказҳои зиёде доданд Па казн
он.ҳоро ман ба Шумо лсшнн^од мекунам. Маро дуруст фд.умсд.
Дар сурате, кп номзадіш А. Искандаров ба мансабп Ранги
Шӯрои Олй пешииҳод карда шуд. мо и про тарафдорй мод нем.
Вале ҳаман аъзоёни Раёсагм Шӯрон Олй ҳам бояд .л н зв
интихоб карда шаванд.


— ДОСТПЕВ А., (ҷавз.ш птилоботии Октябр, рақами 198.
но.қняп Бохтар). Дар тӯли 2 5 моҳе, ки вазъият муташаннич
аст. махсусан зар водии Вачш, танҳо А, Искандаров дар им
рӯзхои сахт дар паҳлӯи мо буд. Аз роҳбарияти ҷумҳурӣ тан.^о
ҳамин шахе кор кард. Дар майдонҳои ҷанг хам буданд. Ҷое
шуд, ки дар болои сараш тир паррондлнд. У наҳароспла ба 1
нуқтаи вазнинтарин мсрафт. Man пешниҳод лорам, ки бс
алтеряатива номзадии А. Искандаров ба овоз мопда шавад.


36
ш


P'"v


аЗ
/ .


П' L
таві


- TV'PAEB C. Раёсати Шӯрон Оли аз ин пеш ҷамъ туда,
топала рн му>,екнма кард, ба хулосле омаданд, ки ыомзадин
[скдндарон псшниҳод гзрдад. Ман аз ном и Раёсат хоҳши
м, ки ин номзадро тарафдорй кунед.


- іі рал и шоу НАЗАРОВ — ҳавзаи интихоботии Мӯъминобод,
ми 201: Баргузоп гардиданк нн кҷлосияро мо ran бештар
с мпҳ ннпізлс будем. Чунки вазъи ҷумҳурӣ муташанниҷ


баъзе шахсони масьули дастгоҳи Раиси Ҷумҳур ва давлату
мат вазнфа\он м\ қаддаси ба зиммаашон гузошташударо ба
и боялу шояд иҷро намекарданд. Дар шаҳру навоҳии
сти Қургонтеппаю Кӯлоб нооромП ба вуҷуд омад, хуни


шлхсонн оегунох рехта птѵд.


Шах сан май ін, марл- тариф Акбаршоҳ Искандаровро таи
5 сол аз наздик мешиносам ва пар иҷлосияҳо якҷоя фаъолият
мекунем. Ҳамчун муҳандису мутахасснси хуб бошад бештар
аз даҳ сол боз мсшиносам Марди ботамкин, ҳалол, ҳақҷӯю
-;,дк му лет. лислати маҳалчптю маҳалглрой, ба гурӯҳҳо тақсим


карлами деггутатҳоро надорад.


Dap рӯзҳои мушкилх сангине, ки ба слрм марлуми шарифи
тоҷнк омада б\д, наӣ монзндн баъзе ашхоси олирутба
р лнораҷӯӣ накард, баръакс ҳамеша байни ода.мон буду кӯшнш
ба харҷ мсдод, кн шдхсони ба \ам қа^риро оштй бидиҳад.
Вз ба он муваффақ ҳам шуд, ки соаишномаи мусолиҳаи
шахрн Хоруғ шоҳиди он аст ("Садои мардѵм", аз 14 авгѵсти
соли 1992).


Бисерин депутатҳои Шӯрои Олй, ки то ҳол аз нимкосаи
зерн коса бсхабар буданд, чунин ранг шрифтами корро днда,
ангушш ҳайрат газида, ба худ андешиданл: "Чй бонд кард, бо
гадом роҳ рафт, ки сиҳату саломат аз бинон Шӯрон Олӣ
іромада, ба назди фарзандонашон баргарданд? Чунки морга-
>ида аз ресмони ало тарюідаасту бор.ҳо ласти пурхуни оппози-
ция ро дидаву қатлу куштори он.уоро оҳсос намудаанд.


Ии ипн, аз як тлраф талаби қотсъонап Рлиси Ҷумҳур ва
баг ■с дспутатҳо, ки бс мс.уокимаву алтернатива бояд Акбаршоҳ
Искана, юн Раиси Шӯрои Олй ингихоб гардад. аз ҷониби дигар,
туфангдоропи сптоди "Паҷоти Ватан"—дастаи Ҷурабск Аминов
а овоза с улқнкат оиди таркондан ё натарконлани минан зери
очной lily рои Олй онуоро ба андеша андохта буд. Ростй, ин
амри бисер талх тдмоми намояндагони халқро хастадилу паре-
'Чонавзоъ сохта. чй кор кардану додашонро ба кй гуфтанашонро
имс метан.1. ки шоир гуфта


Дар миёнч 'шр даре гахтабецдем кардай.


Ьо.< мсгуй, ки дочан тар мзкуи. душёр бош!


37
Дар чунин вазъияти моҳинҷору газабафзою ганридемократй,
зсрп тахдидн тиру туфанпі мухолифин Акбаршоҳ Искандаров
Рамси Шурой Од и интихоб гардид.


Сипае, бо таклифи Ранен Кумнтаи Шурой Олй оиди сохторн
давлатй А. Саидов дспутатҳо Қарори Шӯрои Олй "Дар борам
бекор кардами қонунс, ки 30-апрели соли 1492 дар борам шакли
идоракумии президент" қабул туда, ба Президента ҷумҳурй
як катер взколатҳои Шурой ОлП дода туда буд. кабул карданд
ва ваколатҳо бозпас ба Шурой ОлП ва Раёсдти он гпрдонда
шуд.


Пн галабаи навбатн перу и оппозицияро иетсҳком мебах-
шид.


Чуяия иомаряй ва тврёуии сйёсатмаобро бори Дигар мѵ-
шо.упда яамуда, ба фикр фуру рафтаму ба худ андешидам:
Худое, нафеи девзопу нопоки инсонро гайр аз хоки гур дигар
низе сер нахоҳад кард. Худамро ба роҳбарони чумҳурй
ҳамфикру ҳаммаслак мехнсобндам, барон сари қудрат омадани
онҳо ҳиссаи чашмрасе гузошта судам. Вагарна чаро 2-юми
декабри соли 1991 дар сессиям Шурой Олй номзадии маро
депутатҳои муҳтарами халқ пешбарй карда буданд, кн аз миёни
сс номзад дар навбати аввал голиб омадам.


Пас аз он Акбаршоҳ Искандаров бо ранги рӯи парида ба
назди ман даромада гуфт: "Мӯҳтарам Сафаралй Кенҷаев, маро
бубачшед, кн ба гуфтап дигарон бовар намуда, ҳарнфи Шумо
гардида, насбати Шумо бсэ.утиромн кардам".


Ба ӯ гуфтам: "Ҳеҷ ran не, ин демократия мебошад, ҳар
кас бояд аз рӯи қонун қувваозмоӣ кунаду бахтсанҷй". Суха-
намро давом дода, лурсон шудам: "Шуморо кй ва нисбати
кадом масъала фиребид?"


Дар косахонаи чашмони Акбаршоҳ Искандаров ашк ҳалқа
мезад ва ба ман нигоҳ карда гуфт: "Ранен Ҷумҳур ба ман
вазифан Раиси Шӯрои Олиро вэъда карда буданд. Бо таклифи
он кас ман номзадмамро гузоштам. Ва он кас ба ман гуфта
буданд: "бо депутатхои Шурой Олии аз вилоятҳои Ленинободу
Кӯлоб интяхоб шуда гапзанон кардаанд, ки онҳо мебоист ба
тарафдории ман овоз медоданд. Ноинсоф, маро фиреб дода (
будааст. агар медоаистам, кп ӯ дурӯябозн мекунад, ҳеҷ гоҳ ба
шумо ҳариф намешудам!"


Ҳарчанд бо А. Искандаров шиносони наздик надоштам, ба }
суханронию ашкрезонии ӯ нигариста, хуб дарк кардам, ки >' ,
ДУРӯггӯю даснсабоз ва нопок аст. Ӯро днлбардорй карда, бо .
киноя гуфтам: ,


— Ҳеҷ ran не. Чй тавре ки гуфтаанд:


38
Со дӯстоии худо дун бош.


Палрч оа.ҷин <ул міфои


Мнчуиин вақто км дар сессиям сепздаҳӯми Шурой Олй
оппозиция масъалаи легеьфон маро гузошт. Ранен Чумҳур бо
ело и бсморГг дар сессия нштирок накард па натавошгет, қи
лкімаи худро нисбати Ранен Шурои Олй равшан намояд. Им
яазьпятро роҳбаронн оппозиция ба фондам худ шарҳ дода,
,м *І , он ■ . риро ил ишгибо\ аидома, гуфтанл "Муносибаги


Рамси Ҷумцур нисбати Ранен Шӯрои Олй нагз нест, зери коса
нммкосас вучуд дорад...


Дар он табу руз рохбарони оппозиция бо носитам ах бори
уму ч из дар баромадҳон нотнқонм майдоли Ша>;идон" ба
мл pay ми ҷумҳурп гушрас мскардақз, ки гӯё мисии Раисп
Шӯрои Олй ва Президент!» ҷумҳурй зиддияте вуҷуд дорад. Аз
цѵмла ҷенерали мардумй Қорнму^аммадҷон 28-уми апрели соли
1092 содти 3.20 лакнул дар імрднуамоии майдони "Шаҳндон"
иброз намуд: "Роҳбарияти ҳукумаг мехоҳамд, кн Раисн Ҷумҳур
Р. Набиевро бнкушанду дар ҷои ӯ С. Кенчаевро президент
нптпхоб иамоянд. Мо бонд ба ҳимоян Р. Пабисв бархезсм .
Соати 7.00 шаііх Сашшуҳаммад баромад намуда гуфт; "Абдул-
лоҷоп Он. ion, Абдума ни. Аб.плдоҷонок ғ.д Эрглшбоп Қурбопов
давугсҷ дораид. ки Р. Набиевро сабукдӯш намуда. С. Кеиҷаевро
Раиси Ҷумҳур ннтихоб намоянд..." Ин дасиса буд. ки мисни
• у apKOitn давлат ѵѵхмн нилоту нобоварӣ ва ҷудоӣ мегюшиду
мекорид, то мавҷеи давлату ҳукумат сусту фарсуда гардал.


Дасисаи пардапӯшонаи онҳоро мо дуруст фаҳмида будем,
вале афсӯс бпсёриуо амиуан дарк накарданц.


Боре, ҳангомм гирдиҳамоиҳои апрели соли 1992 дар сЗДбати
хостам депутатҳои Шӯрои Олин ҷумҳурй Ҷӯрабой Шокиров
ів плоя тн Ленннобод), Эмомалй Разменов (ннлоятн К>лоб),
Усмонуул Шокиров (видояги Қӯрғонтеппа) ва чанде дигар бо
Раисп Ҷумуур, Раиси Шурой Олй ва сарвазир ибрози а к; ид а
нам уданд, ки барон аз миёни мардум бурда ни чунин иаушаҳои
хиёнаткоронан иппозтлія, ваути он рзсидааст, к и бо имзои се
ургонн давлат — Ранен Чум.унр, Ранен Шурои Олй ва Сарвазир
ба халци ҷумуурӣ як муроциатномае қабул карда, ба воситаи
ахборм умум ба хал к и ҷумҳурй фаҳмонда шавад. То мардум
бнфаумаду бядонад, ки валвалаи оппозиция беасосу даснсаи
навбатист. Чуиин таклиф ҳобили қабули Раиси Ч,умзу/р ва мо
сард ид ва депутата Чумҳурии Тоҷикистон, сардабири рӯзномаи
"Садои мардум" Муродуллоҳи Шерализода заҳмати зисде ба
ХаРҶ дода, муроҷ!)атномаро тартиб дод. Сарвазир А, Ммрзоев
а ман ба он нмзо гѵзоштем. вале дар дастгоҳи Раиси Ҷумҳур


39
он ҳуҷҷат бе имзо монд. Бо ҳамин муроҷиатнома ба мардуми
ҶУм-ЧУРӣ дастрас нагардид...


Чунин фикруои кѵтохандешонаго муносибатҳои норавшан ба
оппозиция қувват мсбахшид, амалисіи зидди сохтн давлатии
он мугашаккилопа мсафзуд, ки теша ба решан Раиси Ҷум.ҳур
Р. Набисв мсзад...


Бале, борхо чунин иомардим мардзодагони з.шфмизоҷро бо
чашмони худ дидаву мушоҳида карда, ба хотир меораму ба
худ меандешам ва нахусі ба сиёсату сиёсатмаоб лзънат мегӯям,
сипас хсштанро сарзанишу накӯуиш, к и неку бадро дуруст
таулил на карда, ба ҳар ашхоси ноозмудан худ гапдарой на мула,
бовар кардам, ба дурӯггӯену дурӯяуо, сияҳднлону дасисабозон
соддалавуона ҳамкору ҳамсӯҳбат гардилз, ҳаётамро дареғ надо-
шта, барон бурли онуо хизмат кардам. Биоёр дарег ва бисер
таассуф мехӯрам.


И РОДAT НАДОРӢ, САОДАТ МАҶӮП!


Ҳар гоуе, кч номардии мардонро мебинам, ба худ
мепечаму мснолам, ба дарён фнкр ғӯта мезанаму ба худ
меандешам: Охпр, сабаби ба марази дурӯягй гнрифтор шудани
шахсонп оддиву қаториро фаҳмидан мумкпн, ки касофати
онуо ба ахлн оилаашон мезаладу хонадоне вайрон мешав.u.
Вале агар шахсони соунбмансаб дѵрѵг гѵянду дурӯя бошанд-
чӣ?!


Бале, касофати ӯ на таи у о ба аҳли оилааш, балки ба халқу
давлатс, ки инони ихтиёрашро ба у бахшидааст, мезанад.
Бад-ин манзур дар уадиси 401 (367) уазрати Муҳаммади


мустафо салаллоуу алайуи ва саллам омадааст: "Худой таъоло
рӯзи уимёмат бо сс кас такаллум нахоуад кард, бо эшон нигоу
накарда, эшонро тазкир нахоҳад намуд, балки онуо дар азоби
алим хоҳанд буд:


— аввал пири зинокор;


— дуввӯм подшоуи дурӯғгуй;


— саввӯм фақири мутакаббир (магрур)."


Ё ин ко дар уадиси 368 (300) омадааст: "Аз дурӯг паруезед,
зеро дурӯг аз имои дур аст". Ба пиндори ман, дар замони
кунунй иддаи роҳбарият. пешвоёни дини мубини ислом,
(мазуаби Ваууобия), эшону уламо зз касалии дурӯғгӯй табобат
наёфтаанд, кн он яке аз сабабҳои асосии бадбахтиуои ба сари
миллату халуи ҷумҳурй омада мсбошад.


Таулили мушоуидауо шауодат мсдиҳанд. ки дар сиёсату
снёсатмадорй ҳеҷ гоу дӯстӣ беғараз нахоуад буд, чунки сиёсат


40
худ мубориза аст. Муборнза барон чй? Барон ба даст оваридани
манфиати снбсй, маънавй, моддм...


Сиёсатмадори варзнда ҳеҷ гоҳ бо еиёсатмадорони долили
як ҷумҳурй, як вилояг. як шаҳру ноҳия дӯсти ҷонГг нахоҳанд
гардид, чунки гаразо мнсші онҳо ну хуфта асту плрдапѵшона
амал мекунад ва онҳо агарчӣ зоҳиран дуст бошанд, вале
ботинан бадбини якдигаранд. Ҳар яки он ду мақсад дорад:
яке дар ҳаракати он аст. кн курсии мансаб аз даст наравад,
дуюм дар ҳаракатн он аст, кн коре карда, соҳиби мансаби
болотар, ё пн кн обрѵну эҳтиромаш миёни мардум нисбатн
дигарон аълотар бошад. Дар ин хусус шолр холе хуб
фармуда:


Ҳа|1ҷо бишикаст, дасти .юно бишнкаст,


< Ін дасі зи балбахтич дуче бишикаст.


Хонн кй бувад миёни аҳли ҳукамо.


One ки сиёсаташ сари мо бишикаст.


Мардуми оддй, ки найранги снёсзі мадоронро хуб сарфа>;м
намерафт, бо чашмони имдодталабоиа нигарони кори сессиям
понздаҳӯм буд, ки шояд ба хулосае биёяд, ки ба талаботп
мухолифин мувофиқат намояду ҷангн бемантиқу бародаркуш
боздошта шавад ва вазъияти ҷумҳурй ба эътидол ояд. Дар
сессия депутатҳои Шурой Олй Ҳ. Табаров, Қ. Мирзоалиев,
Э. Раҳмонов, Н. Ҳувайдуллоев, Г. Орнфов. Ҷ. Нсъматов,


Ҳ. Шарифов, А. Ҳакимов, С. Раҷабов, М. Мирзобадалов,
С. Шарифов, А. Саидмуродов. Қ. Ҷабборов, А. Раҳмонова ба-
рон шрифтами пеши роҳи ҷанг таклифу дархостҳои мушаххас
пешниҳод карданд. Нисбатн бархам додани Ҳукумати "муросои
миллй"— и гайриқонун таъсисёфта;— аз сари қудрат дур сохта-
ни раиси Кумитаи садо ва симои ба ном "мардумӣ" М, Мир-
раҳимов;


— қатъиян манъ сохтаки амалиёти ситодн "Наҷоти Ватан"—
и Шодмони Юсуф, ки ба силоҳнок намудан ва ба цанги вилояти
Қӯргонтеппа фиристодани ҷавононн гумроҳзада машкул буд,
ибрози ақида намуданд Дар он вазъияти ба much омада сухлн
рондан ва талабу дархост пешниҳод намудан ба муқобн.ш
ҳукумате, ки бо хоҳиши оппозиция сари қудрат омада буд,
ҳарфе задзн ин қаҳрамонн буд...


Вале бар хилофи талаботи per зменти Шӯрои Олй ва
Қонуни Асосии ҷумҳурй Раиси Шурой Олй Акбаршоҳ Ис-
кандаров "марди некному бошараф" мансаби хизматиашро
сӯиистеъмол намуда, таклифу пешии.^оди депутат^оро ба
муҳокима нагузошт ва ҳатто маврили райъгирй ҳам қарор
надод. Аксарияти депутатов аз тарсу ҳароси силоҳбадастони


<41
мухолифин cap иамебардоштанд, акндахояшонро зині-у ошкоро
нброз намсдодітлнд, тайёр буданд ҳарчй зудтар тукмачаро
пахш намоянду сессияро ба сомом расонда, марзи Душанберо
тарк гӯянд.


Аз ин сабаб таклифу псшниҳоди депутатҳое, ки баҳри
беҳбудни вазъи ҷумҳурй аз хояумону ҷони азизи худ гузар
карда буданд, беоқибат монданд, мисбати онҳо ягон ҳуҷҷате
қабул нагардвд на сессия оиди шрифтами пеши роҳи бедодга-
рн ҳо, куштану га ран гон гарифтанҳои мардум, ба эътидол
овардани вазъи сиёски ҷумҳурй хурдтарин чораи судбахше
иааицешидГ..


Бнлохира депутатҳои халки Тоҷикистон, хи худро ҷоиибдори
ҳокимияти Р. Набнев меҳисобиданд, бори дигар бемзсьулиятию
кӯтоҳандешӣ зоҳир намуда, дар сессиям пояздаҳуми Шӯроц
Олӣ ҳуқуқу ваколатҳои Раиси Шӯрои Олй Акбаршоҳ Искан-
даров ва Президиуми Шӯрои Олиро аз ҳисоби ҳуқуқу еалоҳняти
Раиси Ҷумҳур зиёд гардоннданд, Бо ин амали носавоб ба
Акбаршоҳ Искандаров шароити шмидаи дилхо>;с фароҳам
оварданд. то ки кулли мзсъатаҳои сиёсиву и қп icon про бо
носнтаи Раёсати Шӯрои ОлЙ. бидуни дзъвати сессиям Шӯрои
Олӣ ҳаллу фзсл намояд. Он чизе, ки мухолифин шаб дар
хобу рӯз дар хаёлаш мегашт бс давву геҷи зиёц дасграсашон
гарднд.


Ин галабаи навбатӣ нерӯи мухолифинро истеҳком бахшид,
барон ба анҷом расонданн нақшаҳояш оиди анҷоми гзбаддулоти
давлатм, ііъне аэ сари ^удрат дур гардонидан Додситоии Кулли
ҷумҳурй Н. Ҳувайдуллоен ва Раиси Ҷумҳур Р. Набнев замииаи
ампқан пурқуввзту камартикан гузошт.


Сессия ба ҷом он, ки ба доди мардум бирасаду мар^клаи
кагъ гардидани Ҷаиги бародаркуш, боздоштани рехтани хуни
инсон, пароканда гардониданм ташкилотҳон хуношоми "На-
ҷоти Ватан”, "Горди миллим Ҷумҳурии Тоҷикистон", "Дастаи
бссилоҳгардоини назди ВКД-и ҷумҳурй" гардад, сабаби пур-
қу вват гардидани мавқею мароми мухолифпн, Ҳукумаги
"муросои миллӣ", авҷ гирифтану васеъ шудаии майдони ҷанг
гардид.


Ашхоси калавандага еустирода аз қарорҳои сессияи понз-
даҳуми Шӯрои Олй ва фикру ақидароним баъзе депутзт^о. хи
худро гӯс ҷоинбдори ҳукумати қонунии то 7-уми май соли
1992. амалкуваіш меҳисобанд. хабардор гарднда, ба галабаи
мутлак; ноил гардидани мухолифин ба пуррагй боварй ҳоснл
намуда дасту днли худро аз ҳокимияти Р. Набиев битамом


42
бишустанд. Аз паи даву гсҷи on гардиданд, ки ҳарчй зудтар
ба ситодҳои мухшшфину қознёт бираванду ба "демократҳо"—
и мансабталаб cap фароварда, ҳамақидагни худро изҳор намо-
лид, то он ки ҷоии худу фарзаидоыро басзломат баранд...


Қувваҳои бетарафу каваландл, ки худ нигароіш чй гуна
сурат гприфтани иазъият буданд, ҷомаи душманй пӯшида, баҳрн
мубориза бурда я бар' муқобили горди мидлик Кӯлобу
Қӯргонтеппа ва аз сари қудрат дур гардондани Раисн Чумҳур
р. Набиев камари номуборак бастанд. Бисер шахсоне, ки сндҳин
ҷонибдори мову Р. Набиев буданд, вазъяти ба мнён омада,
ғалабаҳои пай дар ҳами мухолнфин ба ҷони онҳо ларза овард,
магзу паіівапдашоиро ноҷӯр сохт, ки умедзшонро аз давлатн
Р. Набиев батамом канданд. Ҳангоми сӯҳбат чанде аз онҳо
иброз дошт; "Мухолнфин пурра іалаба кард, қувваи пеши роҳи
онро мегирифтагй пест, Раиса Чумҳур латта будаасту қнсме
аз депутатҳои Шӯрон Олй худро фурӯхтанд. Дпгар ба у меди
касс нашуда, ҳар кас бояд ҳисобашро ёбад..."


Аз ҳанбати мухалифинн ба қиём хоста қисме аз оиҳо тарки
Тоҷикистон намуда, қиемн дигарашои вобаста ба вазгияту
ноуступорп г ирода муносибаташонро аз мо кайла. худро бетл-
раф, ё ҷоннбдори оппозиция эълон намуданд. Аз тарафи дигар,
ашхоси беси юх\ пуштибон надошта, чй гуна метавонист бо
девсиратону худобехабарон и стола гари намуда, ҷонибдори


акіщаи мою Р. Набиев тар лад. Ҳол он ки ақидаи Р. Набиев
бисер ҳам тираю ноустувор ва лағжонак буд, ки ба он такя
намудан худ теша бар пои хеш задан, фитнаву ғубор худ дар
роҳи худ бараигехтан буд.


Хиелати чашмикордонии Р. Набиев, саривақту дуруст баҳо
додан ба вазьияти ба миён омада, басни ақидаю тагГшр додан
ё' таъхири амалй гардонидани он ба кулли мардуми ҷумх.урй
чун окна равшан гарднда буд. Нисбати ҳаллу фаелп бисер
масъалаҳои сиёсй аз паи "омӯзем", "фикр карда бикем", "боз
реакция нашавад", "фалончиҳо чй акріда доранд" гарднда ба
кашолкорй, корн имруззро ба фардо гузоштан роҳ медод, ки
аз он мухолнфин бисёр хуб нстифода мебурд.


ХТак> и таъхнр;. сирри кор ікш op.


Ки дар ѵаі.хир офат ҳаст иисёр.


Бисёриҳо хотирпарешони он буданд, ки рангами ошкоро баён
йЛчуданн ақндам хеш нисбати Ранен Чумҳур, ҷои баромади
х>ДРо аз ои гирдоби пур аз даҳшат намедиданду натиҷаи зарари
01 ранҷц беҳуда бар нақши умри азизашон хело равшан буд.


43
То накупи чои қадам устувор.


Пой мане.\ дар іллаби ҳеҷ кпр,


Дар ҳама коре, ки .чарой нахусг,


Рахнаи беру■ I шулшшш >:'чі дуруст.


Охир, ҳама аз ҳг.от умел аорал, ҳеҷ ха с ьамехоҳад. ки
бсҳуда худу фарзандоваш қурбон шаванд. Рӯзи сахту даҳони
талхе буд Душман бисер ҳам сарсахгу номард буд Имруз касс
ҳуқук,и маъкавй вздорад каси дигарро сарзаннш намояд, кв
чаро ӯ дг.р он рузѵон даҳшатзои wu i:u .-воз набаровдрд;
каноранишпнй намул Охир, бародаронн банда, ки худ смузгѳру
коргари іидй буданд, ба сиёсаг муносибате нздоштанд на чор
моҳе, ки дар сари ҚУДрат будам, заррас манфиат надида буданд,
аз тарси мухолифин моҳҳо бе силону ярок, дар таҳхона^о
хобиданду роҳе ёфта , тарки Душанбе карданд. Касс аз онҳо
агар ба дасти мухолифин мсафтиз. rap сад ҷон дошта бошанд
хам яке ба хал оси намебурд. Да ууо нафар зарафшониёну
ҳисориёнро ҳамшаҳри банда ҳисобида та,ум: азобу шиканҷа
царор доданд. Не, наузамбиллох, он.ут имон на оштанл, аз ни ■_
руй намегардонданл..


Дар он табу рӯз мухолифин бо дастгирии кувваи Ҳукумати
"му росой мнллй'" аз зафарҳо мағруру шпаком гард иди, фурс.ітро
ганимат ҳисобида, бо маҳсааи ҳарчй зуд rap ба галабни мутлац
поил шудан мзвкеи фронт и худро дар шаҳру ноҳияҳои инлоя
Цӯргонтеппа пурзӯр менамуаанду ба ҳуҷумуж пай дар нан
гузашта, ба Горди мішии вилоятм Кӯлоб (Лангарӣ Лзнгарисв)
ва Кѵргонтеппа (Файзалй Саидов) зарбаҳои камаршнкан меза-
данд ва мардуми бсс илоҳу бегуноҳро бо сангдтни махс>г
к,атл расонда, манзнлҳояшонро оташ мезадпнд.


Пш-уна ҳодисаш еоқеаҳон талх дар танрнх кам анаар
аст. кн mi плате ба хул куши даст ёзоннда бошад. Ин буд начн .
хнзмати хирсонаи баъзе депутатҳои Шӯрои Олни ки


дархости -- иро ои.ш цаъвати сессия» понздаҳуми Шурой
Олй дар яке аз ша>доои килояти Ленинобод имзо караанду 1
аз ҳама пеш чун муенчаи бегуноҳ ба шаҳрп Душанбе рафта.а
за сабабгори қабули чунин қа pop учи бархилофн манфиати кул чі
мардѵми ҷумҳурй гардиданд. Аз тарафи дигар, та ҳол бароям
норушан аст, ки ба\ри кадом млулдуэ Р. Набисв низ барии
гѵ заронилани сессиям понздаҳум дар яке аз шаҳрхои вило mi
Ленинобод хоҳиш надоші. Агарчй оидн ин маҷсад on ѵішшні
банда депутата халқп ҷумҳурй, равен ҷамъияти "Ҳам 1
Гайбуллоҷон Орифов бо ӯ ҳамсӯҳбат гардида б


Ҳол он, ки ҳамон шабу рӯз агар сессия и понздахуми Н)ӯрои
Олӣ дар ягон шаҳрн вилояти Ленинобод баргузор мегардпд. бе


44
чѵнѵ члро ҳама мзсъаллҳо х.ідли худо меёфту ҷаиги хонумонсӯз
5оз чор toy и. о1'rap идомл нам софт ва хуші багайри ,\а>,и
ѵазорон мафар намерсхт, даҳҳо ҳазор нафар еокинонп ҷумҳурй
фіфори нлмегардиданд. .


Ҳақпқати талх агарчіі лламовар аст, *ш зет, ки аз даетн
фарзаадлпі бесарнагеп, дсьспрати миллати тоҷики Тоҷикп-
стон ки гирнфтори шуми худ будамд, замами побоёну


падаронамон гарки хуну оташ гардид.


Вале Ранен Ҷумҳур, маслиҳатчиёни зсрипардагиаш , баъзе
депутагҳои Шурои ОлП ҳоло ҳам чун пештара дар хоби гарон
бѵданду вазъияти таконхӯрлаву тагиирсфтаро таҳлил намекар-
данз, бзҳо намедоданд, то ишкор бошад, ки Ранен Ҷумчур худ
«кклву тан',0. бе решаю бе муттако мондааст. Ҳуку
"ѵуроеои милдй ва Раёсати Шӯроп Оллии ҷумҳурй бо мухо-
лифин кайҳо ҳамзабон гзрдида, дар давутозн онанд, ки хдрчн
тезтар панҷа бар қасдн Ранен Ҷум\ур бизананд.


Ҳоло ҳач соддалавҳона, бе таҳлили спеси он.уо дар фикрѵ
зкдешаи он буданд, ки баъди аз сари қудрат дур о -.дани
Назрулло Дӯстов на Сафаралӣ КенҷЗсв гӯё Шодмон Юсуф
Акбар Тӯраҷонзода, Муҳаммадшариф Ҳимматзода, Тоҳмр Аб-
д\ ҷабборов вл Лкбдршо>, Иекандарон ба ақидаи худ содиқ
мондаанду барон онҳо барномаи мукаммалн аз бӯҳрони снёсню
нҷшмоП на пқтисодӣ баромаданн чумҳуриро сохта, бо ҳам
■ эр мекарда бошанд. Аг.трчп ин ҳама фнребу маккории
мухолифин бо мақсади ба сари қудрат омадан буд, на чнзс
дигар. Фардн хнрадмапд бояд бидона,т, мі ба душман эътнмод
блстан, аз табассуми зохнр богини каҷҳисобонаи ӯро ходила
пірифтан нқдомест номуборак вз корест зишт Душман
хэрчанд лофн муҳаббату дӯстй занад ^ам, неши ак;рабонаашро
пинхон медорад. Дар ин маврид ҳақ ба ҷониби шоир аст,
ки флрмуда:


Ҳар кас. ки ба цавдп хпсм магрур ишиад,


Шамт.и хирадаш тирану бенур шявад.


Лhim.:I.. атчій tap чй ма\.і •> гярляд дуче’


Oil na^i, ки тирагй :ut шаб І' Р іианлл.


Таҳлизи вазъияти рухдодаи ҷумҳурй аз он шзҳодат метод,
ки давуг.ҷи халқ, орзую у меди намояп.іагонн аси.ти он ҳукмн
janipo лошт, зеро Раёсати Шурой Олй, Ҳукуматн "муросои
милли" па дастгоҳи Ранен Ҷумҳур ба фарзандони самимип
ки аз тамоми шпҳру ногуняҳо баҳри муҳофизати Ҳукумати
нй гирд омзда, нбрози назар карданд, белы иной зоҳир
укумати қонуниро оппозиция енёхкору
11,1 'ткор, душмзни халқу давлат хисобнда, ононе, ки дар


1)5



хақиқат мухолиф буланду бо ро„уи гирдиҳлмой ҷанги бародар-
кушро оғоз намуда, хуни ҳазорон фарзандонп бегуноҳро мерс-
зонданд, ҷомибдори худ шумориданд, яъне дузд соҳиби мол
гардид. Магар нн разилию ноинсофй, номардумиву намақ-
баҳаромй нисбати халци худ асст?!..


Нооромии сиёсй ба он оварда расонд, ки фаъолнятн
роҳбарнятн ургонҳои муҳофизати ҳуҳуқ, муборизаи зидди ҷино-
яткорй, амнияти миллату давлат, лдораҳои садову симои
"мардумй"—н чумҳурй, баъзе рӯзномаҳо, қисми зиёди вазоратҳо
дар асл аз таҳти назораги Раиси ҷумҳур баромаданд. Роҳбарони
бенрода вазъияти рӯз ба рӯз ба фоидаи мухолифиц


тагйиребандаро мушоҳида карда, фурсатро аз даст надода,
риёкорона худҳоро ба он тараф андохтанд. Фаромӯш карданд,
ки нродат давлати бузургест ва дар дил чун пайдо шавад,
тухми ҳама саодатҳост. Чунончи шдйх Саъдй фармудааст:


Иродат нааорй саодит маҷӯй,


1>а чавгони ҳиммаг таион бурд гӯй


Шак нест, :уар он кй беиродат аст, бесзодат аст...


Роҳбари асосин давлат бсчора то ^анӯз дар гафлат буд ва
пай намебурд, ки ҷумҳуриро ба бӯ.\ронн шадвди номуайяни
констнгуцпонӣ гирнфтор гардонидааст.


Қонунҳо нҷро намсгардиданд, ургонҳои маьмурй бетарафп
насбати бурдани мубориза ба м у добили ҷннояткорон эълон
карда буданд, касе ба касе итоат намекард, рӯз аз рӯз вазъияг
тезутунд мегардиду мухолифнн аз рӯи нақшааш пайваста ба
"зафарҳо" ноил мегардвд. Раиси Ҷумҳур тани танҳою бемуттако
монда буд. Ҳатто кпсмн зиёди кормандони. дастгоҳашро агар
гум мекарданд, аз утоқи корни Сарвазир ё Раиси Шӯрои Олй
мскофтанду месфганд. Ишон зимнк масали "хари лӯлира об
деҳу пулаша тир" а мал карда, гапфурӯшӣ мекардапду такягоҳи
ҷлднд мскофтанд.


Бале, Раиси Ҷумҳур ба ҳисоби соату дақиҳа мав^еъ ва
эҳтироми худро миёни курсинишннони дарбор ва мардуми оддй
гум мекарду мавқеъю мароми ҳарнфи интихиботии ӯ Давлат
Худойназаров лурқувват мегардид. Аз ҷумла, депутаткой Шӯрои
Олй иброз доштанд:


— АСЛОНОВ Қ., (ҳавзаи интихоботии Фрунзе, рақами 188,
поднял Колхозобод). Маърӯзаҳои Раиси Ҷумҳур ва Сарвазирро
шунндем. Ҳоло пленум ё сьездҳон ҳнзби коммунист еолҳой
пеш ба хогнр мерасад. Зеро аз мат.рӯзаҳо ҳис карда мешавад,
КЯ гӯё дар мағозаҳо арзонй ва фаровонй асту зиндагии мардуМ
хуб.


46
Имрӯз қар яки мо бояд аз рӯи внҷдон ran занем Бояд


pop кард, кн Р. Набиев аз ӯҳдаи ваколатҳо баромада
уатавонист. Дар лнҳзаҳон бисер муҳиму ҳзссос, ки аз Шумо
вобастагии калон дошт. х\.;ро нншон дода натавонистсд. Бубн-
ил, ки хуни ҳазорон одамон рехт, Фалокати табиіі рун дод,
нале гӯё шумо дар Тоҷикистон набошед. Ҳлгто тавассути
гелевизион мардумро днлбардорй накардед. аз тарифы млтбуот
мпвқеи худро муайян нанамудед. На дар сессия и Щӯрои Олй,
из дар маҳалҳо ягон кас номи шуморо намсгирад. Фацат аз
Давдатн Худомазар ёдовар мешавапд. Ҳол on ки у на аъзои
хіук>мат \асту па ягон шахси масьул. Бопар кунед. Раҳмоп
Набисвнч таи сс моҳи охир дар кучос ки набулам, новобаста
з маҳал, синну соли одамон касе б.' шумо боварй мадорад,
эътироф намекунад. Аз ин рӯ фикрл шахсии худро мегӯям,
Раҳмон Набневич, ташаббускор шуда, истеъфо диҳед. ягон
органа колл стал й гашкил мешуд. беҳтар буд.


— ДОСТИБВ А., Цавзаи интихоботии Октябр, раками 18‘>
НОҲИЗП1 Бохтар). "Дар тан моҳҳои пургавго мардум кй будани
киро фаҳмид. Аксарияти кормандони соҳан таъминог муҳо-
фнзати тартиботи ҷамч.иятй гурехта, шгаҳон шудаанд. дар рѵзи
аввалн хунрсзй дар совхоза "Вахт" ягон кормзили масъули
ҷумххрй бд доли мо нарасид. Халқ дар ім.ѵыіят\ои мушки і
фарзандн ас или худро меёбад. Мо, мардуми Вахшонзамин
онро дар симои Давдати Худоназар дидем. У зери тиру туфанг
пеши ро>;п хунрезип миибаъдаро шрифт.


Чанд псшниҳоди мушаххас дарам. Аввалан, ба сабаби он
ки мо алҳол омода нестем, институти президента бардам дода
шавад. Маҳа.нзроии мо нмкон намсднҳад, ки Раиси Чумҳуре,
ки -.алк дн-пхоб мекунад, фаъолият намоял. Дуюм. ба Ҳукумлт
вдколат дода шавад Дар тамоми дунё президент ба сарвазир
супорнш мсдиҳад, ки ҳукуматро ташкил Созад. Мо тамоман’
барі.дкс кі ’р мекунем. Вазирро як кас таз. и и мекунад, баром
корпш каси днгар ҷавоб медиҳад..."


— АФЗАЛОВ f (ҳавзаи интихоботии разами 171, ноҳияи
В осела "р. Набисвро тарафдорй карданй пестам У дар муддати
к. км тар ад як сол ба бисер хатогиҳо роҳ дод. Бисер чуб мешуд,
* и дар Влх шота мину Кулоб мешуданд, ваҳдатро таъмии
мскарданд им хама хатоги^о ба истеъфо рафглн ё нарасічаи
ба в и ч.іони Р Набиев вобаста аст".


— ГУРАЧОНЗОДА А., (ҳавзаи интихоботии Эскигузар, ра-
1 -о.щ 76, ноҳняи Кофармиуэн "Man пешниҳоди Досткевро
дасп ирп мекунам. Маҳалгарой моро намемонад. ки осуда кор
кунсм. Ба мо президент лоз им нест. Бинобар ин. бл ро\блрин


47



коллегиалй бозгаштал лозим аст. Тамоми рапсом а кумнтаҳоц
мҷроия аз поен то боло аз тарафп мардум интнхоб кард-(
шдванд. Ра неон то даме, к и ба мардум вобаста набошанд, гамп
халқро нахоҳанд хӯрд. Ва дар охир макоми Девони Вазироц
бояд майян карда шавад..."


— ХУДОИЕВ А., (ҳавзаи интихоботии Калинин, разами 114,
наҳияи Бохтар), "Раҳмат ба Давлат Худойназаров, ки омада
дар миёни ду гурӯҳи мухолиф қарор шрифт ва хуирезии
зиёдро пешгирӣ кард.


Вақте мо аз вилоятн Қӯрғолтеппа ба нн ҷо сафар кардсм,
гумон доштем, кп дар сессиям имрӯза вазъият аз ҷониби Рамси.
Чумҳур таҳлил мешавад. Аммо мебахшед, Раҳмоп Набиевич,
шахсан ман ииро ҳис накардам..."


Ҳол он ки таҳқиқи аналитикие, ки тибқи супориши Шӯрои
Олин Федерациям Русия бинобар тезутунд гардндани вазтият
дар марзи Ҷумҳурии Исломии Афгонистон ва Ҷумҳурии
Тоҷикистон аз ҷониби гурӯҳи олимону сиёсатмадорон бо
роҳбарии С. Е. Кургинян сурат гирифта буд, ба Давлат
Ху.тонназаров чунин баҳо додааст:


".. .Муҷассамаи Ленин сарнагун карда шуд. Муттаҳигпппмип
минбаьдаи гуру у 11 Ғарму Помар сура г шрифт. Давлат Худон-
назаров — рсжиссср, лнеонп ба доираҳом пешвои истомлён дар
Лондон — Оқохон наздик, ходами сиёсй, ки ба ӯ Яковлеву
Горбачев сарпарастй мекарданд, шахсе, кл пе дар тирамохп
пуршиддатп соли і 992 эътидолро таъмші кардааст, вале дар
асл бошад, рохбари геноциди сиёсй дар ҷумҳурӣ..


(Рӯзномаи "Ҳақиқати Ленинобод", 17—18. 08. 1993 "Кӯрги-
реҳи Тоҷикистон")


Пн ҳама ба маҷсаду мароми мухолифин мувофид б\ і ва
қариб ягом дуввае набуд, ки президенту сохти давлатн гомуниро
муҳофизат кунад. Рукнҳои асосіш давлат каіі.чо ба ласти
мухолифин гузашта буданд...


Аҷабо. Рамси Ҷумҳур аз зӯрии фи шор и мсхолифии ба
дамам мм аз паси панда менигарист. Гуе уро сеҳру афсун
(гипноз) карда бошанд, чмзеро намедиду эдсос намскард. ба
Пиндори якрін собит менамоям, ки "пешвоёнм" зо.дпрпардсти
мелом одаму одамгарй іза сустиродагии ӯро аммқу амид дарк
млмуда, "забонашро баста" зери афсун гм рифта ндаш...


Чулки гурӯҳи уламои мазҳаби "Вадҳобия" дар масҷиди ҳоҷй
Яқуби Чархӣ шабу рӯз дуои афсун қироат мекардаид...


БарОИ гирмфтани пешл роҳи чуннн вазъяти ба миён ома.и.
кп мухолифин тайёрй ба он дошт, ҳарчн тезтар ханҷарро ба


1


48
ціі га pit Ӯ бнзанаіиу ҷисм\ ҷоиашро пар азоб гузор, нд, • i
"судбахіи" нлмеандсшид, г Со что азо»\ми нг.чсдол.


ӯ ч\н псштара аз паси "омӯхтан", лида ба номадам"
нарезонпдан" ва "бардошт кардам" буд. Гумой доптт, і і г
кувваи фавқуттабий ба Тоҷнкистон меояду худ аз худ тампми
нобарорию ноадолатиҳоро ҷо ба ҷо могузорал. Эҳсос нам : л.
ки хмшт аз қолаб кӯчидлву замом бнтамом ангар ас г Па болом
мурда сад чӯб гуфтагй барин, ба.^рн раҳоӣ сфтаи аз ч\ ммм
вазъият бо мақсади нарсхтани хун аз я гон сарилрн да плати
ҳамсоя маслихлту к.ӯмак намегурсмл. сафар иамекард, пора
намсаидешид. Кас аннқ намедоішст, к и Роҳблриитн Чум.у.р чп
мақсаду маром дорад. Го.ҳ бо намояндагони иилоятн К 1
маслиҳат мекарду гоҳ аз муллое "чораи меандсшид. Орс, мсхост
дар ҳамаи ҳолат паҳлӯҳои тарозу баробар бошанл, вале гг
чунин тарозуву тарзубонро дар хоби ширин делан мумким пул.
Бисёриҳо аз рӯи ғарпз маслиҳаташ мсдоданд, ки замирай ба
у садок,зт надоштанд. Ба ҳамли ни ҷиддню нуктасанҷона бдѵ,,
намедод, бовар мекард. Ба гумонам, шиораш "Дуне Д м г
кабоби девона пазад" буд, Аз им рӯ, чораи амллй барок поим
роҳи вазъияти ба миён омадаро гирифтан намеанлсшид. Бо
сабабхоп номаълум ба халқи ҷумҳурй мавкеь ва мақсали ӯ
номаълуму ноаён буд, тарафдори кадом ақида буданляро иброз
намекарл, то он кп мардуми бечора ба куҷо рафтапппюнро
бадонанд.


Танҳо 14-умп август соли 1992-юм дар сессияи помздалуми
Шӯрои Олии ҷумҳурй Ранен Ҷум.ҷур Р Мабисв * бори ави.лл
бисёр ҳам ҷасурона ақндаи хулро муайян намуда. пзҳори наз.лр
карда, аз ҷумла иброз дошг:


—...мусалла^ шудани гурӯ>дои мухолиф лар тӯлп солхон
охир меафзуд, аммо мацомоти салоҳиятдори давлатй нисбатн
ин амалхо мавцеп бстарафӣ ва бемасьулиятиро ишгол мекард;


—...ҳоло боз як канали мусаллаҳшавии оппозиция кушода
шудааст, ки хатарноктарин мебошад. Ман аз хориҷа омаплни
яроқу аслиҳаро дар назар дорам...;


—барои тсзутунд шулани вазънятп снёсни нумҳурп мамқеи
номуайян ва сустми дастгоҳн давлатй ба истилоу "бетарпфин
идора^ои ВКД, КАМ мусопдат карданд.


—...хулоса, имрӯз мо ба куҷо расидем? Хунрезихо даіем
дорад, ҳазорч;о нафар одамон ба шаҳодат расиданд, ҳазорҳо
нафар маъюбу номаълум гайб заданд, аз Ватам фирор клрданд,
ҷамъиятро тарсу ҳарос фаро шрифт, обрӯм дътнбори макомптп
давлатй, сиёсй ва ҷамъиятй хело паст шуд, ҷинояткорй аз ҳад
гузаштааст...;


4— С. Кенчаев


49



—...дар завом и гирдиҳамоиҳои майдони "Шаҳадон
хохиui кардам, ыі ҳлзрат Цоҷп Акбар Т\ранойзола) ба ми,
дароянду ихтилофи мардумоки ҳамдину ҳамзабони ду маіідонро
якҷоя бартараф куном...:


—...аз тарафи мухолифин паи :уам чнноятҳо содир мегардид,
идорахои муҳофнзати хуҷуқи ннеон, муборнзаи зиддм ҷинозт-
корй, амнияти давлат худро бстараф эълон намуданд.


Дар он рӯзҳоп барои т.иудири ми.ѵіат халкуиапла рохбарииц
ВКД, КАМ ман^есро раомлн наиол намуданд, кп он>;о "бота-
рафй" номиданд. Мавқси бстарафпро шрифтами роҳбарони
ургоне. ки вазмфли асоии он тлі.миии ҷлмаҷонибап амниятм
ҷомса ва миллаг. мубориза бар зндди ҷинояткорон аст, на
танҳо як на въ бешарафнст, балки ҷиноятас і муқиби.ш мпллатц
тоҷику мардуми Тоҷнмнпон. Бо нуҷули аз матбуог расман
эълон кардани манқеи бсгарафй роҳблронп ин ндора худ ба он
мусопдат кардана, кн дар сарзамшш азняткашмдаи мо хун
бирезад, хунп но>;лқ, >.\ ни бегу мохон, .чу ни абармардони мил-
лат!...


Афсӯс, аз чу нпн суханронй вз тартиби масъалагузории
Президент депутатом Шурой ОлЛ, мардумн чумхурй, бахсус,
мандатной муҳориба чизоро нафаҳмиданд ва пас аз гуфтаҳои
у ягон тагинроте дар ҷомса, тзрзи давлатдорн па мпидоии
муҳориба ба вуҷуд паомад


Чунки ҳаллу фас. л и он масъалауое, ки Президент дар
баромалаш ба накіпони хдлг.н Тоҷиыютан. нарду.мп ҷум.ҷурП
мбрози назар намул. капҳо ба ваколзти махзи " лохи
мешуданд. Аз ин рӯ, бо итмннон бояд гуфт, кп агар аз рӯзи
аввал бе тарсу га раз ба халлу фасли чунин ангезлҳо камар
мебаст, иқдоми нек ва фол и са\еҳ мебуд.


Охир. агар ВКД. КАМ, Кум ига н садою симои “мардумй"
ҷумҳурй, Вазораги пдлиям ҷумҳурй маошро аз буҷаи давлат
тираду флрмонҳои Презмдентро мчро накунад ва ба фоидан
мухолифин кору амал намояд, ба ин ҳама кп хутцкор асг?!


Ҳизбҳои наҳзати целому демократи ҷумҳурӣ бар хилофп
к,онун дар шаури Душанбе ептоди "Наҷоти Ваган" тлтгис дода,
ҷавононро гумроҳ сохи, ба дасташон силох дола, барои
ҷаигвдан ба вплояти Қӯрғонтепна фиристодлнд, ба ин к и
гунахкор аст?! Ҳукумаги муросои мнллй дар кохн Ранен
Чум НУ р барои сарвари ситоди "Наҷоти Ваган" Шодмоші Юсуф
бе музд утоҳи махсусн кори бо \ама шарой гҷояш. телефонной
ҳукуматй ҷудо карда, мошини хизматй додааст. Дар ҳамаи
маҷлису ҷамъомадҳо ӯро чун шахси намоён, сардори ситоди
"Наҷоти Ватаи" даъват мекунанд, фикру ақндаи ӯ барон ҳама


50
ҳатмй аст, ос ин чй маьнӣ дораау ба чй ддлолат мокунад? Ба
ин кй гуиаҳкор аст?! Ҳукумат бином маҳофизатн гражданин
ҷу.м>;уриро бс музд ба снтодп "Наҷоти Ватан' супурд. ки дар
дохили давлати ҷонунй расман як давлатн дигар сохтанд. Ба
ин кй гунаҳкор аст?!


Агар оппозиция аз давлатҳои хориҷа ба воситаи танёраҳо
яроқу аслиҳа гирал, ба ин кй гунаҳкор аст?!..


Рӯзномаҳои бе назорат мондаи ҷумҳурй амллиёзи гайриқону-
нии мухолифннро таърифу тавсиф нлмуда, онро пурра ҷо:;иб-
дорй мскунанд, ба давлати қонунӣ ва миллати тоҷик ззрба
мезананд, ба инаш кй гуна>;кор аст?!


Охир ин ҳама зсрн назорати ургонҳон дзвлатй буд-к> ?! Пае
киро гунаҳкор меҳисобем ..?


Ба пиндори ман, барои ин ҳама роҳбарияти ҷумҳурй, псш
аз ҳама Раиси Ҷумҳур Р. Набисв муҷрим аст!!


Чаро? Аввал. мувофиқи Констигуция бо нешнн^оди Раиси
Ҷумҳур ҳукумати ҷумҳурй гашкнл меёбад ва бо таклнфн ӯ
сессиям Шӯрои Олӣ онро барҳам меди^ад. Ӯ сардори Давлат,
Ҳокимняти олии иҷроия па амрди.ҷанда, воситаи ягона ва асосии
банизомова ра н да и ҳаёти мардуми чум.дурй мебошал. Алалхусус,
дар он даврл сессиям чаҳордаҳум ба ӯ xj кѵ наколати
идоракунии Прсзидснтиро дода буд. Ва Раиси Чумхур дорои
ҳуқуқу впколате буд, ки роҳбарияти ВКД, КАМ, адлия,
Кумитаи садою симои "мардумй"-и чум.ҳурӣ ва дигар вазироне,
ки ба ӯ итоат намекарданду ба вазифам давлатй ва х.члқи худ
садоқат надоштанд, бе истифодаи ибораҳои "омӯхта бннсм",
"реакция мешавад", "маслиҳат карда бином" мустақилона, бе
розигии Рассат ва сессиям Шӯрон Один чумҳурй аз вазифа
сабукдӯш намуда, шахсоне, ки ба ӯ ва халқи ҷум.ҷурӣ сидқлн
садоқат доранд, таънн намояд.


Амалисти "Наҷоти Ватаи"-ро фавран ^атъ намуда, супориш
оиди ба ҷавобгарин ҷиноятй кашидани роҳбарони онро биди\лд.
Масъалан цатъ намудани амалисти аҳзоби сиссй ва ҳаракагхои
мардумнро, ки ба муқобнли қинунҳои ҷумҳурй амал мсмамоянд,
ба воситаи Вазорати адлияи ҷумҳурӣ, Додситони Ку.іли ҷум-
Ҳурй дар назди Суди Олни чум.ҳурй гузорад. ба рю.баропи
мамлакатҳои ҳамсоя муроҷиат намияд, аз онҳо маслиҳзту ёрни
амалй бипурсад, чунки давлати коистигуциоий зори хагар
аст!!...


Дуюм. Агар мехост ки чун ҳамсша "корро бо дастн днгарон
анҷом диҳад", тавре ки мсгӯянд, "обро лой карда, моҳй гираид"
бо хоҳишп оппозиция (А. Искандарои) нигоҳ макарда, бо
фармони Раиси Ҷумҳур метавонисі сессиям Шурой Олиро дар


51
1


яке аз шалру нохини вплоипі Лснтюбод ё чум>;урии бародаріт
Узбекистан даъват иамояд, ки сиди ян масьала борҳо Делу-
т:т,ои Шурой Олй на шахсан камина ба у се маротиба барқня
ва мактуб бо имзод деиутатҳон Ғ11ӯрои Олй фиристода, тавас-
сути ранен ҷ.1,ш.ияти "Ҳамдилои", депутата Шурой Олй
Ғайбуллоҷон Орифов муроҷиат карда будам. Даман ин масьа-
лахои норавшап ҳаллу фасли худро бо тезй меёфт. чамъняі
рӯ ба маҷрои мӯътаднл меииҳод іѵіікн куллн зиёди дену-
іат.^ои Шӯрои Олӣ ҷоннбдори Ранен Ҷумҳур буданду ҳлстзцд


Сеюм. Аҳидан худро нисбати рафторҳои нопоки Раёсати
Шӯрои Олй, иҷрокуиандаи вазифзи Раиси Шӯрои Олй А. Ис-
' кандаров, баъзе вазнрои бе тарсу воҳнма равшан менамуд вз
масъалаи истеъфом он.уоро мстузошт. Итминони комил дорам
аксарияти депутатҳои Шӯрои Олӣ тарафдори Ҳокимияти ҳйвунй
вз Раиси Ҷумҳур ҳастана. Чаро аз им ҷонмбдорихои мусоид
нстифода набурд? Чаро додаю доішета А. Искдндаролро па ива
та дастгирй намуд? Ё илми гапбе. қуввае буд. кн ӯро пахш
карда намегузошт, ки хукуку ваколатҳои қонунии худро истн-
фода борад?!


Чорум. Боре ба воентан сэдо ва енмо фикру ащиэи
шах си и худро ба таври акйҚу раяшан ба халқ нброз надошт.
Ҳарчанд зиёда аз 58 фоизи мардум ба тарафдориаш раьіі
дода буданду эхтиромаш мекардавд, барон ҳадлу фасли
масьалаҳое, кн куввахон мухолиф намегузоштандаш бахр;
иҷрон вазифааш камар банд ад, муроҷиат накард, ёрвю
даслгнрй напурсид, аз нмкониятхои мавҷуда истифода пабурд.
Агарчи мзрдуми ҷумхурй барон дастгирии ӯ ҳазорҳо махтубу
баркияҳо мефиристонданд, иззату эутнромаш мекарданд ва
омода буданд, к и ба \рн ҳимояи ӯ бархезапд, Шоҳиди он
будам, ки ранен кумиҷрояи шаҳрн Хучанд Абдуғанй Абдул-
лоҷонов ва раиси кумнҷроияи вилояти Леюшобод Нӯра
Шокнров ба Ра йен Ҷумҳур сим зада гуфтанд: ду миллион
мардумм и ил оят тайёр аст ба днфон Шумо бархезал, бигуед,
цк кор кунем?! Афсӯс, аз Раиси Чум^ур садое набаромаду
дар хоби гарони замзамашавандн абёти Муҳаммад Иқболи
Лоҳурй монда буд.


Панҷум. Дар бораи таьсиси Артиши милли дар давоми зиёда
аз 11 у .ч мох, дастгоҳи Ранен Чумҳур. Девон и Вазирон коре
накард, к,адаме ба пеш нагузошт. Ҳамеша "меомухт", "фиг р
карда медид”, "масли.ѵіт мекард" аз "реакция" метарсиду дар
охі! р кореро ба сомон намерасонд. Агарчи баіхп» таьсисн Арти ши
ми.'ілии чум,\урй аз буҷаи давлат .маблаги чашмрас чудо шуда.
бо қарори сессиям Шӯрои Олй Вазорати мудофиаи ҷумҳурм


52
таксис сфта буд. Шахсони маіъули хӯрзндагонп маош^ои калон
дар курсиҳо шипаста будаид.


М\таассифона. ба пасе пушида иабуд, ки оппозиция аз рӯзи
рввали ба сари қудрат омадаші Р. Набиев ба таври расмй изҳор
нам уд, ки ба локпмшіти ӯ на ҳамкорп, баль и цанг эълон
дорад...


Чѵнончи. дар вғозй гирди.^дмойие. КИ ҳанӯз 12 январи соли
1092 пас аз 40 рӯзп кори Ранен Ҷумцур дар майдойи
SOO-с.'лаінм Моід'рап чонтахі гз гарафи >;нҷ нбшнҳои
мардумии наҳзати истому демократ, "Растохез", "Л,л,ли Бадах-
п "Носири Хисрав" баргузор гардида буд, танҳо қа^ру гдз.чо
щисбатм суокимнитн Раиса Ҷумҳур аз баландгуякуо садо медод;
"Аз рӯзн интнхоби Раиса Ҷумҳур Р. Набиев то >,ол якуним
мох еппарй шудаает, вале шиддати бӯҳронн иқтисодй, сиёсн
«а фарҳангие, ки Тоҷикистонро фаро гирифтааст, паст наме-
рвдвад. Бинор ин. нерӯҳои "демократа" бо ҳукумати ӯ ҳеҷ юх
хам корн нахоҳад кард..."


Агар нн рафтори ошюзиэдая моҳнятан аз рӯзи а в вал баҳонап
сари цанг надошта бошэд, пас чй гуща ва аз рун кадом и
таҷрира, адлу ннсоф метавоя Раиси Ҷумҳурро гунаҳкор
ібид, ки дар давоми як мох, чумҳуриро аз бӯҳрони иқтисодй.
сисей на фарҳангн набаровардааст?


Дар қаламрави Иттиуоли Давлаг^ои муетақил кадом да плат
шиддати бӯҳрони ИҚТИСОДЙ, снссй на фарҳамгиишро дар як
мох—ду моҳ паст карда та нон нс і ’’ Ҳатто дар Федерациям
Руси я, ҷумҳуриҳои бародарии Украина, Белоруссия, Қазокис-
гону > <6ck.ii mu. ки шаромтн иқтпсолиошон ннсбатан таракқй
кар имрӯз ицтисодшиносонн давдатҳои иеш^адамп


машуури ду и е мушовирони онҳоннд, чуиин равишн нек ба
чашм намерасад.


Млгпр ин хабар бар он ыаходаі на медод, мѵхолпфнни дар
инти хобот бохта дар давуп ҷи он аст, к и бо роли аӯроварй
сари қудрат биёяд. Душман нақша мекашид, тайёріі медиа,
мнени а;ц .. ... нум.\,ури таіамя^отѵ таргибот мебурд, силоҳу
Y .атп ҷшмонӣ ҷлмъ менамуд. мо чун иешг.іра гофилу
оехабар "меомӯхтему" "дида" ."■ніі-.і’л ѵ.'м' 1


Шашум. Мавқен асосЯ ва ҳалкунандаро ҳзнгоми ҳадлу
фасли масъалаҳои давлатй маслиҳатчнёни зернпардлгии ӯ ме-
бозмданд, к и нн табоҳкоршт Султои Муҳаммадп Хоразмшоҳро
иа ёд меовард!!


Ии барои нодуруст ҳаллу фасл намудани баъзе масьалахо
мусопдат мекарду эътиборашро паст мезад. Барои ИсботИ фнкр
овардаші ҳодисае кофисг.
Рӯзс дар утоҳи кориам будам, ки Р. Набиев сим зада
гуфтанд: "Ба вазифаи ранен кумиҷроияи шӯрои депутатҳои
халқи шаҳри Душанбе Ғафурҷон Юсуфов — ранен кумиҷроиян
шахри Қӯргонтсппаро тавсия карда нстодаем, мешавад-мй"?


Дар чавоб гуфтам: "Раҳмон Набиевнч, Ғафурҷон Юсуфовро
аз давраи интихибот мешиносам. дар он давра бисёр ҷасурона
на садоқлгмандона барон Шумо кор кард ва овози хуб ҳам
шрифт. Бинобар им. мукобил пестам. Вале агар ақидан маро
фаҳмндан хоҳед, чунин аст: Ғафурҷон Юсуфов шаҳри Душан-
беро намедонад, депутатҳоя шзҳриро намешиносад. Хуб мешуд,
шар ба вазифаи ранен кумнҷроиян шаҳри Душанбе Президент
концерни роҳ Абдуҳаким Ҳалимовро пешнпҳод мекардед, ки
Он кас ҳар кӯчаву паскӯча, ҳар корхонаю муассиса ва
депутатҳои Душанбешаҳрро хуб медонад. Ва метавонад шаҳрро
ба низом дарораду обод намояд. Шаҳрвандон ӯро мешнносанд
ва оҳтиромаш мекунанд. Ғафурҷон Юсуфовро сардори умурп
корҳон Девони Вазирон таънн кунед, чунки ӯ ташаббускорп
хуб аст"


Нисбати фикру ақидам мэн чизе нагуфта, изҳор намуданд:
"Ҳозир Назрулло Дӯстов бо Гафурҷон Юсуфов назди Шумо
мераванд, дар сессиям Шӯрои шлҳрй Ғафурҷон Юсуфовро
пешниҳод намоед". Дарк кардам, ки аҳидаи камина қабул
наглрдид, масъала канҳо ҳаллу фасли худро ёфта будласт.


Баъд аз якчанд дақиқа Назрулло Дӯстов ва Ғлфурҷон
Юсуфов ба наздам омаданд, ба сессиям Шӯрои шаҳрп. ки дар
толорн бинои Госплан мегузаштааст, рафтем. Вале шуморли
лозимаи депутатҳо ҷамъ наомаданд, кори сессиям Шурой шахрй
огоз нагардида, ба рӯзн дигар гузаронда шуд. Аксарняти
депутлтҳо дидапд, ки ба вазифаи ранси комнҷроияи шаҳри
Душанбе Ғафурҷон Юсуфовро овардаем.


Рӯзн дигар аз рун шартнома сессиям Шӯрон ша\р дар'
толорн Шурой ОлГі бояд баргузор мегардид. Пеш аз огози
сессия Назрулло Дӯстон ба наздн ман омада гуфт; "Раис дигар
шуд".


Суханашро нафаҳмида лурсон шудам: "Кадом раис?"


Бо заҳрханда гуфт: "Ба ман бад-бад нанигар. Саҳарӣ Раҳмон
Набиев маро даъват карда гуфтанд: "Ба. вазифаи раиси ко-
мнҷроияи Душанбеша>ір Мирзотемур Мирзоевро пешниҳод на-
моед". Чй хел? Охир, ману Шумо Гафурҷон Юсуфовро барон
тас.іші ба сессияи Шурой шаҳрй оварда будем, депутатҳо уро
дплланд Обруву эҳтироми Ғафурҷон ва мо дар назди депутат.', о
ва комиҷроияи Душанбешаҳр чП мешавад?!


54
Охпр- дар Қӯрғоитспла • іа медонэнд, ки Ғафурҷон бояд


рапс» комичроияи шаҳр шавад?! Ба Ғафурҷон чй хел ҷавоб
щедиҳсд?!


Аз саволҳои пур аз хашму газабам Назруяло Дӯсгов ба ман
цигарнста гуфт: "Чӣ маро ия қадар истинтоқ карда истодасд,
33 Раиси Ҷумҳур пурсед, на аз ман...!!"


Ҳафтум. Дар охнр, ба худоса омадам, ки Рапсн Ҷумҳур
jap сиёсати имрӯза. 'снёсатн бозсозию дсмократГГ' т-айёр яабу-
дааст, ва^то ки ҷумҳуриро бадбахтй фаро шрифт, оиди ҳалли
ягон масъалаи ба миён омада қудрату ғайрати мустақилона
қабул намудани ин ва е ом ҳлдпома накард. Худро аз даст
дода пивдошт, ки насими форзме хоҳад вазиду чангу ғуборро
хоҳад рабуд, вале куҷо донанд ,\оли МО сабукборони соҳилҳо!!"
дз ҳамд ҷонкоҳ он будд, ки на гу зенит каси ди rap ҷавобгариро
ба д\ I!!іI худ бширал> барон, каллу фасли масъалаҳои ба much
омада чораҳои к anal андешад, ки ҷумҳурин мо ба майдони
■ рбу зарби силоҳбадастон табдил наёбад. Охнр, шоҳидонн
зисде дорам, кн чуиин таклиф.чо хлм нешииҳод карда будем!...


Боре ман ва 1 Іазрулло Дӯстов аз Раҳмон Иабиев хо^иш
клода будем, к и дар муддатн 10 рӯз ба ягон давлати хормца
сафар намомнд ё бемор шананду морс бо оппозиция гузоранд,
кн ҳама чааобгармро ба гардам мсгирему бо он:*;о ҳисобамонро
баробар мекунем... Афсӯс, он кас бо мо розй нашуданд...


Ҳаштум. Боял ицрор шуд, ки сарварони гузаштаю кунушш
Тоҷикистон плми сиссат ва спё< ітмадории гузаш ідгонамонро аз
касе наомӯхтаанд ва асарн Инзомулмулк "Сиёсатнома”-ро, ки
солҳои 1091—92 ба забоин тоники таълиф ёфтаасту дар
Франция (1893) ьа дар Эрон (1932) ба та бъ раепда, ба забойкой
фаронсавй, олмонй, англиси ва руей тарҷума шудласт, касе аз
Оннамедонад ва мутолиа ҳам накардааст. Агарчи "Снёсат-
нома” дар сиёсати давлатдорй яке аз нахустин асарҳоест, ки
ба забоин тоҷпкй таълиф шудааст,


Дар "Сиёсатнома" роҷеъ ба кншвардоуӣ, ахлоқ, рафтору
кнрлор, му ом илаву мупосибат, тарзи ҳаллу фасли масъалаҳои
давлату давлатдорй, ҷасурию нотарсин сиёсатмадорон, аз вазъ-
иятҳои ба миёномада бс ягон осеб баровардани халқу давлат,
сиёсату раёсати амирону вазирон, дабирон, надимон, қозиҳо,
хизматгорои, посбонон ва дигар табақоти аҳолӣ, таъмину нигоҳ
дощт.л. и лашкар, хазииаи давлат ва гайра бисер фикрқои ҷолиб
баён ёфтаанд.


Дар "Снёсатпома" мунюҳидаҳои муаллиф, ки дар давомн 24
с°лп влзириаш аз одобу ахлоқ ва салтандту сиёсати
ҲУкумлтдорон ҳосил карда буд, ҷамъбаст гардидааст. Муал.іиф


55
дар оромиву осоиштагии мамлакат ҳиммат, адолат, мулоҳпза,
ростӣ, ҷасурӣ. илмдӯстй, бурдборн, раиятпарвариро рукіцои
асосй донистааст. Дар сари давлат бояд донишмандони сиссат-
мадоре бошанд, ки зинаҳсш гуногуни ҳаётро тай намудаанд ва
он навъи давлатдориро бипазнранд, ки аз санҷиши рӯзгорон
гузашта бошад.


Аз "н рӯй, сиссатмадорони Тоҷикистон ба вазъиятн ба
омада баҳоп ҷиддӣ дода натавонистанд, аз ҳудуди сиёсати
иҷбории иқтисодӣ берун набаромаданд, ба қувваи чандинсолан
фундаментализми исломй, ки дар ҳамаи шаҳру ноҳияҳон
ҷумҳурй реша даврнду бнтавонист, ки ба ҳизбу ҳаракатуоц
"демократа"-ю "мардумй" бипайвандад, бисёр ҳам бемасьудня-
тонаву холабеғамона нигаристанд, дурро надиданд, таҳлллн
оянда-. Тоҷикпстонро надоштанд, бо сарварони давлатҳои
ҳамсоя — Раиси Ҷумҳурии > збекистон Ислом Каримов, Ранен
Ҷумҳурни Қазоқисгон Нурсултон Назарбоев ва дигарон оиди
масъалаҳои лозима машнарат нагузарониданд, сиёоати худро
муайян накарданд. Ҳол он кн балои ба сарн мардуми тоҷнк
омада нақшаи хсло чуқуру таҳтопй дошт, ки агар давлати
тоҷ!4Конро зери даст менамуданд, рӯзн дигар гтанҷа ба давлатҳоп
Осиён Марказй, баъд ба Федеранняп Русия, Украинаву Бсларус
ва дигар ҷумҳуриҳо мезаданд.


Ва имрӯз дар хар шаҳру ноҳияҳои давлатҳои Осиёи Марказй
фундаментализми исломй чун аҷириқ реша давондаасту лз
хориҷа дастур ва кӯмакҳон моддиву маънавӣ ва сиёсии хуб
мегиранд. Ин сиёсатмадорони давлатхои Осиёи Марказиро ва-
зифадор месозад, кн ҳарчй тезтар снёсати ягонан мубориза ба
муқобили фундаментализмро ихтироъ намоянду пеш баранд.
Фундаментализм дар Тоҷикистон тавлид иаёфтааст Бисёр
давлатҳои исломӣ ва ғайриисломй барои амалй гардидани
мақсадҳои ғаразноки худ ба фупдаметализм (ваҳҳобия) чун
модар шир медиҳанду навозишаш менамоянд,..


Аз ҷумла бино бар нттилои ҳафтаномаи "Тоҷикистои",
(05.XI.1993 с., № 36(65) дар оғози соли 1993 рӯзномаи
Шӯрои Вазирони Ҷумҳуршг Тоҷикистон "Ҷумҳурият" ба
рӯзномаи "Новое время" такя намуда, хабареро интпшор
гардонд, ки гуё танҳо Ҷумҳурии исломии Эрон барои ғалабаи
гирдиҳамомадагони майдони "Шаҳидон" ва эт.лон намудаии
давлати исломип Тоҷикистон 3 миллиард доллар сарф наму-
дааст.


— Дар ҳафтаномаи ҷамъиятию сиёсй, фарҳангӣ ва иҷтимоню
йқтисодин "Тоҷикистон" № 38(67) аз 26.М.1993 ахборе ба табі=
расидааст, ки сарбозони хуношоми "Наҷоти Ватан", ки ҳазорҳо


56
бегумохон б о дасти онҳо ваҳшиёна ба қатл расочда, шудаанд
ісумаки гіѵлй на машнаратиро аз ҷониби сафорати Ҷумҳурни
исломии Эрон дар Душанбе мегирифтанд;


фақат аз 23-юми октябр то 4-уми ноябри соли 1992
сарбозони "Наҷоти Ватан" тахти сарфармондеҳии:


— Мулло Муҳаммадрасул Саломов, соли таваллудаш 1942,
зодаи НОҲИЯИ Ғарм, миллаташ тоҷик, оиладор, дар деҳан
"Октябри Кабир"— и ноҳияи Ҷилликӯл мезист;


— раиси "Наҷоти Ватан”— и ноҳиян Қубодпён, муовинп
раиси Ҳизби демократ Тоҷикистон Тоҳир Абдуратторов,
миллаташ тоҷик, оиладор;


— муовнни раиси уізби наҳзати исломи Тоҷикистон мулло
Алибек Сатторов, миллаташ тоҷик, оиладор, дар нориям
Қубодисн 68 нафари бегуноҳу бссилоҳ, ҳатто аз як ошіа 13
нафар — аз тифли ширмаки яксола то пири барҷомонда,
маҷрӯҳи гурӯҳи якум — Холмурод Мирзоалиеви якдастаро ба
қатл расой ида нд...


Дар айни замен, мулло Муҳаммадрасул Саломов ба хайати
"ҳукума о гурезак Тоҷикистон" томил мебошад. Мувофиқи
маълумотхои мавҷуда ба ҷои кори Муҳаммадҷон вазифан
вазири дифоъро бар ӯ\да лорад. Гурӯҳи М. Саломов иборат аз
ҳазор нафар дар наздикии шаҳри Толиқон — як навъ маркази
маъмурии "ҳукумати гуреза"— мавқеъ гирифтааст.


Аз сӯҳба t и ҳамнишинони мулло Муҳаммадрасул муайян
гардид, ки хулҳу одаташ хело мураккаб будааст. Ӯ айер.
худписанд, дағал, дамдузд, нобовар, муфхӯр ва мутаассиб
будааст;


— ҳангоми муборизаҳои шадид, аз кисаҳои зархаридони
хориҷпи ҳалокгардида ҳуҷҷатҳон зерин ёфт мешуд, чанде аз
онҳоро ба таваҷҷӯҳи хонандаи гиромй пешкаш менамоям:


— корти шахски "Ғозн сбой", тавре, ки зархаридонро дар
гамом и дунё чунин ном мебаранд, Ии Сайд Гул Набй,— аъзри
"Қувваҳои муҷоҳиднн". (Шиори зери мӯҳр чунин маъно дорад:
ягонагй; мубориза, интизом);


— корти шахсии дигаре зерп разами 800, ки ба Му-
^аммадтоҳир валади Са идабду размен, зодаи ВАБК, аъзои
созмони Муҷоҳидони Тоҷикистон дар Афғонистон тааллуқ
ДОрад;


—"Қисмҳои зҳтиётии Аррамих"; муассисаи Амрикою Япо-
нія, лицензиям рақами 194, дорандааш Абдулазиз Саид
Мухаммад Аррамих. Чубаііл; кѵчаи Амир Мухаммад, Телефон:
361-4952. Факс: 361492. Шоҳи гарии Арабистони Сауди. Сана
*5. 11, 14, 13.


57
1


Аълоҳазрат консулн шоҳигарни Арабнстони саѵ.тй дар По
кистон. Ассалому алайкум, бцсмнллоҳир раҳмодатр раҳим.


Иҷозат фармосд ба Шумо барон ба шӯъбаи нсломободни
намояидагии умумпҷаҳонй возтузор кардани иҷозатиомаи ра-
зами 0871 барон гузаромиданп чорабинии зарурӣ оиди додл >.
нҷоза тномаҳои махсус таҳти разами 92 (М (Д (Айн) 23456 аз
10. 11. 1413 бо нишон додани "мақсад-хизматӣ" изҳори мнц.
натдорӣ намоям. Мо ҳамчунин ба ыӯъба ҳчкуқ додем щ
иҷозатноман таҳти рақами 92 (М (Д (Айн) 23456 аз 10. Ц.
1413-ро бо нишон додапи "ихтисос — ронанда" ДИҲад. Шм.
ҳуқуқ дорад ҳуҷҷагҳои намояндагиро, кн барон гузарондами
чорабинмҳом додани иҷозатнома зарур аст, имзо камояд. Аз
Шумо барои ҳамкорӣ миннатдорсм".


Абдулазиз Саид Аррамнх.


Қисмҳои эҳтмстин Аррамих:


— шоҳигарии Арабистони Саудй. Вазорати корҳои хорнҷй.
Щӯъбаи намояндагин ша>,р. 32 (111-23428).


Корти назоратии иҷозатномли хизматй дар намояндагнп
Шохнгарии Арабнстонн Саудй дар И слом обод.


Разами 92 (М (Д (Айн) 23 456. аз 10. 11. 1413.


Тарафи талабгор: Абдулазиз Саид Мухаммад.


Талабгор: Аррамих Ал Қустаннй;


— мошини боркаши рақами Л-194—"Форсб", кн ба он
лавозимотн ҷаигй барон дастго.у\оп БМ-1 ва хай.млуз, грана-
томёт, 400 снаряд барон БМ-1 ва 1600 тирҳои РПК ва 30
хайма бор карда шудааст.


Мошини боркашони тамгаи "Мерседес-1620", разами дапла-
тиаш Л-311 "Бадахшон", ки ба он 500 снаряд барои БМ-1,
1600 тир барои РПГ ва тӯпи 75 миллиметра, дастго.уі БМ-12,


30 хайма, 3 тӯпи 75 миллиметра, 5 радиостанциям "Уокп-то? п"
бор карда шудааст. Машина ба Шо>, Мустафо тааллуқ дорад.


Мошини боркаши "Мерседес-1620", рацами давлатиаш Л-2369 <
"Кобул", ронандааш Қосим, ки ба он 485 снаряди БМ-1 ва
1200 тири РПГ, 6 қуттй Қуръон бор карда шудааст. Автома-
шина ба Фаррух аз Қундуз гааллуқ дорад. (Навиштаҷот хнра
аст).


Автомашинам Гулмаҳмад ва боз як мошин азони Каримдод.
ки ба он 580 снаряди РПГ ва тупи 75 миллиметра 1000 дона I
бор карда шуддааст. (Навиштаҷот хира аст).


Автомашинам рақами давлатиаш Л-6968 Кобул". ронандзm
Ҳоҷӣ Муҳаммад ва боз як мошин азони Имоми Соҳиб аз
Қундуз, ки 1200 снаряди РПГ, 500-то азони БМ-1, 2 тупи 75


58




миллиметра, 5 РПГ ва 10 механизми таркандаи солтдор бор
карда шудааст;


Ин ҳуҷҷат аз он шаҳодзт медиҳад. кн ба ихтиёри
муҷоҳидони тоҷикн он сӯи сарҳад лавозимот кай ва аз куҷо
оварда мешавад.


—"Ба устоди азизу мӯҳтарам... Ба номи Худованди бахшан-
даю меҳрубон. Саидҷамолиддин валади Сандбекхом яке аз
бародарони гурезаҳон тоҷикаст, ки барон таълим ва тарбияп
аъзони ҳизби наҳзатн целой масъул аст ва ҳлмроҳи вай боз
4 гурезаи тоҷик: Ҳамидулло. Абдулҳоким, Абдураҳмон ва
Мунаввархон бо мақсади ҳалли проблемами худ ба ҳузури
Ҷанобл Олӣ фиристода мешават. Онҳо умедворанд аз тарафи
одимн хирадманд қабул ва аз сӯҳбатн ӯ баҳраманд мешаванд.


Ба ҳамин тариқ, дар ин бора хабар дода гуфтан мумкин
аст, ки проблемам онҳо ба таваҷҷӯҳ арзандаанд";


Бо эҳтироми беандоза
Қорй Раҳматулло,
волии внлояти Қундуз.


— Ҷамъияти исломии Афганистан. Минтаҳаи Ҷанубу Ғар-
бй. Ба Аъло^азрат, муборизи ҷасуру далер зидди кофнрон,
роҳбари наҳзати инқилоби исломии халҳи баланлҳиммати
Тоҷикистон.


Асгалому алайкум ва раҳматулло ва баракоту! Мӯҳтарамо,
дар навбати а в вал ба шумо саломатй ва умри дароз ва
мувлффақиятҳо шахсан ба Шумо ва тамоми аъзоёни "ҷиҳод"
аа маданнят, кн шуморо барои кори дар замини Тоҷикистон
ба амал овардаші васиятҳои худованди бузург муттаҳид кар-
дааст. Дар вақти 5 вақт намози худ мо аз худованд барои
шумо ва ҷанговарони шумо саломативу барор мехоҳем. Дар
саҳнаи имтиҳони садоқат ба мазҳаб суханони шумо, ки мпели
офтоб коинотро равшан мекунад, ба Тоҷикистон вз давлатҳои
исломии собиқ нурҳои дини муқаддасро равона мекунад ва
онҳоро мувофиҳи оятҳои Қуръони маҷид тағйир меДиҳад. Баъд
аз ин ҳама ме.хостам ба маълумоти шумо расонам:


Мӯҳтарамо, хуршед новобаста аз шуур вуҷуд дорад. Инро
ба инобат шрифта, ман мухтасар дар боран мавқеи роҳбарони
"ҷиҳод" ва вузарои Давлати исломии Афганистан нисбати
ҲУҚУҚ ва масъулиятҳои шумо, бародарони муҷоҳид ва фи-
рорисн навиштаам. Ин нзвнштаро ман ба Саидҷамолиддин
валади Саидбск додам. Умедворам он ба дасти шумо расид
ва шумо фаҳмидед, ки ҳумйндонҳои шӯҳратманди "ҷиҳод"
имкон надоранд аз тарафи псшвоён зуд қабул карда шаванд.


59
Шах сан млн гаврс, ки ба муло^отн онҳо мушарраф шудам,
мпқдори муайяни пул на китоб.уон лини дастрас кардам А .
ин рӯ, чуыин меҳисобам, ки барон ҳалли заруратҳон інумо
намоиндл.ҳоп худро бд давллтҳоп арабӣ ва Арабистони Саудй
фпристам. Албатта, шу.мо хубир мсдонед, кн злхираҳии
моддӣ, аз он ҷумла яроқ маҳаки асосии пирӯзии ҷн^од"
ба унсоб мсравад. Аз тарафи худ ба самі.и шумо мерасонам,
ки тайсрам дорой ва ҳастн худро барон ншгирок дар
Пнқнлоби исломпи ш\мо мсбахшам ва нишондодҳон шуморо
интизарам.


Қорн Л\м.1лчоп Файзӣ Щаҷҷоргн


— Ба номи худовандн бахшандан ме\рубон! Ҳнзби исломнп
Афгоиисгон. Ба бародари азиз, қумондон, муҷоҳид, Са-
идҳамилулдо, муог.нни роҳбари ҷиҳоли внлоятп Қуидуз. Худо
шуморо дар паноҳаш нмгоҳ дорад, ассалому алайкум!


Муҷоҳидонн тоҷпкпстопй Абдурауфхон ва Ҳамндуллохонро
ба шумо шинос па ба нхтиёратон района мекунем.


Умедворем ба онҳо бароп иҷрои мақсздҳои дар пеш
гузоштаашон кӯмак мекунед.


Муҳаидис Ваҳидулло Сабоум,
рапси хизчати бехтарй.


Ҳизби мелом ИИ ЛфГОИИСн'Н


Аз ин на дпгар ҳуҷҷат^ои расмии кишварҳои хориҷӣ
бармсояд, ки он>;о ба дастаҳои хуношоми экстремизма вауҳобй,
"демократ'-ҳои мансабталаб хаматарафа кӯмакн моддию маъ-
навй мсрасонилаанд.


Чунин далонли ба ласт омада дар таърнхи ҷумҳурии
соҳибистиқлолу рӯзнодндаи Тоҷикистои, ки кулли мардӯмаш
алҳамдулиллоҳ мӯъмнну мусулмону ҳанафимаз^аб аст, бешу-
морлнд..


Оё ин поймол намудани қсшуни башар, тачовуз ба ҳуҳуқу
манфиатҳон иисоы, шарик гардидан ба корҳои дохилии дигар
давлати соҳибистикуюл нсст?!


Пас ин чй гуна мусулмоий аст, амали он аз рӯйи кадо 1
сураи Қуърони маҷид, осту уадиси ҳазрати Муҳаммади мустафо
салллллоҳуділайхи ва саллам агт, кн мисни мӯъмину мусулмон
фитна андохта, ба як гурӯҳ мус) чмон маблағ биднҳиву ба\р*і
резокидани хуни багайри. ҳаққи мӯъмяну мусулмони дигар
раҳнамун созӣ?!


Пас чй гуна бар чор тараф налвала карда гӣши фалакро
кар сохтасм, ки мо ба тоҷйкистониён бародарони ҳамдину
ҳамхун, ҳаммазҳабу ҳамзабон ва гӯшту нохунсм!


60
Магар ботику зоҳири плане сиёсзтмадоронн ҷум^уриҳои
«сломии ба мо бародари хлмлуму .^амиажод мухолифи хамдигзр
нсст?! Охир, имон худ нқрор онардан ба забону бовар на му дани
кл.тб аст! Пас. ҳукман шарафи имоноварии и сломи ро натанҳо
донистли, балки ба ҳар зарротп тору пули он садоқатмандона
лиал намудан на инсони хамксшу хлпнажоди худро эҳтиром
дсштаи баҳри осудагияш камар бастан пмомдорни исломист.


Охир, алҳамдулиллоҳ, ҳар нафари моро рузи киёмат, рӯзн
хіісоб. рӯзи ҷазо. рӯзи ҳашр дар иеш аст, Бесабаб нест, ки
дар ҳадисн 26 пешвон уммат хазрати Мухаммади мустафо
омадзпст: Инсони ли яизуруллоҳу илайҳнмо явмал қиёмати
котиурраҳими ва ҷоруссувъи. Явне, ду навъ мзрдумро худо-
вандн таоло рӯзи ҳнсмат ба назарн раҳмат нахоҳад гирифт:
яке ол, ки аз хсшоваидон ва назднконлш ҳатьи алоқа намояд.
Дцтар он, ки хуқуқп .пчояро рноят паку над...


Вале ба ии ҳама назъияти ба миён омада Раиси Ҷу.мҳур
Раҳмон Набиев ва днтар сарварони Тоҷикистонро гунаҳкор
ҳнсобидан норавост, чунки дар даиран зиёда аз ҳафтод сол ҳсҷ
іщ роҳбарони ҷумҳурин мо ва дигар ҷумҳуриҳои собпқ
Иттифоқ нл тлихо масьалаи сиесй, ҳатто масьалан хардтарини
иқтисодию фарҳангиро мустақилона ҳаллу фасл наклрда буданд,
ба ҷоп онхо қзрорҳоро дигарон қабулу иҷро мскарданд...


Дар даврае, ки вазифая Котиби аввали Кушай Марказии
Ҳйзби Коммуниста Тоҷихистойро Ра.умон Набнев ба дӯши худ
дошт, баҳри ҳимояи мустақилияти ҷумҳурй, ҲИМОЯИ ҳуқуқу
манфнатҳон мардумн Тоҷикистон, тараққиёти хоҷагии халқи
он бар хилофи фармону қарорҳои марказ коркой зиёде ба
апҷом расонд.


Саъю ҳаракат. глпрлту кӯпшш, таҷрибаю дониш ва маҳорати
худро дар роҳн гул-гулшукуфии иқтисодиёт, илму маданият,
иекӯаҳволии моддию маънавии мардуми ҷумҳурӣ сарф намуду
ҷумҳурй хело бз леш рафт. Баҳри сиёсати ҷо ба ҷо гузории
қадрчоро ,:ар ҷумҳурй мустақилоиа ҳаллу фасл намудан чораҳо
аидешид


Вале роҳбарияти собнқ СССР Горбачёву Лигачёв барон аз
хатти каши да и онҳо қадами беҷо гузоштанаш бо дастгирии
баъзе нохалафону ҳаромпочакон гурзи оҳанинро ба сари ӯ
кӯбид, бо тӯҳмату бӯҳтон аз сари қудрат дураш сохтанд...


Аз тарафи дигар, сиёсати зиёда аз 70-солаи собиҳ СССР
мардумро ба ростию ростқавлй, бародарй ва баробарй дар назди
ҷомеа, хайрхоҳй, мадади ҳамдигар, бурдборй, ҷазон золим,
ластгирни роҳмондагону ятимон, аз нафси худ инсоф додан,
Раиҷн мпрдумон каш план, забону лафз пок доштан аз дурӯг.


61
ішсблти лушманон хам боистй Go илтифот ва меҳрубонӣ рафтор
карл ва гай ра ҳидоят мскард.


Ҳгҷ гоҳ касс пар фикри он набуд, ки рӯзс мерасаду тоҷик
ба • . 'оои.іа тоҷик. мусулмон ба муҳобили мусулмон сило.ҳ
мсгорал ва mi сахтню бадбахтн ба сари Р. Набиеву дигарон
мсояд. -.


ИКДОМИ СОНИЮ НАНГИНИ МУХОЛИФИН


Тар ам, ки чан бичираму гам бепадар шаваа.


Им тиф.ми позпирварм чан дарбадар шаиад.


Афсѵс, і.и чунин камбуднҳои объсктлвонаю субъективона,
валсю чарохо бсохиранд, ки им ҳама боиси муташанниҷ
гардидани вазыіяти ҷумҳурй ва руз ба рӯз миёни мардум паст
шуданп обрую эҳтиромн роҳбариити ҷумҳурй гардид. Онро
пдсологҳои хориҷию дохилии мухолифин таҳлил намуда, аз
рӯи мушоҳида ва баъзе асноду рақамҳои дақиқ ба хулосае
омаданд, ки барон таъмини галабаи мутлақ ба марҳнлаи дуюмн
муборизаи сиссй иқдом намоянд.


Чуиин нақшаро сарваронн оппозиция зери дари пӯшида
хал.іу фасл намуданд. Кормандони махсуси ВКД ва КАМ,
ки вазнфадор буданд аз чунин кақшаҳо хабардор гарданду
сарьзри давлатро гӯшрас намоянд, баҳри пешгирии он чораҳо
андешаид, афсӯс. ки дар хоби гарон буданд. Онҳоро Ҳукумати
"муросои мм.лтп" ча Раёслти Шӯрои Олй ҷонибдорию дастгирӣ
мскарданд Я кг аз нақша^ои талхвашонаи онҳо бо роҳн
террорк сиёсй ба к а гл расонидани Додситони Кулли ҷумхурй,
депутати халқи Ҷ\ мхурин Тоҷикистон Нурулло Ҳувайдуллос-з
буд, чунки мухолифин аз як тараф ӯро шахси кордон, дзр
снёсат обутобёфта, ҳукуқшиносу олими варзида ба дарк
шрифта, хуб мефаҳмид. кп обӯю эҳтироми Нурулло Ҳувай-
дуллоев миёни халқи ҷумҳурй беназир аст ва дар оянда
барои мардуми Тоҷикистон сарвари муносиби яккаву ягона
ва номбардори миллатамон хоҳад гардид.


Аз ин нигоҳ, мебоист, ки пеши роҳи лидеронн худро бо
каҷ^исобихх ноҷзнонмардона тоза мекарданд. Ин қонуни нона-
впштаи наншни снсслт биёр хам кӯҳкаест, ки дар сарнавишти
мардуми мӯъмину мусулмон бадбахтона вуҷуд дорад. Барои
иқдоми чунин амалиёти номардона камар бастанд...


Бо таассуфу дард мегӯям, ки мо дӯстон ба лӯхтакҳокимияти
пур аз дзснсаву фитна бовар намуда, бемасъулиятию хунукна-
зарй зоҳир намудем ва ҳамин гуна чеҳраи тобонн ҷомеаамонро
муфт ба боди фано дола, сад дареғ хӯрдему мехӯрем!


62
Дз тарафи дигар, хавфу ха гари оппозиция аз Нуру лло
Ҳувайдуллоев дар он буд, ки вай ягона шахсе буд, ки қонунро
л-,, гл м-кард, ба муқобнли унсурҳои нспоки оппозиция мубо-
рил.'П ошгинопазир мебурд, ургони додситонпро дар маҷрои
сахеҳ> д у руст ни под медошт на ба Ранен Ҷумҳур то ҳадди
цмкон садоқатмаедойа маслнҳатдои ҳуқуҳию сиёсй медод...


Маршала и гллхкомонаи дигарн оіцо иҷборан ба истсгьфо
гусслонданп Раиси Ҷумҳур Р. Набиев буд. Баъд аз ҳаллу фаслн
масьпл.ш аввал, магъалаи дуввум бе ягон мушкилӣ худ ба худ
х;..л мсгарлпд, чунки Ранен Ҷумҳур миённ замину осмон
juy.'s оақ м- монд. Оиҳо барои амалӣ гардидани масъалаи якум
нл\ша мскашидаицу ҷаллодонро муайян мекарданд, нисбати
мзсъдлаи дуюм муборнзаи идеологиро идома медоданд, то он
к и ҳарий зиёдтар обрӯ ва эдтироми Ранен Ҷумҳурро паст
гзрдонида фикру ақидаи ҷлҳониён ва мардумп ҷумҳуриро
нигбати ӯ сард бисозаид.


Ба зоситаи ширкати садою симоп "мардумй"-н ҷумҳурй,
воситак эхбори умум, бо коллективном меҳматй ва ҷаласаҳо
лар ҷомҳои истпқом;пп кохӯрихо гузаронда, бо гуноҳи иабудаю
содир наркарда Раиси Ҷумҳурро гунадкор дксобида истеъфояшро
к;отеъона таллб мскарданду даст ба таҳқиру таҳдиди ӯ мезаданд.
Ҳарчлнд Шнркати садою симои "мардумй" и ҷумҳурӣ расман
муассисан давлаій ҳнсоб мешуд, кору бораш бар зидди давлат
ва Раиси Ҷумҳур иғвоангезӣ буд. Касе кишаки Мирбобо
Мирраҳимову муовинони нохалафи ӯ Аҳмадшоҳ Комилов,
ДІау-с. іа.ій Ҳаитовро шшгг намегуфт. кору борашон анкабутвор
т' а л Охир инсофдорона бигӯед, ки дар кадом


кишвар ва дар кадом сохти давлатдорй муассисаёро ёфта
мставонед, ки аз ҳисобл ік,у давлат зиидагонй намояду зидди
омуо камари помардона баста бошад?! Аммо дар дастгоҳп
л’ і-гіарронаки мирбобоҳо "об аз таги ях мерафт"!


Мутаассифона, рӯзҳои охир Р. Набиев бисёр дақиқ дарк
кард, ки Қозисти ҷумҳурй ва атрофиёни он — ҳизби наҳзати
нслом, л;изби демократа, ҷумҳурй, ҳаракати мардумии "Расто-
хез", созмони "Лаъли Бадахшон", "Носири Хисрав" хуб мусал-
чау пуркувват, аз нигоҳи моддй таъмпну дар Ҳукумати
м у росой миллӣ" ва Раесати Шӯрои Олй гакягоҳи бисёр тавоно
ёфгд.амд на мацсадѵ мароми т.чртиб додани барномаи якҷоя,
11 > ионе кп борҳо ӯро бовар мекунондаид, сари ҳамкорй карданро
h ілоранл. Ранси Чуму.р бошад, ба ғайр аз коми калону утоқи
Яурҳашамат, телефонной і;атор ва якчанд ҷондоронаш, ки
чотіісатинро танҳо худо медонзд, нерӯи дигаре — на артншн
и-;,п вг, ,,а Вазорати мудофиа надорад. Бисёрии вазорату


63
П ЕЯ {ѲИ д;и ;і.ітГі ба фармону дастурчои ӯ аз паси панҷа
пенигяристанду ба ншорап Қозиёту Ҳукумати "муросои миллй"
мдътл буданд Маысю мароми аксари роҳбарони масьудц
ҷу 1 \I)Гі акиун барояш хсло рлвшан гардада буд... Дар ҳама
зниаҳои давлаі конуи амал пзмскард, ннтмзом коста гардида,
дар вижштҳои Кӯлобу Қӯрғонтсппа, баьзс ноҳияҳои тобс-ъл
ҷум^урй касс кор намскард, хотирн мардум парешому иқтисо-
;л1ст торафт нотавоиу замф мсгардид.


Лз ни рӯ, I . Набисв дар дшш шахи кӯҳ хсштанро овсзон
лида, аз пан он кӯшпд, ки атрофашро ба зудиҳои зуд мустаҳкам
гараон.іду дар ҳукумат такягоҳи тавоно ёбад. Ба слрвазир Акбар
Ммрзоев хоммлан бонарй надошт ва нисбати завқу таваҷҷуҳи
ӯ ба экстремизма ваҳҳобй ва дсмократҳои қалбакй далелҳои
знёде ҷамъ оварда буд.


\:і ҷумла, дар рузҳон огози габадлулоти давлатӣ дар ша\рц
Душанбе (7. 05. 1992 с.), тартиб додами протокола созиш,
таъпісн Ҳукумати "муросои милли", ба сари қудрат овардани
мухолмфин, кӣ будаии Акбар Мирзоев, симо ва покии зоҳпру
ботшш ӯро амиқан хуб дарк намуда буд. Боре, ҳангоми сӯҳбат
Р. Набнев изхорн аҷида дошт: "дар интихоби Сарвазири
іумхурй чун лештара боз ба саросемагй роҳ дода, бе омӯзишу
та^лп 1 ба хоҳиши бобои Мирзлӣ Маҳмадалисв — рзисн >:о-
ҷагии ба номи Лешши ноҳияи Восеи вилояти Кӯлоб ва баъзе
рафиқонп лнгар Акбар Мирзоевро соҳибн мансаби сарвазир
гардоиидем, агарчй ҷавоимардоии садо^агманд ва чашмнкордон
дар внлоятн Кӯлоб хеле зиёд буданд. Ҳол он ки ботинаш лок
набудааст нисбатамон хиёнат кард. Афсӯс ки дар ҷобачогузории
калрҳо боз фнреб хӯрдем"... 'Сухан мегуфту дар косахонаи
чашмомн Р. Набисв ашк чалка зада, аз шиддати асаб рӯяш
гулс\н мегашт.


Илова бар ин, висбати А Мирзоев аз сарчашмаҳои дациқ
ба Р. Набнсв далелҳои знёди кофӣ распда буданд, ки шаҳодати
аз ҳлқиқат дур набудани суханонашро тасдиқ менамуданд.


АВВАЛО. Собяц корманди масъули КАМ-и Кӯлоб Дзвлат
Назаров, ки вазифаи срдзмчии сарвазири ҷуҳурӣ А. Мирзоевро
бар ӯҳда дошту Р. Набиев ва дигарон .\ам ӯро "агент"
меномнданд", бо роҳбарсши мухолнфину ваҳҳобия муносибати
хубу ҳарин дошт. Аз рӯи ахбори расида ва андешаи Р. Набиев
ҳаллу фаслн бнсёр масъалзҳо оиди ро>;ҳон содир намудани
табаддулоти давлатиро мухолифин бо маслиҳати ӯ ба анҷом
расондзаст. Беҳуда набуд, ки вақти зиёди худро дар утоҷи
кории Қозлкллони ҷумҳурй мегузаронд, Агарчп ёрдамчии сар-
вазир А. Мирзоев буд. Ҳуҷҷатҳои расмӣ аз он шаҳодат доданд.


64
ҲЛЙАТИ КУМИТАИ ТАШКШШИ ФР0І1ІИ
ХЛЛҚИИ ТОҶИКИСТОН (ФХТ)














КЕНҶАЕВ Сафаралй, соли таваллудлш 1942, мавлудгоҳаш ҷшилоқи Чо
ряккорон. ноҳияи Ленин, коргари комбинаты маъдаии кӯҳии Лнзоб, ноҳнян
Айнӣ. Раисм кумитаи ташкнлии ФХТ, синае раиси рабслти ФХТ.


1-уФт: пещи ман чавонмард он бувад,


Камтарин кораш фидои чон бувад.
Амирқул Насимович АЗИМОВ, соли таваллудаш 1948, мавлудгоҳаш дгҳаи
Искодари ноҳияи Айнй, виломги Ленинобол. маълумоташ олй, соуіби 8 фар; ,,
сардори қисми тафтишоти додситонии Чумҳурии Точикистом. чушоиирн калопи
адлня, Муовиии ранен кумитаи ташкилии ФХТ, сипас муовиии раиси раёсати
ФХТ, Қумондони фронти 1, ФХТ. Ҳоло Муовини вазири корҳои дохилаи
Ҷумҳурии Тоҷикистон, Генерал майори хизмати дохилии чумҳурии Точикиоон


Бо ҳама халқи худо некй кунад,


Ҷуз ҳавои нафси худро нашканад.
Тагойхои (Малик) ШѴ КУРОВ, соли і;т;ілл\ іаш 1949. мшиудгоҳаш шаҳраки
Қизил-қа.п.г.п ио.уінн Ғолимл.аик. ппычіи К ѵрі.чі retina. райен суди ноҳпяи
Колхозобод.маълумоташ олй Соҳиби (і фарзаид. Муовини ранен кучи гаи
і.і.ііКилии ФХ'І іинас мѵічнініі ранен <>а.і_лпі 'І’ХТ КѵмондоіІИ фрОН’Іи 2,
ФХТ (гюҳняҳои I озим ал их, Ҷилликӯл. ҚубодиЙи. Шаҳритус), Депутаты халуг
Чумҳурии Тоҷмкистон


Рӯйи худ fiap даргаҳи аллоҳ. кард,


Чони худро аз худо огоҳ кара.
Цуіфнііисо АзиацудОВій МИРЗОЕВА, соли гаваллудаш 1959, мавлудгоҳаш —
шаҳри ІІлнчлкентн ои.мяш Лспяніюол, чопшшши додситони нақдиёти Ҷумҳурии
I!.''(и 11.: і і.і11- Л і. а п кумігтаи т.ішкиаии ФХТ, сипае аъзші рассатн ФХТ,


мушетнрн а длин (подпсшюшшк).


Он >;нмн мсҳнат таҳаммул кард ӯ
B an дари даъват иагараонид рӯ.



Абдумалик СОЛЕҲОВ, соли та валлу даш 1955. мачлудіидаш —коҳмам
Шаҳринав, ронаидаи аитобусм "Икарус"-и Душанбе — Термез. Avion кумитаи
ташкилии ФХТ. Сипае аъзои раесати Ф.КТ. Қумондони фронти халдии ноҳияи
Шаҳринав. Ҳо.мо Рапси комиҷроийи Шӯрои Д< ... Шаҳриилв.


Ҳамчу capo озода бошад дар чаман,


Лочарам шукраш бигӯяд анчумап
Ибодулло БОЙМЛГОВ, соли гаиаллудаш 1955, маалудгоҳаш — шаҳрн Тур-
сунзода (Регар), маі.лучоі;ші мнёма, ром.ім.ып аьгобуси "Икарус"-и Душан-
бе — Термез. АѣвОМ кумшаи гашкклии ФХТ. Сипае аъзои рассати ФХТ.
Қумомдони Фронта хапқии шаҳри Турсунзода. Аз декабри соли 1992 ранен
комичроияи шӯрои леііуі;плои ш.:\ри Гуреундг.дд


Дар футувват моми ӯро мебарам,


Баъд аз ин саогана бар чонаш хӯрам.







Шсралй ФАЙЗАЛИЕВ, Соли таваллудаш 1954, мавлудгоҳаш қишлоқи
Калоти Шурой ҚИ1ШШҚИ Даҳана, ноҳиии Кӯлоб, мудири шӯъбаи иттиҳодиян
аіросаноамш таъмнішти техникии Чумҳурии Точикистон, маълумоташ олй,
Аьзои раіісатн кумитаи ташкилии ФХТ Сипае аъзон раёсати ФХТ. Қумондони
Фронти халцй дар шаҳрн Душанбе.


Дил ки лгурхуп гашту бишкаст аз қазо,


Аз чунон дил кай чудо бошад худо.







*






I






Толибчон Но.інмгшич ІіОЬОЕВ, сшіи таналдудпш 1958, маалудгоҳош шаҳри
ѴІсфараи килояги Ленииобод, ма-ьлумотпш о.ій, ҷонишннн ранен Кумитнн
иазорпти заплатим кадди Президента чум\урй. Лъзои раёсати кумитаи ташкилии
ФХТ. Синае той раёсати Ф.Ч'і. Деву тяти х&лқи Чумҳури» Точикистон. As
28. 01 1993 c. ҷонишини додеитоии кулли ч\ч\урии Точикистсш, машиарятчни


калсши адлия (пагжоиник).


Ппкдоман. покбозу гткхӯй,


Иексурат, некем par, нскрӯй.


г'


I.,
Раҳматҷои ХОЛМЛТОВ, соли таваллудаш 1955, мавлудгоҳаш — шаҳри
Гурсуизода (1’егар), маълумоташ олӣ, ҷонишини директори заводи шаробкашии
1 , ,зои кумитаи ташкилии ФХТ. Сипае а-ьзои раёсати ФХТ.


f-ардор.і ситоди фронти халқии шаҳри Турсунзода.


3-он ки гуфтӣ дар азад, эй бегараз,


Нскиро ҳам мекй мебошад иваз.
Ботурҷон ИСҲОҲОВ, соли таиаллудаш 1938, мавлудгоҳаш ноҳияи Да шара,
вилояги Кӯлоб. дирсктори автобазам Главскаби Ҷумҳурии Тоҷикистон. Лъзои
кумитаи ташкилии ФХТ, снпас аъзои раёсати ФХТ. Қумондони Фронти халқй
дар шаҳри Душанбе.


Хидмати асҳоб мекардй мудом,


Аз бузургу хурду озоду гулом.











Тоҳир Қурбонович САФАРОВ, соли таиаллудаш 1947, зодаи шаҳраки
Калининободи ноҳияи Ғончӣ, вилоятн Ленинобод, миллаташ точик, маълумоташ
олии ҳарбй, соҳиби ду фарзанд, цумондоии Ф\'Г


Хотири мардй ниг&ҳ дорад бя лутф,
Дур аорад аз дилаш тунднву унф.
Муллоназар ХОЛНАЗАРОВ, соли
мва . іу і іи 1954. зодап деҳаи Дарги
ноҳиян Айнй, вилояти Ленииобод, мил-
латаш тоник, маълумоташ олй. мудири
шӯьбаи оіщ ба матбуоти ФХТ.


Удостоверение


V- 00007


л ІИ'rf.1 нт»иоМ Нлрнвтп ' '«Рровт*


іііі.іК' 1.IIIU


іюЯПРгі,


/


11 і.ідо.і.і I іі'.ічап Фрпнти Халқпи Тоҷикистон.
БА ШУМО. ХОНАНДАИ АЗИЗ, ЧЕҲРЛҲОИ БАРХЕ АЗ РОДМАРДОНИ
МИЛЛАТРО ПЕШКАШ МЕДОРАМ, БИІ ЗОР. МАРДУМІ! ҶУМҲУР1!
ФАРЗАНДОНИ САРСУПУРДАИ ХУДРО БИ11ІІ1ІІОСАНД


Раҳим АСЛИДДИНОВ, раиси раёсати
ҳоҷагии ба нами С. Орҷоиикидзеи ноҳияи
Айнй, вилояти Ленинобод.


Бо ҳар кй карам кунй, азони ту шавад,
Андар ҳама вақт мадҳхони ту шавад.
Бо душмани хеш агар саховат варзй,
Шах нест, хи ёри меҳрубони ту шавад.


Искандер ГӮРАХОҶАЕВ, долеИТОНи
шаАРи Хуҷанд, вилояти Ленинобод.


Ҳиммати мард чун баланд буиад,
Дар лама хор сарбаланд буиад.
Асаду лло ӮРУНОВ, чонишипи
аввали додситоии вилояти Лснинобод.


Бо рафиқон ба мурувват мебош,
Тухми исору футувват мепош.


Иной г ПИРОВ, ранен раёсати
хочагии-"Россия"-и ноҳияи Айнй, вило-
яти Ленинобод.


Члнонмардй ду ЧИЗ аст, эй чавонмард,
1>а сӯям гӯш кун, то гӯямат рост:
Яке он, к-аз рафиқон даргузорӣ,
Лгнр ҳар лаҳза бннй сад каму кост.
Дуюм он, к-аз ту н-ояд ҳеч гоҳе
Чунон коре, кн бояд узри он хост.
іДі


Ҷамшед ИБРОҲИМОВ, ҷониши-
)іи аодситони швҳри Хучанд, вило-
яти Леиилобод.


Баром рӯзи меҳнат ёр бояд,
В-агариа рӯзи роҳат ёр кам нсст.


Тӯхтахӯҷа ПОЧОМУЛЛОЕВ, собиқ муивиии авпали Додситони Кул. ш
Чумҳурии Точнхистон
% *


Мирэобек МИРЗОЬАДАЛОВ, co-J
ли таваллудаш 1943, эодаи деҳаи
Дар-дари ноҳияи Айнй, вилояти Ле-
нииобод, миллаташ тоҷик. Депутащі
Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон,
сардори комбинати маъдани кӯҳиц
Анзоб.


Тсмурҷон РАҲИМБОЕВ.
соли таваллудаш 1944. зодан
шаҳри Хучаид, собш^ сардорн
шӯъбаи корҳои дохшим tea- I
миҷроияи шаҳри Хуҷамд.
ҳоло ҷомишпии вазири ВКД-«
ҷумҳурӣ — сардорн УКД-и
комиҷроияи вилояти Ленино* i
бод.
ьк ришта» лӯстмю ҳамкории полкоышки КАМ Давлат Назаров
і о фулдамснталистони исломию млзҳаби ваҳҳобия хсло кӯхану
рсшадор будааст, ки нисбаташ полковники КАМ-н ҷумҳурӣ
Қосимбек Насимов очерки танқидни пур аз далслу бурҳонҳои
кофчро дастраси мардуми ҷумҳурӣ гардовда буд. Қосимбек
Насимов дар навиштаҷоташ ботинп пур аз кудурату ноҷавон-
мардй, макру фиреби Давлат Назаровро ҷасурона, бо далслҳои
радиашаванда сари вақт амиқаа ҳувапдо гардондааст, то мардум
аз қабоҳатандешип ӯ воқифу ҳолдон бошанд. Дар зери
ҳуҷчатҳои агент пи як кием и ташкилкунандагоші Табаддулот
давлатӣ. аз ҷумла, қозпи диндорони ҷумҳурй Акбар Тӯраҷои-
зода бо номи "Тоҳир", "Абдураҳмон" нмзои "мубораки" ӯ
мебошад. Чуиин шахсро А. Мирзоев аз шаҳри Кӯлоб ҳамчун
маслиҳатчии худй ба пойтахти ҷумҳурй овард.


СОНИ. Бат.д аз он ки Давлат Назаровро аз вазифаи сардори
шӯъбаи панҷуми вилояти Кӯлоб ба нафақа гуселоннданд, Акбар
Мирзосв, ки вазифан ранси кумитаи иҷроняи Шӯрои депутатҳон
халқн вилояти Кӯлобро ба ӯҳда дошт, ӯро вакили комиҷроияп
вилояти Кӯлоб оид ба дин таъин менамояд. Яъне, нагузошт,
ки Давлат Назаров бе вазифаю аз фундаменталистоіш меломй
ҷудо гдрдзд. Дар як муддати кӯтоҳ Давлат Назаров бо дахолат
ва ё бе дахолати А. Мирзоев битавоннст, кп бо қозикалони
ҷумҳурй хамақнда гардида, аз 11 масҷмдн ҷумъахоппи вилоят
имом-хатыбн 10-тои онро ҷонибдорони экстремизм и исломй
таъин гардонад. Аз ҷумла, дар масчиди ҷумъахонии: ноҳияи
Маскав мулло Амирхон, Восеъ — Мулло Ҳабибулло, Хона-
...інг — Мулло Абдугаффор, Дангара — Саид Бурҳоыиддин пи-
сари Эшони Аслпддинхӯҷа, ша\ри Кӯлоб — мулло Абдураҳим
Каримов, му.ъло Холму род ва дигарон.


Танҳо дар як масчиди ҷумъахонӣ бо зӯрип мардуми Кӯлоб
имом-хатиби он Мулло Ҳандар Шарифзода, ки ошаш бо онҳо
намепухт, монда буд. Аз ласти оііҳо ҳолу рӯзн хуш надоил.
Вале продан матішу имондориаш ӯро побардо дошт. кн бо
дастгирии халқн бо ацлу заковати Кӯлоб бо муборизаҳои зиёдс
масҷидро аз итоати идораи Қрзиёти динии ҷумҳурига вилояти
К; лоб бароварда, мустақил гардонад. Чунки Мулло Ҳандар
Шарифзода псшомади давуғеҷи фундаменталистони ва.\ҳооӣ ва
мақсаду мароми он^оро амиҷлн дарк намуда буд.


СЕЮМ. Барои ҳаллу фасли бнсёр масъалаҳо дари ко-
миҷроияи вилоят ба рӯи сарварони ваҳҳобимазҳаб ҳоҷӣ Шайхн
Камол ва Мулло Абдурахим Каримов ҳамеша боз буду кори
Ищон кору гапашон гаи буд. Масчиди Абдураҳим Каримов
^амеша бо хишту чӯб ва дигар маҳсулоти сохтмон таъмин


С. Кенчаев


65
мегарлид, барон мулло Ҳамдар Шарнфзода, депутзтн халқц
Ҷумҳурии Тоҷик истом бисёри дарҳом идораҳои давлатй баста
бул. Барон сохтмони масҷид пул пайдо кунад, маҳсулотц
сохтмонӣ намеёфт...


ЧОРУМ. Борҳо КАМ-н внлоятн Кӯлоб нисбатан рсша
давомдан на мустаҳкам гардидапи мавқси мазҳаби ваҳҳобия,
дар внлоят вамрон намудани қонун, оиди ба корҳои давлат
длхолат намудани диндорои, ма^саду маромн нопоку гаразмоки
фундаменталистом дар борам гузоштанн замнна оиди содир
намудани табаддулоти давлатй, таъснс намудани давлати ис-
ломй дар Тоҷикистон, қоиуншикзниҳои Шайхи Камол, Мулло
Абдураҳим Каримов, давугеҷи онҳо дар бораи таъсиси давлатц
исдомЯ ва Iайра ба А. Мирзоев ахбори расмй пешннҳод намуда
буд. Вале ҳама давутози кормандони КАМ-и вилоят дар рӯйи
қогаз, бе амалу натиҷа мсмонд...


Ҳол он, ки Мулло Абдураэрім Каримов сарварни фундамен-
талистони вилояти Кӯлобро бар ӯҳдаи худ дошту мақсаду
маромаш соднр намудани табаддулоти давлатй дар Ҷумҳурии
Тоҷнкистон буд.


Мулло Абдураҳим Каримов, соли таваллудаш 1951. золам
леҳаи Канаби ноҳнми Ховадинг, миллаташ тоҷик, оиладор,
соҳиби шаш фарзанд, маълумоташ миёна. Қаблан имом-ха-
тиби масҷиди ҷумъахоиии ба номи Сайид Алии Ҳамадонии
шаҳри Кӯлоб буд. Дар де.\аи Теба лай иоҳнян Мӯъминобод
мезист.


Аз хизмати ҳарбй сол.чоп ҷавонӣ мувофиқи ташхисн гузош-
таи табнбон — ҷунуни ҷорӣ (вялотскшая шизофрения) озод
гарапда буд. Дар дисиансери бсмориҳои рӯҳй (психиатрическая)
ба каіід мснстод. То имом-хатиби масҷид таъин гардиданаш
чандин сол дар заводи пахта ба ном оҳангар шуда кор мекард,
нале 1 ан.\о дар рӯзҳои маошгирй паіідо мешуд.


Мушаххасоти савокеҳи зоҳпру ботини мулло Абдураҳим:
ботамкин, дамдузд, сарфакор, лаёіуати суханронй дорад.
такаҷҷуҳн дигаропро ба худ ҷадб карла метавонад. Дар
баробарн ни ба рпёкорй на наГіранібозй маііл дорад.
Догматик, забони арабиро мефаҳмаду аз ухдлм шаруѵ
тафеир мебарояд.


Имрӯзҳо мулло Абдурачнм бо сарбозонаш дар млизеи Хоқони
Афгонистон ҷой гирифтаанд. Дар ин ҷо пойгоҳи тайёркуним
диверсантҳо мавҷуд аст. Бо сарбозони ӯ майпулиятҳоро мута-
хассисони низомй: Бозгул, Фидой Сшаҳрвандони Давлатй исло-
мни Афғонпстон) Нуриддин ва Ҳамро.^хон (шаҳрвандони
Ҷ\ мқурин Тоҷикнстон) мегузаронлнд.


66
Ҳангоми сӯубат сокини шаурн Кӯлоб Ҳабнбулло Абдуҷаб-
ЙОрови 64-со;м нброз нам уд: "М «, ллі. Абдурауим Каримов,
қ^мол Демидов (уоҷй Шайхи Камол) «а Давлатхуҷа Назаров
роҳбарони ҷараени мазуабй "Ваууобия" дар ишюяти Кӯлоб
буланд. Бо сі'і’нік, ['.шеи коми■ июням Шурой дспутатуон хал у и
вйдояти Кӯлоб At.бар Мирзосв дусту уамауида будаиду ба
мѵуобили депутат халуп дѵмуурй Мул юуайдар Шарифзода бо
ҳдр роуу всей г., you (айриуонукн ? і убі. риза мсбурданд, то он
иіі обрӯи ӯро миенн мардѵм кости I <рдонаад.


Хама и масъалауое, ки мулле Абдурауим ва уоҷй Шайх
Камол ба мнем мег\ юштанд, аз тдрзфн комиҷроияи вилоят ва
аксари корхонауон інэури Кӯлоб яастгирй мсефіанд Аммо
масьалауое, ки Муллоуандар Шарифзода барон манфиати халу,
сектами млсҷили шаурм К у лоб мсбиіиоштанд. касе ба ҷониб
дорнаш гаваҷҷухе зохир намендмуд.


Боруо ба Акбар Мирзосв муроҷиат на мула хо.уиш кардам,
ки чаро дари коммҷроияи ВИЛОДТИ Кӯлоб барон ваууобиён шайх
Камол ва мулло Абдурауим уамеша кушода асту ба рӯйи
намояндаи хал к дар Шӯрои O.nuu ҷумуурй Муллоуаіідар Ша-
рифзода баста?! Чаро баҳри уаллу фасли масьалауое, і.п мулл
Ҳайдар Шарифзода ба миён мегузорад касе таваҷҷӯҳ зохпр
изменамояд, агарчй онуо бар манфиати мардуми Кӯлоб мебо-
Шанд?! Чаро барои сохтмони масҷнди имом-хатиб мулло Абду-
рауим комиҷриояи вилоятн Кӯлоб ягон чизро дарег намедораду
роууои сохтмони масҷиде, в и дар он мулло Хайдар Шарифзода
имом-хатиб аст, бастаанд?!


Ба са вол you пай дар уамам Акбар Мирзосв уамеша як ҷавоб
медод: "Ба мулло Ҳайдар Шарифзода гѵед, ки игвогариро бас
намуда, ба гуфтаи мулло Абдурауим дарояд".


Ҳол он. ки миенн онуо рауобати мазуабй мавҷуд буд, Мулло
Ҳайдар Шарифзода дар равняй мазуабн уанафй — имоми
Аъзам у а pop дошту мулло Абдурауим Каримов ба равняй
мазуабй ваууобия мӯътауид буд. Маусаду мэром и мазуабн
ваууобияро мулло Ҳайдар Шарифзода комнлан дауну медопист,
ки онуо дар давуғеҷи гумроу гардонидани мардуми аз сиёсат
ДУРУ содир намудани табаддулоти давлатй дар Ҷумуурии
Тоҷик истон мебошанд. Аз ин рӯ, дар уама ҷамъомадуо,
натаренда маусади нопоки равняй ваууобияро фош намуда, ба
мардум оуибатуои тал хи онро бо далелуо мефаумонд.


Бинобар ин, фикр мскунам, ки мулло Абдурауим Каримов,
ҲОҶЙ Шайхи Камол. Данлатхӯҷа Назаров ва Акбар Мирзоев як
°Д‘Ѵ буданд ва чй гуна ӯро сарварн ҷумуурй таъин намуданд,
03 1 у ілі; мардуми вилояти Кулоб муаммое буд сарбаста".


67
Камол Ҳомнлое (ҳоҷй Шайхи Камол). миллаташ тоҷик, I
63-сола, сокнни ша\ри Кӯлоб, саводи хуби цинй надорад.


Во ЧѴМНН анлеша^о Р. Набисв аризаи А. Мнрзоевро оидц
истсъфо шрифта, ӯро сафіірн Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Фе-
дерацпии Ол.мон таъин намуд. Дар андешаи сш буд, кц
сариазлри ҷ; чҳуриро аз рӯи аіп.анан щадима боа аз вилояти
Кӯлоб, ражи комиҷроияи рил пяти Кӯлоб Қурбоналй Мирзоа-
лиевро пешблрй намоял. Дар Кохи Раисн Ҷумҳур боз тараф-
кашй нисбати назифаи сэрвазир сгоз гардид, хоҳшпмандону.
мансабталабон зиёд гардиданд. агарчй он шабу рӯз дзр майдони
ҷангу деҳаҳон пилояти Қӯргонтеппа ҳар рӯз аз ду тараф хуни
даҳҳо бародарону хоҳароп мерехту хона^ояшпя оташ шрифта,
хуз фнрориву молу мулкашон ба яғмо мсрафт.


Вале к асе ба пуррагй дар фикри афгани роҳҳои боздоштанн
ҷанги бародаркуш, ба эътидол овзрданн вазъи ҷумҳурй, ҳаллу
фасли масъала^ои сиёспю иқтисодй ва иҷтимой набуд. Ҳама
аз поми халқ даъво мекарду баҳри беҳбудин худ кору амал
дошт, ки іш мазмунро Сайидо хуб ифшо гзрдонида:


Мегилой кардан ба афсуи аждаҳоро зеравсг,


Нафеи саркаш псиш аҳл охир забун хоҳад шудан.


Дар талоши салтанат афтодаанд аз пой ха.чқ.


ТОҶ агар ин аст, олам сарнагун хоҳад шудан.


Довталаби лсосни вазифіаи Раиси Дев они Вазирони Ҷумҳурй
Абдумалик Абдуллоҷонов буд ва борҳо бо шакли ултиматум
талаби ин вазифаро ба назди Р. Набиев гузошта, изҳори
ақида дошт: "тан^о ӯ метавонад, ки мардуми ҷумҳуриро
бнхӯронаду бипушонад ва ҷумҳуриро аз бӯҳрони иқтисодй }
барорад". Чуннн талаби қотеъонаи Абдумалик Абдуллоҷонов
заминан хело пур^уввату таҳтоние дошт, умел ба дастгирии
мѵхолифіш буд.


Бо сабабҳои номаълум он шабу рӯз роҳбарони мухолифин
ақндаи худро тагйнр дода, баҳри дастшрй ва ба сари қудрат
овардани Абдумалик Абдуллоҷонов камари ҳиммат баста буданд.
Ҳол он ки А. Абдуллоҷонов ба худ намеандсшид: ''Роҳе, кн
посн надорад, қадам задан ва баҳре, ки со^илаш вопайдост
шино намудан аз тариқи хирадмандӣ дур менамояд.


То нокунй ҷои цадам устувор,


Пай мансҳ дар талаби у:ч кор


Охир, чй гупа метавон ба душмани худ, ки дина аз паи
панҷа задан бар ҷонаш буданду ҳукми қатлаш эълон доштанд,
имрӯз дусту бародараш гардндаанд. Аг:ір шахе палид\ хабис
бошад, ӯро борҳо сӯзанду хокистарашро ба оби чзшмаи по*
гил созанд ҳам, гавҳари нопокаш аз аслаш намегардад.


68
Дар&хтс, кн тялх аст ӯро сиршііт,


Гараш дарншіюіш 6а боги бщиші
ti-ap аз ҷӯи худдиш 6а рангом» об,


Ка во: шігубии резниу шлҳш »юб,


СараиҶом гапҳар би кор оварад,


Ҳпмои явили талх бор оварад!


А > ни рӯ, мэяҷеи ӯ Сю дастгирпи мухолифин хело нурцув-
03гу гігвоно буд, дар сессия» III ӯ рои Олй ба гшшбият ыетаво-
tuicT поил бигардад, Вазыіяти Раиси Ҷумҳур хело мушкил буд.
Ба к адом роҳ рафтдиу чГі іуна ҳалли масъала ёфтанро меҷуст.
Бгі таклифи Абдумалик Абдуллочовов роай шуда нам ста вон ист,
бо аідмаи .... і у гараф • ордумн Кӯлоб мставоинст аз
в бираиҷад, мі лпмнли куҳиаро пайрон намуда, мансаби
Сдрпазнрро ҳам ба мардуми Леиинобод додаанд. Аз тарафи
дл/зр, ба зоҳиру ботини Абдумалик Абдуллоҷонов боварй
овдпшт, дар аҷидаи он буд, ки ӯ бо мухолифин забои як
>.t|uaacT', хеша ба решай у мезанад.


Аз пн рӯ. бо мақсадн ёфтани роҳн ҳалли млъала, ки на
сшс сӯзаду на кабоб 6.1 Абдумалик Абдуллочонов вазифаи
муовннн авг.а.ні сарвазир.. ҷумхуриро пешмпм.д ....муд. Вале ӯ
над намуда, хело ҷасурона гуфт: Таиҳо сарвазири ҷумҳурй
лудаи мехоҳам, ба ҳар як бесаводу куидақд муовнн шудану
фармонп # касеро бардоштавй послам Ранен Ҷумҳур талаби
қотеьонаи Абдумалик Абдуллоҷоновро шуннда. ба луд андешпд,
ш данной у бесабабу бетакян пурцувват нсст. Сппас, ҳаллу
фэоли ни масъаларо мавцуф гузошта, муовшпі зевали район
Деиоки Вазирони ҷумҳурй Ҷамшед Карпмовро аз Москва ба
Душанбе ааъват намуда. худ дар ҷустуҷӯи рохҳои ҳаллу фасли
юмзади сазовор ба вазнфаи сарвазвр буд..


Бо кӯшншу амалиётҳон знёде Раікп Чумҳур ба норознгнн


мучоли(| >. ѵматн "м;. росой милли" па баі.зе ат.зоонм


Раёсатп I ПС рои Олй нигоҳ макарда, раиси Кумжам Амнияіи
Миллни Тоҷикистон А Солнбосвро аз вазифа сабукдӯш гардо-
"изл, раиси комиҷрон.ян Шӯрои депутатҳоп халқи воҳияи
'■В.'1Ҳ| иі-ав Ша^об Шарифовро раиси КАМ-п ҷумҳурн таъші
Вдмуд Ч\н.і’ кору а мал, мзҳсаду мароми А. Солибосв ба ҳлма
павлум буя. к» баҳрп тзт.мини амннятн даилати қопунй
^рлѵа|.......оратора намеандешид.


Инчунпн генерал-майор Б. Раҳмоновро, ки коммлан ҷониб-
мухолнфпну худ хоини миллат буд, аз вазнфаи ваэири
ЧУдофизи ҷумҳурй сабуклӯш гардонид.


Ин амзикгуж пап дар хам ва хею ҷасуронаи Ранен
'умҳур ба халқи ҷум^урӣ як мавь қувван тоза бахшид,


69
боьарии оіI \ч> ба длил.пи қонунй, мс.чру муҳаббташомро ба
Р. Набиев зпсдтар иамуд. Мардум шукри он менамуд, ки
Ранен Ҷум\ур аз сухая ба амал гузаштаасту дар ҷумҳурй
бӯи галабаи рӯшанӣ бар торикй, адолат бар беадолатй ба
машом рдсида истодааот.


Албатта, чунин иқдоми пурқуввату ҷасуроман Ранен Ҷумҳур
Р. Набнеи мухолчфпну цошібдоронашро ба ларза овард. Ин
гурзе буд, ки як муддат ба сари он.\о зада, панкарашонро
маҷрӯҳ} заиф гардолнд, Оиҳо мақсаду мароми Р. Нпбиевро
амнқан дуб дарк шімуданд. Аз иіг рӯ, тамоми роҳу воситахон
ғайриқонунй ба Ранен Ҷумҳ> р чуи гургови гурусаа чзелид
ба гуноҳҳои избу да гунаҳкораш меҳиообнланд. Вале бисер
гаассуф, ки у тан.^о монда буд, касе баҳри ҳимояи иқдому
амали қонунияш ҳарфе намегуфт...


ДАРДО. КН РОЗП пинҳон хоҳлд
ШУД ОШКОРО


Дар сессиям понздаҷум а.» тарафи ро>;барони мухолифин ва
депутатҳое, ки ҷоипбдори оппозиция будпнд, масъалаи истеъфои
Нурулло Ҳувлйдуллоев бо сабабҳои номаълум ба рӯзномаи
сессия ҳамроҳ карда наптуд ва касе онди ил масьала ҳарфе
назад.


Агарчи мувофіци протокола созиши миённ Раиси Ҷумҳур,
Девон и Вазирон, аҳзоби сиёсн ва ҷунбишҳои мардуми аз 7-уми
май соли ]992 мебоист истеъфои Нурулло Ҳува*йдуллоев ҳатман
ба муҳокимаи депулатҳои халқи ҷумҳурй гузошта ё созиши
оиди ин масъала ғайрнқонунӣ ҳисобнда мсшуд. Хомӯшии
оппозиция нисбати ин масъала маро ноором намуд ва ба дарён
фикр фурӯ рафта, ба худ андешидам:


— Худоё, барои чӣ, бо кадом мақсад оппозиция масьалаи
истеъфои Долентонн Кулли ҷумҳурй Нурулло Ҳунайдуллосвро
гӯё фэромӯш намуда, ба муҳокммаи ссссиян Шӯрои Олӣ
нагузошт?! Оё онҳо бо Нурулло Ҳувайдуллоев ҳамкори карда-
нианд?! Не. Ин гайриимкон буд. Ҳеҷ гоҳ гург бо гӯсфанд дӯст
нагзрдидааст, Ҳама шо.ҳплп он буд, ки дар гуфтугӯи мустақими
телевизион ҷонибдорони оппозиция нисбати ӯ чӣ рафторҳои
номардона ва чинояткоронаро раво диданд.


Ба пиндори ман, сабаб дигар буду" зери коса иикосае".
Роҳбарони оппозиция ва ҳамфикрону думравони он^о хуб дарк
намуда буданд, ки пешниҳоди онҳо онди истеъфои Нурулло
Ҳувайдуллоев аз вазнфан Додситони Кулли чумҳурӣ аз тарафи
депутатҳои халқи Тоҷикистон дастгнрй нахоҳад ёфт. Аз тарафи


70
дигар, Нурулло Хѵв.мідуллоев барон онҳо чун лидерр шпнохтан
мард\ч саддн роҳаиюн гардкда буд, чунки ӯ ҳамчун и неон и
хирадманду поксиришт аллакай ба дили ҳзр як фарди ҷумҳурЛ
(Зо халолкоршп яі рӯйй ьа мустлцилияш роҳ сфта буд. Ба
мстеъфо гусел намудани Нурулло Ҳ юев йн ними мйқсад


бѵ.і. чумки дар арсаи спссат ӯ боқй мемонд ва дар интихоботи
оянда ҳзрифи шали іи мухолифин мегашт. Бинобар ин, бо
мақсади якбора чал намудана масъала роҳбарони оппозиция
(мѵ олифил) бо м.і,_лпхати ашхосе, ки бо ёраю дастгирии
оппозиция сари қудрат омада буданд, нақпгаи ҷисман аз бани
бурдани Нурулло Хувайдуллоевро бо ро.\и терроре сиёсЯ хело
пси тархрезй нам уда буданд. Хомѵіш а разилону душманони
миллат беса бабу бс ма^сад набуд...


Афсӯс ки ин мак,саду мароми он^оро наздикони Нурулло
Ҳувандуллоев ва худи ӯ дарк накарданд. Роҳу рафтори мухо-
Яифннро нисбати ин масъала таҳлил накарданд ва баҳо над-
одапд. ба суханхои суфтаю пур аз заҳри онҳо бовар карданд.


Чунин ранг шрифтанн вазъият маро ноором сохт. Аз ин
рӯ, аз комбината маъдани қӯуш Анзоб ба Нурудло
Ҳувап в сим зада, изҳори ақида намуда, фикрамро ошкоро


баси сардам, і.н ни ҷо муаммое ҳаст, нисбати ин масъала
амиқан фнкр бояд карду ба >асе бовар накард. Ҳеҷ гоҳ онҳо
ба ману Шумо дӯст нахоҳанд шуд. Вақти соддалав.уй мест! Ӯ
маро хуб фаҳмид ва гуфт: " Худам ҳнс карда истодаам. Рӯзп
гуз.'.і га маздам 'р шачсн снлоҳбадаст бо сардории "генерала
чардумй" Раҳимбок Нуруллобсков даромада, аз номи ҳаракати
мара;, мпи "Лаъли Баддхшон" гаҳқпрам намуданд, ки аз вазифа
биравам. Фаҳмидам, ки Раҳимбек Нуруллобеков хешованди
вазири корҳои дохилй М. Навҷувонов будааст, ба ӯ сим зада
гуфтам. Ба роҳбарияти ҷумҳурӣ нисбати ин ҳодиса мактуб
ф'Ч 1 Сипас бл яоснкш Рахим Мирзоаҳмадов ба лидсри


бадахшониҳо Ҷумълхон Одинаевич Бӯйдоқов вохӯрдам, ки ӯ
ваъдап к.лгьй дод, ки бародарони бадахшонн бо май дусту
бародар мегардаид.


Ҳоло кормандони ВКД маро муҳофпзат мекунанд, ба raiip
аз кору хона ба я гои ҷо ндмеравам..


Бори дигар ӯро хотиррасон намудам, ки ба онҳо бовар
накунад. Ҷумъахон Бӯйдоқов ин ҷинояткори ашаддии Душанбе
мебошад, ки миёии ҷинояткорон бо номи "Ҷумъа-седой" мзшҳур
аст Bart шахеи наздики М, Навҷувонов мебошад..


Нисбати нн масъала ақидзамро ба Қутфинисо Мирзоева ва
Назрулло Дустов баси карда будам, то он ки ба Нурулло
Ҳувайдуллоев бори дигар расонанд.


7)
У хело хуб дарк мекард, ки душмаішші копун аз паи онанд,
то фурсати мувофнқс пайдо намоянду панҷа ба ҷонаш бизанаид,
аз инрӯ, дарди дили хѵдро ба умсде, кн ба д; , ди у касе
дармон шавад, ба роҳбариятн ҷу.м.уурӣ из.уор нам.


Дар пн ҷо лзҳороти Додситонм К. ...-и Ҷумҳурии Тоҷикистон
Нурулло Ҳуиайдуллоевро бе таҳрир, чун хуҷҷати таьркхй
псшкашп хонандаи гиромн мсглрдонам


ИЗҲОРОТН ДОДСИТОІІИ КУД.ЧІІ
ҶУМҲУГЧШ ГОҶПКИСТОН It ҲУБЛЙДУЛЛОЕВ


Рӯзҳои о.хир дар. донрл.упи муанянн чумҳурй овозаҳо дар
боран маро чиеман нобуд кардан бсш аз пеш дахш шудл
истодааст. Хатари ин амал он грщар воқсп и а ҷиддӣ аст, ки
ман қарор додам бо ИЗҲбротИ заил баромад намоям.


Инак, як сол мешавал, ки дар баъзе воситаҳои ахбори
оммавӣ маъракаи лурѵгѵ бухтой шкбатн ман. ҳамчун Додситони
Кулли ҷумхурй қувват дода мсшавад. Он бзъди аз тарафи
додситонн боздошт шудани М. Нкромов ва ҳодиса^оп муайяни
шаҳри Душанбе дар моҳҳой апрел-май яку якбора пурзӯр
гарлида буд. Ҳадафн он маро бсобрӯ кардан ва аз вазифа
сабукдӯш намудан ва ба ҷои ман шахсн дилхоҳашонро таънн
кардан аст, то вай қонуншнклниро, ки ҳоло дар ҷумуурй ба
змлл омада истодааст, "табаррукП" созлд. Таҳднде, ки ҳоло садо
мелиҳдд, анҷомл мантикпн маьракаест, ки дар матбуот вусъат
дода шудааст, давомн равандуое мебошад, к и дар чумхурГі рӯн
дода истодаанд. Азбаски барон аз вазифа сабукдуш кардами
ман кадом а соси ҳонунн надоранд, доираҳои муайян қарор
додланд, ки ба чораи қатыг даст зананд.


Ба ин одамон чй ицдоми ман номаъқул аст? Мавқее, кн
ман ҳамчун Додситони кулл дар он к,арор дорам, >,амеша
ҳимоя кардани цонун аст ва роҳ надодзн ба он, ки касс онро
вайрон кунад. Аз ҳама гуна аҳзоб ва ҷунбишҳо сарфн назар
аз он ки бо кадом шнорҳо онх;о баромад мекуманд, талиб
менамоям, ки қонунуои Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя ва
эҳтнром кунанд. Ҳсҷ гоҳ ва ба ҳеҷ касе бовар намеку нам.
ки Со шиорҳо -уама чизро ҳақ баровардан мумкип бошад ё
амадй намудани гояе, кн инсонҳоро ба ҳалокат мебарод, арзнш
дошта бошад. Ба назарам ма.^з хамин мав^еи ман ба он
намефорад.


Вазъи ҷумҳурй ҳоло ниҳоят мураккаб аст. Имрӯз ба ҳамаи
иирӯҳои снеси лоз им аст, кн ҳаддалимкон бурдборй ва хи рад-
мандӣ зоҳир намоянд. То ки ҷомеаи мо тамоман титу пора
нагардад, то ки ҷанги шазурвандй ба амал наояд. Аз ин саба б


72
рио 'и і оііун бисер зарур, пандо иамудлми рохрг созиш хеле
муҳи аст. Вале аксар вэқт иқдомпти хилофи нн амр ба
мушоҳнда мерасад. Қонуният помол карда туда, аз барон
цддаоҳои снёсии баъзе ашхос одзмони бегуноҳ ҳалок шуда


истодаанд.


Додснтонпи ҷумҳурй yo.no корҳои зиёдсро анҷом медиҳад,
то пешн ин равандро бибандад. Аммо аз сабаби он фшноре.
ки ба мо мераорнапд, ба иллати он знддияте, к и кормандони
мо бо он рӯбарӯ ҳастанд, додсигонй гоҳо дар иҷрои ЯН вазифа
оҷизй мекашад. Ягона роуи баромадан аз ин вззміят — роҳи
гуфтушунид бо иштироки намоѵндаганн вилоятуои Кӯлоб,
Қӯрго1!". ппа, Ленинобод, ҳамаи аузоб ва ҷуябйшҳо, ҳаман
ашхосп манфиатдор мсбошад. Пн гуфтушунндуо бояд таутн
роҳбарии Раиси ҷумҳури қонунан интлхобшудаи Ҷумуурии
Тоҷнкистон сурат бигарад


Дар равандп мӯътлдшнардонии вазъият восита.уоп ахбори
ѵмум іа^тни калом бозида меі звона ид, вазе баъзен онуо, аз
ҷум, іа енмои мардумй баръакс вазамятро тезу тунл менлмоянд,
бо ҳар pox гуфтушунидҳоро вайрон мекунанд, ҷомеаро ба
порашавй ва ҷанги шаурваилй тела медиуанд.


Дар роҳи ҳалли ин масъалауо Ҳукумати "муросои миллӣ"
ҳам бочду шояд кор намеку над. Баъзе зъзои хукумат мзвқеи
фурсатпоиро ишгол намудаанд. Охир ҳоло бисер корҳоро иҷро
кардан мумкин аст. Д. Худоназаров ҳарчанд аъзои ҳукумат
нест, ҳамеша дар маркази воқеаҳо мебошад, худаш гоҳо бисер
масъалаҳои догро ҳал менамояд, рисолати ннуоят мураккаб иа
муҳими оштидиҳиро нҷро мскунад.


Ба ҳамаи мо сулҳ, оромӣ на тартибот зарур аст. Дар аксн
ҳол мо ояндап хал к; и >уз. кишварн худро ма\в месозем. Пиро
нафаумидан ҷнноят аст!


Баъди чанд руз хабар ефтам, ки муносибати Мамадаёс
Навҷувонову Аслиддин Соҳнбназаров, Тоҳир Абдуҷзбборов ва
Қадридцнн Аслонов бо Нурулло Ҳувандуллоев хелс хубу наздпк
гардидааст, ки уатто ба хонзи якднгар рафтуомад мекардаанд...
Ҳатто 5-уми августа соли 1992 Мамадаёс Наъҷувонов ҷашни
йимасраи худро дар уаувахонаи боғи "Дӯстии халқҳо" қайд
ксфдаасту дар он іаузауои тарабафзо аксарняш аъзоёни Раёсатн
Шӯрон Олй бо сарварип Акбаршоу Искандаров, Хухумати
муросои миллй” бо роубарни Акбар Мирзоев иштирок варзи-
Даанду базми ҷамшедӣ барію карцаанд, соҳибҷашнро пай-
ғамбарвор навознш кардаанд. Садом дафу нолаи чанг ба осмон
Дакка мехӯрду за мини надарен заифона меларзнд.


73
Раиси Кумитаи Шӯрон Олй сиди фарҳанг, забои ва муно-
снбатҳои байналхалҷн Даврон Ашуров дар васфн соҳибҷашн
сухан мсгуфгу гоҳо аз Саъдию Ҳофиз, гоҳо аз Пушкину
Маяковский шеър мсхомду аз Ал й шсри Худо батандаш
меҳисобид. Вале чаҳ-чаҳи булбул куҷову гӯшҳои пунбадори
Муҳаммадаес куҷо?! Бечора, ба гаГір аз чанд лаҳии барҳам —
дарҳами низомй аз илму фарҳанг воқиф, ки набуд, мегуфт;
"бародар, ту хуб мегӯед..."


Сарвароии давлат шнракайфона мерақснданду месурудаид,
вале дар Хатлону Вахшонзамин мардуми бегунок мефавтиду
машаққати гуруснпгнву ташнагй раяонашонро бесаранҷом ме-
намуд ва пн дар сарзамини кӯҳаисоли мо зоида шудани маргро
ба бор меовард. Ҷанги бародаркуш ши;ідат мегирифг. Ҳар рӯзе
ҷзвонмардони ла.ҳлавонҷуссаи гӯрамаргшударо ба хок месупо-
рвданду ашки надомат мерезониданд, рӯзе садҳо мардуми
Вахшонзамин тарки хомзю ҷо ва молу мулк намуда. аз Ватан
фирор карда, рахти гурез бармсбастанд. Ҳазорон чавонмзрдони
Хзтлонзамину Вахшонзамин бо сарвзрин Фапзалй Саидов,
Бӯрихон Ҷобиров. Тагойхон Шукуров, Сайгак Сафаров, Лан.-мрӣ
Ланга риев, Ёқуб Салимов. Хӯҷл Хаспаллаев, Муҳаррама Мир*
зоалиева. Файзулло Қувватов, Абдуваҳҳоб Холиқов, Имомиддич
Умаров, Шералй Мнрзоев, Маҳкамбой Шарифов ва дигарон
ба.ҳри дифои мардуми вилояти Қӯргонтеппа камар баста бу
данд... Аммо бехабарони курсинишин ба риши қозӣ механди-
данду аз шодй дар куртаҳп намсгунҷидлнд.


Пнсоф кунед, роҳбари давлате, кп ззррае яисбати хатҷаш
меҳру шафҷат ва садоқату имон надошта богаад, чаро ба газаби
Оллоҳн таоло гнрифтор «агардал?! Чй гуна он шабу рӯз ба
гӯшатон садои карнаю сурнам медаромаду чашмзтон раксу
бознп таннозонро медид?!


Боз дар сессиям понздаҳуми Шӯрои Олй депутатҳои "ко-
газпеч"-е ефт шуданд, ки Акбаршоҳ Искпндаровро бо таьрнфу
тавсиф номзади яккапу ягона бп вазифаи Раиси Шӯрои Олй
муаррифй нзмуданд. Ва ҳатто дар рӯзи сдбуд, кн 27-уми июни
соли 1993 дар ноҳияи Вахш барпо гарлида буд, баъзе аз
роҳбарони давлат инсбати Акбаршоҳ Искандаров қадаҳ шрифта,
ӯро ба осмони ҳафтум бароварда, бз саломатиаш арақ нӯши*
данд. Афсӯс к и номардии баъзе курении іннночи имрӯзаро
шаҳидони роҳи озодӣ бо сарварнп Файзалӣ Саидов, Руо ім
Абдураҳимов, Сангак Сафаров, Лзнгарӣ Лангариев, Ҷомй,
Шсралй Файзалисв, Раҳматҷон Холматов, Шамсиддин Каримов,
Сафа рал й Саидалиев, Ботур Псҳоқоы имрӯз намебинанду нз-
мешунаванд. Вазе халқ ҳамаашро дида иетодааст...


74
Чй гуна онҳо хурсандй мскарданду мехлнлидаид?! Ій гуна
илсбати шахсс, к и г. наҳкори .чунрсзп^о гул, с у хан мегуфтанду
дар илсфаш шеър мсчонлачд?!... Дужмол, Даврпм барии курдп
дон, ки зери нагорай чандин рацсидааст, ӯро ҳомип


мйллат ҳам ном бурта бошанад, ки вой бар дазлату вой бар
фарҳангу сад дарсг бар шёсат!..


Бо сад макру хилла барон тайёр намудани заминай самар-
нокоиаи ичрон и.-л таи разнлона Нурулло ҲуванчуллоеврО чун
дӯсти ҷонй, Парода ри азм.зи Мууаммадлсс Навҷуяонов ба
цаҳвахона мебаранд, ки дар он ҷо ^отклони ҷонк Нурулло
Ҳувайдуллоев, ки бояд нақшаро иҷро мекардапл. Ҷумъахоя
Бӯпдоқов, генерала мардумй Раупмбек Нуруллобеков ва дигарон
нншаста буданд. Бо ин роц Нурулло Ҳунандуллоевро "аз
наздик" мсшиносанл. Синае, б.тьд аз чанл ялхнца М. Павҷунонов
бо мпкездп ба бовлрші Нурулло Ҳувайдуллоеп сазоиор гардидан
бо сад ба хон дву суханбозиҳо ӯро ба -:онаи хул мсовара і, ки
Чѵмъахон Вендоров ва Раҳимбек Нуруллобеков онцоро чум
муҳофпззтгаіиш tмс:іфарашоп леі-арданд


Дар он ҷо М. Навҷувонов радах; гуфта, Нурулло Ҳувай-
дуллоевро бародари рнёматй хонда, савганд хӯрдааст, ки агар
худо нахоста бл пойи яке аэ епцо хоре х.члад ва ё ҳодисаи
нохушс шавад, ангаре фарзанлони онро як умр парасторй
менамояд. Бале, парасторй менамояд... Баъл уро то хона
Рпхнмбек Нуруллобеков на Ҷумшахон Вендоров гусел менамо-
япду хоиаашро зери назар мепіранд... Бо чунин роррол
м і.коропаю разнлона Мамадзёс Навҷувоннв, Рарнмбек Нурул-
яобеков, Ҷумт.ахон Бӯйдоқов ба боварші Нурулло Ҳувайдуллоев
медароянд. Ҳамаи ин найрангбозиҳо аз рӯи тарррезии пешакЛ
ба вуцӯъ мепайваст. Охир, Раримбек Нуруллобеков, Салимшоҳ
(С'алам) Мураббатоп Ҷумъахон Бӯйлоров аз рун лхбори банда
хешовандон ва шах сон и назднктарини Мураммздабс Навч.увопов
буданд, ки онро дар дивоми якчанд рӯз рорро ва соати убуру
мурури И. Ҳувайдуллоевро мсомӯхтлнд.


Муносибати онроро шуішдл, роста г: лай іургон ба лрлу руш
•а дшіам рамла овард. Безобита туда, ба ӯ сим зада,
нардлпӯшона гуфтугузор намудз, фпкру ацила и худлмро иисба ги
ба Гирдоби хоннону разплон пород шуданаш когьеома баси
карда гуфтам, ки рушёр бошад. ба онро реҷ гор бовар накупал!
Дили онро сиёру пур аз кибру кина мебошад. Марсади маро
Аарк иамуда, -ашы карла гуфі "Ра іведкап Шумо .- . к. хуб
кор мекардзаст, аз он гарафи ағбя истода, пн тарафро пурра
**Ушорида карда нет йилГ' Суханашро давом дода


11 проз намуд: " Дар рарйрзт он палил (М. Иавҷувонов) бо ман


75
наел и к туда, салонагмлндни худро нз^ор карда пстодаает, лекщ, I
ба ӯ баварй налорлм! Шумо хакотир наша вед, муҳофизатам
пурқувваг асг. Ба ғайр аз ходнмонн ПКД боз дигарЗ
муҳофнэаттарони худй ҳпм де-рам".


Афсӯс, ки Нурулло Ҳу найду ллти дар чй хагд буду oh.v,
дар чй хасл! Ӯ аз пай» кору .\пм(ын ҳуцуқу манфиаг^ои хал^н
азизаш, шрифтами пешн роҷн ҷангм блршаркуш, цаҷог доданц
ми.хлат аз балои поіѵідопй буду разили» дар қпсди ҷонн у|
Яевсирнш гони дарраида \ачеша аз пай» ӯ мегашглнд, пайгу
вазъиятн мусоидеро мскофтаид, ки нлоҷе бпкуианд, го гири
дайлуи ҷонсӯзро 6.1 ппикараш бизанаилу соҳиби пулу долларҳо
бнгарданд ва млрдуми ҷумҳуриро аз фарзапди баору бохирад
ка сиёсатмадори варзида якумрӣ чудо созаид!..


ЧЙ илоҷ! Қисмати талхи халқн бсчораро ҳамеша. дар ҳар
дайру замом гурӯҳи мансабтпдошоиу еиёсатбозон вз пулмзстон
дар тайбаш ҳал менамудаанд. Вагарнл кай мардуми тоҷмк ро.?п
мешуд, км дар кпшвари мозанини Тоҷнкипи» таҳти ниқобн
"демократия» пслом" ташкилоти террористов ба ҷавлон задан
uiypvT. намояд?! Ба іаіжнд месазад і'мовар шул. вақп -
роҳбарон» оппозиция баро» содир намудани террор» спёсӣ мақсад
гузоштанду нақшл кашидацц — и» ха го» иотакрору нобачшида-
ѵпіи онҳо ва фаро раенданн март» навдаплатонаш низ будя.


Таврихн давллтҳои башар. алалхусус, мо тоҷикон ба о»
шд^одат медиҳад, к» агар террор» снссй аз тарафи гурӯҳе, кв
>,оло пуррл ба сари ч\п иаомадзан іу халк, ц.у иромлп"-!
накарда содир гардад. он гурӯҳ метапонад, ки дар давраи бисёр
кӯтоҳ, яыіе то аз ҳолати бехудипу беҳушй баромадал» марлум
ба сари қудрат бнпаяд. Вале ҳамип, к» халқ ба худ меоаду
аз асли масьала вок,иф мегардад, ішюиро чуп тарошзпора\ое
ба синили помуродн^о бармедндозад, ки иншоолоҳ чуни» цззия
дар пеш асті


Алҳисса, роҳбдрони оппозиция гурӯҳи террористон: Салим-
ою^ Муҳпббатоа, Сандмуроц Қуриииов (эшотг Саидму род) -
Абдунязар Ҷамилоп, Исмагулло Ҳабибуллоев, Давлатбек May
мудов, Азиз Ризоев, Умар Юсуфов, Зобудшо Навозов (Шук
рихудо, "Кал"), То\йр Па у т воной (Кури Тоҳир — КасоФ-
Рцднйа Саидов. Маҳмадкарим Маучддллиев бо сарпарии Ҷумь
ахон Буйдоцов ва геиерали мардумй Рлҳнмбек 1 ІуруллоіѴ-а»
таъсПс н.імуданд. Бз ош\о тактикам корни террорисгонро аз
рӯи дг.турҳри экстремнстопп взҳузбП, ки пар мам іаt. о ѵіИ
Итолиё, Фаластин ва баьзе давлатҳои исломй бисёр маш^ур
аст, дар дараи Ромптн но.уіяи Кофарниҳон меомӯзонидзиД-
машцҳову тамринҳо мендчуданд. Вазифа ва амалиёти ҳар я*'1


76
ohs°P° муаГшн мекарданд. Цвета и ташкилкучднда, ернрасоиаи-
да. муҳофизаткунанда дар ваҷти огоз ва ҷараёни цҷро гардон-
ддіш террор ва дзетам ицрокунакца зуар яке он бо ироқу асликаи
^ио.іразамон мусаллаҳ гардонда мешуд.


Чй тавре, ки санцилі муапян намуд, цисми зиёди дастап
террористом аз қабилн ҷи поят корону рекетёрон, ашхоси сулшу
даю дар мдҳбасхоыа^о нншаста буданд.


Бннобар пн, касе аз ом>,о талабгорн куреші Додснтони Кулли
ҷумҳурй ё Рамси Ҷумҳур кабуд ва аз террор намуданн Нурулло
Ҳ\ вайдуллоев ягон муроди он.^о ҳосил намегардид. Барой онҳо
фарк, надошт киро террор намоянду киро бикушанд. Барон
щинояткорону рекетёрон аз ҳамз чнзи заруру муҳим он буд,
ки барон, "хнзматлшон" соҳибл манд пулу пайса мегарліид.
ҳатто фгрқе иадорад, ки ни пайсаро кй ба онҳо медиҳад.
Қонуни нонаоиштан >ш муздурони сиёҳбахт якто: "пулро
мелфамду корро иҷро мекуианд". Ва инро вазифаи муқаддаси
худ меҳнсобанд, вассалом!


Ллбагга ба роҳбпронп оппозиция, ҳамфикрону тарроуонп
нацшакаши берунлву дохилии онҳо, ки бо роҳи пстифода
бурдани силоҳ содир намудани табаддулоти давипй сари млрлт
омада буданд, киро террор кардан ва шаҳид гардонидан» кадом
фард ва баром чн пул ҳлрҷ намудан бисёр ҳам муҳим буд.


Онҳо барон одами қаторй ҳеҷ гоҳ ба ин кори разилона
даст намезаданд, ҷинояти қабеҳ содпр наменамудаид, пул харҷ
намекарданд. Аз ин нигоҳ онҳо харҷ гарднданн пулу пайсам
Се дардп миёаи инъомтлрдидаи манблъҳои дохшій ва хориҷнро
маҳз ба шикофтану шнкастанн дсвори асосии да влаги ҲонунП
сафарбар карданашон амали табоҳе буа камаршикан.


Аз іарафн дигар, роҳбаронп оппозиция ил я», з\ мра ніёи.;..н
>о несу беимон дар фикру хаёли он буданд. к,’ чй г\ на ва
бо кадом роҳ мададгору копай умеди худ — райей комиҷроп іи
Душанбешаҳр Максуд Икромовро аз ма^буей озод намоянд.
0' ,^о бо пулу пайса ва тири туфтанг бисер касонро розй
I и ҳаараташонро аз маҳбасхоыа озод намоянду


уииояі номаашро қать бпгардонанл. Вале \Ч вайдуллоев я гона
віахге буд, ки аз донраву талаботи к,онун ззрра- фаро
вамишаст, ба пулу долларов оиҳо туф карда буду аз таздмди
тру туфанг ва фшіюровариашон бндуніт ҳарос нброз дошт:
Мақсуд ІІкромов ҷинояткораст ва боял ки дар назди копун
1 дан ё набудани ӯро суд исооі


“енамояд. Дар назди суд бояд ҷавоб диҳад!..."


, Ғӯ-зномаҳои "Чароги руз”, "Адолат", "Дунё”, "Паёми Душан-
бе", "Ҷавонони Тоҷикжтон" пайваста дар таърнфу та^ният ва
буи ргдошти'М. Икромов мусоби» л^ои тумтароқ мекарданду дар


77
таиқиду тафргрм Додситони Кулл Нурулло Ҳувайдуллоев no- I
фишорона аз даҳон кафкттарроня менамуданд. Пайваста сарварц
Қозиёти ҷумҳурй Ҳоҷиакбар Тӯраҷонзода, Ҳизбн наҳзати ис- I
ломи Тоҷикистон Муҳаммадшарнфн Ҳимматзода, Ҳизби демок- I
рати ҷумқурй Шодмонн Юсуф, созмони мардумшг "Растохсз" ]
Тоҳири Абдуҷаббор, депутаткой Шӯрои Олпн Ҷумхуриц
Тоҷнкистон: Ҳайдаршоҳ Акбаров — Вазири китоварзиц


ҷумҳурй, Аслиддин Соҳпбназарсж — узвн Президиумы Шӯрои
Олй, Абдулло Ҳабибов — узви Президиуми Шӯрои Олй, Аб-
дувакил Абдушаҳидов, Шариф Ёқубов, шоирону рӯзноманигорон
Бозор Собир, Давлат Худойназаров, Отахон Латифӣ, Соҷидац
Мирзо, Ашӯр Тирағгдозов ва ҷонишини сарвазир Давлат Исмоп
муттасил давугеҷ мекарданд, ба кори ургонҳоп тафтишотй
фшіюр меоварданд, аз Додситони кулли ҷумҳурй Нурулло
Ҳувайдуллоев талаб мскарданд, ки Мақсуд И кремов фавран аз 1
маҳбас озод карда шавад...


Онҳо аз саф^а-сафҳаҳои тӯҳмату бӯҳтонн рӯзномаҳои "худП" f
ва "содиҳ" истифода карда, сарварону такяшҳ ва мададгоро»іу I
балсгӯҳояшонро бл арши аъло мебароварданд, аз ишон моҳн і
беайб месохтанд. Вале бсхабар аз он буданд, кн ҳама даву геҷи >
онҳо нисбати Мақсуд Икромон "хизмати хирсоиа" буд. Вазънятн I
ӯро мураккаб мегардонданду кормандояи тафтишотро ҳушёр, ?
Пмрӯз бошад, баъзеи ҳамон рӯзномаҳои номбаршуда ба танқиду 3
снс>,кунш1 таърифкардагокашон мгишудаид. Оре, замонасозп ме- I
кунанду рӯз мегузарон.шд. Рӯзгори ноҳннҷори бсимонона!! Ос I
аз чандруву чандзабонапш ишон мараум воциф бошамд?!


Роҳбарони гурӯҳҳои оппозицнонП, аҳзоби сиёсЯ, созмону '
ҳаракатҳои мардумии "Растохез", "Лаъли Бадахшон", "Ноеири I
Хнсрав" борҳо тавассули саао ва снмои "мардумй"-и ҷумҳурй, |
рӯзномаҳо ва умуман расонаҳои ахбори умум эътирознома.^ои jj
худро ннсбати Нурулло Ҳувайлуллоев ба самън марлуми
ҷум.^урӣ расоида буаанл. Уро ба гаразнокй, кинавзрзй вз '
авомфиребию қонуншнкамй муҷрим лониста, қотеьона тал.іб 1
мекарданд, ки Нурулло Ҳувайдуллоев аз назорати тафтишепи
ҷиноятнома дур гардайу Максуд Икромов аз маҳбас фавран
озол карла шавад!...


Аз таргіфи лаг.ір Ранен Шӯрон Олй ва Раёсати Шӯрои Олй
ба корҳоп додситони лахолят намуда, ба ӯ фишор меоварданд,Л
то Икромовро озод карда, ҷиноитиамаашро қагь на моя д. Аз
рун маслиҳати пешакй арпзаи Ҳизби иаҳзати неломки Точш
тон, Ҳи ?би демократа Тоҷикисгон, ҳаракатҳои мараум и н "Рас-і
гохез", "Лаъли Бадахшон" глуп имзои сарваронашон агарч'
унвонп Ранен Ҷумхури Тоҷпкиетон Р. Набиев навншта шуда бу.ь


78
бо сабабҳои "іюмт..тум" б;і Шурой Олни мумхурп дохил
гардндааст. Мутассифина, аз қшЪи ш\л.бам кабул ва уму мим
Ц1ӯрои ОлП нагузашталст. Ятне, а риза бо роҳи шиносой
дастрзси рохбаричіп Шурин ОлП мегардад. Дар пн 'котеі,ина"
аз Додентолн Куллн ҷумҳурй Нурулло Ҳуваидуллоев галаб
карда мешавад, ки сиди аз маҳпас озоа намудаші Максуд
Икромов ва гӯс мѵсохпб.пі нолуру сти ӯ бо си мои ҷумхурй
чорпуо андешида, камбудпи хѵлро и< тох намояд.


Худи ҳамон рӯз нархн пиезу сабзяро напурсида, ҷоиишини
раиси Шӯрои Олии чумҳурй. профессор Приписное Виктор
Иванович бе тпуіилѵ Сл.уо додан ба вазі.ііяти ба чиёч ома ;л.
кк тайеранд папҷп ба памкари Нурулл.' Хувліі.іул.іоеи зананд,
дидаю дон пета ба яке аз роҳмишондиҳандагонн оппозиция,
раиси Кумнтаи Шурин ОлП оили фліунбпрорп, му бор и зли зиддн
диноя корП на худудп и пеон Абдулло Ҳабибон ба маамуни злил
супориш мсдиҳад: “Хо^ишмандам манд у моткой лозимаро ҷамт>
оварда, масъаларо ба манат и 1 'лссаги Шу і-'и Оли гу зирсд”.
Бунин .упоришхои ос'іантпкл оо у к. киірнконуиіфо дида.
дили кас аз профессори плми хуқуқ ҳам мемонлд!...


Охир, ар ро^блри б хира.іу си и спет аз он к и ба оердастони
худ су пориш дп>;ад, бояд би юна,і. кп санчнш ва у ктн арпзаю
шикояти дохилгардида ба илора it ӯ дахл дорад ё не? Вақте ки
депутаткой Шӯрои Оли Додситони Куллн ҷум^уриро пнтпхоб
карданд, ѵро вазифадор низ нам и пі ки -ммуо ба копун
итоат бинамояду соле на вам аз як бор дар назди мнтихобку-
нандагоии худ (сессиян Шурой Олп1 ҳнсобот билиҳад, на дар
раёсати ому на ба В. И. Приписное барии белрннцітон!


Илова бар им. чй гуна роҳбар метдвонал. ки обро надида
иӯза кашад, маълумотро насанҷмда, бо клее ҳамсӯҳбат нагар-
Лида, ба ҳақицат наздик будаии хабарро исбот накарда, ҳуҷати
лозима ҷамъ наоварда, дар супоришп худ дарҷ намояд, ки
мает,ала "ба мухокнмаи Раёсати Шурой Олй" бароварда шавад?!
Магар чунин роҳбар мета вон та зомини а.тлу қонун бошад?!


Магар чунин супоришп гайриобиск.гнвоиан роҳбар, ки ба
дасти нцроку пандан га размок мехтуід ҳлрмфи дери на и уро аз
миён бардорад, иомардонаву нобцхрадона нсст? Бале, ин а мал к
табоҳро танҳо мет,твои кӯрдилй на номардумн лопнет!


Алкпсса, бо ^уҷчатҳон бофтаи А Хабибов Раесати Шурой
Олй бар хилофи қонун Додситони Куллн чумхурй Нурулло
Ҳу в а й д у лл о е в р о муҳокима на му да, 10-умн июни 1992 таҳти
Kj837 қаpop қабул кард.


Дар банди дуюмп іутрор аз ҷумла омадааст: "Аз Додситони
*4лл • урй талиб карта шавад, ки Мақсуд Икромовро аз


79
маҳбас озод намояд. Дар ^олатн нчро накардаіш талабоп»
Президиум» Шӯрои Олй мап.алаи аз вазифа сабукдӯш наму-
даыи Додситони Кулли ҷумҳурп Нурулло Ҳувапдуллоев ва
ҷонншини ӯ Тӯхтахӯҷа ІІочомуллоев ба сессиям Шӯром Ол»
гузошта мешавад". Магар и и та\ҷир ва фишор овардгш ба
қонуиу ба Ургопм Додситонии ҷумҳурй нест?!Магар ин намунац
Оли» "демократияву ҳуқуқлонй"-и демократону ҳуқуқшиносон»
навбаромад нест?!


Охир ипсоф диуед, чӣ гуна ашхоси тгп.рихчй ё ҷуйборкану
андовачй ва ё савдогару механизатор, богпарвару рӯ^онг»
метавонист, к» нозухи>;он илми ҳуқуқ ва қонуну қоидаҳоро аз
мутахассисони касбие чун Нурулло Ҳувайдуллоеву Тӯхтахӯҷа
Почомуллоев, ки тамоми умри боблракпташонро сарфи андӯхта-
ни ин илм намудланд, бехтар бидонаду нисбати камбудй ва
қонумшикании ншон ҳарф бизанад. Сохти гузаштаи давлатдорй
ва фаъолнятп ҳизби коммунистро сохти тоталитарй ва режим»
коммунист»! гуфта, зсри тознёиаи танцид мегирифтему гу-
нахкораш мскардем, кн прннципхои демократияро пойчол
намуда, мутахлсснсонро л у руст истифода намебаранд, ба ҳама
кор нахӯди пешм қошуқ мсшаваил, дониставу надониста ҳарф
мезаианду фикрѵ ақидаи ноҳпққу гайриқонунни худро қонунӣ
ҳпсобида, ба сари дигарон бор мснамояд. Ирӯз чӣ кор карда
истодлсм?! Калом роҳро пеш гирифтаем?!


Охир бозсозию ошкорбаснй г\фта, аз борон гурехта гприф-
тори жола ш\дсм-ку?1 Куҷо рафтанием?! Оё ка ipxou нодири
миллатро мпуп намскунсм?!


Бл ҳамаи даъвоҳои полархлвои қаламбадастони пул па расту
мансабдорони имонфурӯш, мафия» дохилнву хориҷй Нурулло
Ҳувдйдуллоеп дандон ба дандон монда гоб меовард, бори гарони
тахдпду хатлрро ба дӯшп худ шрифта, қонупро чизи муқлддлс
мс>рісобил, баҳри тозагиаш бл муқобили аносири нохалаф аа
заҳрпсчакони ноҷоя рӯила мубориза мебурд, аз роҳн адолату
ҳақнқлт, ба>фн беҳбудии мардум барнамегашт. Бозии ҷонро дар
слри мицгони хеш э^сос менамуду мардона пеш мсрафт.


Бале, Нурулло Ҳувайдуллоев бисер хуб медонист, ки да-
вуғеҷи чонибдорони шаҳрдори "Ҳотами Той" бегаразона набуд,
чунки М И»ромов аз ҷихлти моддӣ ва маънавӣ кӯмакрасону


у.амдҷидан ишон буд. Ҳотамиро аз ҳнсоби давлат мекард. Бар
хилофи ҳону н ба яке мошинн сабукраву ба дигаре пул ва бз
сеюмӣ хонахон бодлбдаба харила дода бул. Комиҷроияи шах.рч
Душанбе ситоди мухолифин буд, к» дар он ҷо ба сарвзрч
ситод Шодмони Юсуф утоқи корй чудо карда шуда буд. Ва
дар мусохнбаи худ М. Икромов ба хзбарингори махсусн "ЧарОПІ


80
0ӯз" Дадоҷон Атовуллоев гуфта буд: "Маро дастгирй ва дуон
оиҳое зинда дошт, ки длр майдони "Шаҳидон" номлмро меги-
пифтанд. Вақте ки Ҳизби демократ Тоҷикисгон, Ҳизби на^зати
ислом, ссгамонҳои мардумни "Растохез" ва "Лаъли Бадахшон"
. ҷонибдориам бархостанд, дшар х,еҷ як қуввае маро шнкаета
н,(метавонад ва кӯшиши рӯҷзн ку штамп ман кӯшиши бс^уда
аст!" Афсӯс. ки имрӯз Маҷсуд Икромов бо дигар рӯ суханроиӣ
карда, дӯстсиашро (роҳбарони оппозицпяро) маҳкум мсиамояду
файзалн Саидовро ҷанговари ҷасур, уқоби баландпарвоз. Сангак
Сафаровро "бобои Сангаки ҷаҳрамонн миллат, аҷалн оппозиция”
мсномад... Бисёр таассуф ва ҳайфам мсояд ки чуннн баіиараи
талхфом либоси мардоп дар бар дораду хунсовор рафтор
мскунад.


Ҳамчунин ҷонибдоронн дигари Мақсуд Икромов қуввап


дшаре амал мскард, кн барон аз миён бурдлнп Нурулло


Xѵ-вайдуллосв бетараф набуданл...


Аз ин рӯ, манфпати гурӯҳҳо дар мк вуқтаи пзйванд бо
ҳам гироиш сфтанд ва барон аз миён бурдан шахсеро ингихоб
намуданд, ки ояндам бузург дошту бо аҷлу хирад ва заковати
беназири худ роҳи ояндаи мардуми ҷумҳуриро ба чароги
хеш мунаввар мскард ва чун шамь андар мнснм ҷомсъа
м, дурлхшпду миллатро ба худшпносиву хештамдорн ҳндоят
мснамуд.


Мушти намакбаҳаромн курситалаб, кп маҷсаду мароми


ягонаашон ба таври зӯроварй орзул сарвари ҷумҳурй шуданро
дар қалбҳои чуи мӯрпп хеш мепарвариданд, аз Нурулло


Ҳувайдуллоси ҳамчун лидера мнллат тареу таҳлукан зпёле
доштанд, чаро кн фардо, дар интихоботи навбатй харифашон
хоҳад гардпду боз тамошокадухо ба мақсал нахоҳанд расдид.
Барои тоза кардани пеши роҳи худ от» унсурҳом нопоку разил
х ҷ туна пулу молро да рог надоштанл, аз рсхтанп хуии багапри
Ҳақ нахаросидамд. Ба ваҳшиёнп дсвсмрат молу п\ і. яроқу
а» шҳа, мошинҳои сабукравро ҳотамвор ба харҷ доданд...


Иқдомн сисҳи навбатпи днстак разилѵ худобехабар бо
мақсади сабуку нишонрас намуданп амалнёти левсиратонм
Ҷчнояткор роҳҳоп аз Нурулло Ҳувайдуллоен барҳам задана
Ч’мдорхояшро дар чорчӯбаи нақша шрифтам.] Як л.трап
муайян роҳбаронп мухолифіш ба косигаи ндораи садою симоп
м,ірдумл"-ц ч\ мҳурЛ, ахборм у чум ва ҷпмьомдд>рн давлатй
°нди нн масъала таронаи томом замзамав\ валвала карда, ran,уз
J одситони Кулли ҷ\ мхурп Нурѵ іло Ҳувайдуллоевро зсрм
танқиду там up қарор дола, ба с\ нтлтъчол намуддни мансабн
х"зматй гунаҳгораш мскарданд, хи гӯё посбонҳо бар хилофи


®— С. Кенчасп


81
1


конуи уро му.уофизат менамуда бошанду бехатариашро таъмцц
карча маошро аз ҳисоби давлат мсситонапл.


Ш'қеан, муиофиқи қонун танҳо Раисп Ҷумҳур ва Рап.-ц
Шу ;>ои Олии ҷумҳуриро бо мууофизон таъмин карла и дар назад
омздааст. Вале ин кор дар мавриди кори ҳамарӯзии орому
ссуда будз. вазьиятп кунунпм муташанниҷ ба ҳнсоб нлрафтд
бпноал барои таъмини амниятм маисаблорони давлатӣ г,а
сарвазир, чор ҷонишини ӯ, чонишинҳон Раиси Шӯроп Оли,
аксарияти вазирону раисони куыига^ом давлатй, аз ҷумлл. ба
Додситони Кулли ҷум.уурй Нурулло Ҳувайдуллоев аз ҳисобц
гурӯҳи махсуси ВКД ва КАМ-и чумҳурй муҳофнзон ҷудо карла
шуда буд, ки зарурати воқсӣ дошт. Вале нохалафон бо чункн
j'o'.. ба аъсоби ӯ фишор о карла, аз лайм ом булана, ки обр;і:\
охтнромашро much и марлум такта бисозаид


Да ушатов а рта ра ш он буд, км касс аз роҳбарпят — Райей
Ҷумҳур Р. Набітсв, Сарвазир А, Мирзоев, алалхусус, иҷрокунан-
дан вазифаи Ранги LIJурон Ола А. Искандаров, ки идораи
Додситоий дар назди Шурой Олй а мал мскард, боре ба
тарафдории Нурулло Ҳувайдуллосв улрфе памегуфтанл ва ба
тӯхмату тзҳқирп оппозиция, км аз мор тараф \ ро чун сагоші
сӯзлнхӯрдл миснагир ламула мгхоидапд, ҷавобс нямсгуфганд,
Ин шабаҳони тирафомн таърих ҳаикалвор хомӯширо авло
медомистамд.


Чунпм рафтори хиёпдткоронпю момарломаи роубарпят нис*
бати шодравон Нурулло .Қувайдуллоев мувофиқи табъи роҳба-
ронн мухолифим будд. ба осиёби васвасан авомфмрсбонан ишон
об мерехту омуо кувилт мегирифтанд ва танқиду тауқнрро бо
роууон қомупию гайриқонунй пдома молода ид ва ба млқсади
таутонми хеш наздмк мешуданл...


Агарчн ррҳбарияти ҷумҳурй хуб мсдоннст, км дар гир-
лпуамопхои майдони "Шаҳидои" роубароми оппозиция, мазҳаби
"Ваҳуобпя" ва "демократиям и сломи" ҳукми ба ҷатл расонмаанн
панҷ фарзапдп бару манд ва сарсупурдач миллатро бо роҳи ба
лор каиіидап еп.лон дошт. км яке аз он.у» Нурулло Хуванду ілоев
буд. Аксхои ишонро кашида дар девори Кохи Рамси Ҷумҳур
гузошта, ханҷар ба снпауояшом зада буданд Магар им ниінони
ҳлмоқат па адоват мабуд?! Магар сиро иадидаву нашѵшіла
буданд'.' Охир, омҳо вазпфадор буданд а мнияти кормлндонм
давлат, алалхусус Нурулло Хувайлѵллоснрѳ, ки ба чиноягу
ҷинояткором муборпзан бсампи мебурд, таъміш нлмоянд! Аммо
гуіпашомро ба клрнву чашмашонро ба кури зада буданд. Ч л ро/1


Имчуиим борҳо гурӯҳҳон мухталифк сило^бадаст ба утоқп
кораш даромадд, ӯро тлхқнру лахдмди куштан карда булана.


82
ни лар таърихн давлатдории башар ҳодисаи машину нахус-
т|Ш буд. Воаҷабо, дастап ҷинояткорон ошкоро Додснтонн Кулли
цѴм>;уриро тахдид мскунанду ӯ бечора аст Ҳол он ки мутобиқи
Конституциям Ҷумҳурин Тоҷикистон бурданн назорати олӣ оиди
ѵікшаі ла иҷро гардидани Қонун аз тарафи вазоратҳо, кумитаҳои
давлагй. идораҳо ва мақомоти дигари ндораю назорати давлатӣ
ва хочагй, Шӯроҳои маҳаллии депутаткой хал к,, мақомоти
ичроітію амрдиҳандаи он.ҳо, корхонзҳо, муассисаҳо, ташкилоту
иттиҳодияҳо, сарфи назар аз шаклн моликияти онҳо, мақомоти
м>,қцқ ва тафтиши пешакӣ, ташкилоти ҷамъиятӣ, динӣ, ҳизби
сп ссй, ҷунбишҳоп оммапй, мансабдорон ва шаҳрвандон ба
зим май додситони кулли ҷум.уурӣ гузошта шудааст. Нисбати
ба мпСн омадани чунин вазънят ӯ ба таври расмй роҳбарияти
ҷумҳ риро хзблрдор карда, аз онон талабу тақозо намуда буд,
ки чораҳои судбахш анлешлнду амнняти ӯро таъмин намоянд!


Вале дар он шабу рӯз аз кэрру гунг садо меомаду аз
роҳбарияти ҷумҳурӣ не. Ҳама дар фикри таъмини худу
фарзандоп ва нигоҳ доштани курсни мансаб буданд. Аксарият
лз зодгоҳашон ба слдҳо ҳазор сӯм хона мехариданду бо ҳар
рол молу мулкашонро пмтиқол медоданд.


Бар ивази ин. аз ҷомибн дигар, ӯро ҷонибдорони раиси
у.шҷроняи Душанбешаҳр Мақсуд Икромов барои ба ҳабс
гнрифтани хоҷаашом таҳдиду таҳцир мекарданд. Бинобар ин
дар он вазт.ияти ба мнсн омада, кн аз чор тараф чун гургони
гурусна панҷа ба ҷонаш мезаданд, роҳбарияти ҷукцурй, алал-
х. сус Прсзилиуми LLK’pou Олии ҷумҳурӣ вазифадор буд, ки
дѵ.нияти Н рулло Ҳувайдуллоевро таъмин намояд. Чунхи му-
вофнқи Конституциям Ҷумҳурии Тоҷикистон Додситони Кулли
чумҳуриро сессия и Шурой Оли ба вазифа таъину аз вазифа
сабукдӯшаш мегардонад. Охир, Додснтонн Кулли ҷумҳурй ва
долситошуои тобсі.и он дар назди Шурой Олй ҳисобот медиҳанд!


Вале он.ҷо млеьулияту ӯҳдадории худро иҷро наклрданд, боре
ба тарафдории ҳақиқлт ночизтарин ҳарфе нагуфтанд, баръакс
хама чоршуоро андешндаид, то - и посбон^оро аз у чудо созанд.
Пн ҳама нақшаи тарроҳоне буд, ки пешакй кашида шуда, ҳар
51•' иҷрок унаіаа илцши сисҳкоронаи худро мсбозлд Зеро қисмн
зисдп атзоснн Прсзмдиуми Шурои Олй бо сарварии Рамси
1Uӯро11 г . а ҷ\ мҳурй, Ҳукумати "муросои миллй" ҷонибдорони
Ш|Г>о: пцн', буданд ва қпсмс аз онҳо он рӯзи мудҳишро муптазир
вуданд. Ранси Ҷумҳур бошад, зсри афсуни диндорони зо-
хпрпараст чун нз^ше дар авроқи нанпши миллат моту мабҳут
М|,нда буд. ки аз чор тараф гнрифтори танқиду таҳдиди ҳар
* асу локасе б\л.


83
Блрои ҳарчП тезтар л мал и га рл ила и и нзқшаи кашилашул.і, 1
зимнн рсорішіюнди^аидагани дохмливу хорпҷии хеш аъзои
Презндиуми Шурш: Олии ҷумҳурй At-іиддин Соҳибиазаров, кц |
садҳо марлтба Go Нурулло Ҳувапдулдоев нону нзмак шула, ]
чкдиглрро 6.1 огӯш шрифта бӯснда будаид, 22 нюни соли 1992
длр Pa&atu Шӯрои Оли таклифи шифоҳй лсшниҳод намуд;
'Дар линіи кал "■< цочун Н. Ҳувайдуллоев бо муҳофизатгарок .
гі'.,:.ніл карда шудалсі ва онко аз і;>чо, аз кадом сарчашма
мл ли мстранд


лглрчн таклифи Л. С оҳибнаааров штроҳӣ буд ва мувофнқц
регламентъ Шӯрои Оли зарурняте ба кібули қлрори махсуси
Президиумы Шурой или набуд, вале Акбаршоҳ Искандаров ва
аъзоёші Президиум!! кӯрсаводу та размок луди ҳамои рӯз Қарорн
Президиум!! Шӯрон Олнро "Дар борам аризаи аъзои Президц- і
уіии Шӯрон Олии Ҷумҳурпи Тоҷнкистои А. Соҳнбназаров" имзо
намуд ва агарчй ҳанӯз аз худи аризл ному нишоне набуд, ]
санҷнши онро ба ^змацндан худ, мухолифи ашаддй, раиси
Кумихан қонунбарорн, муборизан зидди ҷинояткорй ва з^уқуқи
ипсон АЙдулло Ҳабнбов месупорад...


Лз рӯи талайоти қоиун ва ахлоци иисоий Л. Искандаров
ҳацк,у ҳуцуцн санҷиши приза”-и шифо.уіи А. Соҳибназаровро
ба А. Ҳабибов супурдан надошт, чунки ҳанӯз аз замони
ҳодисаҳои баҳманмоҳи хунини соли 1990 миёни Л. Ҳабибов ва
Н. Ҳуватшуллосв зиддияти шахсй вуҷуд дошт ва ӯ наметаво-
■ I . , фасли ин ыасьала бегаразона санчиш
гузаронад. Лз ҷоннби дпгар, А. Искандеров ин ҳодисаро хуб і
длр сл дошт. Пп к,ону написании яавбаиш тамошокаду буд, ки
ал рӯи праз бд мнсн омад.


Сивас, 29-умл июли соли 1992 А. Ҳдбибов кормандони ВКД
чумҳурй Абдл дуімпд Бой матов, Д. А. Алабшоев ва Сафармад
Одмнзеврс оа ІІКрон Олй даъват нам.ілз, ба таври расмн аз
оиҳо Сл !. мсгирад. Оиҳо дар баёнотҳси хеш тасдиқ намуданд, I
>.и бо суиоришг. роцбзриятн ВКД ҷумҳурй аз 28-уми ман соли
1992 модшснчт. ішрішндаузп ҷииоятӣ ва бинои прокуратурам
цумуурнро муҳофкзат мснамоянду Додситонн Куллн ҷумҳурй
Нурулло Ҳудзйлуллосвро рангами ба кир рафтан ва аз кор ба
хона барпші ганаш ҳлмро.ҳӣ мекунанд.


Инчунмн Ҳабибов аз Додситони Кулли ҷумҳурй Н. |


Ҳувзйду.ллоеа о иди ин масъала басыот мети рад. Дар нишондодм ^
у . с >;аҳпк.1' берут снлоҳбадастони оппозиция ба Додси-
тоыии ҷумзцурИ даромзда. кормандони додситонй ва шахсан уро
» ; коставд, ки корҳои ҷнноятиро шрифта, оташ


заиамд. Б.тобар ии, дар асоси мактуби расмии Додситони .
цумҳурӣ барои муҳофизагн моликмит. бином додситонй, корҳои
ҷиноятй ва амниятн хормандон ВКД ҷум^урй се нафар кор
мандонн милицияро ҷуло кард, ки онҳо рӯэонз биноре
цуҳофизут мскунанду пас аз кор ӯро го хонзаш ва саҳарЛ аз
хонд то нои icoраш .ҷтмроҳй мекардлнд..Гузорнши раисѵ;
Хумитаи Шӯрои Один ҷумҳурй А. Ҳабибов ва лоиҳаи қарори
Президиума ЙГӯрои Олй оиди аризан иифоҳии А. Со^ибназаров
Ю-умн звгусти соли 1992 маврнди чухокнмаи Президиуми
Шӯрон Олии ҷумҳурЯ қарор шрифт.


Л'і.зо'-нн Президиуми Шӯрои Одй бо сарварни А. Искавдаро'
бе ягок тз>яи;щ қонунй, блҳо доцани вазт.ияти ба миёв омада,
хзтзре, ки ба ҷони Нурулло Ҳувайдуллоев ба миён омадааст,
кур-хӯрона бо ях овоз қарор қабул карда, ба вазири корҳои
joxM.ni! і Ҷум^урии Точчкистон рафиқ Навҷувоноа супориш
додана: "Кормандони ВКД, кч барои муҳофизатн молнквяту
бинои додситоинн ҷумҳурй за уииимс См кор ва аз кор ба
хонд рафтани Додситовн Куллн ҷум^урй Нурулло


Ҳувзйцуллоевро ҳ; роҳӣ менамоянд, баргардонда шрифта ша
панд”, Қарор бо кмзои А. Искандаров тасвмб гардид.


Ин хуҷҷяти гамлнгезу восяпосопаро кзс зз назар гузарондз,
беихтиёр ба дарёл фюср фурӯ меравад:


— Худое, агар дар заммри г- давуғсҷҳо гараз нуҳуфта
ііабошад, пае сабаб чн буда. км цар ҷумҳурй ҷанги тоҷик бо
тоҷнк, мусулмон бо муеулмон р£з ба рӯз рнвоҷ ёфта, шиддат
r.ic.ijpaay хупи елд^о богуноҳон мерезад, Раёсати Шӯрои Олй
бл ҷои он, ки чораҳои мушзхчас би.індешцду пеши ҷаши
бародаріеуширо бнгпрад, бз корҷое дает мезатад, ки. ба вако-
лнташ почмзтарил дахлс надоранд!


Охкр, дар бобҳип JV, VI Қоиунн Ҷумхурил Тоҷикистон "Дар
борая Додситонии г^у^::tvpi:" Тоҷюсистои" иа Кодекеи мурофи-
зпии Ҷумҳурни Тоҷгосисгон "Дар бораи назорати прокурорӣ
оид» иҷрои қоиун дар со\а:-,си гуногунп ВКД ҷумҳурй сухан
■ 1 а над! Аз ин pv, Додевтонч Кулли чум>;урй ҳу^уқ ва
ваколати даъзат аамудлнп кормзндчжн ВКД-ро бдрок таъмини
амшіяти кормдндон па куҳофизати корҳов ҷккоятй ва молн-
кияти додситониро допад! БзрзакС, Гмёсдги Шӯрен Олй ҳуҳуқу
ваколати дахолат взмудая ба кору эмллкёти Додсигони Кулли
ҷумз^уриро надорад! Аммо...


Аз ҷониби дигар, дзр бцби 2, поддай П Қонуни Ҷумҳурии
Тоҷикистон "Дар борам Додситонзм Ҷумҳурин Тоҷикистон
омадааст: "Додсигони Кудла Ҷумхурня Тоҷикистоа дар фаъо-
лияташ ддр назди Шӯрон Олни ' - . уурин Тоҷикистоя масьу-
Лк^г лорад ва танҳо ба он тобс-* к-ебошад. Додситони Кулли


85
ҷумҳурй дар як сол камаш як маротиба дар назди Шӯроц
Олни ҷумҳурни Тоҷикистон дар боран фаъолияти Додситощ'і
ҳисобот медиҳад.


Пае, чй гула ва дар асоси к адом қонун Раёсати Шӯрои
Олн ҳукуқ пайдо кардааст, ки амалиёти корпи Додсптони
Куллро муҳокнма намуда, баҳои ҳуқуқй диҳад?! Ба фикрам,
дар асоси ҷонуни ҷаҳолати:


"Шӯхӣ макун ба арбоб,


АрСоб запад ба ҳар бибг


Магар ин қонуншиканй.сӯиистеъмоли мансаби хизмзтй аз
тарафи аъзоёни Рассати Шӯрои Олй ва шахсан раиси он А.
Искандаров набуд?!


Бисёр хуб овардаанд: ”Аз беамакй хари Исоро амак гуфтан
равост". Вақто ки дар Рёсати Шӯрои Олй ягон нафар ҳуқуқши-
нос набошад, чй тавр он ургонро метавон ургони қонунбарор
номид. Пас, бисёр дардовар ва ҳузнангез аст, ки қонун ба
дасти ашхоси ғайри ин соҳа, ки яочизтарин фаҳме надоранд,
ба тасвиб бирасад. Вой бар ҳолат, Шӯрои "холй”!! Вой бар
ҳоли қонун!!


Охир, Абдулло Ҳабибов дар бораи қонуну қонуннят, илмц
ҳуҳуқтшгосй ночизтарин тафоҳумс- надорад!? Пае чи гуна, аа
рӯйи кадом инсоф, адлу адолат метавонад, ки Кумитаи Шӯрон
Олй оиди қонумбарорй, муборизаи зндди ҷинояткорй ва ҳуқуқи
ннсонро сарварй бинамояд. Магар Точикистон дар назари
мухолифину гумоштагони онҳо ҷазпраи Робинзон Крузост?!


Ба пиндори ман, ин ҳама қонуншиканиҳо нисбатн
Ҳувайдуллоев, давуғечи онҳо аз рӯи наҷшаи қаблан кашнда-
шудаи пешвоёну мушовирони мухолифнн буд. Ҳол он, ки А.
Искандаров хуб медонист ва ин дар Қонституцияи Тоҷихистои,
регламенти Шӯрои 0.ш ва Қонуни Чумҳурии Тоҷикистон "Дар
бораи Додситони Ҷу^чурнн Тоҷикистои амиқу аниқ, бисср
равшан ннъикос ёфтааст, ки ҳалли ин мзсьала ба ваколаш
Раёсати Шурой Олй дохил намегардад. Илова бар іш, дар он
шабу рӯз барон Нурулло Ҳувайдуллоев, ки душманонн миллат
қасди ҷонаш карда буданд, доштани чанд тан муҳофизатгарон
чун обу ҳаво зарур буд.


Охир, аз тарзфи дигар, онҳо хуб медонистанд, ки вазирону
раисони кумитаҳои давлатй, кумитаҳои Шӯрои Олӣ, ҷони-
шинҳои сарвазир ва раиси Девони Вазирон, ҷонншинҳои Раиси
Шурои Олй ҳзм аз ҳисоби кормандони баталиони ВКД ва
КАМ-1- чумуѵрн посбонҳои шлхсй доштанд. Вале нисбати ягон
нафзри онҳо чизе намегуфтанд, агарчи мувофиқи қонун Рассати


86
щӯрои Олй ҳуқуқу ваколатн гузаромидани санҷпш ва қабули
„арор нисбати ургонҳои иҷроия ва амрдиҳандз дошг. Не-не,
ба «н зогҳои бадмур танҳо шахсняти Нурулло Ҳувандуллоев
ДОЗИМ буд!...


Вагэрнл, чаро чашми А. Соҳибп^оаров тннҳо масъалаи бо
муҳофизон таъмин гардидани Нурулло Ҳувайдуллоевро днд?!


Чаро Раосати Шӯрои Олӣ бетоқатонаву саҳлангоронл ҳуқуқу
ваколатцои худро еӯпистеъчол намуда, нисбати рафъ намудани
муҳофизони Додситони Купли ҷумҳурй қарор қабул кард?!


Чаро чапши онҳо муҳофизатгарони дигаронро, аз ҷумла,
Дрвлати Исмон, Муҳаммадасс Навҷувонов, Ҷӯрабск Амидов ва
Гулдаст Иброншоеву даҳҳои дшдронро н >дида шрифт?!


Аз ҷоииби дигар, таъмии кардан ё накардани муҳофизон
сирф чкі: аз вазифаҳои ургони иҷрсжя ва амрдиҳанда мебошад.
Пас, чаро Президиуми Шӯрои Олй санҷиши ин масъаларо чун
сарбории хеіи пазируфтаву чирк аз тат нохун мсковад?!


4>инн чароҳову ангезаҳои газаболуд бар он ша^одат медод,
к> гургони гурусна рӯз ба рӯз мавқеи худро устувортар
ченамуданду тайёр ба он буданд, кп ҳарчи тсзтар даиҷа ба
қалби фарзанди ҷасуру номбардорн чндлат Нурулло
Ҳувайдулдоев бнзананд. Бисёр тадссуф в: дарег, Нурулло
Ҳувайдуллоеву халқи ҷумҳурй аз ин ящашҳов папидонаи
сисҳкорону душманони миллат ғофнл мондзнд. Ҳол он, ки
садоқатмандона хизмати халқу даилатро адо мекзрд, дар вазъ-
ияти бисер ҳам сангину ҷонхарош ҳопунро ҳнмоя мснамуд, ба
муқобшш унсурҳои ҷпнояткор мубориза мебурд, xy^yiyy ман-
фнати мардуми корафтодаро ҳимоя намуда, гурӯҳи олимон ва
мутахассисонро, ки Қонунн Асосии ҷумҳуриро менавиштанд,
ро>;барй мскард. Дар давутоэи он бул. кн Коиституцюш
Ҷумҳурпи Тоҷикистон ҳарчй бештар ба ҳасти мардуми
заҳматкаш наздик гардад ва тезтар қабул шавад. ..


Аз рӯйи таҷрибаи кориам, ки знёда аз 26 соли умрамро ба
кора мубориза» зндди ҷинояткорй, ҳимояи ҳуҳуқу маифнатҳои
инсоя бахишдаам, садҳо ҷнноятҳои одамкуширо дидаам,
нақшаҳои онҳоро омӯхтаам, бз ҷшюятҳои содир камудазтои
қош| шудаам, вале ҳеҷ гоҳ бовар намекунам, ки хизматчисни
дахлдори ВКД, КАМ-и ҷумхурй аз нақгааи кашидзи оппозиция
©ИДИ ба қатл расонндани Додситони Кулон ҷумҳурй Нурулло
Ҳувнйдуллосв бохабар иабошаилу гофил монда бошанд, Чѵпки
ВКЛ ва КАМ-и чумҳурй шӯъбаҳои махсус доранд, ки даҳҳо
Мйошхӯрон ифои вазифа мекупанду хизматн ишон асосан ба
° ; марбуг асг, ки нзқшаҳои ҷпнояткорон, алалхусус, террорис-
т ),гРО қаблан фаҳманд. Ҳар яки он до даҳҳо хизматгузорони


87
гайрмрасмӣ доранд. Ҳар сол барон чунин хизматчисн аз буҷац
давдат мпллионҳо сӯм харҷ мегардад...


Охир иақшан террор намудлни Додситонн Куллн ҷумҳуриро
дар як рӯз ҳал накардаанд. Ба пиндори ман, ин фоҷиз фосилац
камаш якмоҳинаи қаблиро дарбар мсгирад.


Ва танҳо иҷрокунандагону срдамчисни ин амалнёт чордаҳ
кас буданд. Агар тарроҳону иақшакашон ва ташкилкунандагону
бо пулу яроқу аслиҳа ва автомашин таъминкунандагон илова
гардад, боз даҳҳо касонн дигар ба нн амали табоҳ ҳамкор аст.
Пае, чӣ гуна нақша берун аз назорати хизматчнёни ин ду
руки и давлат (КАМ ва ВКД) мондааст?! Ба ҳеҷ ваҷҳ, не,
қобили боварй пест!


Ба андешаву таҳлили ман, аз ин нақша КАМ ва ВКД-ц
ҷумхурй комилан бохабар буданд ва маълумотҳо ба дасти
шахсоне мсрасид, ки худ ҷонибдори ҳарчй зудтар амалй
гардидани террор буданд. Чаро ва аз рӯн кадом далслу
бурҳонҳо?!


Барои исботи ин фикр ба хонандагони муҳтарам далелҳои
зеринро пеш мекашам:


Аввад. Дар Вазорати Коркой Дохилй мувофиқи тақсими
вазифа шӯъбаи шашум, разведка ва контрразведка, ки онҳо
хизматчпсни пмнҳонию ошкоро доранд, ба вазири корҳсщ
дохилй М. Навҷувонов, ҳангоми набуданаш ба ҷонишини зввлл
Г. Иброншоев итоат мскарданд. Аз ин рӯ, ба ахбори агентура
танҳо М. Иавҷувонов ва ҳангоми набудани ӯ Г. Иброншоев
хуқуқи шинос шудан ва нстпфода бурдан аз онҳоро допгганд.
Вале ин ду тан ҳеҷ гоҳ чуннн хабарҳоро ба касе намерасонданд,
чунки шахсоне ки бо силоҳ ба утоқи корни Нурулло
Ҳувайдуллоев рафта таҳдиду қасди куштан намуданд, одамони
наздиктарин ва ҳамдиёрони М. Навҷувонову Г. Иброншоев
буданд. Ннсбати ин ҷинояти вазнин Додситони Кулли ҷумҳурй
сари вақт ба ахбори М. Навҷувонов расонда буд.


Вале сари ҳаллу фасли ин ангезаҳо, агарчи дар ҳаракати
ҳар яке он унсурҳои ҷиноят нуҳуфтааст, ягон чорае дида
нашуд, ҷиноятнома огоз нагардид, тафтишотн пешакӣ гузаронда
нашуд ва ҷннояткорон, яке аз онҳо Ра^имбек Нуруллобеков
беҷазо монданд.


Сонй. Дар Кумитаи Амнияти Мнллин ҷумҳурй ум\ри
разведка ва контрразведка зери итоати яке аз роҳбарони зираку
кордон» оппозиция, ҷонншини якуми 'КАМ Ҷӯрабек Аминов
буд вз маълумотҳои расмию ғайрирасмӣ танҳо ба воситаи ӯ
ҳаллу фасли худро меёфт. Раиси КАМ-и ҷумҳурй А. Солпбосв
бошад, бозичаи дасти Ҷ. Аминов буд ва бо мақсади иигоҳ


S8
доопаніі курени мансаб аз хурдтарин ва қабеҳтарин пастй рӯ


іегардонд...


Муносибати Ҷӯрабек Аминов бо Нурулло Ҳувайдуллоев дар
н,1ҳоя! и блдбннн қарор дошт, чункн кайҳо боз бо супориши
Ҳувайдуллоев ба муқобили Ҷӯрабек Аминов бэрои ба
рохбароѵ.іі оппозиция (Шодмони Юсуф, Тоҳири Абдуҷаббор,
Муҷзммадшдрнф Ҳимматзода) аз ҳисобн КАМ-и ҷумхурӣ барон
ҷангндан ба муқобили мардумн Хатлонзамину Вахшонзамнн
долани ягчанд с«елоҳ (автомат) бо тираш кори ҷиноятЛ оғоз
гардида буд. Ва Ҷӯрабек Аминов солҳои дароз дар ҷумқурии
мо ва дар собиқ нттифоқ соҳаи развсдкаю контрразведкаро
роҳбарй мскард, ки бисер ҳам мутахассиси варзидаи ин со^з
ба ы\ мор мерафт. Ҳамчунин яқинлн шоҳиди бевоситаи он
(г. лам, ки ӯ яке аз ташкилотчиёну муассисони табаддулотн
давлатии 7-уми май соли 1992-юм буд!


Бинобар ин. таҳлилн ҳуҷҷатҳои мавҷуда ва пайвастани
воцеаҳои ба миён омада ба он шаҳодат медиҳанд, ки ҳиссаи
Ҷӯрабск Аминов дар кашидани тарҳи нақшаи бо роҳи террори
сиесй аз мисн бурдани Нурулло Ҳувайдуллоев ва тартиби амалй
гардидани пн ифлосии налидона кам пест.


Сеюм. Сарварии ургонҳон муҳофнзати ҳуқуқ, муборизаи
зп.іди ҷинояткориро ҷонншини сарвазирн ҷумҳурп Давлати
Исмон ба знммап худ шрифта буд. Ҳол он ки аз рӯи ҷонун
ва тартибн корп длвлатҳои дунё органҳои муҳофизати хуҳуқи
ннсон, муборизаи, зидди ҷииояткорй, адлпя ва амнияти давлатй
бояд ки ҳамеша зери нтоати шахси якум ё дуюми ҷумҳурй
қарор медошт.


Вале сарвазнри ҷумҳурй ҳама ҳуқуқро ба Давлат Нсмон
супорида буд, барои ӯ танҳо у уреп лозим буду халос. Дзвлат
Исмон қар коре ки мехост, онро б иду ни хурдтарин мамониат
мекард. Он шабу рӯз дар даму нафасаш загора мепухт, ба
касе итоат намекарду касеро нзмсиурсид, ҳарчй мсхост, онро
амалй мегардоннд. Рлпси Шӯрои Олй А. Ііскандзров бошад,
ҷоннбдораш буд, Раиси Ҷумҳур чун бечорагон чораи ҷони худу
фарзандони худ карда, ба ҳоли худ овора, сари калобаашро
гуч карда буд. Рукнҳои давлат пурра аз даетн Раиси Чум^ур
рафта буд. Чуноне ки Саъдии бузург гуфтааст: "Се чиз пойдор
намонад:


— мол бе тиҷорат;


— илм бе баҳс;
мулк бе сиёсат".


Охир Давлати Исмон яке аз роҳбарони асосии мухолифнн
°УД, ки гирдиҳамоии майдони "Шаҳидон"-ро роҳбарӣ мекзрд вз


89
дар он ҷо дар ѵак>,.і мо, панч нафар, аз ҷумла. Нурулло
Ҳувайдуллосв ҳукми ҳатл он ро>;п б л лор кашіідан бароварда
будацд!


Бинобар ин, Давлат Испои аз рӯйи мантнқ ва амали хеш
икс аз фаъолони кашамцлп пактам ба қаг.п расондзни Hyp; i 1ч
Ҳувайдуллосв буданаш аз ҳақиқат лур вест. Пас, чя гуцд
асрорн нопокоіши хешро боз мекунанду сиррн хонаро ба бсруц
мсбароранд!...


Ҷолиб асг, кп чандс леш, мнёнаҳои моҳн июли соли 1992
Нурулло Ҳувайдуллосв ба аҳлп ҷамоати ҷумҳурй бо изҳорот
муроҷиат иамуда гуфта буд, ки бииобар ақидаҳои сиёеии худ
барон қувваҳои муапмн шахси ниҳоят номатлуб мсбоша ; вл
банобар ин ^ар гуна овоза^о дар бораи ҷисман нобуд карда
шудани вам паҳн карда мешаваид. Ин хатар воҷсй ва чи.шй
аст. Изҳорот ҳамчун изҳорот дар рӯми сафҳа боқӣ монду
муҳофизон аз Долситонн Кулл ҷудо афтода!


Алқисса, қотилони миллат боз ^аламе ба пеш г .зоштанд,
вазъиятн мувофиқу шпион расе мекофтанл, кн панҷз ба панкари
афроде бизананд, км кӯҳм бузургеро монал, аз таъсири •.лр
гуна бодҳон мухолиф заррае памсларзад. Вале ӯ дар ҳар солп
лаҳзаҳои сангину номувофиқ бар сари папмону ақидаи >.\д
усгувор монда, паЙи амалй гаштани матлабҳои дил талош
мсварзад!


Дастам чордаҳнафараи ҷхтлбдон, ки аз гурӯҳи нохалафону
ноинсофон иа мазҳаби "Ваҳҳобия" таъспс ёфта буданд, бо
автомобилҳом сабукрав ва силоҳу асли.ҷаи ҳозиразамоии >.о-
рмҷию ватанӣ таьмнн намуда, бо кодом роҳ^о ба кор рафтану
аз кор баргаштани Додсмтони Куллро' муомӯхтаид, то амалк
табоҳ — тсррорро дацику нишоирас змалӣ созанд. Тан.ич гн
"гургц борондида" Ҷурдбек Амшюв телефонҳои кор ва хонаи
Нурулло Ҳувайдуллоея зсри назорат буд. Ҳар як цадами ӯ J
зерн назоратм шахсонм масьули оппозиция гзрднл. Онҳо аз рӯи
назармя ва таҷрибаи корни тсррорнстони кншварҳои дшлр • б
медоннстаид, ки дар роҳи калони автомобнлгард, ки ^аракати
наіушёт ва мардум зиёд аст, на ҳамсша тсррор^оп нишонрас
анҷом месбанд.


Далелҳои ҷамъоварда шаҳодат мсдиҳанд, ки бори охнр|,н
гурӯҳи террористом 23-юмн август» соли 1992 тар си тол и
"Наҷотм Ватан" ки сарвараш ранен хнзби демократа Тоҷикистон
Шодмони Юсуф буд, ҷамъ омадз, иисбати амалИётй 2-4-умИ
августа соли 1992-юм изгори .кила намуда, бори ;іч. лр
вазпфаҳои байни >;амдигар гакемм гардидаро муайяну мушах -.ас
намуданд, то ки амалиёт нишонрасона анҷом ёбад.


90
Субҳи 24 август соли 1992—юм барон қотлон анпқу
равшан буд, кн Нурулло зуялоев бо роҳи ҳаракати


наклистаді каму слрбаста ба кор меравад. Чушш маѵлумоти
дақиқ ба он.ҷо лешаки расида буд...


Аз ин с абаб, і.чііерпп .чубе диданд. Саҳдрй, созти 7,
"геғорали мардумй", яке аз рп^барони фаъоли ситоди "Маҷпти
Батан" Раҳнмбск Нуруллобеков автомсшиии "Жигули"—и бу-
лафшрг.мгн комби пати оран шаури Душанбсро. ки чаиа рӯз
кабл ба ихтнёраш баром истифода дола будаігд, аз истгоҳи
йабонарӯзни мошннҳо шрифт. Боа 13 нафар, ки сарнишинп
чор мошини сабу крав булана, хоыаи П. Ҳупапдуллоевро "раз-
ведка" иамуданд. "Волга"— и хизматии разами ҳукумазпаш
12—01 ДБЛ-ро, кн Дожи гони Кулан чум^урй бо ҳамсараш дар
он пашаста буд, ҳашомн ба роҳ даромадан зери назорат
гіірнфтанд. Мошин аз кӯчаи Партизани сурх ба кӯчаи Комму-
ниста ба хпсбонн середами пой тахт роҳ шрифта ба сели
нацлист омехта гардид... Нохост "Жигули"— и кабуди сисҳтоб,
ки пешопеш мерафту вазифаи пешбамдро иҷро мекард, якбора
тормоз дода, худро ба тарафи ласти рост шрифт, то ки "Волга"
пеш гузарад. Ронандан "Волга" ҳушёриро аз даст надод, базӯр
аз садама ҷплавгирй карда тавонист.


— Ҳой! Шаголзода, чашм дорй?!— гуфт ронандап "Волга" ва
сари худро аз тиреза бароварда, хост ронандан "ҳаваскорро"
насиҳат кунад. Вале дар ин лаҳза боз ду мошини дигар бо
снлоҳбадастон ба "Волга" наздик шуданд. Вале "Волга" аллакай
ба кӯчаи Ломоносов, ба наздикии Вазорати таъминоти нҷтимоии
ҷумҳурӣ расида буд, ки он хело намнақлисту сарбаста буд.
Мошини чорум ;із ақиб худро расонда шрифт. Додситонн Кулли
чумҳурӣ ва ронанда хуб дарк карданд, к и мухолифони модар-
бахато онҳоро ба дом гирифтаанд ва дар ҳаракати онанд, ки
панҷа ба иайкарашои фурӯ баранду ҷон аз танашон рабоянд.
Чй бояд кард?! Ба калом роҳ бояд рафт?!


Эй дӯстн азиз Нуруллоҳи диловар! Ҳарча.д борх;о маргро
бо чашмони худ дидааму :оусос кардаам, дар он лаҳзаҳо
чигунагии ваҷоҳати туро пеши назар меорам. Чй гуна ҷон ба
саломат бояд бурд?! Дсрегу дард, фѵрсатп фикр кардан намонда
6УД! Дар он суб^н манҳус чор "Жигули" бо сило.убадастонп
Девсират "Волга”-ро иҳота карданд. Лаҳзае даступо хӯрдП.
ларзидй, чашмонат дурахшиданд, майнаи кордидаву пурмағзат,
ки талхию ширинни ҳаётро чашнда буд, чун дастгоҳҳои
М'соббарорй ба кор даромад, тамоми зиндагй як лаҳза аз пеши
назарат гузашт Дар як мижа задан марш худро дар синни
52 — солагй дарк кардй, ҳамсару фарзаидони азизат, бародару


91
хоҳароии рӯзнадидалт, орзуву ^аиасхон нотикастаи тамоми уцр
сипарй намудаатро зз пегаи чазар гу.лрондй. Бале, дидГт, ки
ҳеҷ гоҳ аз роҳи ҳзҷиҳату адолаг ^адамс ноҷо нагузоштай,
кизбу дурӯгро ба забон насвардзй. нпсбатн касе носнпосиву
кӯрнзмакиву ноҳаккй на карда Гг, аз паси молу пул надавилай,
барон манфизти шахсии худ чизс накардай, ҳамеша дар гамч
халқи нотавон будй, худро зсри хатар гузошта, ҳуқуқу ман-
фндгҳои он^оро зери ҳимод мегнрифтй. Худро ба даст гирифтй.
Аз іарзаіп бозиойздй Гарсу ѵ.-іросп лаҳзаива туро тарк гуфт.
В'г-дони пеку беолоюнат тупо шгрднл кард!...


Дасти Нурулло Ҳува одул леев бен.ѵтиёр ба зери багллаш
рзфт, вале кайҳо дер шуда бул, чункн депсиратони хунхор чун
гургони гурусна дар як они псорп 6о автомат, гранату
гранатомёт "Волга"— ро ѵцота карда буданд. Дар як лаҳза
дастаи ҷинояткорон. ки қигмятон ба р(,й киқоб кашида буданд,
ба амалй гзрдилаші маҳгади разилашон пардохтаяд. Тирҳои
автомат нишастгг.уг "Валла" ? бала ..и нозуки ӯро сӯрох-сӯрох.
карданд. Нонисофоми беинонѵ ҷаллопони хунхор Нурулло
Ҳувайауллоеви ба хун огуштаю дзету по тикастаро бо зӯрй
аз солуни монтина бер^ті бароварданд, кн боз чанд тири дигар
ба ҷисму ҷони у ва роианла.тпі заианд. Дар да.уиқаҳои охирини
қаёташ ба девсиратон ьигариотл; "Модемам, ки шумо номардон
ҷоии маро аз ганзм ҷудо мссчіД, вале ҳсч гоҳ аз хотир
набароред, бори дигар фикр купед, роҳн пешгирифтаи шумо
хатой маҳз ва канол и ҷоу^лип. -Халқи ҷумҳурй ба шумо
боварй кадорад ва аз пасатоп ҳсҷ го>, намеравад. Маро .шумо.
палидон ҷисман нобуд хунед >,пм, сад.-,,о ҳазор Ҳувайдуллоевҳо
қасосамро хоҳанд гирифт. Тамог.т миллатҳои ҷумҳурй ба
муқобилатон бармехезанду ҳар яки шумо, палидони дзйду
сагвор кушта хоҳед шуд" ~уф" ҷон аз рамақаш бл олаиш
қудсй пайваст, кн ин солти 7—у 45 дақица буд. Соати S
Абдуллоҷон Орифоп — ранен сарумури анлози давлатия ч> мҳурй
маро дида перешону ашкрезон гуфт


— "Хабар доред, Сзфаралӣ, ІІуруд >и Ҳуаайдуллосвро понз-
дзҳ дақиқа пеш паррондзнд?


— Чй хел парронданд?— бехтиёр пурсои шудам аз ӯ.


— Бо автомат, дар крчаи Ломоносов дар назди Вазорати
таъминоти иҷтимоип ҷумҳурӣ парронданд, садов тирро худам
шунндам. Зиндаасг с мурла намедонзм. Зинда монданаш бл
гумон...


Ҳуш аз сарлм пзрид. Псічачн чншмро пардаҳсп сисҳк
навмедй шрифт. Ин фоҷиаро мзн чун фоли баз ба қисматн
зиндагиномаи бахти халки Точіюлогон дарсфтам Ч л моргазг.лд


92
ба худ мепсчидам. Гирям талх гулӯптру пэретоиҳолпву маҳзунн
д^млигирлм кард, моту мабҳут мондам. "Ин сӯиҷасд ба муқад-
ддсоти қонун аст”— на'.ра барк а шил ли ... Г


Ба нзздам дӯсти ману Нурулло Ҳувайдуллоев, корманди
л аст го >і и Раи си Ҷумҳур Тоҳирҷон Орифов омала пурсон шуд.
КІі чаро парсшонхотирам. Ҳодисаи нохушро ба ӯ баёи кардам...


Ба ҷои ҳодиса расидаму дидам, ки алч, дӯстам.


ба рода рам Нурулло Ҳувайдуллосв бо ҳамроҳип ронандааш
Довуд Мусоев ҷӯлидаи хуну хок хуфтд. кай-,о ҷон ба \:п-;
с Ба ҳоли ӯ нигариста, ашкн ҳасрату надомат бо


«ама нафрату адоват аз чашмонам рсҳл кудо


кардам: "Худое, барон кадом гуноҳҳояш беимои-дж модарб;иато
ѵро ба ҷуиин ҳол овардаанл?! Агар мусулмоіы ин бош.ід, вин
бз ин эшону эшоизодаҳо ва имону пмшиора! Ба л х . г.
қасам. ки шумо, п.ілидо» ба ин > ҷиорн зи> п» ч.дч :-,лр -


мусулмон нсстед! Шумо беимонон кассро аз мкён бурдед. кч
назару амалаш ҳамеша ба кори ҳалолу ..н .тч н.-к вь с ...
ҷомса равона будН


Ба амали нек иқдом намуданаш мсросй буд ку?! Ӯ ч. : оп
марли нмондоріу номус.ҷор буд-ку?!... Морю бублхш, дуста м! Ту
барон ҳақмқат, адолат, беҳбудию некуаҳвслни ха.:spy мнллаги
ҷумҳурн шонздаҳ тири автоматро ба д гирифтию ҷон ба
ҷомафарин супурдй. Гѵ марш ту на .лну пілонаі
на.-,корана. Онҳос ннз ••ѵчримзнд, мі дар ал^ а.\ан сарнавнші
сози миллат танҳо дар > ами ҷонн хеш будана!..


Он\ое низ гуна^к’ф буданд, кн дар он рузҳо ҳамду
са іанони милллтро бар забои доштавд!


Ҳамчуннн онҳос низ гунаҳкоравд, ки х< иуд
пазнруфта, нидои талх и "ба ман чіТ -ро сармашҳ доштанд!


Имруз ту нести, вале он>ро зиндаанд, боа дар курени мансаб
хнрасаронз менншннапл Чун пештара аз бодр ба мо пигаристз,
заҳрханда менамоянд. Xcuij ■ шқ ба ип рӯзгор сохтаанд,


•:и об ба лаби чуй баробар аст. Барой он \о тзфовуте нсст, к Л
меояду чй мекунад, му\имаш он кн спҳо мстивонанд бо пулу
зар санп лҳоро бисбанду соҳиби курсии баллндтар


гарданд. Бигзор он^о барои ни
бешарафии хеш дар иаздн виҷдони хеш (агар
бошад) ҷавоб гӯянд. Таьрих довари ҳаҷгӯй аст. Вале он
Ҳа^иқатро ту наёфзй... ?! Кн ҳам медіа: '


Ҳамои лаҳза кормандони тафтншотни Додситонии ҷумҳурй,
Дӯстоие, ни ҷонашонро барои кори хайр дарег ламсдоштаид,
40и ҳодиса ҳозир гардидаид. Кормандони тафтишотй бо
гзрлории ҷонншини аввали Додслтонн Кулли ҷумҳурй


93
Тӯхтахӯҷа Почомуллоев ҷои .ҷодисаро аз назар гузароки.к!
чизҳои зеринро ефта гирифтанд :


— автомашина "Жигули"—и ВАЗ 2107 — и бу нафш ранга
марбути комбината орди Душанбешаҳр, Вазорати ғалл.щ
Ҷумҳурии Точнкистон, бидуин разами давлатй. рангами іанчіи,.
разами давлатии 29—59 ДББ—ро аз дохили бордони автомашин
ёфтанд. Мошин чанд рӯз қабл баҳри адои хизмат аз сарварн
комбинат ба Раҳимбек Нуруллобеков додз шуда будааст;


— лонздаҳ дона патрон ва автомат» колибри 7,62 милли-
метра;


— каллапӯши сафед (тоқй, арақчин), ки муллобачаҳои млл-
раса мепӯшанд;


— кепкаи пӯшидагй, ки рзнги сафед дорад;


— шаҳодатномаи ронандагии автомобил, силсилан АЛБ, N°
218793-и Раҳимбск Нуруллобеков бо таллони огоҳӣ;


— визитная карточка» Мӯсо Исоев ва Вазири корҳои хо-
риҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон Худойбердй Холиқназарзода;


— доверенность (бовзринома)—и шаэфванд Ф. Рамазоног.а
ба Рақимбек Нуруллобеков;


— вараҷи ҳогаз бо навиштаҷоти зерин: "Права, техталон
Махмудов Давлатбек. Генерал Раҳимбек Нуруллобеков".


— варақи когаз бо навиштаҷоти зерик: нақшаи роҳи хона
ва утоқи корни Нурулло Ҳувайдуллоев, рақами давлатпи
автомашини хизматй, соати аз хона баромадан ва разами
телефон» ӯ.


Дар дида баромадани ҷои ҳодиса, гирду атрофи он ва ҷасади
Нурулло Ҳувайдуллоев генсрали юстиция Тӯхтахӯҷа Почомул-
лоев роҳбарй намуда, маҳорати баланди касбӣ оиди донистанн
нозуюцои тафтишот, аҳамияти ҷидцй додан ба хурдтарин чизе,
ки аз ҷои ҳодиса ёфта мешуд, зоҳир намуд. Ҳуҷҷату асноде,
ки гурӯҳи тафтишотй ва экспертҳо дар натнҷан меҳнлти
дақиқона аз ҷои ҳодиса ёфта гирифтанд, ин аз он шаҳолат
медод, ки якчанд гиреҳи сарбаста кайҳо вораста гардидаасту
ҷинояткорон аниқу амиқанд.


Агарчй оппозиция давуғеҷ^ои зиёде кард, ки гуруҳи таф-
тишотй тафсири тафтишро нодуруст интихоб намуда, ба рох»
сарбаста равад. Бо ин мақсад 25—уми августа соли 1992
рӯзномаи "Чароги рӯз" зери сарлавҳаи "Қатли Нурулло Ҳувви-
ду ллоев: ҷузъиёти нав" овардааст;


"Дар Кӯлоб маргн Ҳувайдуллоевро марбут ба оппозиция
медонанд. Дар Хуҷанд бошад, ин кушторро кайҳо ба мири
шаҳри Душанбе М. Икромов часпондаанд.


94
Вале мо дар хусуси март Н. Хунайдуллоен маішумоти тозае
дорем, к» бисер торикиҳоро рӯшанӣ мсбахшад.


Члнд рӯз псш аз ин воцеаи фоҷиавП II. Ҳувайдуллоев бо
рапс*1 Ҷумҳур сӯҳбати ганҳо ба танҳо лошт, Рапсн Ҷумҳур
бв»Ди фаҳмндани ои, ки ду моҳ мӯҳлат дорад, ба хулосае
омад, ки аз қаҳрамоп^ои набарди Вахшонзамин Сангак Сафа-
ров, Рустам Абдураҳимов Лангарй Лангариев, Файзалй Саидов
ва Қурбоналй Мирзоалнев халос шаванд. Ба Н. Ҳувайдуллоев
нақшан чй гуна ба Душанбе даъват кардани роҳбарони ин
гурди миллии вилояти Кӯлобу Қӯрғонтсппа ва дар роҳ ташкил
намуданн садамаи наклиётро гуфта дод.


Ҳувайдуллоев аз ин таклиф дар хашм шуда, ба раиси
Ҷумҳур суханҳои сахт мегӯяд, ки бо дӯстони содиқ чунин
рафторро раво дидан аз рӯи инсоф нест. Хеле тунд мераванд
ва Ҳувайдуллоев бе хайрухуш кабинети Раисн Чумҳурро тарк
мегӯяд. Дар ин бора Н. Ҳувайдудлоев ба яке аз назднкопаш
нақл кардааст. Баъди ин воқеа, рӯзи Душанбе, ҷондорҳои
Додситонн Кулл, гарчанд касе онҳоро аз иҷрои ин вазнфа дур
накарда буд, ба хонааш наомаданд, Баъди қадре ннтизорй
Додситон ба бародараш занг зада, аз наомадани ҷондорҳо хабар
медиҳад Бародараш хоҳиш мекунад, ки то онҳо наоянд, аз
хона бадар наравад. Вале Н. Ҳувайдуллоев наомадапи


муҳофизонро тасодуф пиндошта, ҳамроҳн хамсараш аз хона
бадар меравад ва чуноне ки мову шумо медонем, дучори марг
мегардад.


Ин чо... Раиси Ҷумҳур куштор ташкил намуда, Сайгаку
командаашро ба Ҳувайдуллоев иваз кзрдааст".


Бо чунин мазмун изҳороти ноҷавонмардонаи Ҳпзби наҳзати
исломи Тоҷикистон, Ҳизби демократи Тоҷикистон ва ҷунбишҳои
"мардумй"— и "Растохсз”, "Лаъли Бадахшон" ҳам ба воситаи
садо ва еимои "мардумй"— и ҷумҳурй ва рӯзномаҳо ба та-
ваҷҷӯҳи мардумн ҷумҳурй пешкаш гарднд, ки ҳазрати Беднл
фармуда:


Инсоф об мехӯрад аз чаш.часорн фаҳм,


Харкурраҳо каранду сухан кам шунидааид


Вале ин ҳама сафсатта ва дисисаи навбатии мухолифин буд,
ки мардумм бо ақлу хирадн ҷумҳурӣ онро фаҳмида буданд...


Амалиёти рӯзноманигорони аҳзоби снёсй, ҳаракатҳон мар-
а' мй касро ба андешае меорад, ки флкру ақндаи онҳо нисбати
ба қатл расонндани Нурулло Ҳувайдуллосв тасодуфу бегаразона
нсст. ■ Дхар беғаразона мебуд, ба ҳаққу ҳуқуқи ургонҳои
тафтишотй даст задан, ҷинояткорони асосиро зери парда пинҳон


95



намудан чй зарурияте дошт? Бо ин роҳ онҳо хостанд, к„
тзфтишоти пешакиро ба роҳи сарбаста бурда, симои ҷиноятко-
рони асосй аниқу равшан на гарда нд. Ин ақида далели он аст
кн онх;о мсдонистаид шахсоне, ки Нурулло Ҳуваёщултосвро ба
>;атл расондаанд, ки^оямд.


Худи ҳамон рӯз гурӯҳи тафтншотП бо роҳбарии ҷошшшнц
а в вали Додситоки Кулли ҷумҳурй Тухтахӯҷа Почомуллосв дар
заминай мантиқи қонунӣ ва маълумотҳои раднашавандае, ки
аз ҷои ҳодиса сфт шуда буд, тафсир ва нақшаи тафтишотиро
тартиб додаид. Дар он ро.уі тафтиш, амалиётҳои тафтишотм,
дастгир намудани ҷинояткорон ва доираи масъалаҳоеро, ки
ошкор карданашон зарур буданд, муайян намуданд.


Тафсир дар заминая маълумотуж даҷиқу асоснок сохта ва
аниқу равшан гардида буд, ки наҷшаи бо роҳи тсррори сиёсй
I қатл расошідани Додсіітони култро роҳбарияти оппозиция
кашида асту иҷрокунаидагоиаш силоҳбадастони снтоди "Наҷоти
Батан" мебошанд.


Ҳар банда тафсир гафтншшаванда буд. Барой ошкор иам\-
дани ҷинояткорон таъмини амнияти гурӯ>;и тафтишотй дар
маддп наззри аввал меистод...


Вазирн Коркой Дох и л и генерал — майора хизмати дохилй
М. Навҷувонов дар утоуі корн форагболона нишаста, бо як
кайфиите дуди енгори "Малбора"-ро ба почакҳои бинии пур аз
пашмаш cap дода, ба худ меандешпд: "Оё тафтишотм пешакй
кот а л он и Нурулло Ҳувайдуллоевро муайян мскарда бошад? Оё
он.\о ҳангоми иҷрои супориш аз худ на^ше гузошта бошанд?
] Іе, наметавонанд, бачаҳо аз рун масли^ат тоза кор мскунанд,
таҷрибаи хеле бой доранду таълпмашон хуб аст. Ҳаргиз аз худ
дар ҷон ҳодиса нашонс боцй ндхоҳанд монд"— ба худ меанде-
шнд гснсрат-мааор.


Ҳамнн ла?\за дари утоқи кориашро касе кӯфт. Ӯ сарашро
пабардошта гуфт: "Заходи".


Дар кушода шуд. Касе шитобон ворид гашт, ки яке аз
дӯстони М. Навҷувонов буд, ранги рӯяш парида, чун одами
морглзида ба худ мепечиду бенст нафас мегирнфт.


— Ҳа, туро клдом ҷпну аҷина зад, ки авзоят беҷою аъзоа
баданат мсларзад?


— Не, ҳеҷ ran не, рафиқ генерал. Хостам ба Шумо хабаре
расонам.


— Чй гуна хабар? Оиди калом масъала? Шаф— шаф нз-
гуфта, шафтолу гӯед, — бо шитоб гуфт, вазир.


— Мсгӯям. Ҳозир мегӯям. Ҳамаашро мегӯям, рафиқ вазир-
-Об пест, ламбамро тар кунам, ҳал^ам хушк шуда истодааст.


У6
Нурулло Умарович ҲУВАЙДУЛЛОЕВ. 20-уми марш соли 1940 іавлллуд
•ИУдаогт, делай Шурой қишлоци Понгпзи ноҳиаи Ашт. анлохти Лсшшобод.
™“Мат*ш тоник, ма-илумоіаш олй, номэали илми цуцуціииіі.>:й. «шмсшиляи
Гал,‘" Ҷумҳурик Точикистои. Додсніони Купли Чум\урнн Точмкисюм. 24 умм
•‘•'ѵс-ги соли 1992 аз ҷоииби дастаи (архармди хуиошоми мухолнфии auxpmirn*
“ рагопла щуд

Насади депутат Шӯрои Олй, Додситони Купли Чумҳурии Тоҷикистон
Ҳувайдуллорв Нурулло Умарович дар бниои Шӯрои Олии Ҷумҳурии Точикистон
ҳангоми видоъ.
КОТИЛОНИ ДОДСИТОНИ КУЛЛИ ЧУМҲУРЙ,
ДЕПУТЛТИ ХЛЛҚИ ТОҶИКИСТОН
НУРУЛЛО ҲУВАЙДУЛЛОЕВ














Саби»; Визири корҳои дохмлим Чумҳурии Точикистои, генерал-майор**
iuM.ini дохилй М.імадаёз Нанҷуноноа дар мпнбарн майдоии "Шацндон" бо
хешовандонйш: кумондони оппозиции дар шаҳри Душанбе, яке аз қотилопи
Додситони Кулли Ҷумҳурии Тоҷикистон Чумъахон Бӯйдоцоо < Чу м-ъа-седой)-
n


МАҲМАДАЛИЕВ Маҳмадкарим
Шарифович, (цумо)шони автобазам N9 3)
с т 1956, ҷои таваллуд — ш. Душан-
бе чои истиқомат — кӯчаи Айий,
77/1. 23.


26. X. 1992 с. дар яке аз муҳо-
рибаҳо аз тарафи ФХТ (водии Ҳисор)
дар ш Душанбе ба цатл расид.


НУРУЛЛОБЕКОВ Раҳимбек ( Гене-
рал Радрім"), соли таваллудаш 1949, ҷои
таваллуд — ноҳияи Ишкошмми ВЛБК,
чои истнқомат: ш Душанбе, кӯчаи
Фирдавсй, хонаи 5/8, ҳуҷраи 44.








МАҲМУДОВ Давлат Шари-
фович, соли таваллудаш 1961,
Шӯрои қишлоқи Хонақо, қиш-
лоқи Мортеппа, ноҳияи Ҳнсор.


БӮЙДОҚОВ Ҷумъахон Оди-
пасвич, (Ҷумъа-седой) соли та-
валлудаш 1940 , чои тавваллу-
даш ноҳини Ишкошими ВАБК,
чои истиқомат: кӯчаи Попов, хо-
наи №37, шаҳри Душанбе.


_ 1


Tv


МУҲАБ БАТОВ Саламшоц
Рамиишоевич, соли таваллудаш
1960, зодаи но\ияи Ванҷн ВАБК, I
чои нстицомат: кӯчаи "40-сола- '
гии Точикистон", хонаи 190а,
ш. Душанбе. ._■


ҲАБИБУЛЛОЕВ Исматулло,
соли таваллудаш 1956. чои та-
валлудаш қишлоци Испечаки
ноҳияи Ленин, чои истицомат:
кӯчаи Зарафшон. хонаи 19.
ҳучраи 14, шаҳри Душанбе.
РИЗОЕВ Лзиз (Малиш), с.т.
1957, чои таваллудаш — Ш. қ
Роҳатй. н. Ленин, ҷои истиқомат
— ш. Душанбе, кӯч. Курганская,
48. 24-25 X. 1992 с. дар яке
аз муі,ориба>;о дар ш. Душанбе
аз тарафи ФХТ (нодии Ҳисор)
ба қатл расид.


ПАҲЛАВОНОВ Тоҳир музаср-
Фарович (Кури Тоҳир — Косой),
с- 1 1964, чои таваллуд —


ш Хоруғ, чои истиқомат —
ш' Душанбе, кӯчаи К" мрй. 85.


ЧАМИЛОВ Абдулназар Хай-
рмамадовнч, (Назар) с. т. 1964.
чои таваллудаш н. ИШКОШИМ.
ҷои нстмцомат — ш. Душанбе,
шаҳраки Гулбутта. гузори 2, 4.


24-25. X. 1992 с. дар яке аз
муҳормбаҳо дар шаҳрн Душанбе
аз тарафи ФХТ (водии Ҳисор)
ба цатл расид.


ЮНУСОВ Умар Кенҷаевич,
с. т. 1964, чои гаваллуд қ. Ра-
воти н. Ленин, чои исгицомат:
шаҳрлки Пефтяшшк, кучам Мир,
4, 30.
ІІЛІ ЗІІЫЖОІІ ІІагзибек
I (анрѵзшрсиич, сочи таааллудаш
1969, чои таваллуд — нодияи
Рӯшоми ВАВК. чои ис-
тндомлт — шадри Душанбе,
кӯчаи Федин, хонам 20/2.
дучрон 19.


САИДОВ Рнзаои
Мардоионич. соли та-
ІІЛДЛѴППШ 1964, чои
таналлуд на ис-


Н1Ҳ.1М.П ДИШЛОЦМ


Тшгари поён, Шӯрои


ДИШЛОДИ Гул ИСТОН.


иод ими Ленин.


ҚУРБОНОВ Саилмурол
(Эиюни Саилмурол) с і 1952.
чои таоаллуд — д. Кӯктоши м
Ленин, чои истндомат — ш. Ду.
шайбе, кӯчаи Меднатобод, 102.


24-25. X. 1992 с. дар яке аз
мудорибадо дар ш. Душанбе аз
тпрафи ФХТ (водии Ҳисор) ба
да Iл расмд






11 Ml ОЗОН ........ ■ рн*


худо, "Кал") соли та валлу дак
1955, чои тапаллѵл - ііпдіши
Панчи ПАВК, чои мсти дома і —
шадри Душанбе. кУчаи А. На*
вой. хонам 61, дучраи 27.
ШАҲИДОНН


УГГУТМАҲАЛЛАИ


ҚӮР1 Oil ruin \


Исяомбобо УСМОНОВ, 73-солн. имом-хатпби «асчили .» • •• м-
шаҳри Қӯргонтепиа. б-уми сентябри соли 1992 аз тарафи «аҳ^обммаз^аб
мулле Асочуалмн ба қатл расонда шуд,


Саидҷои УМАРОВ, соли таваллудаш 1969. зозан дгх V; .


^ ' ■-гт Курі-оігтснна. ммллагаш ӯзбек, оилянкк, ссцибн 1 фарта и;;. 6-уми сыггибрн
1у-2 иар алдухурии деҳаи Ургутмвлшиш баҳри наҷот додакм мирлуми
'жс,,'1оҳ цаҳрамонй зоҳир намуда, оз тири
Имомиддин Сайфцддииович МИРБОБОЕВ, соли таваллудаш 1947. зодаи
деҳаи Ургутмаҳаллаи шаҳри Қӯргонтеппа. миллаташ ӯзбек, маълумоташ олӣ,
соҳнби 4 фарзанд, 22-юми октябри соли 1992 дар шаҳри Душанбе аз тарафи
мухолифкн ба қатл расонда шудаст.


Камолҷон Сатторович СУБҲОНОВ, соли таваллудаш 1957, зодаи деҳзи
Ургутмаҳаллаи шаҳри Қӯргонтеппа, миллаташ Ѵзбек, соҳиби 5 фарзанд. аъзои
Горди миллим шаҳри Қӯргонтепиа.


3-юми октябри СОЯМ 1992 ҳантми аз чухолифин озод намудаии шаҲрт
Қӯргонтсппа шаҳид гардид.



Аличон ҚӮЗИЕВ, соли гаваллудаш 1963. зодаи деҳаи Ургутмаҳаллаи шцм
Қ; ргонтеппа миллаташ ӯзбек, оиланок, соҳнби 2 фарзанд. 2-юми сентябри соли
1992 дар гирдиҳамоии майдони назди комиҷроияи вилояти Қӯргонтеппа аз
тарафи мухолифин ваҳшисиа ба қатл расонда шуд.


Маъруфҷон Хуншақтович ЛУҚМОНОН. соли таваллудлш 1956, зодаи дсҳаи
Ургутмаҳаллаи шаҳри Қӯргонтсгша. 26-уми сентябри соли 1992 дар Звдухурди
гаРдиши аэропорт шаҳри Қӯргонтеппа аз тирн мухолифин ҳалок гардид.
Нарзулло Носнрович ІІУРУЛЛОКВ, соли тапаллудаш 1952, зодаи деҳаи
Ургутмаҳаллаи шаҳри Қӯргонтеппа. миллаташ узбек, соҳиби 6 фарзанд. 6-ум1_*
сентябри соли 1992 ҳангоми таі.мини амниити марпуми Ургутмаҳалла қаҳраиоин
мишон дода, аз тири мухолифин шаҳид гарлил.
Раҳимҷон Лутфуллоенич ҚУЛИЕВ, соли іаиадлуд 1956, зодаи дсҳаи
маҳаллаи шаҳри Қӯргантешш, миллаташ узбек, соҳибн 3 фарзаид.
октябри соли 1992 ҳангоман озол намудаии хоҷагии ба номи Лсиини
бохтар ба қа 1 л расоила шуд.


Ургут-


2-юми


моҳияи
VJ


Амридцин БОБОЕВ. соли таиаллудаш 1930, зодаи деҳаи Ургутмаҳаллаи
шаҳри Қургоитепиа, оиланок, соҳиби як фарзанд. 6-уми сентябри соли 1992 аз
тарафи мухолифин ба қатл расонда шуд.
Мамлакат САИДМУРОДОВА. дат ін каллу л.іш 1963 . теми деҳан Ѵргуі-
маҳаллаи шаҳри Қӯргомтелпа. миллаташ > иЯ-к. ео.уіби 4 фарзаіи, 20-уми
сентябри соли 1992 ба қат.ҷ расоіща my.i.


Махсум АКРАМОВ, соли таааллулаш 19(>2, зодаи деҳаи Ургутмаҳалл»».
шаҳри Қӯргонтепиа, миллаташ ӯзбек, соҳиби 3 флрзанл, ат.зои Горди миллим
Шаҳри Қӯргонтеппа. 26-уми сентябри соли 1992 дар тадухурди гардиніи
аэропорт шаҳри ҚУргонтсппа аз тири мухолифпп ;;ыок гпрди.і
Свидчуроп ХУДОЙШ'.РДИЁВ, Соли таваллудаш 1947, зодаи деҳаи Ургут-
•I.I-..1:1 и ша \ри Кѵргонтсппа. миллаташ ӯзбек, соҳиби 5 фарзаид. б-умн
ігіткпібрч I ли 1092 ҳангоми таъмини амнияти млрдуми Ургутмаҳалла цаҳрамонй
хишон дола, аз тири мухолнфнн шаҳид гардид.


'I I. < п і'ііВ, соли танлллудаш 1939, золаи Деҳпи ХушекаіЧ


иоҳиин Амий. янлоятм Л нинобоа, миллаташ тоҷик, номаііди илми киііюіирЗЧ
М ‘\и .ІНПЧТИ .. іи 1992 дар шаҳри Қургомтспгш аз тири мухолифин ба K-lT*f


рмид,
Вазир аз чойники қирмизй як пнёла чой рехта ба ӯ дод.
Цойро пушила гуфт:


— Медонед чД, рафиқ генерал?! Аз ҷои ҳодисаи ба қатл
оасондан Нуруллоҳ Ҳувайдуллоев мошин ва ҳуҷҷатҷои Раҳим-
бек Нуруллобсковро ёфтаанд ва барои ба ҳабс гирифтанаш
хуҷҷат тартиб дода истодаанд.


11н хабарро шунида банди днли вазир гусаст, рангаш
парид- Сипас, нонлоҷона даст ба гӯшаки телефон бурда,
фцкр мекард ба кй слм занад, аз кй ахбороти аниқро гирад?
Дар гурӯҳи тафтишот аз коргарони ВКД кй ва чй гуна одам
бошад"? Одами худиро сфт Ба ӯ сим зада, муайян намуд,
ки тафсири тафтншот ва нақшаи тафтшиоти пешакй дуруст
тарі,:б дода, тафтишот ба изи ҷиноят дуруст афтидаасту
ному насаби я к қнсм террористон муайян гардида истодааст.
Бо мақсади тафтишоти пешакиро ба роҳи нодурусту сарбаста
бурдан ба роҳбарн гурӯҳи опсративии дастаи тафгишотӣ сим
зада, пзҳори ақвда мснамоад: "Шумо тафтишотро бо роҳи
нодурусту сарбаста бурда истодаед, тафсири тафтишотро
яктарафа интихоб кардаед, қотилони Нурулло Ҳувайдуллосвро
дар Чумҳурии Ӯзбекистон кофтуков кардан лозим, на дар
Точикистон. Аз рӯй ахбори диқиқу расмие, ки аз сарчашмаҳои
асосню боваринок ба мо расид, дастаи ҷинояткорон аз шаҳри
Термиз омада, Нурулло Ҳувайдуллоевро кушта рафтаанд: Ҳа,
кушта рафтаанд!


Дар ҷавоб М. Амирқулов "Фармони Шуморо ба ҳисоб
мегирам, рафиқ генерал",— гу'фта, аз дил гузаронд: "Ин ҷо
сирре ниҳон аст...”


Бо мақсади ҳарчй тезтар ошкор намудани ҷинояту дастпір
кардами қотилон ва бо ин сабаб теша задан ба решай
оппозиция, ашпуу равшан намудани дигар ҳодлтҳои табаддулоти
давлатй бо ҳамроҳим ҷонишини аввали Додситонн Кулли
Ҷумҳурй Тӯхтахӯҷа Почомуллоев, депутати халқин Тоҷикистон,
раиси созмони мардумии "Ҳамдилон" Ғайбуллоҷон Орифов ба
назди Раиси Ҷумҳур Р. Набиев рефтем. Дар утоқи корни у
Раиси Шӯрои Олй А. Искандаров, раиси Ҳукумати "муросои
миллӣ' А. Мирзоев нишаста буданду нисбати ким-кадом
проблемам вобаста ба иқтисодиёт, киштукор сӯҳбат доштанд.
Сӯҳбати онҳо хело тӯл кашид. Гирдн як масьала борҳо такрор
ба такрор бармегаштанд, ки гузаштани ваҳт ба фондам
тафтишот набуд, роҳбарони оппозиция мставонистанд дар ин
мУддат далелу бурҳонҳое, ки ба мавзӯъ ва доираи (предмети)
исботкунй дохил мешаванд, аз миён баранд, ҳар як даҳиҷа


С. Кенчаев


97
барои тафтишот ганимат буду барон ҷинояткор манофеь дошт, И
Дндем, ки роҳбарони давлат "мурдаро монда тӯтхӯрӣ" карда|
истодаанд, дилу нияти аз мо пурсон шудан надоранд, агарчцЯ
хуб медонистанд, ки мо барои чй рафтаем, ба Раиси Ҷумҳур!
рӯ оварда гуфтам:


— Мӯҳтарам Раҳмон Набиев, ҳодисас, ки нисбати Додситони
Кулли Ҷумҳурй Нурулло Ҳувайдуллоев pyx дод, ин ҳодисац
дуюм дар ҷаҳон мебошад. Биноан ҳушдорзтон медикам, ки ин
огози кор асту зуд бошад, ки мухолифин теша бар решай
давлати қонунй бизананд. Пагоҳ навбати май, баъд навбати
Шумо хоҳад расид...


Бинобар ин, ҳоҷат ба мунтазнрй кашидан, ки боз касн дигарро
терро намоянду ба қатл бирсонанд ва боз войдод гӯему оринҷ
бигазем, нест. Аз ин ру, пешниҳоди мушаххас менамоям:


— бо сабаби ба қатл расондани Нурулдо Ҳувайдуллоев
рӯзи 24-уми августи соли 1992 дар тамоми қаламрави ҷумҳурй
рӯзи мотам эълон карда, ба мардуми ҷумҳурй нисбати ба
амалиётҳои гайриннсоий даст ёзонидани оппозиция муроҷиат
бояд кард;


— ба роҳбаронн ҷумҳуриҳои собиқ Иттифоқ муроҷиат на-
муда, баҳри ҳимояи сохти давлати конституционй, ки имрӯз
зери хавфу хатар мондаасту ҷанги бародаркуш домони худро
кайҳо дар ин сарзамин паҳн карда, бими аз миён рафтанн
давлати тоҷикон омадааст, кӯмаку дастпірй бояд пурсид;


— далелҳои кофй, ки аз ҷои ҳодиса ёфта шудаанд, барои
ҳарчй тезтар муайян ва дастгир кардани қотилон шаҳодат
медиҳанд ва месазад, ки кормандоыи тафтишоти пешакй дар
бинои қозиёти ҷумҳурй, масҷиди Сариосиё, Ҳазрати Мавлонои
Чархӣ ва ситоди "Наҷоти Ватан” кофтуков гузаронанд.


Барои таъмини амнияти гурӯҳи тафтишотӣ маврівди гуза-
ронидани амалиёти тафтпшотй супориши махсуси Шумо лозим
аст, ки К AM, ВКД ҳар яке 25 нафарй, дивизияи 201—уми
гарнизони Душанбе 50 нафарро бо силоҳу техникаи ҳарбн
ҷудо намоянд. Ин аз рӯи талаботи қонун ва талабн вақту
замони кунинист. Чунки додситони ҳарбии гарнизони Душанбе
мувофиқи қонуни Ҷумҳурии Тоҷнкистон ба Додситони Кулли
ҷумҳурй итоат мекунаду вакили онҳо аъзои дастаи тафтишот
мебошад. Ва онҳо барои кӯмак расондан розй ҳастанд. Бо ия
роҳ метавонем бисёр чизҳоро аз ҷойҳои кофтуков ба даст I
дарорсм;


— барон гузарондани намудҳон гуногуни экспертиза к3
муайян намудани силоҳе, ки бо тири он Нурулло Ҳувайдуллоев


98
«а ронандааш Довуд ба ҳатл расонда шуда буданд, бояд, ки
аз ҷойҳои кофтуков силоҳ бигирсм;


__бесилоҳ намудани ситоди "Наҷоти Ватан"—ро ҳарчй ба


Зудй амалй намуда, ҳақиқати ҳолро ба мардуми ҷаҳон бо
факту рақам ва далелҳои кофй фаҳмонем;


__барон он, ки роҳбариятн В КД, КАМ аз кақшаҳои


оппозиция нисбати қатли Н. Ҳувайдуллоев шуморо огоҳона
хабардор накард, пеши роҳи онро нагрифит, агарчй ин вазифаи
муқаддаси онҳо буд, ки барояшон соле аз буҷаи давлат даҳҳо
миллион сӯм ҷудо мегардад. Бо ин сабаб ҳайати коллепіяи
В КД ва КАМ—ро аз кор сабукдӯш намуда, ба ҷояшон
шахсонеро, ки ба Президент ва халц садоқат доранд, бигузор
рутбаи генералй надошта бошанд, таъин намоед. Ин вазъияти
ба миён омадаро бояд хирадмандонаю дурандешона истифода
бурд, зеро ҳар соату дақиқаи ин вазъият қнмати барнагар-
дандаро молик аст;


— дар ҷои ҳодиса ҳуҷҷатҳои шахсии "генерал" Разимо щ
Нуруллобекови ишкошимй ёфт шудааст. Охир, мову Шумо хуб
медонем, ки Раҳимбск Нуруллобеков ба Муҳаммадаёс Навҷуьо-
нову Давлат Худойназаров хешованду бо Ҷӯрабек Аминов
дӯстони қаринанд! Барой объективона бурдани тафтишоти пе-
шакй бояд Муҳаммадаёс Навҷувонов ва Ҷӯрабек Аминов аз
сари қудрат дур карда шаванд. Ин талаботи қонун ва вазъияти
сиссии ҷумҳурӣ мебошад.


Таклифҳоро шунида, Р. Набисв ба ман нигоҳ карда гуфт:


— Мо фалон одамро, ҳо ҳамонро,— каллаашро ҷунбонда
мегуфт ӯ,— дар аппарата президент сардори охрана карда ба
кор гирифта истодаем, Ҳамун чй хел одам? Як омӯзед,
мешад-мй?


Ҳеҷ чиз нафаҳмидам. Аз ӯ пурсон шудам:


— Кадом одамро? Дар бораи кй сухан гуфта истодаед?


— Ҳамон Абдуназаровро.


— Шумо ӯро нагз мсдонед-ку?!— аз шунидани суханони
Раиси Ҷумҳур ранг аз рухам парил, гӯё сатили оби сарде
якбора ба сарам рехт, ки ҷисму ҷонамро ларза фаро гирифт.
Ба ҳаяҷону газаб аз ҷой бархоста гуфтам:


— Мӯҳтарам Раҳмон Набиев, якдигарро нафаҳмида исто-
даем. Аввало бо Абдуназаров худи Шумо борҳо сӯҳбат карда,
Ӯро ба кор қабул намудед ва куҷои ӯро, чизашро боз ман
°мӯзам?! Ва ман кй ҳастам, адои кадом вазифаро ба зиммаам
гУзоштаед, ки кадрҳои ба кор цабул мекардаи Шуморо
°музам?!


99
Охир, банда ҳамагй вазифаи муовинн бахіш; сохтмоцц
асосии директори комбинат маъдани к\ҳни Анзоби ноҳияи
Айниро ба дӯш дорам! Ягон ҳуқуцу ваколати пҷро намудани
супориши Шуморо онди омӯхтани ҳуҷҷати кадрҳои Шумо
қабул мекардагй надорам! Man Шуморо нафаҳмнда истодаам,
мӯҳтарам Раҳмон Набиев?! Ё Шумо маро нашннохта истодасд?!
Ин ҳама бозни тифлонл ба кй лозим аст?! Мо дар чй хаёлу
Шумо дар чй хаёл!


•—Раҳмон Набисв ҳамворз хомӯшу бечора буд, вазъиятц
вазнини ҷумҳурй азобаш медод. Боз гуфтам:


— Имрӯз марги фоҷиавии Нурулло Ҳувайдуллоев дилн
аҳли ҷомеаро рсш-реш кард. Кирдори зишти қотилон бокса
изтнроб ва хашму газаби халқ гардид. Охир, тири адӯ на
танҳо ҳалби шахси ҳақиқатпарасту софдил ва хоксору
меҳнатдӯст, балки қалби ҷумҳурии соҳнбистиқлоли навзода-
монро пора-пора намуд. 11 н нқдоми номуборак шумхабарест,
кп валангориҳову кушишхонаҳо ва яъсу ноумедиҳоро ба бор
хохад овард Имрӯз бояд чораҳои қатьӣ андешид, кп пеши
роҳи сӯиҷасди сиёсиро ҳарчй зудтар шрифту қотилонро
днрёфт. Мардумро ба оромй даъват намуда, барои муттаҳид
намудани қувваи солими ҷумҳурӣ чораҳои мушаххас анде-
шем. Аз ин рӯ, ба кӯмаки Шумо нигаронем, ки гурӯҳи
тафтишотӣ кори худро огоз намояду онро самараноку нук-
тасанҷона анҷом дихад. Аз амал дур нест, ки тафтишот ба
бмсёр чизҳо ноил хоҳад гардид, гиреҳи сарбастаи бисёр
масоили мубраму чигил вораста хоҳад шуду халқи ҷумҳурй
хоҳлд донист, км ҷанги бародаркуш ба манфиати ягон
шаҳрванди асили ҷумҳурнамон нест:


Суханҳои маро шунида, Раиси Ҷумҳур бо газаб гуфт:


— Марҳамат, дар ҷои ман шинсду фармон диҳед!


Сипае, дар ҷавоб ба аввалин бор даршрнфта гуфтам:


— Ҷоятон ба худатон насиб кунад!— ва баромада рафтам.
Албатта, Ин рафторамро, ки аз қаҳру ғазаб нисбати Раиси
Ҷумҳур зоҳир намуда будам, нодуруст меҳибосам!...


Ҳамин тзвр, ягон талаботи мо ҷомаи амал напӯшид.
Гурӯҳи тафтишотй натавонист, ки дар ҷойҳои лозима коф-
туков гузаронад... Дарду дарсғ, ки мо "дар” гуфтему шоҳон
"девор" фаҳмиданд. Соати 14-и рӯз халқ дар бинои Шӯрои
Олӣ бо насади Нурулло Ҳувайдуллоев бо ашкони резону
ҷигарҳои бирён хайрухуш намуданд. Дар назди тобути ӯ
истода, ба худ андешидам: "Чаро он разилон дарк накарданд,
ки бо роҳи террор метавонанд якчанд фарзанди сарсупурда»


ЮО
иддатро ба қатл расонанд, вале фарзандони модари тоҷик
яар cap то сари ҷаҳон паҳну персшонаид ва ҳамаи онҳоро
1(обуД кардан аз нерӯи ии шабаҳони сиёҳ берун аст?! Магар
нҳо ғофил моыда буданд, ки баъд аз ба қатл расондани
до, родулло ІІІералнзодаву Нурулло Ҳувайдуллоев аз ғазаби
Худованди карим ҳазорҳо Муродулло.ҳҳову Нуруллоҳҳои ди-
гарИ шерсирату бо нангу номус ҳувайдо мегарданд ва ҳамчун
якҷону ятстан баҳри таъмик намудани оромиву осудагии
м3рдум, боздоштани ҷанги бародаркуш ба муборизаи беамон


бармехезанд?!


Охлр, бори каҷ ҳеҷ гоҳ ба манзил нахоҳад расид!


Мпёни мардум ҷонибдорони ин фоҷиа — Давлат Худойна-
ззров, Аслиддин Соҳибназаров, Тоҳир Абдуҷабборов, Насибҷон
Амонов ва дигарон ^ам буданд, ки аз бадбахтии халқ, аз
апгкн мардуму доду фигони ҷоннбдорони Нурулло Ҳувайдуллоев
худро ғолиб ҳисобнда, бо заҳрханда ба ҳамдигар бо имову
лшора гуфугӯ мекарданд. Вале ин бехабарон тагдонп дилу
дацаи мардум набуданд, чаро ки касе саломашон намекард,
чун косагадову махав мардум аз ишон ҳарос менамоянд. Ба
мардоиагию ҷасурии Мукаррама Тошматова бори дигар сари
таъзим фуруд меоварам, ки дар миёни дӯсту душмани ҷамъ-
омада ба он разилон илгариста гуфт:


"Ин маҳсули дасти шумост, боз ба тамошои он омадед!
Шумо бз ғазаби худой кариму раҳим гирифтор хоҳед шуд!
Заҳрханда накунед! Табли шодй нананозед! Рӯзе бирасад, чун
car бимиред ва барои хунҳои рехта ҷавоб хоҳсд гуфт:


Ва мапѵіпон'чезіра бо дшлони х у полуд!


Мешиносаидат ба сад нақшу ншион мардум.
Медурахшад зери чакма.ҷои ту
Лаккаҳои хуни домангир!


Ва ба кӯҳу дашт часпндаст


Номи ыакгини ту бо ҳар мурдабоди халқи кайфархоҳ.
Ва ба ин чо моида аз хунк шв\идон
Бар сапоам сангфарши роҳ
Нақши ин фарёд:


"Эй чаллод, иангат бод!”


Сипас ҷасади марҳум Нурулло Ҳувайдуллоевро ба зодгоҳаш,
0а Деҳаи Понгози ноҳиян Ашт гусслонидсм. Калонҳо бо
само лети махсус рафтанд. Man бародаронлм Амирқул Азимову
агойхон Шукурови гознмаликй бо автомошин.


101
25—ум» август дар ҷанозаи дӯстам иштирок кардем.
Агарчй ҳайати комиссия» давдатй оиди дафн, ки сарвари»
онрс ҷонишини Раней Шӯрои Олй, шахе» дурӯяву серуя
Аҳмадҷон Саидов* бар ӯҳда дошт, мақсади маро ба cap»
тобут даъват намудан ва суха» додан надоштанд. Вале бо
талаби халкп гирдомада, ки аз хлр тараф овоз бароварда,
талаб карданд, ки чаро Сафаралй Кенҷаев дар сари тобут
пест, маҷбур шуданд, ки маро даъват намуда, сухам диҳанд.
Дар сари тобутн дӯст ва бародарам аз номн худаму дӯстоиам
савганд ёд кардам, ки ба муборизаи мардуми ҷасуру
қаҳрамони Кӯлобу Вахшонзамин, ки бо сарварни Рустам
Абдураҳимов, ( аигак Сафаров, Лангзрй Лангариев, Файзал»
Саидов, Азим Ғанэтсв, Шералӣ Мирзосв, Ёқуб Салимов,
Тагойхоя Шукуров, Хӯҷамурод Каримов, Муҳаррама Мирзо-
алиева, Шералй Файзалиев, Фарҳод Уруяов, Муродҷон,
Юсуфҷон, Аюбҷон Муродовҳо, Шукурулло, Зикрулло, За-
беҳулло, Давлат, Ҳабибулло Ҳайдаровҳо, Исломбой Зарифов,
Файзулло Қувватов, Бӯрихон Ҷобиров, Ҷомӣ, Маҳкамбой
Шарифов, Сӯҳроб Афгонов, Абдуҷаббор Одннаев, Набнҷон
Эгамбердиев, Юра аз Калйнинобод, Восит Самадови ёвонй,
Раҳмон (Спартак), Саидмӯъмин (Сайко), Фарҳод (Рембо),
Мутагар Самандаров, Холиқовҳо ва даҳҳо дигарол идома
дорад, амалан ҳамроҳ хоҳем шуд, ки Саъдй гуфта:


Бнхур мардумозорро хуну мол,


Ки аз мурги бад канда беу nappy бол.


Вақто ки ҳарф мезадаму симои нуронии ӯ пеши назар
падидор меомад, ман бо чашми дилам гӯё бо ӯ гуфтугӯ
доштам, ки мсгуфт: "Дӯстам, дар ин умри дурӯза, ки чун
насими субҳгоҳон гузарон аст, бо як рӯву як забон бояд зист!
Ту медонй-ку, ҷавонмардона чашм ба олами ҳастЛ кушодаву
бо коми пек онро тарк кардам! Аз дудилаву дурӯяву чанд-
забонаву разилона зиндагӣ карлан маргро авлотар мсдонистам!
Пеши ҳар касу нокас сари баланди худро паст накардам!
Барой мансаб, пулу мол шуда халқамро нафурӯхтам, аз роҳи
росту гуфтору рафторп рост фаро нарафтам, аз паси оппозиция
масҷпд ба масҷпд чун иддаи вазирону дабирон ва шонрону
олимон имонфурӯшӣ накардам.


Маъзурам доред, қи дар ин айёми муборизаву зиддиятҳое,
ки ҷумуурнро фаро гирифтааету миллат зсри хатар мондааст,
бо амри Худованди карим .укмроҳатон будан, ба Шумо кӯмзк
расонидан иасибам нагардид. Риштаи умри ман дар дасти



ҷцнояткоронп девсират будааст, ки 16 тири автомат ба синаам
з;1 .л. бадапамро галбср карданд. Ва бо ни рафтори тайриин-
сонию ноҷавонмардонаашон хостанд давлати иавзоди тоҷикон
ва қон\ дро бугй созанду зиндагии ширинн мардумро ба
баіідаппі талхвашона мубаддал гардонамд!


Ҳарчанд дар аіііін камолот аз Шумосн чудо га рд и да про
рано надонам х.ам, маро ҷисман чудо сохтанд. Вале рӯҳи ман,
андсшаву орзуҳои ман, ниятҳои иски ман чун раштаҳои нозуки
меҳр маро бо Шум о ҳамеша мсвайвандад, дӯстонам. Ҳоло
ѵмсди ман ба шумост...


Мсдопсд, км думмни ьуптоли ману миллати ман мард набуд.
Вале чй нлоҷ, км накроши азал қисматамро чунпн кашида
будааст:


Зачона качрашшюнро ба бар кашад. Белил,


Касе, ки рост бувад, хори чашми афлок асг".


Ҳувайдуллоев Нурулло Умарович номзади фаіши ҳуқуқши-
ноей буда, солҳои дароз дар органхои додгоҳии ҷумқурй,
Кумит.ш Маркааии Ҳизби Коммунист» Тоҷнкистон адои вазифа
кард.


Дар сессиям Шӯрон Олии Ҷумҳурии Точикистон моҳи
марти соли 1991 ранен Комитета Шурой Олии Ҷумҳурии
Тоҷнкнстон оид ба қоиуиият. муборизаи зиддн чинояткорП ва
ҳуқуқн инсон, сипае Додситони кулли Ҷумҳурии Тоҷикистон
таъин гардид.


Дар сӯтеории Нурулло Ҳувайдуллоев да.\ҳо адибону
қаламкашон шеъру ҳикояву очеркҳо рӯи коғаз оварда, меҳру
муҳаббати бепоёни хешро нисбати ин шахсияти таърихамон
зо^ир намуданд, ки шеъри Файзулло Ёдгор аз ҷумлаи
он^ост:


Чапонмардо, ба иарги ту за миму осмон гиряд,


Ба маргат ал фироқу ҳасрату фарёди ҷон гиряд,


Зн андӯҳу ли сули мага-магаи устухон гиряд,


Бирезад ашки сӯзону кунад оҳу фигом, гиряд,


Ҳама марду заму ҳар кулаку пиру чавон піряд!


Гамом» хллқи меҳнаткаш зн лида ашки хун борад,


Сари тобути ту ҳар кас сари гаі.зим меорад,


Ба сидқе нақши меҳратро ба қаьри сипа бигаорац,


Замиггу осмонро ӯ ба cap аз гиря бардорад,


Ба мисли булбули под и да дар фасли хазон гиряд!


103
Зи іузп U..IH.M и-! шчл І.1МІІМН спн.туо бнрён


Ііишуд аз мм амал сайга сари рицп калин трин,


Биту л ҷӯйнби хун ҷорй зи чшими мори фарзііп шн,


Ііішіуз то бар фа так о\у фи тони завчаи ҳайрон,


Ҳама аҳлу аёл аз сушит рӯҳц район трид!


Ту ҳомни \аT.ur.ui, ҳомпи хурду калин буди,
lia sap кас хайрхоҳу шждил, чун кӯаакон буя ft.


Ба он воломацомй хоксору мсҳрубол будй.


Ба s:lP бадхоҳи одам сахтгиру беамон будй,


Зи маргат ҳар косе дар дил ба сад доги ниҳон тирид!


Расад рӯзи ҷазо, бадхоҳат овезанд аз поят.


Дар он дунё, аминам, кӯраи дузах шавад чоиш,


Дар ин дунё ҷаҳаннам мсшавад, албатга, маьвояш.


Дар он дунё биборад оташи сӯзон ба болояш,


Яқин, sap дӯзахй охир, ба ҳоли зори он гиряд!


ДАР ҶУСТУҶӮИ РОҲИ НАҶОТИ
ҶУМҲУРЙ


Баъд аз ба хок супоридани Нурулло Ҳувайдуллоев баргашта
ба шаҳрм Хуҷанд омадем, дар ип ҷо ҳамфикрони дигаре ёфтем
ва ба қарори кап.ӣ омадем, ки барон боздоштзни ҷанги
бемаънй ягон ташкилоте созему ҷавонмардони ҷасуру сарсу-
пурдач миллатро ҷамъ оварсму амалиёгҳоро аз рӯи нақша
гузаронем. Роҳи ба даст даровардани силоҳро ҷустуҷӯ к-ардем.
Ба воситаи телефон ба бобои Сангак Сафаров, Лангарӣ
Лангариев, Файзалӣ Саидов ва Рустам Абдураҳпмов ҳамсӯҳбат
гардида, нақщаи хулро ошкоро иброз намудам, онҳо маро хуб
фаҳмиданду хоҳнш намуданд, ки аз бехатариам бохабар бошаму
нақшаамоиро ҳарчй тезтар амалй гардонем, чунки вазъияти
онҳо дар вилояти Қӯргонтешта ва ноҳияи Дангараю шаҳри
Норак рӯз ба рӯз муташанниҷтар гарднда истодааст. Гурди
милли оппозиция аз ҳисоби ситоди "Наҷоти Ватан", ВКД, аз
ҳисоби шумораи ҷанговарон, силоҳу лавозимот, техникам ваз-
нини ҷангй пурқувват гардмда, онҳоро ба ақибнишмнй маҷбур
карда истодааст.


Ҳар рӯз мавқеамонро бо талафоти зиёде супурда истодаем.
Умсдамо ба шумоҳост. Дар охир илтимос намуданд: "Мардум
барон Шумо ҷанг карда истодааст, аз бехатариатон бохабар
бошсд, палидон барон аз миён бурдани Шумо ду гуруҳ
террористом таъсис намудаанд...'*


104
Пас аз ду рӯз ба шаҳри Хуҷанд барои таъмин
намудани бехатариам аз майдони ҳарбу зарби Қӯргонтеппа
шаш нафар ҷавоимардони хатлониро, к и бо якчанд намуди
яроқ мусаллаҳ буданд, фиристоданд. Асадулло Ӯрунов, ки
барои гурди милли и Кӯлобу Қӯрғонтстша шабу рӯз, аз
хама чиз гузар намуда, хизмат мекард, онҳоро ба назди
ман оварда гуфт: "Ин ҷанговарон барои муҳофизати Шумо
омадаанд”.


Ошкоро мегӯям, ки мсҳру муҳлббат, одаму одамгарӣ,
қадршипосин чнсон, алалхусус дар даврпи ҷанг, ки падар
парвои писар надошт, аз ин зиёд намешавад. Онҳо, ки имрӯз
дар қайли ҳаёт нестанд, мард буданду қадри одамро медонис-
танд. Афсӯс, сад афсӯс...


Ҳар фард чунин некиҳои бсгаразонаю ҷавоымардонаро
фаромӯш намояд, наузамбиллоҳ, кӯр мсшавад. бинобар ин,
имондорона ва ошкоро мегӯям, ки садоқатмандйам нисбати
мардуми оддии Хатлонзамину Вахшонзамин ҳадду канор
надорад ва ҳеҷ гоҳ тагйир нахоҳад ёфт. Аз ластам ҳар чй
ки ояд, нисбати он мардум садоқатмандона хнзмат хоҳам
кард.


Онҳо ҳамроҳам панҷ рӯз истоданд, амнпятамро таъмнн
намуданд, сипас ба Файзалй Саидов ва Лангарй Лангарисв
сим зада, бо як мушкилоте битавонистам бнфа.\монам, ки аз
ман хавотир нашаваид, ҳарчӣ бошад ҳам дар зодгоҳи ҷибла-
гоҳиам ҳаст ба cap бурда истодаам ва дар ин ҷо дӯстонам
марс муҳофпзат мскуманд, ба наздикй ба зодгоҳам — ба водна
Ҳисор меравам ва амнияти худи онҳо низ беҳтар аз ман
пест, биноан ба он ҷавонмардон хули олҳо низ зарурат
доштагистанд. Бобои Сангакро бо телефон наёфтам.


Натиҷа бад-ин ҷо расид, ки мо суханони ҳамднгарро хеле
аниқ дарк намудем ва розигй доданд, ки ҷавонмардони
хатлониро ба наздашон баргардонам...


28—ума августи соли J992 дар бинои прокурате ран ша\ри
Хуҷанд, дар утоқи корни ҷонишини додситони шд\р Ҷамшсдҷон
Иброҳимов Ойишшмаи Фронт халқни Тоҷикистонро иншо
кардам, ки онро Амирқул Азимов, Маҳмудҷоп Қосимов,
Тағойхон Шукуров. Асадулло $'рунон, Толибҷон Бобосв ва
’ Искандар Тӯрахоҷаев хонда, фикру андешаҳои худро Илова
, карда, нақши дастони худро гузоштанд. Пусхаи аслни Оннномаи
^ Фронтн халқии Тоҷикистонро ба таваҷҷӯҳи хонандаи гиромй
пешкаш мснлмоям:


I
ОИННОМАИ


ФРОПТИ ХАЛҚШ1 ТОНИКИСТОН


Имрӯз бадбахтии бузургс ба сари мардуми ҷдфокашидац
Тоҷикистон бор шуда, пешорӯяш интиҳои фосіыаи роҳест, кц
номаш худкушнст. Бояд бозистод, ҳанӯз имкони хомӯш сохтани
оташи ҷанги бародаркушие, ки аз кинаву адовати одамон, бо
сабаби бадкирдориҳои чанде аз сиёсатбозони ҷоҳилу тафриқаан-
гез ва худоношинос шиддат мегирад, мавҷуд аст. Ҳанӯз фурсатц
бозгашт аз пайроҳаи хуннни кисматсӯз, кн дар он нодониву
худноого^й, макру фирсб ҳамслфаранд, ^аст.


Сабаби ба ин вартаи ноумедиҳову хонумонсӯз задана мардум
пеш аз ҳама дар набудаии сиёсати оқилонаи фаъолияти
давлатиро танзимкунанда ва айни замой васеь шудани амали
ҷинояткоронаи тоифаву гурӯҳҳои сиёспест, ки барои ба даст
овардану тақсими ҳокимпят зсрн шиорҳои "демократия" ва
"дини мубини ислом" сарзамини Тоҷнкистонро ба майдоин
ҳарбу зарб табдил дода, онро қисмат мскунанд. Ин >;ол:про
маҳз паст будани сатҳи маданияти сиёсй, донишу малакаи
ҳуқуқиву ҷомеадорй, дур буданн қнсме аз мардум аз арзишҳон
ахлоқиву динй, ки ин ҳама аз қашшоқиву бебизоатии одамон
зуҳур меёбад, имконпазир гардондааст.


Бадбахтй дар он аст, ки аксари мардум, ҳарчамд мавҷудиятн
хатари ба вартан ноумедиҳову марговар заданашро эҳсос
мекунад, вале ба амали еамарабахши онро рафькунанда даст
намезанад. Мақомоти лозимаи сиёсиву ҷамъиятн низ, ки бита-
вонанд аз ӯҳдаи мутобиқсозии амалиёти хапрхоҳонаву ва-
тандӯстонаи шахсияту гурӯҳҳои алоҳидаи одамон баҳри бедории
мардум ва гирифтани пеши роҳи мансабталошони ҷиноятпеша
барояд, дида намешавад.


Воқеаҳои моҳҳои охир бошад, далсли онаид. ки гурӯҳхои
сиссй ва симоҳои курсиниошни моҷароҷӯй, ки худро "оппо-
зиция" ном мебаранду мардумро гумроҳ месозанд, ба ил
чнз манфиатдоранд ва барои ноил шудан ба мақсаду мароми
нопоки хешу раҳо ёфтан аз ҷавобгарии назди қонун аз ягон
амал рӯ наметобанд. Ҳама чизи барон одамон муқаддас
нақшаҳои онҳоро халалдор мссозанд. Ҳам қзробати инсонй.
ки новобаста аз миллату эътиқоди динй сурат мегирад, ҳам
эъмори сохторҳои пуриқтидори давлатис, ки мставонанд
кафолати осоишу бехатарии аҳлн ҷомса бошанд ва ҳам
сиёсате, ки истиқлолияти ҷумҳуриву пойбанди манфиатхон


106
«яразноки мамолики бузургманиш нашудднн онро таъмин
месозаид. ^


Руз то рӯз амали ин гурӯҳҳо бошнддат в а хунсардонатар
сурат мегирад. Кушторҳои рупрости сиёсй, истифодаи ҷино-
я'ткорони босилоҳ баҳри нобуд сохтапи рӯшанфнкрон ва
фалаҷ намудани маҳомоти давлатй, ғасби сох торной ташвиқу
тздиб бо ннятіі таҳрифи ҳаҷиқ.тг, i-умроҳ сохіани мардум
тавассути иаҳни дурӯғу тӯҳмат ва ниҳоятм кор, бо зӯровариву
таҳдид мацсади аз вазифа дур сохтани Раиси Ҷумҳур, кп
ба >;укми раият ба ин вазифа ноил шудааст — снмои аслии
ба иом "оппозициям қувваҳои демократа" ва дар асл қувваҳон
ҷинояткори иртиҷопарастро назди оламиён маълум гардони-
данд.


Дар ин вазъ хомӯш будану канораҷӯй ихтиёр кардани ҳлр
як сокини баномуси ҷумҳурй ҷиноятест назди таърих, хнёнатсст
барои гузаштагони ин мардуми ҷафокашидаи мазлум, ки тӯди
ҳазор сол бо ҳазор гуссаву ғам дар ниҳод тавонист шӯълан
умеди соҳибдавлатиашро нигоҳ дорад.


Бо ниятҳои озоднну саршор аз муҳаббати беттосн ба хал^у
Ватани хеш, баҳри дифои ҳа^иқат, ваҳдати мардум, якпорчаіпн
Ватан, номуси ҳар як фард ва ояндаи дурахшони Тоҷикистон
интпшоркунандагоии ин муроҷиатнома таъсиси Фронти халқии
Тоҷикистонро, ки метавонад дархӯрди орзуву ормонҳои халқи
ҷумхурй бошад, эълон медорад.


Фронти халқии Тоҷикпетои шаҳрвандонн ҷумҳурӣ, ҳизбу
гурӯҳ ва ҷунбишҳои мардумй, сиёсй на ҷамъиятнро, ки роҳу
шаклҳои осоишта, қонуниву демократии ҳаллу фасли масоили
ҷомеадорй ва шаклҳои муборизаи сиссиро льтироф сохтаву бо
он амал мекунанд, муттаҳид мееозад.


1. Мақсаду вазифаҳои Фронти Халқии Тоҷцкистон:


1.1. Фронти халқии Тоҷикистон иттиҳоди ша^рпандон,
гурӯҳу созмон, ҳизбу ҷунбиш ва днгар сохторҳои сиёсиву
ҷамъиятии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, бо мақсади баргю
сохтани ҷомеаи ҳақиқатан демокративу ҳуҳуқй, ки адолати
иҷтимой дар он ҳукмфармост, созмон ёфтааст. Дар ин радиф
Фронти халқии Тоҷикистон баланд бардоштани мдданияти
снёсшій мардум, гирифтани пеши роҳи шаклҳои номақбули
вазъ: ітро мутзшанниҷ гардонандаи муборнзаи сиёсй, ҳифзи
Ҳуқуқ.уш инсонро, ки аҳлн башари мутамаддин онро эътироф
Намулааст, ҳадафҳои асосии хеш қарор медиҳад.
1. 2. Барой ноил шудан ба ин маҷсадҳо, баҳри рафъи ҳарц^
зудтари хатари бузурге, ки ҷумҳуриро таҳдид мекунад, Фронт,,
халқии Тоҷикистон ҳалли фаприи масоилн зеринро вазифаод
рӯзмарраи хеш меҳисобад:


1. Бо роҳи гуфтушунид, даъвагу гузарондаші сессиям шонз-
даҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар яке аз шаҳру
ноҳияҳои вилояти Ленинобод ё дигар шаҳрҳои ҷумҳуриҳои
собиқ иттифоқ, доданн шароити хуби корй барои депутату
халқии Тоҷикистон оиди ҳаллу фасл намудани масъалаҳои
сиёсй қать гардовдани ҷанги бародаркуш.


2. Рӯзноман’ сессия аз рӯи талабу дархости тарафҳои мухо-
лиф тартиб дода, ба ақлу заковат ва хирадмандии депутаткой
Шӯрои Олӣ гузошта шавад, чунки Ҳукумати "муросои миллд"
ғайриҳонун таъсис ёфтааст ва онро Фронти халқн Тоҷикистон
наметавояад, ки дьтироф намояд.


3. Ба гаравгон гирифтан, талаю тороҷ кардани молу мулкц
мардуми Кӯлоб, Ленинобод, Ҳисор, Ғозималик ва ӯзбекзабону
русзабон фавран бас карда шавад.


4. Масъалаи аз вазифа сабакдӯш намудани Ранси Ҷумҳур
ба он тарзе, ки раҳбарони оппозиция гузоштааст, амали
ҷннояткорона буда, бар хилофи раъйн мардум аст. Ташвш;и
нобоварӣ ба Раиси Ҷумруҳ аз ҷониби чанд сиёсатбозе нақшаи
ҳанӯз ҳангоми интихоби он тартибдодашудаест барон ба даст
овардани ҳокимият ва фаро овардани муҳити носолиму тоқат-
фарсое, ки фаъолияти самараноки дастгоҳи Раиси Ҷум^урро
имконпазир мегардонад, рукнҳои асосии ин нақша аст. Аз ин
ҷо, лозим аст, ки ҳама гуна тазйнқу фишор ва зӯроварй ба
кори Раиси Ҷумҳур, инчунин Шӯрои Олй бас карда шавад.


5. Тамоми роҳбариятн мақомоти умури дохила бинобар аз
ӯҳдаи таъмини тартиботи чуқуқй дар ҷомеа набаромаданаш аз
вазнфа сабукдӯш карда шавад.


6. Ҳукумати ҷумҳурӣ фавран пароканда ва аз нав бо
салоҳдиди Ранси Ҷумҳур ташкил дода шуда, таҳти фармонра-
воии бевоситаи ӯ фаъолшгг варзад.


7. Бинобар бесалоҳнятӣ ва номукаммалии мақомн ҳуқуҷияш
Кумитаи назорати конституционй барҳам дода шуда, назди
Суди Олни ҷумҳурй палатам конституционй, ки мувофиқ»
принципҳои фаолияти судӣ амал мекунад, ташкил кардз
шавад.


8. Бо назардошти вазъи кунунй қонунгузорни ҷиной ҳатман
аз сари нав дида шуда, чораҳан сахттарини ҷазо баро"
ғайриқонунй нигоҳ доштани яроқ, барангехтани низои милливу
динй, ҳама гуна зуҳуроти маҳалчигй дар мақомоти давлатдорй'


108
с\пқасду муҳобилият ба кормандонн ҳифзн ҳуқуқ ва порахӯрӣ
б'ояД псшбинй шавад.


9. Фаъолиятн ҳама гуиа ҳизбу созмон.ҳо таҳтн назорати
қатьич ургонҳои муҳофнзати ҳуқуқ ва ҳама гуна амалиёти
гайриқонунахион мувофици тартиботи псшбинишуда мавриди
иораҷуии лозима бояд қпрор гнрад.


10. Ба гурди МІГЛЛНИ оппозоция расонидани ҳар гуна ёрй
. ьмини яроқу аслиҳа, тсхникаи ҳарбй, қувваи ҷисмонй) аз
тарафи давлат қатъиян манъ карда шавад.


Ситоди ' Наҷоти Ватан" чун қувваи гайрнҳонунй таъсисёфта
фазран пароканда карда шавад. Вагарна Фронти халқии Тоҷикнс-
тон омодааст муқобили чунин дастаҳо ва ситодҳо бархезад.


2. Узвият ва сохтори Фронти Халқии Тоҷикистом:


2. І.Узвият ба Фронти халқии Тоҷикистон мувофи^и ирин-
днпҳои фардиву коллективй сурат мепірад.' Аъзои фронт .yip
як шаҳрванди синнаш ба 18 расидаи чумҳурй, ки барномаву
иннномаи онро аътироф менамояду ҳаққи аъзогй месулорад,
шуда метованад.


Узви Фронт ҳама гуна созмон, аҳзобу ҷунбишҳои сиёсй,
мардумй, ки танҳо шаюш қонунии муборизаи сиёснро воситап
ноил шудан ба мақсади хеш медонад ва аъзоҳақкп месупорад,
шуда метавонад.


2. 2. Аъзои Фронт аз ҳуқуқи иштироки бевосита дар ҳаллу
фасли ҳама гуна фаъолияти фронт бархурдор буда, барон
ҳимояи ҳуқу^у манфиатҳои хеш ва дигарон таҳти кӯмаку
ғамхории он қарор дорад.


2. 3. Аъзои Фронт вазифадор аст баҳри амалй шудани бар-
номаи он, таргиби гояҳояш байни мардум фаъол бошад на
муборизаро зндди қонуншиканй ҳадафи хеш ҷарор бидиҳад.


2. 4. Сухтори фронт тибқи принципи марзиву истеҳсолй амал
мекунад ва асосн онро ташкилотҳон ибтндоии чй бевоситааш
ва чй созмону ҳизбҳои дар узвияташ буда ташкил медиҳанд.
Инчунин фронт аз ташкилотҳои ноҳиявй, вилоятй ва ҷумҳурн
иборатанд.


2. 5. Ташкилотҳои йбтидоии Фронт аз ҷониби на камтар аз
3 нафар шаҳрвандон дар ҷои истиқомат, таҳсил ва ё кор созмон
дода мешавад.


2. 6. Тобеияти ташкилотҳои Фронт марзӣ буда, тартиби муноси-
б;ин узвҳои коллекі ивнро бо онҳо худи аҳзобу созмонҳои дахддор
Щ қаррар месозанд, ба ғанр аз тартиби фоъолияти. маҳомоти
РС’^барикунандаи онҳо дар кори ҳамин гула мақомотн Фронт.


109
2. 7.Барой узвнят ба Фронт шахсони алоҳида ба яке аз I
созмонҳои ибтидоӣ ва ё ноҳияни бо ариза муроҷиат менамоянд
Узвиятп аҳзобу созмонҳо ва сохторхои дигари сиссиву ҷамъиятд
аз ҷониби мақимоти одни он ҳаллу фасл мегардад.


2. 8. Ҳама гуна масонл дар тамоми маҷомоти фронт бо
овоздиҳии кушола ё пӯшида (бо салоҳднди аъзоён) бо афзали-
ятн овоз^о ҳал карда мсшаванд. Тлшкнлотҳои Фро)п' салоҳиятц
ҳаллн масоили дпр псшашон истодаро ҳангомн иштироки на
камтар аз 3 2 ҳиссаи аъзоёнашон доранд.


2. 9. Аъзоҳаққй ба Фронт ба маблаги 10 сӯм аз шахсона
бсвосмта ба он шомил ва 500 сӯм аз аъзосни коллектива
муқаррар карда мешавад.


3. Мақомоти роҳбарикунандаи Фронт


3. КМақомоти олин идоракунни Фронт дар ҳамаи зинаҳои
фаъолияташ анҷуман буда, дар ду сол як маротиба даъват |
мешавад. Анҷуман бо талаби аксарияти аъзоёни Фронт, яке аз
ташкмлотҳои вилоятп с коллсктивй ва ё 5 ташкилоти ноҳиявн
низ метавоиад даъват шавад.


3. 2. Шумора ва тартиби иамояндагӣ ба анҷуман аз ҷониби |
мақомоти олии он — анҷумани ҷумх,урни Фронт муқаррар карда |
мешавад.


3. 3. Органи корне, ки фаъолияти ҳар гуна Фронтро идора
мекуиад, раёсати Фронт ва ё ташкилоти ибтидоии он аст, ки
аз pane, ҷонишинон ва аъзоёпи раёсат иборат аст. Ҳайати
раёсат дар анҷумани Фронт интихоб мсгардад.


3. 4. Масъалаҳои марбут ба ҷабули оинномаву барнома,
даровардани тагйироту иловаҳо ба он танҳо дар анҷумани
ҷумхурии Фронт халлу фасл мешана.!.


4. Қароргоҳи мақомош роҳбарикунандан Фронт


4. 1. Қароргоҳи мақомоги роҳбарикунандаи Фронт шаҳри
Турсунзода ает.


* * *


Худи ҳамон рӯз ба мо хабар расид: кормандони додснтонии
ҷумҳурӣ, агарчи амнияташон зери хатар буд, чорае андеши-
данду яке аз аъзоёни оппозиция, дӯсти наздики вазири корҳои
дохилй М. Навҷувонов ва ҷонншини аввали КАМ Ҷӯрабек J
Аминов "генерала мардумй" Раҳимбек Нуруллобековро, ки ,лр
назди КАМ барои дидани Ҷӯрабек Аминов омада буд, дастпф
арда, ба ҳабс шрифта нд, баром нигоҳ довдхан ба маҳбасхонаи
-афтишотчи К AM ҷумҳурй дар шаҳри Душанбе буда фиристо-
панд. ки ӮР° кормандони маҳбасхона чун қаҳрамони миллат
пешЕОЗ гирифта, ба хонааш гуселониланд.


Р\зи дмгар коркупоіш додгуалрй бо ёрию даитнрми ҷонн-
шинн сардори умури дохняии кумиҷроияи шаҳри Душанбе
Ма хмздҷон Амнрқулов боа Раҳимбек Нуруллобсковро дастгир
карданд. Бо супориши Раиси Ҷумҳур Р. Набиев ӯро ба
шҳбасхонаи тафтишотии шаҳри Хуҷанд оварданд. Чунки
махбасхонан тафтишотпп дар шахри Душанбе булан ВКД зерн
итоати М. Навҷувонов, мацбасхонаи тафтишотии КАМ зери
итоати Ҷ. Аминов буд. Гузаронидани амалистҳои лозимии таф-
дишотӣ нмконнопазир буд. Баъди ин дар пӯстмни роҳбарони
оппозиция ва шахсоие, км дар курсии мансаб буданду барон ба
қатд расонданн Нурулло Ҳувайдуллоев ширкат доштанд, кайк
даромад. Аз он дар тарсу ларз афтоданд, ки Раҳимбек
Нуруллобеков аз рӯм лалелуш кофни аз ҷои ҳодпса ёфта шрифта
ба' кувваи тафтишоти пешакй тоб оварда наметавонаду окнбат
ба ҷиноятҳон содирнамудааш қоил мегардаду ниқоб аз рӯи
разилону ҳотилони курсипарасту молпараст бардошта мешавад,
кл дар иазди мардуми ҷумҳурию ҷаҳон шарманда мегардавд.


САРГУ РЕЗНИ РАИ СП ҶУМҲУР


Бинобар ин, роҳбарони оппозиция, тарафдорони он.ҷо аз
Ҳукумати "муросон миллӣ", Раёсати Щӯрои Олй ба маслиҳате
омаданд, ки пеши вот.еаро қабл аз в\ кӯъ боя шрифт. Корд,
ки ба very хон расид, дер мешаиад. Бинобар ин бо маслиҳати
ха мд и rap 31-ми август соли 1992 г\ рӯҳе аз оппозиция, аз
ҷумла ҷотилони Нурулло Ҳувайдуллоев на Сайфиддин Сакгов:
Ҷумъахон Бӯйдоқов, Исматулло Ҳабибуллосв, ҳоҷП Абдугаффор,
Мп.умалклрим Маҳмлдалнев, Азиз Ризоев, Саидмурод Курбонов,
Ризвои Саидов, Абдуназар Ҷамилов, То^нр (Кӯрн Тоҳир)
Паҳлавонов, Салимою Муҳаббатов ва дпгарон, к и мусаллаҳ
гард ила буданд, мардуми зиёде аз тарафдорони "демократ яи
Исломи"-ро ҷамъ оварда, худро ҷанонони Душанбешахр номида,
йа наздн Кохи Раисе Ч.умхлр ва Девон и Вазирои ҷамъ омада,
гал.іб намуданд, ки Рахимбск Нуруллобеков хатман аз маҳбас
°зод карда шаваду Раиси Ҷумҳур Р. Набиев барон нагирмфтани
пеши роки ҷамгп бародаркушП на гайрм^оыун ба хаос гирифтаыи
Раҳимбек Нуруллобеков ба нстсъфо барояд. Вале касе аз о их о
на^' гуял барон чй ва бо калом сабаб? Калом амалиёти Раиси
Ҷумҳур гайриқонумӣ аст? Охир, ҷангро онҳо о газ намудаанд-
солҳои


лароз мусаллаҳ iарцл


ку?! Мардумро гумроҳ намуда
табаддулоти давлатй карданд-ку


Раҳнмиск Нуруллобеков тар куштами Додситони Кул.-ц,
ҷум.ҷури. депутата халки Тоҷикистон Нурулло Ҳувайдудлосв
иштирок карда аст-ку?! Охир ӯро ургони тафтишот ба ҳабс
гирифтааст. Пас, гуно.уі Рамси Ҷумҳур чист?!


Ба онҳо кн ҳлм ҷавоб мсдод, ҳама рукнҳои давлат лар
дасти оіцо буд, Раиси Ҷумҳур Р. Набнев яккаву тап^о Go
якчандто муҳофизатгаронаш моида буд.


Барон онҷо қонун чизи нодаркорй буд. Қонуну нмонашон
силоҳ буд, ки ҳарчй тсзтар Раиси Ҷумҳурро аз сари қудрат
дур созанду давлатро расман зсри дасти худ гиранд.


Вақто ки мувофиқн талаботи қонун ҷавоби ғанриқаноатбахщ
гирифтанд, аз рӯйи нақшан таргибдода бо силоҳу лавозимот
ба ҳуҷум гузаштанд, Кохи Раисм Ҷумҳур ва Девони Вазироиро
гасб намуданд, кормандони ВКД бошамд, чун пештара бе ягон
муқобнлият ва бо фармони раҳбарияти ВКД савганди додаа-
шоире сс талоқ карда, "бо нону намак" онҳоро псшвоз шрифта,
смлоҳи худро ба гурӯҳм мухолифин супурданд. Раиси Ҷум>,ур
бо муҳофмзатгарояаш бптавонист ҷон ба саломат бараду дар
дивимым 201-уми Артиши Федерациям Русияи Душанбешахр
пнн\он гардад. Вагарна ӯро дастгнр мекарданд, панҷа ба ҷопаш
мезаланд, аз сад ҷон як ҷонаш ҳам аз дасти он давсиратон
раҳо намсёфт, Гурӯ^и мухолифин бо pa >,барм и Шодмонн Юсуф,
Амирбск Атобеков, Давлати Исмон бори дигар Кохи Раиси
Чумҳур ва Девони Вазиронро (ба гапр аз утоқп якчанд одамони
худй) пурра горат карданд, сандуқҳои оҳанинро шикастанд, ҳар
чизе ки ёфтанд, ба ягмо бурданд.


Ҳол он ки аз рӯи маслиҳат бо роҳбарони Федерациям Русия
мебоист Раиси Ҷумҳур Р. Набиев рӯзи якуми сентябри соли
1992 бо ҳамроҳии бат.зс аз аъзоёни Ҳукумати "муросои милли1
баром бастани шартномаҷои дутарафа, аз ҷумла, оп.: ба
истифода ва ҳамкории дивизиям 201 -уми артиши Русия ва ба
чумҳурӣ дохил гардидаии қувваҳои сулҳҷӯи Федерациям РуСИЙ
ба Москва сафар мснамуд. Вале мухолифин нагузошт, ки Р*
Набисв ба Маскав парвоз намуда, баҳри боздоштани ҷангн
бародаркуш, таъмини амнияти мардум, ба эътидол овардани
вазъи ҷумҳурӣ чораҳо андсшад.


Онҳо дар давугеҷи ба даст овардани галабаи мутлақ, а3
сари қудрат дур сохтани Р. Набиев буданд, на ба зътидел
овардани вазъи ҷумҳуриву боздоштани ҷанги бародаркуш.


Бори днгар мухолифин ба хулосае омад, ки дар Душанби
ша.\р агарчи дар оғӯшаш зиёда аз 7—8 ҳазор кормандони ВКД


112
І/ДМ KODV
№ КЛМ


ЦП ' ч.аД Д0Д-


Кормандоі


зирон ва к.і:
ва дар ми '
хам будаид,
Дарвозу Баг
пшена и якуі
Ҳама аз тарі
аз чапімонаі
танду суханс
ки чунин ҳ;
чи гуна бад(
cap кардан
ковиш Mcxaf
"Ваҳҳобия"
ҳолаш чй м
фарзандонаш
ягона илтиҷс
гардоиад.


Девсирато
"ҷиҳод", "ҷи>
мешон гарді
бармекашида
дашном меде
дани мешуд;
Ба назар са
ташнаи хуни
заррае раз^мз
хурсандй гӯё
чизеро дарсс
миҷроняи ві:
ҷонишини an
гуруснагрни !
намуда, зери
ганриинсонӣ,
овлрданд ва
расондан дар
Дар назди В;
На вҷувонов,
Аминов ва
Ҷонишини С
Шурой Олй


8- С. Кепчаси
о иди қоиу ибарорй, муборизан зиддн ҷинонткорй ва ҳ\ г. кц
ннсон Абдѵлло Хабибов солир мскардаид. он.^о чуи тамошобнн
шоҳнди ҳар як амалисти ҷинояткоронаи онҳо гардиданд. Ба
рафтори ҷаллодонаи онҳо мемнгаристанду бо злҳрхандс миенц
ҳамдигар пичиррос зада, саргӯшй мекарданд. Аз рӯӣ инсоф
иигарсм, хурдтарнн ҳаракатс баҳри иҷрои вазифаи инсонию
хизматии худ ба харҷ надода, ворастани ашхоси беҷурму
самимиро, ки бегуноҳ будаид, иамеаидешиданд. Х,ар яке
гаравгоншудагон бо чашмоии имдодталабона ба онҳо нигарпстп
наҷотдиҳандаи худро меҷуст, аммо "паларону ҳомпсни қонуду
адолат", дсмократҳои "машҳур" даст дар киса доштанду ханда
дар лаб.


Дар исши чашмп онҳо ба даст афтодагонро зсрп мушту
лагад ба мошинҳо санор карда, якеро ба "қассоохона"-и масҷидц
деҳаи "Южный", дигарсро ба ”қассобхона"-и дараи Ромадр
мсбурданд. Ҷонишини аввали сарказири ҷумҳурп Ҷ. Ҳ. Каримов,
Сайфпддпн Сангов, мушовири давлзтии Раиси Чумҳур оидц
сиссат ва матбуот Р. К. Олимов. собик, вазири корҳои ҳориҷӣ
Лакнм Каюмов ва дпгаронро бо фіармонн яке аз сарварон мѵштѵ
лагадкѵбон ба "қассобхона"-и масҷиди Южный" бурда, ба ласти
ҳоҷй мулло Абдугаффор ва доценти кафсдраи химия ва
биологиям Донишгоҳи омӯзгории ба помп Қ. Ҷӯраев Шукрон
IIIѵкронасв сѵпориллнд. дспутатҳои халқи Тоҷикистон Усмонқул
Шокнров ва боз чанд тани днгарро дастаи Ризвон ба 1’омит
бурд...


Бори дигар ёдрас мекунам, ки ҳамаи им ҷиноятҳои қабсҳу
давлатй дар назди чашми ро^барони ҷумҳурй (А. Искандаров,
А. Хабибов, А. Сохибназаров, Д. Усмон), ВКД (М. Навҷувонои),


КАМ 1 (Ҷ. Аг 1МНОВ, А. С 'олеҳбосв) амалй гардид. Ҳар яке аз онҳо
неши ро.\и ҶИ110ЯГ ■кор< энро ни шрифта, худ ИШ’ гирокчии фс ІЪОЛИ
ОН Г0| зд и да НДУ 00 хо пгири ҷамъ, лаб >и пурха нда кохи I JancH
Ҷумҳу рро 1 гдрк нд імуд анд.
’ Якс роҳба рс )НИ Шуроп Олшг L1 .умҳурии ТОҶИКИСТО! { к и


I ақидаҳои м\ холифинро демократию ҳозирзамон


■ эниб дории Қоз идти ҷумҳурй, Ҳизби наҳзати ис
(іізби до МОК] ратин Т оҷикисто н ва ҷу н [бишҳои мардумии Рас-
охсз" ’Лаъ ли Б адахшон, "Носири Хисрав" бо фаро -юн и
айриқон; уНИИ А. И сканларов сари қуд рат омада буд, вдқ ТҲОН
IX ир мақ саду мароі ми "ломокр атпяи ііс. томй" ро таҳлил нам 1 \ '1 J.
:слс хус ) д; ірк и а мул, к и pox и интихобкардаи оппозі 1 u 1: я
ІОДѴрѴСГЛ ! XV НИН h юбошад ьа дар ди/ 1 маҳсалу мароми д шар
:ардани а іаашрс > дошт. Ҳ; ІМОН рӯз шоҳиди он гардид, к и
•ппозици Я Тс 1ҲТИ ( дірікірии л астаи ҷинояткорони ҳоҷи м; )


14
дбдугаффор, Исматулло Ҳабнбуллосв, Руслан Муборакқадамов,
Мзҳмадкарим Маҳмадалисв, Ризвон Саидов ва дигарон аз Кохи
раиси Ҷумҳур ка Дсвони Вазпрон зери фишори силоҳ ва
Халиду таҷқир чонншини аввали раиси кумиҷроияи вилоятп
К \ .юб Сайфнддин Сангов, ҷонишин а в вал и сарвазири чумҳурй
ц-імшед Каримов ва чанл ҷавонмарди бсгуноҳи дигарро, ки аз
пани беҳбудии марлуми бонаво буданд, ленинободию кӯлобй
ваҳшиёна ба мошини сабукрави "Жигули" интиқол дода,
ба ситодҳо мсбурданд.


Bail х\б дарк намуд, ки бо он нафрату ваҳшоният девси-
ратони оппозиция чанд тан аз он ҷлвонмардони бегуноҳ, аз
цV м.па, Сайфидлин Санговро cap аз тан чудо хоҳанд сохт, ки
„к цқдоми номуборак бар ал а н га н отагии ҷанги бародаркуш
нафт пошида, ҳазорон мардуми бснаворо туъмаи хеш мскунад.


Барон гирифтони пеши ро>;и ин бадбахтй, ки душманони
миллат хорони ба сари мардум оварданаш буданд, ф\ рсатро аз
даст надода, ба уто^и кор.лі Раиси Шӯрои Олй Акбаршоҳ
Искандеров рафта, аз котиба пурсон шуд: "Акбпршоҳ Искан-


даров


— Ҳа, ҳастамд Вале дар наздашон Абдулло Ҳотамов,— бо
карашма захрханда карда гуфт котиба.


— Ҳеҷ гаи не, одами худй будааст, — гӯён дарро кушода,
дохнли утоқи корни А. Искандаров гардид. Дар он ҷо А.
Ҳшамов бо Акбаршоҳ Искандаров ғарқи сӯҳбати бисер ҳам
ши) ину доманадор буданд. Ба онҳо салом карда, аз сиҳату
саломатиашон пурсон гардид, мсхост фикри худро нисбати
рехтани хунн ноҳақ басн намояд ва барон гирифтани пеши
рох.аш сриву имдод талабад. Дар ҳамнн ҳолат дари утоқн
и( гироҳатии Ранен Шӯрои Олй боз гардиду тасбеҳи ҳориҷӣ дар
даст, куртаву изори сафед дар тан имом-хатиби масҷили
"Южный” ҲОҶӢ мулло Абдугаффори зоҳид тасбеҳ гардонда, "с
ҲУ, ё манҳу", "ё ҳу. ё манҳу" "Олло" ' акбар, Акбаршоҳ
раҳбар”,— гӯён берун баромад. Аз паси ӯ сару каллаи Соҳиб-
назаров зоҳир гардид.


Ҳоҷй мулло Абдугаффор ба Акбаршоҳ Искандаров гуфт:
'Акбаршоҳи ҷун, мун бо акай Аслиддини Соҳибназар ҳо ӯ
масъалае буд-ку, худуту козидомулло супориш дода буден,
Ҳаллуш кардем. Ҳамаша худум иҷро менум. Қасам ба номи
Ҳозрати Абдулваҳҳоб, хонаи кулобишаю ленинободиша месӯзо-
нУ:у фаҳмиди, месӯзум... Халқи кӯҳистона хар када савор
шііданшон басай!! Ҳов, ҳама армияи хдум кор када истодай.
худут медонию мну худо. Пушту гтаноҳи мо ҳазрати


Абдул ваҳҳобай!..."


115
Ми суханхоро шуннда, Акблршоҳ Искандаров ба ҳоҷГт I


Абдугаффор нпгариста, қаноатмаидона гуфт: "Ҳазратам, аз "Kpg..
ҳам нагз кор мснП!". "Ай, мун хдум чанд солай, ки агснтц
чаид "КГБ" >,ла\м",-гуфта, бо нӯш панҷаҳои дасташ Акбаршо.чро
тела дод. Мақсади ӯрс> дарк нлмуда Акбаршоҳ 1 Іекандаров 3yj
аз ҷоЙ бархосту курени мизи кориро ходи намуд.


Ҳпҷӣ мудло Абдугаффор дар курсии раиси Шӯрон Олӣ, Ки
он тоб мехӯрд, нпшлстз. худро ба ин тарафу он тараф алвонҷ
дода гуфт: "Блчаҳо, мун чи хелум? Зсби Ранен Ҷумҳур g
Раиси Шӯрои Олй дорум?!"


"Ҳа-а, шумо зебандаи ҳама мансаб ҳастед, ҳазратам",~.
гуфта фолбшш ҷумҳурӣ-Аслнддин Соҳибназаров даст пеши бару
сари пургурур ба таъзим бурд.


Сипас ӯ гуруромезона оҳапгн суханашро тағйир дода, худ
ба худ "Оллоҳу акбар, Абдугаффор раҳбар"-ро такрор ба такрор
замзама карда, ба ҳоҷӣ Акбари Тӯраҷонзода сим зада гуфт:
"Ҳазратам, ^ама корҳо аз рӯйи нақшак кашидаи Шумо иҷро
гардид, ӯ номусулмонҳора шабона ба "расход" пустит менум.
дигар тамом, масъалаи Раиси Ҷумҳур Раҳмон Набиюфро ҳам
>^ал кардем, ду-се рӯзи дигар умр дора, ба хубй нашава, ба
"расход" пуституш мснему дар ҷош Акбаршора мешинонум.
Агар дар ду курен и мансаб кор кардан зӯраш биёра, худум ё
худут ҳастем-ку, меғеҷонемуш..."


Ин суханҳоро шунида, бори дигар аз мақсаду мароми
махалгароёнаи оппозиция огоҳ гарднда, ҳуш аз сари он шахеи
ханрхоҳ парил, дасту дилашро аз дӯстию ваъдабозйҳои онхр
шуст, вале ҳарчи набошад ба он^о из^ор намуд: "Хоҳншмандам
илоҷе бинамоед, ҷонншини аввали раиси комиҷроияи вилояти
Қӯлоб Сайфиддин Сайтов ва дигар шахсонеро, кн аз кохп
Раиси Ҷумҳур ва Дсвони Вазнрон дастгир карда, ба снтодҳо
бурдед, ба кат л нарасонсд, доираи ҷанг вассъу доманадор
шуданаш мумкин, ки ҳазорҳо одамон қурбон хоҳанд гардид..." I


Яке аз онҳо ба руйи у Давида гуфт: "Ҳой, домулло, вдцти
дурӯягию тарафгнрӣ нсст, аз чанг натарсед! Киро мекушанду
киро не, ин кори ҳоҷй мулло Абдугаффор мебошад! Ба ин кас
боварн дорем! Вассалом! Сайфиддин Сангов ба ман ҳамшаҳрй
мсшавад, на ба шумо... Аз рох;и интихобкардаамон бояД
нагардем. Фаҳмо, ҷанобон?!!"


Акбаршоҳ Искдндарову Аслнддин Со.ҷибназаров фикри >Р°
ҷоннбдорӣ карда, гуфтанд: "Биёед, ба кори дастаҳои ҳоҷӣ мулл0
Абдугаффор шарик нашавед! Ин талаботи вақту замон аст"'


Суханҳои онҳоро ҳоҷӣ мулло Абдугаффор қувват дода, изҳор
намуд: "Сайфиддин Сангуфи коммунистро мазҳаби "ваҳҳобия


116
ном}сулм°н^ кофар ва душ мани динп мубини целом ҳисобмда,
ҳукм*1 қятлуш баровардааст. Ишаб ӯра ба "расход" пуституш
менум.


Баъди им гуфтаҳои заҳрогини муллой худобехаблр он он
кас як бори днгар кй будани оппозиция, мақсаду мароми онро
хѵб дарк карда, бо "сарони миллату давлат" ханрухуш намуда


пайи кору зиндагии худ гардид. Алқисса, аксари аьзоёни
Хукуматн "муросон милли" ва Президиуми Шӯрои Олӣ ҳам
дар атрофи Қозиёти ҷумҳурй муттдҳпд гардида, нмдодгари
ҳа.мднгар шѵданд.


Ope:


Ди^анд аҳлн ситам, эіі Сайидо, бар яқдигар срӣ,


Камой афіад зи но, тир аз пайи имдоп бархеапд!


Дар натиҷа онҳо ба ҳувваи бузург ва нерӯи тавоно табдил
меёфтанду хавфу хатари миллати тоҷик фароҳам меомад.


Сипае, бо ҳоҷӣ мулло Абдугаффор чанд маслиҳати дигарро
пааонда, бо мошинн давлатй ва муҳофизатгаром ӯро ба масҷиди
"Южный" гуселониданд...


Дар масҷиди Южный” ба ҷон ибрози розу нисз ба
Худованди кариму раҳим, тавбаву надомат кардан, мардумро
бл роҳи нек ҳидоят намудан, ба ҷои ҳафтнлку чаҳоркигоб,
Қуръони маҷид, наузамбпллоҳ лавозпмоти одамкушй, гнру
туфанг, тӯпу гранатомёт гузошта шуда буд. Ҳар шабе чанднн
ҷавонмардон ваҳшиёна ба қатл расонида мешуданд. Наузман-
би 1лоҳ, он ҷаллодонс, ки дар як ласт тасбеҳу дар днгаре асбобн
нохуну пӯст кандани инсон, лампам дог мондан доштанд, фардо
рӯзи қиёмат чй ҷавоб медода бошанд?! Ҷояшон куҷо бошад?!


МАРГИ Ӯ МАРГИ БЕГУНОҲӢ БУД


Бо фармонн ҳоҷӣ мулло Абдугаффор ҷаллодои Саііфиддин
Санговро ба "қассобхона" овардаид. ки ягои узви баданаш обод
намонда и а. Хама сиёҳу кабуд, зада хуншор кардагӣ буд.
Ҷавонмардеро, ки дилу рӯйи зсбо, ақли расо дошт. ба чунин
Ҳоли табоҳу ношинохтанй гирифіор карда будаид. Ба ҳоли
»н ҷавонмарди покснрншту покдоман раҳми замину осмом
меомад, вале он номусулмонон нпсбати инсон раҳму шафкатс
надоштанд. Боз ӯро таҳқир намуда, гунаҳкораш мскарданд, ки
мардумро ба майдонн "Озодӣ" баҳри ҳнмояи душманони днни
мубини ислом—Сафаралй Кенҷпеву дигарон овард, кӯлоби.ҷо
ба муқобнли олиму уламои дини мубини ислом сухан гуфтанд,
Нангро cap карданд, он^о кофиранд ва гайрахо. Ба ҳзмаи онҳо


117



ҷавоби ягрыа мсдод: "Мо ҳпҷқсм ва халқ бо мост. Шумо
албатта, маро мскушсд, азобам мсдиҳэд, ба ҳамааш тайсрпм’
Як ҷон дорам, ӯро ба роҳи ҷақ супоридаам, вале ҳсҷ Г0;,
намставонсд, ки ацидлву продан хаҷиҷатгӯйро бикушсд. Фш.Р
кунсд, "астгнфируллоҳ" гӯсд, аз ро\и пурхатар баргард.-д
халқро дар азоб нагузоред. Охнр аз ин шарорахои барафр\ хт;ц,
шумо оташу аланган вайронаҳову нестаро ба бор меоял!
Нашнидаед, ки шонр гуфта:


Ҳар кӣ бо душманим хдлц ракои аст чу ба.ҷр
Зуд бошад, ки сари хеш чу гирдоб хӯрад!"


Онҳоро суханҳои Санфндднн Сангов ба ғазаб овард, боз \!>0
зсри та^қиру шиканҷа. мушту лагат шрифта, гуфтаид: "Хоіі,
тарафдори майдони "Озодй", суханбозй накун, доногӣ запреет,
нодонй шакар, аз ақидаат бигарду ба восизаи оимаи нмлгун
ба халқи Тоҷикистон муроҷиат намуда, Ранен Ч> мҳур Раҳмон
Набиевро гунаҳкори рсхтапи хуни мардум ҳиссбида, истеъфо-
яшро талаб намой, он гоҳ зинда монданат мумкип. Васса-
лом!!..."


Дар ин дақпқаҳон ҳассос Сайфиддипи нотарсч ш_\ ҷоъ,
тамоми зиндагнлш, ҳамсару фарзандони ширинаш, дӯстону
бародарони азиз.ни, пастиву баланднп ҳасти сипарй нахпдаашро
аз псши назар чѵн лсіпаіі фплм як ба я к варақтардон кард...


Бале, дпд ки бе касу-хѵ буд, бо азобу машаққдт бо мо.иати
^а.юл соҳибн як бурила ион гардид, вале ҳсҷ юҳ ба сари t асе
туфанг нагирифта, аз роҳи адлу адолат ва ҳақиқат калами
ноҷое нагузоштааст. Боре тагйири ақида нанамуда, кизбу
дуругро ба забои наоварда, нисбатп касс носипосиву нохаккй
накардааст. Дуруст, ки зиндагия маъмулй дошт, вале сарба-
ландонаву бовиқор знндагй дошт...


Сайфиддии Сангов сарашро бардошта, ба чашмони он
ҷаллодони дсьеират нпгарі ... гуфт: "Мард ба дунё омадам, то
ҳол ҷавонмардона ҳаё) ба cap бурдам ва хоҳони онам. ки
ҷавонмардона бимирам, халқи азпзам бо иски сдам намояд,
ақидаам ин шарафи май асту ақидаи кулли мардуми ҷумҳурГь
онро тагйир нахоҳам дод, ҳарчй мехоҳед, бикунед"! Рӯдакй
гуфта:


Ангушт макун равна ба дар куфтаііи кас.


То х.іс макѵиад раича ба дар кӯфтанат мушт.


Сипае, ҷаллодони ҳоҷй мулло Лбдугаффор зери таҳқиру
шикани ■ ва рафторҳои гӯшношуниди гайриинсонй Сайфиддин
Саиговро дар .уу.зури дигар гаравгонон аввал пуст кандаидУ
сипае аъзои баданашро бо лампам тафсон қисм-қисм сӯзонлэ,
<тьд кушта. ҷасалашро баронарла партофтанл... Худое, им ҷой
І‘„с" ,д буи с саллоҳхона?! Ос холиқ пн •*." л> і.омм золпмашро
адар дар ботинашон шайтонро чоіі гардоныда, кп бародари
ѵямхуну ҳумнажод ва ҳаммазҳаби хеш ра ба ҷунйн разолату
ддоват бикушанд?!!


Г ар чусулмопй а.і им ап. км \офи.і лорад,


0\ агар аз паси имрӯз бувад фарлос.


Бо ҳамин Сайфиддин Сангов қаҳрамонона, бо сари баланду
номи нск, бо як қавлу як ирода ҷон ба ҳлқ супорил, км чунин
мардон намнрандаву ҷовидонаанд...


Псш аз он, ки Сайфиддин Сангови ба х\н огушта ҷон
диЧад сарашро бардошта, ба он рззилон, давсиратони хуношом
рѵфі: "Дар роҳи мубориза баҳри озодпи халқу мпллатам аз
даст и фундамснтализми ҷоҳу мансабталаб тайёрам ҷон ба
ҷонофарнн супорам. Вале Шумо, палидон, бидонсд асрори
зиндапіро, - и якеро халқ чун қаҳрамони миллат ба некй ед
мск'.над, днгарс чун хоини миллат сагвор мсмираду нафратза-
даи хллк м с гард ад. Имрӯз ӯ ҷисман бо мо мест, вале рӯҳан


бо мост!...


Дӯсти азинам Сайфиддин Сангов! Қулр.ь. н.іл.орлм, ки ба
марго ту бовар бнкунам. Ҳарчаид он рс ■ ніѵ.індани хабари
ҷонгудоз, ки туро дар масҷиди деҳли "Южіп.ш из қлтл расом-
данд, дунё дар чашмонам торикистон шуд нл .:анӯ., лилам ба
н :бар тоқати бовар кардан надорад.


Дӯстам, ёд дорӣ, ки рӯзи ёдбуди марҳум Нурулло Ҳувам-
дуллосв, аз байни гурӯҳн одамон ҷудо шуда, маро чун фарзанди
ладар ба огӯш шрнфггӣ, ҳамдигарро бибӯсидсму шукр ба зоти
поки Оллоҳп таъоло кардсм, кн ҳамдигарро боз зиндаву саломат
дарёфтем.


т


Пас аз сӯҳбатҳои тӯлонй, басни фикру .ндгҷаҳо, иеши назар
оварданм шаҳидони роҳн озодӣ, на^ш. >;ои чй гуна боздоштани
ҷанги бародаркуш, таъмини якпорчапш Тоҷикистон нзҳори
‘"ічда нам удом, іуфтй, кн оё мукалдаегдр аз мсҳан, муқаддас-
:’Р аз миллат, аз озодию хушбахтии он чизе ҳлст?! Ҳангоми
зухуш тун фарзандони як ладару модар ҳамдигарро ба огӯш
•рифта, таъкнд кардем, ки эҳтиёт бошему Худованди карим
JP "аноҳаш ҳамагоии мардуми ростинамонро нигаҳдор бошад.


г-ѵФлй, ки мардуми внлояти Кӯлоб хавотири таъмини
•нияти маианд ва илтиҷо кардП, ки зиндагониамро дар
ноя;.: Кӯлоб идома бпднҷам...


Бале, ту дар фикрн таъмини амнияти ман будиву аз қисмлти
адхи хеш ғофил... Намедонистй. кн ҳоҷй мулло Абдугаффори


119
бадксшу нобакори хонумонсӯз панҷа ба ҷопп азизн ту миза I
над...


Дар охир, ҳангоме ки маро гусел кардй, аз Худовандн карим I
таманнову талаб доштсм, ки якдигарро зиндаву саломат бинец I
ва агар дар ин роҳи пурхатар, ки ҷонҳоро бар сари мцҷГОч
чун қатраи ашкн ятимон ннгоҳдорем, худо накарда бияфтад
дидорҳо ба қисмат...!!


Охир, масҷид ибодатхона аст. Худойи таоло ба қалбц
бандааш назар мекунад, банда низ дар масҷнд танҳо ба
худованди карим бо ибрози розу ниёз машгул мсшавад...


Ба днгарон он "мусулмон"-и таебсҷбадаст, "ҳомион"-и динц
мубини ислом боз чй і^на азобу шиканҷаи гайриинсониро рано
диданд, танҳо худи ишону худо медонад. Худое, ҳлмам ин
барон чй? Барон поил гардидан ба курсии мансаб? Барой д\рӯза
карру фарри дупё? Ба чуннн куреню карру фар туф кардам!.I
Ин чй пастиву номусулмонй ва даснсаву бадбахтне бу л, ки ба
сари миллати тоцик фуру рехт?!


Ку он фарҳангу’ хирад?! Ку он таърихи чандҳазорсола»
точдории тоҷнк, ки муштҳоро гиреҳбанд намуда, "падарону
модарон"-и миллат ва зисисни снёсатмаоб ба кафлен еина
мезананд?! Ку он иуру фарн ориёй?! Ку адлу инсофп Ауу-
рамаздой?! Ку виҷдону имону целому инсонй?!


Ва дар хадисп 118 бе.ууда наомадааст: "Ашшаддуанноск
азобан линносн фиддунъё ашшадунноси азобан индалло.уи явмаа
кисмати. Яъне. он кн дар ин дупё мардумро зисда озор дичал,
фардо рӯзи қнёмат ба сахттарин азоби Худо гнрнфтор хохла
шуд..."


БЛШАРАҲОИ САХТ НАНГИП


Вазънят дар ҷумҳурӣ ҳар р.ѵз тагйир меёфту боз вазнинтар
мегарднд, қонуну цонунияі ама.і намекард.


Ба ҳамаи ин ннгоҳ накарда, тафтишоти лешаки дар даноми
якчанд моҳ таҳтн сарварип еардори умури тафтишотпи додси-
тонии вилояти Ленинобод бо заҳматн зпёдс муайян намуд. хи
қотилони Нурулло Ҳувайдуллоев морданафар будаанд, баша-
раҳои талхи онҳоро чун шаба.ҳоии сияҳфоми таърихи нннгиніі
миллат пешкаши хонандаи мӯҳтарам мегардонам. Бигзор о3
ҳар нафарн ин тоифан гамзо хонандаи піромй нафрпн tjjnpuc-
тад. О мин!


Хулоса, то пмрӯз баъдн ба қатл расонидани депутата хлдК" j
Ҷуму\ рнп Гоҷикистон Муродуллоҳи Шерализода д\ еол
рулло Ҳувайдуллосв ва ҷонишини аввалн ранен қумиҷроп*1" J


120
доояги Кӯлоб Сайфиддин Сайтов зиёда аз як солу нӯҳ моҳ
„арй гардида бошад ҳам, то бад-ин рӯз курсин судшаванда
3 он қотилони девсиришт, кн сс ҷавонмардро ба ҳатл
іСонданд, багайр аз Нуруллобскову Махмудов дигар касеро
надидаасгу мардуми ҷумҳурй нисбати онҳо ҳарфс нашунида.
^гарчи ҳукумати қонунӣ знсда аз як солу шаш моҳ аст, ки
5а корѵ бори худ cap кардааст. Шумораи кормандони Ургонҳои
под осин ҷумҳурӣ, ВКД, КАМ хсло зисд гардида аст. Вале
;0 ҳол натиҷаи дилхоҳ ба даст оварда нашудааст... Албатта,
тзфтишоти кори ҷиноятй, : сбот намудани гуноҳ дар чунин
вззъияти бисёр ҳам муташанниҷ кори саҳлу содда нест. Ин
амал ҷудо намудани мӯй аз хамир аст, лек тезой корд дар
дам,: корд, гуфтаанд. Бо ин лавандиву са^ангорй ки ноуҳ-
да ба рои и худро нисбати тафтиши ҷиноятҳо нишон медиҳем, ин
мухалифинро устувору далертар менамояд. Бояд забони тафти-
шотро донист!...


Аз рӯи ахбори мавҷудаи идораи Додситонии ҷумҳурй то ҳол
аз қотнлони Муродуллоҳ Шерализода касе муайян нагарднда
ва дзс~ ир нашуда, нисбати созмондиҳандатони ин фоҷиа
ночнзтарин суха» ҳам намсравад. Ва дар оянда гумон аст, ки
тафтишот ба чизе ноил гардад. Агарчи Муродуллоҳ Шерализода
дар рӯзи рӯшан, дар назди даҳҳо одамон ба қатл расонда шуд.
Ва агар тафтишот ба роҳи дуруст мерафту тафтишбаранда
аизлиётҳои тафтишотиро сидқан, садоқатмандона ба вазифаи
худ мебурд, ошкор намудани ҷикоят ва муайян гардонндани
шахси ҷинояткор кори мушкил набуд. Аз рӯзи аввал барои
касе пушида набуд, ки Сайфиддин Санговро дар ҳузури
шоҳидони зиёде ба масҷиди деҳаи Южний, шаҳри Душанбе,
кй ъа бо калом автомошин бурда буданд. Дар он ҷо бо роҳбарии
имоі-хатиби масҷид ҳоҷй мулло Абдугаффор дар ҳузури
дигарон ӯро ба азобу уқубат, ҷабру ситам, шиканҷаҳои зиёде
гиргфтор карданд. Сипас ваҳпшбна ӯро ба ҳатл расонданд. Вале
касе нисбати он ҷаллодон ҷиноятнома огоз накард, барои
муайяа намудани қотилон ва дастгир кардани онҳо ночизтарин
иедоме наандешид. Ҳамон вақт ҳам Ҳукумати "Муросои миллй",
Президиумы Шӯрои Олии ҷумҳурӣ бо сарваронаш дар курсии
мансаб нншасга буданд ва имрӯз ҳам қиеме аз онҳо он
кУРсиҳоро гасб намуда, қисми днгарашон як зина паст фуро-
ра- бетагйир, хушу хурсандона ҳаёт ба cap бурда, боз ба
Ьоло" нигариста истодаанд. Ваэифаи Раиси Ҷумҳурро ғай-
Риқонун Акбаршоҳ Искандаров ба зим май худ шрифта буд.
аассуфу дард, ки аз хусуси дастгирии ҳоҷӣ мулло Аб-
угаФфори қотилу ҳамдастонаш ҳарфе нагуфтанду намегӯянд.


121
Ҳамон вақт ҳам ВКД ва КАМ—и ҷумҳурӣ бо "лӯхтакгеие-
рал"-у "генерал" — чаҳояш кор мекарданду аз ҳисоби мардум
маош мсгирифтанд ва имрӯз ҳам аксарияти онҳо дар ҳакюн
курсиҳо масруфи ифои вазифа мебошанд. Вале внҷцону имон
ва савганди худро фурӯхтанд, қадаме ба пеш, барои иҷр01,
вазифаи муқаддлси худ — дастшр намудани роҳбари қотилонц
Сайфиддин Сангов нагузоштанд.


Агарчи рӯзе набуд, ки ҳоҷй мулло Абдуғаффор ба остонан
утоқи корин роҳбарияти Ҳукумати "муросои миллй”, сарвари
Раёсати Шӯрои Олн вз роҳбарони ВКД ва КАМ қадам
нагузорад. Бар илова, Мулло Абдугаффор барои "хизматҳоящ"
аз ҳисоби ҳукумати гайриқонунй соҳиби чор мошини знреҳпӯщ
гардид ва чун нерӯйн ҷангӣ аз номи давлати Тоҷикнстон ба
муҳобили халҳи он мубориза мебурд, мардумони бегуноҳро ба
қатл мерасонд, молу мулкашонро талаву тороҷ мекард, ба
фронти мухолифин ҷанговар мефиристонд...


Дар он шабу рӯз роҳбарии ҷумҳуриро Акбаршоҳ Искандаров
ба зиммаи худ шрифта буд. Пае, чаро ҳукуматдорони имрӯза
дурбинона аз он ашхоси талхсират пурсон намешававд?! Чаро
онҳо дар назди қонун барои дурӯягию инсонфурӯшй, дастгирию
расонидани кӯмаки моддиву маънавӣ ба оппозицияи хуношом
ҷавоб намеди^анд?!


Чаро онҳо то ҳол дар курсиҳои бароҳати давлатй нишаста,
ба муборизони роҳи озодй заҳрханда мскунанду лабу лукҷ
меҷунбонанд ва миёнашон нотифоқй меандозанду хоҳони обро
лой карда, моҳй гирифтананд?!


Магар ин холабегамӣ фориғболии рукнҳои асосии давлат
мазмуни онро надорад, ки шаҳидони роҳи озодиро, ки баҳр i
оромии ҷумҳурй сина сипар карда, ҷон ба ҳақ супорчдзнд.
надида, истодаем?


Не, бояд гунаҳкорон дар назди ҳонун ва халқ аз рӯи қонуни
давраи ҳарбй ҷавоб диҳанд, қатьи назар аз киву куҷой
буданашон, ба кадоме аз моён дӯсту хешованд ва ё ҳамдиёр
набошанд, чунки онҳо хиёнат кардаанд. Агар душманро бз
худиву бегона тақсим намуда, каждумони зери бурёро набинем,
ин хиёнат ба халқ мебошад, ки давлату давлатдориро боз &
роҳи сарбаста хоҳем бурд. Шоир бисёр хуб гуфтааст: Душмана»
rap пашша бошад, камтар аз филаш мадон. J


Вақте ки дар иҷлосняи XVI Шӯрои Олй аз вазири умур*
дохилаи ҷумҳурй Г. Иброншоев нисбатн сабаби дастгир накард-'и
ҳотили Сайфиддин Сангов — ҳоҷй мулло Абдугаффор
гардидам, ӯ иброз намуд:” Аз мақомоти додгустарй ягон супори^
оиди дастгир намудаіш ҳоҷӣ мулло Абдугаффор ба ВКД Д0^


122
нагардидааст". Охир, кй ҳам супориш медод?! Охир, ;ін вазифаи
«уқаддаси В КД, КЛМ ва додситонии ҷумҳурй мсбошад-ку? Бояд
иқрор ШУД> давлат дар дасти мухолифнн буд! Дар он шабу рӯз
go маслиҳати "сарвари" давлат Акбаршоҳ Искандаров, Вазорати
Мѵдофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо фармонҳои № 77,78 мулло
Д;, уТЗффор Худойдодовро ҚуМОПДОНН си годи масҷидн "Южниіі’бо
]21 афсар, Ризвон Сафаровро қумондони ситоди посияй Кофар-
нііхон бо 439 афсар таъин карда, бо силоҳу лавозимоти ҷан гн
хаъмин ва маошҳои калон муқаррар карда буд. Яъне, мулло
Абдугаффор Худойдодов одамкушн дарбо; й гард ид а буд. Аз ин
рӯ барон ҷинояти содирнамудааш дар наздн ҷоиун ва салтанати
суд тон ии Искандаров ҷавоС намедод.


Дар ин муддат танҳо "генерал" Раҳимбек Нуруллобсков ва
Давлатбек Махмудов дастгир гардида, ба ҳабс шрифта шудаанд
ва то бад-нн рӯз тафтиши лсшакй ба охир нарасидааст. Якчаид
муфаттишон ба тафтишот вобасіа мебошанд. Чор нафари
дигарашон: Абдуназар Ҷумиқов, Сандмурод Қурбонов (Эшони
Саидмурод), Маҳмадкарим Маҳмада.шев (сардорк ситоди авто-
базии № 3, шаҳрчаи Шоҳмансур) ва Азиз Ризоев дар ҳодисаҳои
24 — 26 октябри соли 1992 аз тарафи Фронти халқии Тоҷикис-
тон (водии Ҳисор) дар шаҳри Душанбе чун шагал ба қатл
расонда шуда буданд.


Боқимонда ҳашт нафари дигар: Ҷумъахон Бӯйдоқов, Исма-
тулло Ҳабибуллоев, Абдуназар Ҷамилов, Тоҳир Паҳлавонов
(Кӯри Тоҳир), Саламшо Муҳаббатов, Зобудшо Намозов ва
чанде дигар то моҳи феврали соли 1993-юм дар шаҳри Душанбе
буданд, дар вохӯриҳо ширкат варзиданд, аз ҳисоби давлат дар
Хӯҷанди бостонй оши оштй хӯрданду ҷомаю тоцй пӯшиданд,
ба воситаи садою симои ҷумҳурй баромад намуда, фарзандони
асили халқи ҷумҳуриро ба гуноҳи набуда гунаҳкор мекарданд,
дар гуфтушунидҳои давлатӣ ширкат меварзиданд, дӯстдорони
роҳбарони ҷумҳурй буданд. Қисме аз онҳо дар қабули поезди
аввал, пас аз кушодани роҳи оҳан аз тарафи ҷавонмардони
водии Ҳисор ва қабули кӯмаки мардуми вилояти Ленинобод
дар станцияи Душанбе — 1 бо раиси комиҷроияи шаҳри Ду-
шанбе Мақсуд Икромов иштирок доштанд ва тавассути
Наҳоннамо башараҳои талхи онҳоро мардум дидаанд. Бо таассуф
мегӯям, ки то ҳол онҳо дастгар нагардидаанд! Ба ин кй
І’Уна^кор аст? Ҷиноятномаи оиди ба қатл расонидани Нурулло
ЛУвайдуллоев кай ва бо кадом шакл мавриди муҳокимаи
мУрофиаи судӣ хоҳад гардид. то ҳол номаълум аст.


пиндори ман, наздикони Нурулло Ҳувайдуллосв ва
МаР ми ҷумҳурй орзуманди он мебошанд, ки дар курсии


123
судшаиапдд па пш:-,о ду кас аз пҷрокун.шдаи қатл ё шахсони
ёрирасон, балки муассмсону тарроҳон ва маблаггузороии цн
фоҷиаи мпллатамонро бинанл. Халқ ин тоифаи зархаридони
ҷиноятпсша, ҳарому фосшу ва қотили хсшро хоҳанд дид ва бо
нафрату адават лаънатномлҳои хсшро унвонни ишон хоҳанд
нброз лошт ..


Бо афсӯси пи еде бояд изҳор памуд, кп тафтишоти пешакии
додеіітонии ҷумҳури нисбати парвандан ҷиноии қотнлони Ну-
рулло Хупаіідуллосв вазифаи муқаддаси худро оидм он, ки
я го I і иафар ҷинояткор беҷазо намонад, гайриқаноатбахш иҷро
намуданд, чупки аз 14 иафар иҷрокунандагон ва шумораи
номуаііянм глшкилкунандагону маслиҳатчиённ ин ҳодисаи нан-
пінп миллат ҳамагй Раҳимбск Нуруллобеков ва Давлатбек
Махмудов ба ҷазоп судП сазовор гардидаанд.


Ҳол он кн гунаҳкории онҳо дар даврли сари қудрат будани
Р. Набиев бо заҳмзти зисдп и. в. додситонн кулли ҷумҳурй
Тӯх.тахӯҷа Почомуллосв тасдиқ гардида, ба маҳбас шрифта
шуда буданд.


Ба шіндору тлҳлили банда, ки зисда аз 26 соли умрамро
ба тафтишоти пешакй бахшидааму садуо ҷнноятҳои мухталифи
сарбастаро ошкор намуда, бл ҳазорҳо ҷинояткорони ашаддй
ҳамсӯҳбат гардндаам, мӯҷиби асосис, ки курени судшавандаро
ҳамагӣ ду ҷинояткор дид, ҳол он ки танҳо ёрдамчисну
иҷрокунандлгони қат мі Ну рулло Ҳувайдуллоев ба ғайр аз
ташки-чкунандагону маслиҳатчиён ва аз ҷиҳати моддй таъмин-
кунандагон 14 нафар буданд, чунин аст:


Аивало. Вазъияти ноустувору тезутунди ҷумҳурӣ, ки барои
бурдани тафтишоти муташаккилона шароити лозима муҳайё
нагардонид. Алалхусус, то сессия XVI Шӯрои Олии ҷумҳурн,
дар он даврае, ки ҳокимият комилан зери назорати мухоллфин
буд. Силоҳбадастони онҳо ки худ иштирокчии бевоситаи н
ҷинояти нангин буданд, намегузоштанд, ки орган» тафтишотП
талабоги қонунро оиди гузарондани амалиётҳои тафтишоти иҷро
намояд, далелҳои лозима ҷамъ оварад, ҷинояткоронро дастгир
намуда ба ҳабс бипірад. Чунки ҷинояткорону ташкилкунанда-
гони қатли Нурулло Ҳувайдуллосв аз дастаи мухолифин буд
ва тафтишот пои бар дум и онҳо ниҳода буд. Вале ба чунин
вазъияти сангин, ки ҳзр дақиқа қатл интизораш буд, нигоҳ
накарда, и. в. додситони кулли ҷумҳурй Тӯхтахӯҷа Почомулло-
ев, ҷонишнни додситони кулли ҷумҳурй оид ба тафтишот Қилич
Қурбонов, тафтишбарандаи парвандаи ҷиноятй нисбати қатли
Нурулло Ҳувайдуллосв Азизмат Имомов ҷонп худу фарзандо-
нашонро зери хзтар гузошта, нотарсона амалиётҳои тафтишо-


124
fifpo аз рӯи нақша ба амал мепаіівастанд. Дар рӯзҳои аввалн
т3фтишот далслҳои зиёдс ҷамъ оварданд. қотилони Додситони
j/удли ҷумҳуриро муайян гардониданду ду нафарашонро дастпір
„амуда, ба маҳбас гирифтанд. Сипае, аз паи дастгир намудани
ҷииояткорони дигар камар бастанд. Мухолифин нақшаи тафти-
щотро аниқан дарк намуда, ба кормандони прокуратура ҳуҷум
оварда нагузошт, ки оиди. парвандаи ҷиноӣ амалисти тафтишотӣ
гузаронад. Борҳо ба утоқи корни Т. Почомуллоев силоҳбадастон
0'мада, ӯро таҳдид ба қатлу таҳқир намуда, талаб карданд, ки
Раҳимбек Нуруллобековро аз ҳабс озод намуда, парвандаи
ҷцноиро ба онҳо биднҳад. Вале Тӯхтахӯҷа Почомуллоев ба
Он.\о cap нафаровзрд, аз таҳқиру таҳдидашон нзтарсида дар
даст норинҷи таркандаю (граната) автомат шрифта ба си-
лоҳбадастони мухолифин гуфт: "Раҳимбек Нуруллобеков ва
ҳак астонаш ҷинояти вазнин соднр намуда, яке аз кушандагони
Нурулло Ҳувайдуллоев мебошад, биноан ҳеҷ гоҳ ӯву
ҳзммаромонашро аз махбас озод намензмоям ва парвандаи
ҷиноиро то он даме ки зинда ҳастам, ба шумо намедиҳам!
Вазнфаи муқаддаси худро мувофиқи талаботи қонун иҷро
менамоям. Агар шумо мақсади ба ҷатл расопдани маро дошта
бошед, метавонед худи ҳозир амал намоед. Аз Шумову дигарон
сари таре надорам! Агар маро бикушед, ҷавонмарди дигарс ефт
мешавад, ки хуни маро аз шумо мегирад. Аммо ҳушдоратон
медиҳам, ки маро ҳамту кушта наметавонед, агаір ба хиснате
шуюм намоед, шумо ҳам зинда нахоҳед монд". Ӯ ба норинҷи
таркандаи дар даст доштааш ишора намуда, мухолифинро баҳри
зудтар тарк намудани уток и корияш огоҳоннд, то дигарбора ба
кори тафтишот дахолат накунанд...


Чунин ҳолатҳо -нисбати Тӯхтахӯҷа Почомуллоев, Қилич
Қурбонов, Азизмат Имомов, Амирқул Азимов борҳо рѵй дода
буд, вале ин абармардон аз роҳи ҳаҳи^ат рӯ натофтанду
қонуяро чизи муқаддас ҳисобида, баҳри нҷрои он кӯшншҳои
фароіюне ба харҷ доданд. Оиҳо дар утоқҳон кориашои яккаву
танҳо бо олами ҷиноят, бе муҳофиз, дар як тараф норинҷи
таркандаю дар тарафи дпгарашон автомат гузошта, шабҳоро
РӮ3У рӯзҳоро ба шаб мспайвастанд, ҳеҷ гоҳ ақидаашонро дигар
накарданд, ба мухолифин сари таслнм фуру наоварданд, чун
•тигарон масҷид ба масҷид дар ҷустуҷӯи қозикалон набуданд.
Ьа лавлати қонунӣ ва халқи ҷумҳурӣ садоқатмадона хизмат
КаРданд.


Дар он шабу рӯзе, ки аз дидаи мухолифин хун мсчакиду
а монанди гурги гурусна ба чор тараф уллосзакон ҳуҷум
овардд мардуми бсгуноҳро cap аз тан чудо мсгардонпданд.


125
л


магар рафтори Тӯхтахӯҷа Почомуллосв, Қилич Қурбонов, Азиз-
мат Имомов, Амирқул Азимов ҷасурию қаҳрамонӣ набуд?! Бале
ҳамон қаҳрамонне, ки дар кнтобҳо мсхонем, ишон ба маърази
иҷро мерасониданд. Вале афсӯс, ки имрӯз ҷумхурй рӯй ца
мӯътадилй овардаасту ному хизмати ин сарамардонро касс ба
забои намегирад. Баръакс ба ивази он, ки дар даврли ҳукмроннц
мухолифин ҷони худро зери хатар монда, давлати қонунпро
пуштибонй намуданд, баъди ба сари қудрат омадани ҳукуматц
ҷадид ва Додситони Кулли ҷумҳурй таъим гардиданіи
Маҳмадназар Солеҳов оиҳо (Т. Почомуллоев А, Назаров ва Қ.
Қурбонов) аз вазнфаҳо сабукдӯш гардиданд. Маҳмадназар Со-
леҳов командам худашро ҷамъ овард, гӯё онҳо барояш бсгона
будаанд. Имондорона мегӯям, ки онҳо ҳамчун мутахассиси
касбй аз ҷиҳати илмию сиёсй агарчи аз Додситонн Кул бартарй
доранд, навоқисашон ин аст, ки ишон ҳамдиёрони М. Солеҳов
набудаанд. Ин буд ҳақиқату адолате, ки Т. Почомуллоев, Қ.
Қурбонов А. Назаров ва иддае дигарон баҳраш ҷонбози>;о
намуданд...


Мутаассифона, рӯзҳон бади Душанбешаҳрро каси дпллгй
метавонад дарк намуда, баҳо диҳад ва ба қадри инсону устод
фарде метавонад бирасад, ки хираду фарҳанги фитрй ва саводн
мукаммали илмиву амалй дошта бошад.


Рӯзҳое, ки ба сари мпллати тоҷик, халқи ҷумҳури бадбах-
тиҳои гӯшношуниду чашмнодиде омад, ҳар фарде ки лил;; ба
халқу ватанаш месӯхту заррае хираду фарҳанг дошт, бетараф
набуд, хурдтарин чизе, ки аз дасташ меомад мекард, ҳатто 6а
воситаи сухан ҳангоми сӯҳбат ҷавонмардони вилояти Кӯлобу
Қӯрғонтеппа ва водии Ҳисорро, ки баҳри таъмини амнияти
ҷумҳурй меҷангиданд, ҷонибдорӣ менамуд, Вале мутаассифонз
боре надидем, Маҳмадназар Солеҳов, ки солҳои дароз дар
прокуратурам ноҳияи Фрунзси ша^ри Душанбе срдамчии банда
буд, аз ҳалқаи ҳамсару фарзандонаш берун омада бошад...
Боре аз ҷавонмардони вилояти Ленинобод: Асадулло Ӯрунов,
Ҷамшед Иброҳимов, Пскандар Тӯрахоҷаев, Мпрзо Қутфмддпнов,
Темурҷон Раҳнмбоев, Абдуганй Абдуллоҷонов, Абдуҷалил
Ҳомидов, Ҷаҳонгир Ӯрунов, Валиҷон Маҳмудон, Кабнр Сафаров,
Эргашбой Қурбонов, Неъматҷон Аҳмадов, Абдуманнон Гозиев,
Ҳаким Сангинов, Музаффар Боқпев ва дигарон пурсида нзшуД>
ки онҳо чй ҳол доранду нисбати мардуми вилояти Кӯлобу
Қӯрғонтеппа кадом корҳои қонунию ғанриқонуниро ба анҷом
расонда истодаанд... Ҳол он ки дар ноҳияи Конибодом корУ
сукунат дошт ва бовар намекунам, ки аз корҳои ба субут
расондаи ин родмардон бехабар бошад. Бохабар буд, 1ііЛе


126
r3i,p;ny \nccit днлсӯзиаш нисбати халқу Ватан бстараф будааст!
Агарчй борҳо дндарзи Саъдиро ёдрас намуда будем: "Марлон,
блкӯшсд, то ҷомаи занон напӯшед!", вале чй чора, бараигезише
уксос нанамуд.


Пас, ӯ чй гуна метавонад ба қадр\ қиммати дигарон, аз
„умла, устодон бирасад, ки худ нокардакоресту норафтароҳс!...
дар іи іаврид шоир хело хуб фармулааст:


Чу офтоб ба ҳар заррае мигоҳ аилоз,


Ч> моҳ сом и раҳмат ба \ар гии\ амдоз,


1>алан.|\ л.или ҷа\он из қафон ык.ҷмгар аа,


A rap ба мох барой. назар ба чо\ андоз.


Сонй. Ба нақша напірнфтан ва амалиётҳои тафтишотй
нагузаронидан оиди ҳамаи всрсияҳои тафтишотй, надонистанп
нозукиҳои тафтишот, ки ба ҳар парваидаи ҷиноятӣ хусусиятҳои
му шах хаси худро доранд, гузашта аз он дар самтҳоп паст қарор
доштани назорати прокурорй оиди парвандаи ҷиноии ҷатли
Н у ру лл о Ҳ у ва й д улл ое в.


Аз ин ру, ба плндори банда, тафтишоти пешакй нисбати
р5и об баровардлни чеҳраи галки ташкилкунандагону муассисон
ва маблагдодагон ба табі.п дил чораҳо наандешид, имрӯз ному
насаби онҳо ба мардуми ҷумҳурй равшан нагардид, то бидонанд,
ки он душманони халқ киҳоянд.


Сабаб^ои ба миён омадани чунин камбудию норасоиҳои
ҷиддни додситонй фпкр мекунам, пеш аз ҳама дар он буда,
ки вазифаи Додситони Кулли ҷумҳуриро аз осмони ҳафтум
наеиби Маҳмадназар Солеҳов гардонид. Ғурури ҷавонию ногаҳон
парвози баланд ва камтаҷрибагиаш имкон намедиҳад, ки
м^аддасоти вазифаро бардорад, савганди дар сессияи XVI
Ш\рои Олй оиди цогилони Нурулло Ҳувайдуллоев изҳор
намудаашро фаромӯш намуда, саран вал ба тафтишоти парвандаи
ҷинони қотили Нурулло Ҳувайдуллосв аҳамияти ҷиддй зоҳир
напамуд. Аз ҷоннби дигар, худ ҳуқуқшиноси қаторист, на
аоктори ҳуқуқ, чй тавре ки дар барномаи п'”п аз интихоботии
номзад ба депутати халқи ҷумҳурии Тоҷпкисгон дар рӯзномаҳои
Чум - урцявӣ дастраси мардуми Тоҷикистон гардонда буд. Ва
нисбати донистани нуктаҳои асосии тафтишоти пешакй, ки оиди
нарванда^ои ҷиноятй, к и яке аз соҳаҳои асосии додситонй ба
Ҳисоб меравад, донишу малакаи ночиз дорад. Албатта, ба чунин
камоудй ӯро гунаҳкор ҳисобидан аз рӯи инсоф нест, чунки бо
сабаб^ои вобастаи ӯ набуда дар соҳаи тафтишот кор накарда
нисбати назарияи тафтишотй таҳлиле нагузарондааст.
‘чаҳмадназар Солеҳов шабона факултаи ҳуқуқшиносии Унивср-
снтети давлатии Тоҷикнстонро хатм намуда, корро асосан аз


127
ёрдамчии прокурор оиди назорати корҳои ҷиноятй дар суд.
прокуратурам ноҳияи Фрунзеи шаҳри Душанбе огоз намудааст’
ки банда вазифаи прокурории ноҳияро бар ӯхда доштам.


Тавассути телефону илтимоси собиқ вазири мадам нятц
ҷумҳурй Мирзошоев прокурор» шуъбаи назорзтй оиди корҳом
ҷпноятии дар суди прокуратурам ҷумҳурй таъин гардид ва аз
он ҷо прокурор» ноҳияи Конибодом. Бино бар им, д3р
тафтишотн парвамдаҳон ҷиноятй қариб, ки рӯзе ҳам кор
накардааст, аз ин рӯ донистани нозукиҳои тафтишоти пешакй,
алалхусус, назорат аз болои тафтншоти ҷиноятномаҳо барои ӯ
борест сахт гарон.


Аз тарафи днгар, бо маслиҳати касе ё бс маслиҳат кору
амали худро бо аз сари қудрат дур сохтанн мутахассисони
варзидаю чашмикордон ба монанди Тӯхтахӯҷа Почомуллосв,
Килич Қурбонов Аслам Назаров ва чанде дигарон огоз намуд,
ки онҳоро дар ҷумҳурй ва собиқ давлати Шӯравй варзидатарин
тафтишбарандагон меҳисобиданд. Ин амали носавоб тафтишоти
прокуратураро ба зинаҳои паст фароварда, миш-мишҳоро гӯё
оиди норозигии кормандони додситонй зиёд гардонид, кн тсша
бар пешравии корм соҳаҳои гуногуни додситонй, аз ҷумла ба
роҳҳои ҳаллу фасли парвапдаи ҷмноятии қотилонм Нурулло
Ҳувайдуллоев зад. Албатта, бад-ин манзур камбудии ҷиддии
Маҳмадназар Солеҳов маҳз тсзотаспона табдили кормандони
варзидаву салиқаи пасти маслакии шахсияш мебошад.


Сеюм. Бояд иқрор гардид ва ҳақиқатро гуфт, ки Маҳмад-
нззар Солеҳов ва дигар шахсоне, ки гирди ӯ ҷамъ омадаанд,
малакаи лозимаи роҳбарнкунандагиро дар вазъияти кунуниву
ҳасахи ҷумҳурй надоранд. Ин камбудии шахсоне мебошад, ки
бе таҳлмлу баҳои воқеӣ додан ба вазъияти ҷумҳурй чунин
ашхоси саҳлу соддаро соҳиби мансабҳои асосиву ҳалкунандаи
ҳаёту мамоти халқамон гардониданд. Бино бар ин дар вазъияти
имрӯзаи ҷумҳурй таъмини якшаклии назорати додситонй дар
ҷумҳурй кори саҳлу содда нест. Барои катъиян амалй гардидани
қонун дорои назарияи чуқури илмию сиёсӣ ва таҷрибаи гании
додситонй будан зарурат дорад. Алалхусус, баъд аз он, ки
вазифаҳои додситони ҷумҳурй ва ҷонишинҳои онро шахсони
кордону басо солхӯрда, ба монанди В. А. Буларпш, А. А. Ше-
лочинин, Ю. Н. Щербаков, А. А. Михайлин, Н. Ҳ. Ҳувайдуллоев,
ҷонишинҳо Г. Ш. Шарифов, Ю. X. Холиқов, К. Ҳ. Ҳасанов, А. X.
Набиев, Т. П. Почомуллоев ва дигарон солҳои тӯлонй иҷро
карда омаданд, имрӯз вазифаи Додситони Кулли ҷумҳурй е
ҷонишини ӯро бар ӯҳда доштан кори басо мураккабу ҳассос
ва нозуку ҳаётист.


128
Аз ин рӯ, таҳлили ҳуҷҷат; іцо шацодат ба он мсдиҳад,


К11 органа додситонми • і ,м • рГі .' -...г та ба назъиятн номут гадили
діесию иқтисодӣ ва иҷтнмой дар муддати зиёда аз понздах;
моҳ вазифа ва самтҳои фаъолияти худро, ки дар қонуни
ҷумҳурни Тоҷикистон "Дар бораи додситошіи ҷумҳурпи Тоҷи-
кистон" омадааст, бо сабабцои зерпн натавонист, ки пурра иҷро
намояд:


— паст донистанп нуктаҳои нозуку печпдап тафтншотп
пешакй оиди парвандаҳои ҷиноятӣ


— ба дурустй на ҳамеша сарфаҳм рафтан нисбати муайян
намуданн мавзӯъ (предмет) на ҳудуди (придел) ҷамъ овардани
далелҳо барои исботи гуноҳи ҳар як ҷинояткор;


— надоштани малакаю маҳорати кофии назариявӣ ва таҷри-
баи ғании амалй оиди сари вақт интихоб намуданн версняи
тафтишотй, гузарондани амалиетҳои иапдарҳамп тафтишотӣ,
тарзу намуди пурсидани ҷинояткорон, кашидани нақшаи таф-
тишотии парвандаи ҷиноятй, ҷамъ сварлани далелу бурҳонҳои
раднашаванда;


— надоштани назария ва амалияи лознмй дар бораи назорати
додситонй оиди тафтишоти парнанда.уоц ҷиноятй ва гапра.


Биноан, бисер ҷннояткорони ашаддй, кй ҳиссагузори соднр
гардидани табаддулоти давлатй дар Тоҷйкистон буданду даст
то оринҷашон пур аз хуни hi icon аст, имрӯз бе ҷазо знндагин
бо фароғат ба cap бурда, бо заҳрханда ба мо нигариста
интизоранд, ки аз форнгболню ноуҳдабароии мо истифода бурда
ҳанҷар ба ҷонамон бизананд. Чумки агар шахеи палнду хабиеро
борҳо пора-пора гардонида сӯзонанду хокнетарашро ба обн
чашмаи зулол гил созанд ҳам, гав^арн нопоклш аз аслаш
намегардад. Шоир фармудаает:


Ҳар кас, ки ба қавлн хаем магрур шапад.


Шамъи хмрадаш тираву бенур іп.іи.іл.


Душман, доіій, чар чй маҳал гардча луч Г’


Он вақт ки тирагй зи иіаб дур иіаіш.і


Іо имрӯз як дзетаи бисер хурду поении иштирокчиснн
табаддулоти давлатй ба ҷавобгарии ҷиноятй кашида шуда
бошанд ҳам, вале бисер оарвандлҳои чпноятпи онҳо бо сабаби
пасти и сифати тафтишоти пешакй ва назорати прокурорп
^аллии худро наёфта аз тарафи суди Олии Ҷумз^урии Тоҷики-
^он ба тафтишоти иловагй гардонда с сафед карда мешаванд,
аН)ӯо дар моҳи январ-марти сади 1994 аз тарафи Суди Олни
Нумҳурй парвандаи ҷиноятӣ нисбати Махмудов Давлатхӯҷа,
нзизмамадов П, Идиев Ацмад, Тураев Сайг, Радабов
ЧУтбуддин, Кснҷаев Саидбск, Файзисв М., Ваҳобов Абдуваҳоб


С- Кенҷаев 129
ба тафтишот пловагй гардонда, Тлбаров Т. С. сафед кард*
шудааст. Ҳол он кн ҳар яксп онҳо барон содир намудацц
ҷиноятҳои давлатП ба ҷавобгарми ҷиноятӣ каши да, маҷ\ои зиёде
дар маҳбас буданд Чунин тарзи бурдани мубориза бар зидд„
ҷинояткорон обрӯю эгьтнбори ҷонун ва давлатро коста месозаду
ба ҷинояткорону каждумони зсри бурё шароити хубн теша
задан ба решаи давлати тозабунсди Тоҷикистонро фаро^ам
мсоварад. Шоир фармудааст.


Душман чу ба дап омаду маглуби іу шуд,


Ҳукми хирад он ает, к-амонаш надиҳй.


Чорум. Пас аз он, ки Ма^мадназар Солсҳов co>jii6n курсин
мансабн Доясшонн кулли ҷумҳурй гардид, ксфро наомӯхга, аз f
паси масъалаҳои дигар вақти знёди худро ба харҷ дод. Аз чумла: I


— соҳиби рутбаи генсрали адлия гардидан;


— ба унвони депутата хатқи Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳиб f
шудан, ки аввало номзадии худро дар округи мнтихоботмц
марҳум Нурулло Ҳувайдуллоев гу'зошт, вақто ки ба ӯ ҳариф
пайдо гардид, худро нотавон ҳисобида, номзадии худро дар
округи ннтихоботии ноҳияи Файзобод гузошт. Агарчй ӯро дар
Файзобод то соҳиби мансаби додситони кулли ҷумҳурн гардн-1
данаш касе намешннохт, бе алтернатип, чун давра^ои рук уд
бо риоя намудзни прпнципҳон "демократая"ба унвони депутата I
халқи Тоҷикистон ноил гардид;


— хонаҳон бетонии ошёнадор ба ӯ мунофиқи тзбъ нагардида I
бо такудави зиёде со\иби хонаи заминии ҳавлидори бодабдабаи
хуб ҳам гардид, ки барон он давлати бе ин ҳам қашшоқу I
ғоратгардида аз ризқу рӯзни фарзандони ашкрсзону пойлуч ва
шикамгуруснаи халқ зада, миллионҳо сӯм сарф намуд. Ҳол он,
ки еобиҷ прокурорами ҷумҳурй бо ҷонншинҳояшон солҳои I
тӯлонй дар хонаҳои бетонй ҳаёт ба cap бурда буданд.


Фикр мекунам чунин даву тозҳо барон ӯ ягон заруриятеи
надошт, танҳо обрӯю эҳтиромашро дар чашми мардум коста і
сохт, Ҳамаи ин ба он овард, ки ба тафтишоти псшакй, соҳа.^ои
гуногуни назорати прокурорӣ аҳамияти лозимӣ дода нашул, I
кору обрӯи прокуратура хело коста гардид. Аз ҷумла, бз
ҷиноятномаи қотплони Нурулло Ҳувайдуллоев, к.и моҳиягИ
сиесию таърихй дорад, саҳлангорона муносибат намуд. Чунин
ранг гнрифтани корро дарк намуда, ду маротиба аз Маҳ-З
мадназар Солеҳов ҳохиш карда будам, ки тафтишоти парвандаиі
ҷиноятии қотилони Нурулло Ҳувайдуллоевро ба зиммаи банда
гузорад, то он ки барон покни хотири он абармарди миллзч
қарзи бародарй ва умуман шаҳрвандиямро дар назди имоиЭ'1


130
цҷро намуда, мӯйро аз хамир ҷудо гардонида, рагу решай
ііуассасисону та ш к ил ку панда гон ва маблағҷудокунандагону қо-
tИЛ он и уро ба зудиҳои зуд биёбаму башара.ҳои нопоку лур аз
хуни ҳар нафари онҳоро ба мардуми ҷумҳурй ва ҷаҳон
муаррифн намуда, адолати судиро ба кафи дасташон гузорам.


Пешниҳодамро қабул намуда, мебинем, гуфтанд. Вале бо
сабабҳои то бад-ин руз бароям номаълум лоиқ надиданд, ки
банда тафтишоти парвандаи ҷиноятиро ба зиммаи худ бипі-
рам- • •


Имондорона иброз мснамоям, кн банда нисбати Маҳмадназар
Солеҳов ва командам у хурдтарин муқобилияте надорам,
ҳамеша ханрхоҳи онҳо будам, ҳастам ва хоҳам монд. Ammo
ҳакгқатро нагуфтан, пинҳсн намудани он аломатест номардона
ва чоплусона, ки шоир фармуда:


Чу коре бе фузули ман барояд,


Маро дар вай сухан гуфтан иашоял.


В-агар бинам, ки нобиноиу чоҳ аст,


Лгар хомӯш биншииам, гуноҳ аст.


ГӮРКОВОНИ РАИСИ ҶУМҲУР


Вазъият дар Душанбе ҳам тезутунд мегардид. Акнун оппо-
зиция баҳри иҷрои мақсади асосии худ — аз сари қудрат дур
намудани Ранен Ҷумҳур ва пурра давлатро гасб намуда, ба
дасти худ гирифтану ба муқобили гурди миллии вилояти
Кӯлоб ва гурди "Наҷот"-и Қӯрғонтеппа истифода бурдани
қувваи давлатй буд, чунки Ранен Ҷумҳур акнун ба худ омада.
нестиро дарк намуда, эҳсос мекард ва ба муқобили ин
нақшаҳо буд. Ҳол он ки ҳангоми аз сари қадрат дур сохтапи
Раш Шӯрон Олии ҷумҳурй Сафаралӣ Кенҷаев ва нонби ранен
Ҷумҳур Назрулло дӯстов борҳо қозиюлқуззоти ҷумҳурӣ ҳоҷӣ
Акбар Тӯраҷонзода замонасозона иброз дошт: "Набневро аз
вазифа сабукдӯш намссозсм, вап кафили якпорчагии ҷумҳурӣ
лст”. Ба макру фиреби ӯ Раиси Ҷумҳур бо ҳамфикрони
пасипардагияш бовар кардапд...


Бмнобари нн, онҳо бо роҳи таҳқнру тарсу воҳима бо •
Дастгирии Раёсати Шӯрои Олй барои ба истеъфо гусел
намудани Раиси Ҷумҳур Раҳмон Набиев шабона, 1 сентябри
соли 1992 бо макру фиреб дар бинои Шурой Олй роҳбаронро
Ҷамъ оварда, бо зӯрии силоҳ дар зери изҳороте, ки аз ҷониби
Идс°логҳои Рассати Шӯрои Олй тартиб дода шуда буд, аз
|*|ахсони мансабдори эшелон и боло имзо ҷамъ намуданд.
зҳорот чунин буд:


131
т


ИЗҲОРОТИ


ГАЁСЛТИ ШӮ1'иН ОЛИ ВЛ ҲУКУ.МЛТИ точикистон


Раёсати Шӯрои Олй ва Ҳукумати Тоҷикистон бо изтпроб
ба мардуми ҷумҳурй мсрасонад, ки давлати ба маънои том
навбунёди тоҷикон дучори хатари шадид гаштааст.


Вазъияти снеси, иҷтимой ва иқтисодии ҷумҳурй ба дараҷае
фалаҷ шудааст, ки хавфи аз байн рафтану пора-пора гардидани
давлат ба миёп омадааст.


Ситоди умумиҷумҳурй, ки иҷлосияи XV Шӯрои Олӣ бо
мақсади халъи силоҳ таҳти сарпарастии Раиси Ҷумҳур р.
Набиев таъсис ёфта буд, то ҳол ягон амалиёти судманде
накардааст.


Дар вилоятҳои Қӯргонтеппа, Кӯлоб, шаҳри Душанбе ва
дигар ноҳняҳо хуни ноҳақи мардуми зиёде рехта шуд ва ин
вазъи даҳшатовар ҳоло ҳам давом дорад. Аланга задани оташи
ҷанги гражданй имрӯз дар саросари ҷумҳурӣ таҳдпд мекунад.
Боиси таассуф аст, ки Раиси Ҷумҳур Р. Набиев аз қарори
сессиям XV Шӯрои Олй оид ба вазъм сиёсиву иқтисодии
ҷумҳурӣ х\лоса набаровардааст ва гузашта аз ин, бо роҳи ба
ҳам барзадани гурӯҳҳои мухолиф ният дорад ҳокимияти ба
куллй фалаҷшудаашро иигоҳ дорад ва ба хунрезиҳо аз дур
назора мекунад. Он чанд фармонҳои гӯё бо мақсади ба эътидол
овардани вазъият нашр кардааш дар рӯй коғаз мондаанд, зеро
барои заминй шудани онҳо ӯ амале зоҳир накардааст ва аз
паи иҷрои он>;о низ нашудаасг. Ин ҳама гувоҳи он аст, ки
Раиси ҷумҳур аз халк дур шудааст ва дарди дили мардум
барояш бегона аст.


Дар тӯли як соли истиқлолияти воқеӣ давлати тоҷикон дар
арсаи багіналхал^й ҳанӯз оътибор ва мавқеи муайяни худро
пайдо карда натавонист. Аксарияти шартномаҳое, ки дар зери
онҳо Р. Набиев имзо гузоштааст, п,- - асоси қавй надоранд,


кулли мардум аз мазмун ва мацса ы шҳо бсхабаранд, ягонтоя
онро то ҳол Шӯрои ОлП ба тасвпб нарасонидааст.


Раиси Ҷумҳур дар баіипі роҳбарони давлатҳои днгар обрӯ
ва эътибор надорад, ин боис гардид, ки бо вуҷуди набуданЯ
хусумат байни Тоҷпкттон ва ин давллтхо муносибатҳои иқти-
содӣ сахт коҳиш ёфтаанд, роҳҳи антомобилглрд, ҳавой баста
шудаа-д Г-! . :■ .... *ч, ■ш..д *ѵ*нчі бартараф нлмудаин ,|Н


ҳолат кӯшише Гм ■ надодаасг.


132
Цушш >ӯнс карда мсшавад, ки Раиса Ҷумхури Тоҷикистон
бар011 давлати худ шахсест бемасьулият, бекѵдрат ва бетона.
Вятлпма чГі тавр маытцод кунсм, ки таи се руз аст, км бархе
з аьзоени ҳукумат масьуанни Девони Вазнрон ва аппарата
ХѴДИ Ранен ҷум^ур ба хотири аз сари қудрат дур кардана ӯ
Брайтон бошанду Раиси Ҷумҳур аз гуфтущунидҳо саркашй
«скупал «а ҳамоно ба тақдлри он ко бепарво буда, дар қисмҳои
харбни давлати днгар паноҳ бурдааст. Имрӯзҳо, ки тамоми
марлумм тоник, Ҳукумати ҷумҳурй баҳри сарбаландона таҷлнл
додани ду маьракаи бузург омодагй дорад, Раиси Ҷумҳур аз ин
маъракаҳо каиораҷӯй мекунад. Ин маъракаҳо Фору ми уму-
«иҷаҳонии тоҷикон ва нахустин ҷашни истю^долияти давлати
Тоҷик истон аст.


раиси Ҷум>;ур Набиев >: імдилину г г.ташаккилии созмонҳову
I ахзоби сиссии гуногунро дар ҷомса ба роҳ монда натавонист ва
пдішаста ба яайром кардана савганди дар Шурой Оли ёдкардааш
ро.ҳ яода истодааст. Раёсати Шурой Олии Ҷумҳурии Тоҷикнстон
ва Девони Вазирон бо назардошти вазъияти баамаломада ба
Раиси Ҷумҳур Р. Набиев бо қатьпяти том нобоварй изҳор
меня іоянд ва чунин мешуморанд, ки ӯ дар асл аз сари қудрат
дур шудааст ва минбаъд имкони иҷрои вазифаи худро надорад.
Раёсати Шурой Олй ва Ҳукумати ҷумҳурӣ ба коргарон,


! Цщқонон, зиёиён, ҷавонон ва тамоми мардуми шарифи Тоҷи-
кнетоі;, ба ҳизбу созмонҳо, гурӯҳҳои мухолифини яроқнок
I муроҷиат мснамояд, ки ин иқдомро дастгирй намоянд ва омодаи
Г жору кирдори нек бошанд, пнсбат ба мкдигар бо з\ шрому бо
I с; таҳаммул бошанд, аз хунрезиҳо ва дигар амалҳои носавоб
( худдорй змояид. Ва ҳамаи масьалаҳои ба миён омадаро фақат
( бо роҳ>;ои сиёсй, гуфгушунид ва бо риояи ахлоқи оддию
йамидаи инсонй ҳал намоянд.


!


, Раёсати ПГӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон


[


, ИСКАҒдАРОВ А. —Раиси Шӯрои Олӣ
[ ПРИ.Т ИСНОВ В. И. — муовини Раиси Шӯрои Олй
САИДОВ А. М. —муовини Раиси Шӯрои Олй
' АНВАРОВА А. С. — аъзон Раёсати Шӯрои Олй
г С /• иѴРОВ Д. А. —аъзои Раёсати Шурой Олй


ІІАСРіІДДИНОВ Ҳ, Н. — аъзои Раёсати Шурой Олй
I ТУ РАЕВ С. Т.—аъзои Раёсати Шӯрои Олй


1 ОМОНОВ У. Ғ, — аъзои Раёсати Шӯрои Олй


ѵ ОҲИННАЗАРОВ А. — аъзои Раёсати Шӯрои Олй
ҚАҲҲОРОВ А. Т. — аъзои Раёсати Шурой Олй


133
САФАРОВ С. Ғ. — аъзои Раёсати III урон Олй
ҲАБИБОВ Л. — аъзои Раёсати Шурой Олй
1ІАЗАРШОЕВ М. Н. — аъзои Раёсати Шурой Олй


Девомн Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикнстон


КАРИМОВ Ҷ. Ҳ. — и. в. Сарвазири Ҷумҳурии Точикистон, Муовиии аввали
Сарвазир


ГАФФОРОВ Т. — Муовиии аішали Сарвазир
САИДМУРОДОВ Ҳ. М. Муовиии Сарвазир
ХАЙРУЛЛОЕВ С. — Муовиии Сарвазир
ИСМОН Д. — Муовиии Сарвазир
ДАВЛАТОВ И.—аъзои Раёсати Девони Вазирон
МИРЗОЕВ Р. — Мудири Коркой Девони Вазирон
НУРОВ А. — Вазири мелиорация ва хоҷагии об
ХОЛИҚИАЗАРОВ X — Вазири корҳои хориҷй
АКБАРОВ Ҳ — Вазири кишоварзй
НАВЧУВОИОВ М — Вазири корҳоп дохилй
УМАРОВ III. — Вазири корҳои саноат
ИНЪОМОВ Ч — Вазири тандурустй
ВАЗИРОВ 3. В. — Вазири маориф
НАЗРИЕВ М. II. — Вазири ҳифзи муҳити зист
УСМОПОВ И. У.—Вазири алоқа
САФАРОВ Б. — Вазири нацлиёт
АБДУЛЛОЕВ Ф — Вазири адлия
ЗУҲУРОВ III. — Раиси Кумитаи меҳнату кадрҳо
РУСТАМОВА 3. — Раиси Кумитаи Варзиш


ПОЧОМУЛЛОЕВ Т. П. — Муовиии аввали Додситони Кулли Ҷумҳурй
ҒАФУРОВ Р. Г. — Президента ширката Тоҷнкдеҳотсохтмон"


МИРЗОЕВ М. — Раиси Кумнҷроияи ша\ри Душанбе
АБДУЛЛОЧОНОВ А.—Президента ширкати ’Талла"


СОЛИЕВ Ҳ. — Вазири сайдою захираҳои моддй


Вале касе аз онҳо ба қонун назар намскард, агарчй ҳамаи I
давупарҳои онҳо ба ягон чорчӯбаи қонуни ҷумҳурй ва башар
мувофиҷат надошт. Ин гӯё демократия буд. Бале, ҳиллаву
найранги кӯҳнабозон боз корашро кард. Ва ин табаддулоти
давлатй буд. Боз аввалин шуда, ба изҳорот Акбаршоҳ Искан-
даров имзо гузошта, ба утоқи кориаш рафт. Ба курсии Раиси і
Шӯрои Олии Ҷумҳурин Тоҷикистон нишаста, дастонашро ги-
реҳбанд намуда, зери манаҳи кӯтоҳаш гузошта, вазни: калла*
ашро ба дастонаш иартофта, курсии тобхӯрандаро бо қуввай
сурини ссргӯшташ ба ин тарафу он тараф тоб дода, ба фикр
фурӯ рафта, нақшаи пешомадро тарҳрезй менамуд: чй гунз»


134
бо кадом роҳ ба зу.шҳои зуд пайкари резаву суршш ссргӯшти
\\дро дар ДУ курски мамсаб бубинад:!


Ин вақт симон ҳазрати Алӣ ва Наиолеонро п.ши назар
меовард, ба худ қиёс мекард. Ҳардуи онҳо ҳам мисли ӯ қадпаст
буданд, ҳардуи онҳо ҳам ҳокимонп авлодй набуданд. "Ман аз
О'.ѵо чй камй дораг-, — меанлешпд ӯ.


Агар ҳаман аъзосни Раёсати Шӯрои Олй ва Ҳукумати
"йуросои мнллй" дар изҳорот имзо гузошта бошанд, фавран
гсасияи Шӯрои Олирс даъват намуда, бо фишорн силоҳбадзстон
чѵди пагоҳ соҳибн вазифан сармари давлат мсгардам. Вассалом.
Ха сарвари давлат мсгардамГ


Сипас, тугмачасро пахш намуд. ЁрдаичП лаббай гӯён
ҷаҳорқат шуда, ба назди Акбаршоҳ Искандаров ҳозир шуд.


— Срочно! Ба наздам Аҳмадҷрн Саидовро даъват намоед!, — ба
рч и срдамчй нигоҳ накарда, дағалона фармон дод.


— Кадом Аҳмадҷон Саидовро? — бо овози ларзон пурсон шуд
ёрдамчй.


— Кадомаш мешуд, Аҳмадҷон Саидовн худамон, ҷотшгани
ман ҳастку! — гуррид Акбаршоҳ Искандаров.


— Итоат! — гӯсн срдамчй ду даст пеши бар пуштнокй аз
дар баромад.


I Аҳмадҷон Саидов вориди утоқ гардида гуфт:


— Гӯшам ба Шумо, раиси мӯҳтарам Акбаршоҳ Искандарович.


— Ҳама имзо кард-мй?


— Ҳа, сто процент. Ҷонашон чандто, кн дар наздн авто-
матчик?^) имзо нзмекардаанд, бо за?фханда гуфт, Аҳмадҷон
Саидов.


— Малааесй, Аҳмадҷон, — 6о табассуми сохта аннзкашро аз
чашм шрифта ба рӯйи Аҳмадҷон назар афканда гуфт Акбаршоҳ
Искандаров.


— Медонй, мо дар як киштн саворему дар уқёнусе равонем.
Якдигарро бояд дастгирй кард... Агар киштиро бо дасти худ
ГӮрох созем, мо ҳама ғарқ хоҳем гардид!


— Фаҳмидам, ране, бо ҳамдигар бояд чун гӯшту нохун
бошем, сухани Шумо барои банда қонун аст,— посух дод
Аҳм щҷон Сандов


— Бо тезй аъзоёни Рассати Шурой Олиро даъват намоеду
лоиҳаи қарор дар бораи рӯзномаи иҷлосияи шонздаҳуми Шӯрои
Олиро тартиб днҳед.


— Рӯз дер нашудааст-мй, раис?!


— Не, тезиіг корд дар дами корд гуфтаанд...


Шабона Раёсати Шӯрои Олии Ҷум?$урии Точикистон баргу-
3оР гардщ ва чунин қарори носавобона қабул намуд:


135
Дар бораи рӯзномаи иҷлосияи шонздаҳуми Шурои Олии
Ҷумҳурии Тоҷикистон лаъвати дувоздаҳум


Рассатм Шӯрои Олии Ҷум.\\ рии Тоҷикистон ҷарор мекувад;


Барон баррасии иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷц-
кнстон даъвати дувоздаҳум масьалаҳои зайл тавсия карда
шаванд:


1. Дар борам рафти иҷрои Қарори Шӯрои Олни Ҷумҳурця
Тоҷмкистон аз 14 август» соли 1992 "Дар бораи вазъи сиссй
иҷтимоию иқтисодии ҷумҳурй ва тадбирҳои мӯътадил гардони-
данн ои".


2. Дар бораи Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон


3. "Дар хусуси лонҳан Қонуни Ҷ>мҳурии Тоҷикистон "Дар
бораи ба узви Захираи арзи байналмилалй, Бонки байналмилалии
таҷдиду тараққист, Ассскпатсняи байналмилатии тарақҷиёт, Кор-
поратсиян байналмнлалии молия ва Агснтии биссрҷабҳаи замонати
пасандоз.ҳо дохил шудани Ҷумҳурии Тоҷикистон".


4. Масъалаҳои гуногун.


Раиси Шӯрои Олии Ҷумурии


Точикистон (имзо) А. ИСКАН ДАРОВ.


2 сентябри соли 1992,


шаҳри Душанбе, № 897.


Барой ақлу заковат ва хиради "воло"-и ӯ вазифаи Раиси
Шурои Олй камй мскарду шаб дар хобу рӯз дар хаёл хоҳиши
сарвари давлати тоҷнкон шудан дошт. Бесабаб набуд, кн борҳо
Акбаршоҳ Искандаров фалаҷии давлатро истифода бурда, дар
давугеҷи он буд, ки вазифаи Раиси Ҷумҳур ва Дсвони
Вазиронро ба дӯши худ гирифта, барои иҷрояш камар бандад.


Боре, бо супориши Акбаршоҳ Искандаров комиссари ҳарбии
Чум\Урии автономии Бадахшон (ҳол он, ки вилояти автономии
Бадахшон аст, на ҷумҳурй) подполковник Т. Тошмуҳаммадов
ба унвони и. в. Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурин Тоҷикистон А.
Искандаров ҳуҷҷати расмй бо ҳисоботаш оиди таъсис намудани
бригадаи махсуси горди миллии ҷумҳурпи автономии Бадахшон
зери рақами 1 247 аз 3.06. 1992 с. мефиристонад.


Дар ҳуҷҷатҳоп расмию ҳисоботй мутахассисон аз А. Искан-
даров талаб карда буданд, к и барои дар ҷумҳурии автономии
Бадахшон таъсис намудани гурди миллии Ҷумҳурин автономии
Бадахшон аз рӯи ҳисоботи мазкур иҷозат диҳад:


—таъсиси се батальони алоҳида (яктояш кадровой);


— ҳиеоби сарбозону афсарон дар давраҳои махсус —1647.
сулҳу осонштагй —1467;


136
— силоҳу лавозимоти ҳарби ва техника» вазнин:


14,5 ЗГУ
82 мм. миномёт
9 мм. пистолета "ПМ”


5,45 (7,62 мм автомати АК—74 (АКМ))


7.62 снайпер СВД


7.62 пулемёта дастии РПК, РПД


7.62 пулемёта ПКМ, ПК, РП—46
Гранатомёт РПГ —7, РПГ—2
Радиостанция —Р—148, Р —126
Мошинаи зиреҳпӯш (БТР)


Автомашина


Мотоцикл


— 9 поя


— 9 поя


— 300 дона


— 1200 дона


— 60 дона


— 110 дона


— 25 дона


— 90 дона


— 60 дона


— 80 адад


— 81 адад


— 15 адад


— роҳбарӣ ва фармондеҳии горди миллиро ба зиммаи ко-
миссариата ҳарбии Ҷумҳурии Мухтори Бадахшон гузошта ша-
вад.


Ҳол он, ки Бадахшони Кӯҳй вилояти мухтор буд, на ҷумҳурй
ва кору а мал и ёт и комиссариат -^ои ҳарбии Ҷумҳуршо вилоягҳо,
ша\ру ноҳияҳо, таъсис ё бардам додани гурди милли мувофиқи
та.іаботи Қонуни Асосии ҷумҳурй ба органи Олни иҷроия ва
амрдиҳандаи ҷумҳурй дохилу итоаткунанда буд, на ба орган1
қонунбарор (Шӯрои Олй). Вазорати мудофиаи ҷумҳурй ба
сохтори Шӯрои Вазирон дохил гардида, ба он итсатгар мсбошад.
Илова бар ин, Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои Раиси Ҷумҳур ва
Сарвазир буд, ки ҳоло ифои вазнфа мекарданд.


Пае чаро, бо кадом маҷсад Акбаршоҳ Искандаров ҳаллу
фасли таъсис намудани гурди миллиро дар Бадахшон бо се
батальон ба зиммаи худ шрифта, роҳбарияти органи олии
иҷроияю амрдиҳандаро хабардор накардааст?


Чаро масъалаи таъсис намуданн гурдн миллиро дар Бадах-
шон Вазири мудофиа с комиссари ҳарбии ҷумҳурй ба мнён
нагузоштааст?


Чаро ва бо кадом сабаб тамоми ҳуҷҷатҳо оиди таъсисн гурди
миллй ба унвони и. в. Раиси Шӯрои Олӣ А. Искандаров
омадаанд, на ба унвони Раиси Ҷумҳур Раҳмон Набиев ё
Сарвазир Акбар Мирзоев?


Чунин чароҳо беохиру беҷавобанд, ки дар зери коса будани
нимкосаро шаҳодат медиҳанд...


Ҳол он ки Раиси Ҷумҳур ва ноиби ӯ аз тарафи халқ бо
°воздиҳии пинҳонй интихоб гардида буданд ва касе аз вазирону
Раисон ҳуқуқи ба истеъфб гусел намудани онҳоро надоштанд.


137
Fatten Ҷумхур иіі сардорп давлати соҳибистиқлолу ко- I
милҳуҷуқ, роҳбари Олни иҷроия ва амрдпҳандаи давлат буд |
ҳамаи он имзогузорои кормандони зердастн ӯ буданд. Вале'бо f
чунин амали носавобу ғайриқонунй тавассути истнфодаи силоҳ I
даст ба бардам задану нобудиаш ёзондаид.


Афсӯс, ки аз тлреу воҳнма ва нигоҳ доштани курсин мансйб
вазнрону раисони кумитаҳо, аъзоёии Ҳукумати "муросои миллй"
Раёсатн Шӯрои Олӣ, қонуншпносону тарафдорони адолату
ҳақиқат, дӯстону шогирдогш Раҳмон Набиев, ки барои курст,
мансаб шудз, дар гирдат парвона буданду хоки пояшро сурмац
чашм меклрданд, шабу рӯз пояшон аз остонан хонану идораи
ӯ капдл набуд, ягон ҷавонмарде ёфт нашуд, ки ҷавонмардона
ба тарафдории ӯ ҳарфе бизанад, амалиёти ҷиноягксронаю
ғайриқонумии оппозицияро ошкоро ба рӯяшон бигӯяд. Цн
тоифаро ман хуб шинохтам, ки танҳо барояшон тахту ҷоҳ,
мошину майдонч ором, лаззати кабобу шароб ва ишваи
маъшуцз бошлд, шуд! Агар ба аҳпбашои шохи сафедор фурӯ
равад ҳам, ба умеди болор ва ақаллан васеагй хурдтарин нқдоме
накопана кард! Аксари ои^о аз тарси силоҳбадастон фикрц
ояндаи ҷумҳурй ва халци онрѳ накарда, номардона дар ҳуҷҷати
ба исте-ьфо гусел намудани Раҳмон Ыабисв нмзо гузоштанд.
Вале мн%и он ҳама ноҷавонм ірдони мансабплраст ҷавоимардн
асиле. мисли Зебуннисо Руста ова ёфг шуя. Ӯ натаречда миЕни
силоҳбадастон ақидаи худро иброз намуда гуфт: "Ifи ҳама
рафторҳои оппозиция ҷпнояткорона мебошанд. Раиси Ҷумҳурро
хааҷ интихоб кардааст, на аъзои Ҳук\ча-'-и "муросои милли'
ва Рассати Шӯрст Олй, Ва и';геь(^оӣ' уро бояд халқ тадлб
намояд ва бо роҳи овозаиҳии гншҳонич \ мчмихалқй қабул I
намоянд! Барои ин ҷавонмардиго ҷуръаташ рӯзи дигар хоналшро I
огаш заданд, молу мулкашро сӯзонданд, вале фикр мекунам,
.дар са хфан таърих ном и ачизнш бе ҷирму бс слои at ‘<ун заии
ҷасуру дслер, ҳақиқатхоҳ ва якрӯву якзабон вирди забонҳо ш
хоҳад рафт.


Афсус, ки модарони тоҷик чуннн фарзапдони асилу пае it- Л
заззмирро ангуштшумор ба дуиё пвардалнд, ки шопр фармул** ■


ІЗиёбоир иур из каре барон мярди бмгочус,


Пувад сад бор би.упр аз гулу гу.иори ничарлй,


Тачоми умр vp/jii бош. л,•кип числи марлин бош,


Папуш аммо апчс ҳлч flap іашіт шалоори номярдй.


Ѳхкр, дар он ҳучҷат вазирони матбуот В. А. Маҳмад®^ I
мала и и ят А. Ҳ. Хочаев ва чан іе дм.,' л< низ нмзо кагу 1111


138
анд-ку? Пас, фақат имондориву матонат зарур будааст, на
тедбагиву хирасарй!!


Хандаовараш он Jo уд, ки аъзоёни Ҳукумати "муросои миллй",
раёсати Шӯрои Олй камбудй ва гуноҳи худро нисбати ба сулҳу
салоҳ наомадани тарафҳои ба ҳам мухолиф, доманадор гарди-
дани ҷанги бародаркуш, паст рафтани иқтисодиёти ҷумҳурӣ ва
некѵа^волии мардумро ба гардани Раиси Ҷумҳур Р. Набиев
бор намуда, истеъфои ӯро мепурсиданд. Ҳол он ки Ҳукумати
"муросои миллй" бо сарварни А. Мирзоев ҳангоми таъсис ёфтан
ба сулҳу салоҳ овардани тарафҳо, беҳ гардонидани нскӯаҳволии
мардум ва дигарҳоро ба ӯҳда шрифта буд. Пае, чаро масъалаи
ба истеъфо рафтани Ҳукуматн "муросои миллй" тахти сарварии
А. Мирзоев ва Ҷ. Каримов ба миён наомад?! Охир, инсоф
диҳед, маҳз он дастгоҳ вазифаи худро иҷро накард ва зиёда
аз 80 фисади мардуми ҷумҳурӣ онро талаб мекард!


Идораи садо ва симои "мардумӣ" изҳороти Ҳукумати "му-
росои миллй" ва Раёсати Шӯрон Олиро такрор ба такрор
гӯшраси мардум мсгардонид. Аз номи азиятдпдагони Кулобу
Қӯрғонтеппа, Вахшу Кофлрниҳон, гурезагон, ашхосе, ки назди-
кони худро дар ҷанги хонумонсуз гум кардаанд, баромаду
рснортажҳои сохтаю бофта ташкил намуда, Р. Набисвро гу-
наҳкори хунрезиҳои ҷумҳурй меҳпсобиданду истсъфояшро талаб
мскарданд. Мухолифин ва ҷонибдоронаш интизори огоз гарди-
дани сессияи навбатии Шӯрои Олй буданд.


Аз ҷониби дигар, борҳо Акбаршоҳ Искандаров қатьиян талаб
карда буд, ки агар С. Кенҷасв ва Н. Дустов аз вазифа сабукдӯш
гарданду ӯ ба сари қудрат биёяд, бо Раёсати Шӯрои Олй вазъи
ҷумҳуриро орому осуда намуда, тарафҳои муқобилро ба сулҳу
салоҳ меорад. Вагарна Раёсати Шӯрои Олй бо сарварии ӯ ба
истеъфо хоҳад рафт.


Мо б таіуіир тан дода, барои нарсхтани хуни инсон 7 майи
соли 1992 мансабро супоридем, вале Раёсати ТЧӯрои Олй бо
сарварии А. Искандаров вазъи ҷумҳуриро ба эътидол оварда
натавонист, ҷанги бародаркушии огозгардида идома ефту даҳҳо
ҳазор мардуми ҷумҳурй ба қатл расонда шуд. Шумораи
бедараку ғайбзадагон чандин ҳазор нафарро ташкил медиҳанд,
537 ҳазор одамон расман номи гурезаро гирифтаанд. Танҳо аз
шаҳри Душанбе бештар аз 50 ҳазор нафар одамон кӯч бастанд.
Аз ҷумҳурй зиёда аз 80 ҳазор нафар мутахассисони хоҷагии
халҚ, кормандони фабрикаю заводҳо, муҳандисон, сохтмончиён,
муаллимон, духтурон, олимон рафтанд. Хусусан, ҷумҳуриро
таРк кардани олимон и Академиям улум ва мактабҳои олй, ки
ДаР пешрафти илми миллиамон ҳиссаи сазоворе гузошта буданд,


139
хеле гарон буд. Муассисаҳои илмии академияро зисда аз >;;фт
ҳазор мутахассисони дараҷаи оліі, пеш із ҳама олі ю. ■ ко-
партофта рафтанд. Фақпт аз нпшгоҳи тдббін ..


ба номи Абӯалӣ ибни Си но ') нафар доі юронч
профессором, 39 нафар иомзад>;он илми тчбб на с ні-
нафар омузгороне, ки дар як ҷт табибони і• •


мешудамд, рафтамд.


Дар ҷумҳурӣ даҳ.^о ҳазор .инаҳо оташ за .да, мол ѵ ѵ.у,-; ,
мардум горат карда іиудааст .. Тзнҳо аз Вазоратч •• н;лч-~,,
ҷумҳурй зиёда аз 5 ҳазор адад автомат и нро ба зодю^и *
Искандаров ба ягмо бурданд.


Аз рӯи ҳнсоби нопурраи кормандони Вазорати могияи
ҷумҳурй танҳо кор онаю муассисаҳов ба ла.ури ’ . іб :гѴ


Норак на Ноҳляҳои Кунбишсв, Ҷилликӯл. Колхозобод, Вахи,
Бохтар, Др'тара, Қумсангнр, Комсомолобод Г нон. Сӯр
Ленин, Ҳисор, Кофарниҳон, Москва, Восеъ 60585773, 9 ҳазор
сӯм зарарн молдй расонида шудааст. Аз ҷумла, ' и «
Ҳнсор 345992 5 ҳазор сӯм, Ленин — 161966. 1 ^азор, Ҷ \ і
— 4868719, 8 ҳазор, Фрунзе — 41508366, 4 ҳазор, Восеь —
395491, 5 ҳлзор сӯм ка найра


Ба ҳамаи ин кй гуиахкор аст? Оё танко Раисн Ҷум^ур'
Магар Ҳ> I \ н муі . )и мил.1'" «а Ра •• ‘ ! r


киштии дигар шниистаанду ма и.акати дигарсрс ро\иари д.,
рапд?!


Чаро Рассати Шурой Олй ннебати ба исгеъфо рафі аыи худ
бо сарварин А. Искамдарии масьала нагузошт?! Ход
талабн гурди миллим вилояти Кӯлоб, гурди "Наҷот"—и Қур-
гонтсппа ва зиёда аз 80 фисади мардуми ҷумҳурӣ ва кнсмн
зиёди депутатҳои халқн Тоҷнкистон дар сессиям поиздахумл
Шӯрои Олӣ маҳз ба истеъфо рафтанн Раёсати Шӯрои Олнро
бо сарварпи А. Искандаров талаб карда буданд, на нстеъфои
Ранен Ҷумҳурро!


Охир, агар қар як аъзои Ҳукумати "муросои миллй”, Раёсати
Шӯрри Олп нисбати халқу мнллат боинсофонаю садоқатмандсша
корч а мал на к у над ба я- і і арфурӯшй - чіа •'лпа :. тан>;е


Ранен Ҷумҳур чй кор ҳам карда метаноплі....... Ва ала.а.^.а


дар он даврае кч зисда аз 90 ф п лан Хѵкучапі ’’муросои
милли” ва Раёсати Шурой Одй юн Ф.юри ѵѵходифнн б> 1
Рамси Ҷумҳур чй коре карда мстаюьт • Пн ••■• уд • • л< і,с
буд, ки гӯё шаклан ба уонун >іаадик асту мазмунан гаи
риқонунй ва табалдулоти давлагй, ки роҳи аз сари қудрат ДУР
кардани Равен Ҷумҳурро фароҳзм меовард.






140




Яънс чунин намудп талаб карлами нетеъфои Раиса Ҷумҳур
гайрикоиуий буд. Аъзои Ҳукумати "муросои милли’ ил Раёсати
щуром Олй Раиси Ҷумҳурро интихоб накардааст ва ӯ дар
назди он ко ҳисоботдиҳанда ^ам мест!


Баъд аз ин, Раёсати Шурок Олй бо сарварии А. Искандаров,
к„ ташкилкунаидаи ҳамаи макру бадбахтпхо буду истеъфои
Раиси Ҷумҳурро чанде пеш нахустпн бор дар изворот и Раёсати
ціѵроч Олй талаб карда буданд, барон кашидани нақшаи дигари
пѴр аз макру фитна хурсандоиа нами омаданд.


Дар ил ми фаросати китоби "Ахлоқи Мӯҳсинй"—и Ҳусайн
Вонзи Кошяфй ыисбати чунин ашхос хуб омадааст:


— ҳар кй кӯтоҳқомат бувад, пурҳилла ва маккор бошад;


— кабудиву сабзии чашм дал тест бар сахтрӯн ва бешармй
ва хиснату фисқ ва заъфи ақл ва ракокати рой;


— гардани кӯтоҳ нишони макру хубс бувад.


А. Искандаров мехост худро дар ду курей бинад, вале дарк
дакард, ки нафен бад коҳнши ҷон асту дар ду курени шоҳона
нишастан саҳлу осой нсст. Барой ин ақлу и мои ва донишу
хиради фаровон доштан зарур аст, ки он бечора аз им гуна
истеъдодҳои фитрии яздонп орист!


Вале Акбаршоҳ Искандаров ба худ нааидешмл, ки баром
сарвари давлат гардидан ба гайр аз хоҳиши худу кӯмаки
силоҳбадастон, сод up намудани табаддулоти давлатй аз хама
меьёри асосй: хонам дилро бо ҷорӯби риёзат аз хасу хошок
пок сохтан лозим аст, го тахтгохи тоҷи суионГі ҳақнк,а >-у
адолат гардад;


— аз тавсияҳои "Футувватномаи су.тгоиГГ, "Ахлоқп
Мӯҳсинй", ва "Рисолап ҳотамия", "Сноса тома", "Дастур-алму-
лук" ва дигарон бохабар бонд буд ва роххом ама.тй гардондани
онро омӯхт;


— илми тариқат, риёзати нафс, хи рад, фақр, адаб ва одоби
аркони онҳоро бояд хирадмандона дон ист ва л мал кард.


ар касе ки ба коре шуруъ кунад, бояд ки баробари ҷои
ларомад, ҷои баромалашро ҳам бубинад ва зарару нафъи ба
^улу халқашро ба мизони ақл бнсанҷал. то і н рамҷн боҳудпро
°а худу мардум рано пабинад...


То накунй чои қадам устувор,


Пой малсх дпр талаби хсҷ кор.


Дар .ҳама коре, ки даром нахуст,


Рахиаи бсруи шуяаиаш кун дуруст.


Афсӯс, ки ин меъсрхо барои Акбаршоҳ Искандаров даетио-
Расу гӯшношунид буд, худовандп карим аз рӯзн аза.т ба ӯ
ЧУНИН сифатҳоро лоиқ надида. чумки фақр бо хулқи иску


HI
тамом мешавад. Аз ин рӯ, ҳар кй хулқ дорад, сифатҳои дигар
ки дар фақр ба кор оянд, дорад. Аз ин ҷо ҳар чй дар тамомд
аркони фақр мавҷуд аст, дар хулк, мавҷуд аст, зеро ҷос, щ
хулқ бошад, лозим аст, ки илм бошад, ҳар ҷое, ки илм бошад
лозим аст, ки ҳилм бошад ва ҳар ҷое, ки ҳилм бошад, лозим
аст, ки зӯҳцу покй бошад, вале ин одамаки нотавон аз инх0
бенасиб...


Дар маҷлиси Раёсати Шурой Олй даъвои оппозицияро дар
бораи ҳалли масъалаи истеъфои Раиси Чумҳур ва вазъи сиёсиД
ҷумҳурй муҳокима намуда, онди гунаҳкор ҳнсобидани Раиси
Ҷумҳур нисбати бадбахтиҳои ба сари ҷумҳурй омада изҳорот
ва қарор қабул карданд аз 2 сентябри соли 1992 таҳти №897
ки 4-уми сентябрри соли 1992, соати 10 сессияи шонзда>,уми
Шӯрои Олӣ дар шаҳри Душанбе даъват карда шавад. Бо ин
Раёсати Шурой Олӣ амалиёти оппозицияро оиди забт карда
гирифтани Кохи Раисн Ҷумҳур, Девони Вазирон, гаравгон
гирифтани 32 нафар корманди масъули Ҳукумату идораи
Президент ва ваҳшиёна ба қатл расондани Сайфиддин Сангов,
гӯё қонунй ҳисобида бошад, ҳарфе назад. Ҳол он ки табадду-
лотгарону госибон ҷинояти сахту вазнини нангине дар назди
миллат содир карда буданд. Ва ба ҷинояти содиркардаи онхо
М. Навҷувонов, Ҷ. Аминов, А. Ҳабибов, А. Соҳибназаров ва
худи А. Искандаров то андозае шарик буданд. Дар назди онҳо
32 нафарро ба гарав гирифтанду ба ситодҳо бурда, якеашонро
ба қатл расонданду дигаронро лату куб карданд, агарчи онхо
роҳбари давлат, сарвари органҳои муҳофизати ҳуқуқ ва зндди
ҷинояткорй буданд. Пас, чаро вакнлони мардум ва кормандош*
масъулро муҳофизат накарданд?! Пас, аъзоёни Раёсати Шӯрои
Олй ва ҳукумат киҳо буданду фарзанди кадом миллат? Кадом
мардум онҳоро вакили худ интихоб карда буд? Ва имрӯз як
қисмашон ба рӯи худ ни к, об кашида, зери ҷаноти роҳбарияти
қонунй, ки пас аз рехтани хуни ҳазорҳо ҷавонмардони роҳи
озодй ба сари қудрат омаданд, чун мусичаи бсгуноҳ дарома-
данду худро ҷонибдори Ҳукумати қонунй вонамуд медоранд.
Ҳушёрй бояд, зеро ҳукуматдорон ғофиланд ва ҳамаи ин
"ҷонбознҳояшон" барои мансабест. Онҳо забонбозу замонасозанд,
ки Ҳукумати кунуниро месазад худро аз камбудиҳои гузаштз
канор тираду фарохтар ва дақиқтар ба ҳаракати чунин той-
фаҳои беммон назоратандозй дошта бошад.


Не, онҳое, ки имруз зери домани дигарон худро пинҳоН
сохтаанд, морбозу хиёнаткоранд, арвоҳи Нурулло Ҳувайдуллоев,
Санфиддин Сангов, Муродуллоҳи Шерализода, Сангак Сафаров.
Файзалй Саидов, Раҳматҷон Холматов, Ботур Исҳоқов ва са; 18°
«аҳидошт роҳи ҳлҷнҷат оромашон нахоҳад гузошт, рӯзи некро
дахоҳанд дид. Онҳо шарикону ҳамтабақони қотилонаид...


Вазъияти бамиёномада, аз як тараф, ба ҳатл расонданп
ирсупурдагони миллат Муродуллоҳи Шералнзода, Нурулло
Ҳувзйдуллоев ва Сайфидднн Слнгов, аз тарафи дигар, таъқнбу
таҳдид ба Раиси Ҷумҳур Р. Набиев ба мухолифин қувват
мебахшид, мардуми бонангу номуси Хатлонзпмину Вахшонза-
мИнро ба шӯр меовард. ки ампнстцои ҷангиро дар вилояти
Қӯрғонтеппа пуршиддат мегардонид. Горди МИЛЛВИ оппозиция
go қувваи ҷангии "давлат" пайваст шуда, бо силоҳу лавозимоти
ҷлнгии хозиразамон мусаллаҳ гарлида, ба муҷобилн длста.хои
файзалй Саидов, Сайгак Сафаров, Бӯрихон Ҷобиров, Шералӣ
Мирзоев, Лангарй Лангариев, Еқуб Салимов, Қурбон, Султон
Ҷалолов, Сӯҳроб Афгонов, Мадином ва дигарон меҷангиданд.


Дзр ин мубориза^о бо мардуми ҳақпарасти Хатлонзамин
тамоми халқу миллати Вахшонзамин, ки тарафдори майдони
"Озодй" ва давлати қонунии то 7-уми майи соли 1992 амал-
кунанла бул.чнд, пайвасгандс ба м\ побили горд и мил.іпи омпо
зиция мубориза мебурланц. Аз оч чумла мардуми русззбон)
ӯзбскзабон, пснинободнх) укори, «озчмаликюп іуркмаидс Гн-
сарварни Махкамбой Шарпфов, Азим Ганиев, Фарҳод вручив.
Рустам Холиқов, Муҳаррама Мнрзоалиег.а, '!'ошпӯлод Какрзкон.
Хӯҷамурод Хаспаллаев, Тагойхон Шукуров, Хӯҷамурод Кари
мое, Хӯҷа Мирзоев, Амонбой Замом, ч, Абдува-уҷоб Холиқов


(ӯротсч...г-, ho; іг - и ' 1 . . г-..


Мугагор Самандаров (айингй) Ҳакнм Рахимов (қаротегинй),
1 курулло, Зикрулло, Забеҳулло, Давлат, Муҷибулло Ҳлй-
дпропдіI, Муродҷон, Юсуфҷон, Аюбҷон Муҳаммадиерҳо (Панҷа-
кентй) Юра -• аз Калм»п>бол. Воси.ч снонй, Иабиҷон Эгамбер-
диснн дуі.ілнбепі Кучар илуіавон. Пси-чн пауллвон і'гуркмам)
ва г. міра саҳм гирнфтанд


Ҳукуматдорои онҳоро цастаҳои сияҳкори зиддидавлатп но
мидл гавассути дастгоу ахборк умуми ҷумҳурй ҳарчн бештар
сисҳ менамуданд.


1—уми сентябри соли 1992 Сангак Сафаров ва Лангарй
Лангарнев бо дзетаҳои худ барои ба сулҳу салоҳ дач
намудани мардум ва хт има додам и ҷанги бародлркх ш 6.
янлояти Қӯргонтеппа анд ва 2—юмн сентябри соли 1992
Дар май доп и "Озоди -и назди бином кумиҷроияи вилоят
^■рвиҳамой та ш к ил намѵдаид. Дар і ир шуімой Сангак Сафаров
суханронй нам>да, мар.іѵмро ба сулхѵ сало у дусипо баро.і.ірй,
■отимл додан ба ҷанги бемантиқ даъваі кард. Вале тарафи
^у.холиф, г и магрури "зафарҳо" г іа, \оло аз \>ни инсон


143
1


сер нашуда ба максади нопоки худ нарасида буд, дилу ниятц
қатъ гардондани ҷаяги бародаркушро малошг, бинобар ин, аар
чор тарафп майдони гирдиҳамоп силоҳбадастони оппозиция Ra
кормандони ВКЛ- и ҷумҳурй w.-ih шрифта, мунтазири фар.
мони кушодани оташ буданҷ. Мардуми зисдв хайрхоҳ, занѵ
мард, кудакону пирам.ірдон ҷамъ омада. уама имдодталабош
чашми умед ба он баста буданд, ки худо дар дили гл'РӮ-Ҷҳоц
силоҳбадастн муходифив нисбати закону тифлакони беиано
ҷавонмардони аз сад гул як гулашон нашукуфта раҳму шафкуіт
ато мекунаду онҳо ба сулҳу салоҳ ва ифоқа мсоянд ва об ба
лаби ҷӯй баробар мешавад.


Ҳайҳот, ки бори іігар умсдч орз> и мардуми бснавою
рӯзнадидаи мнллатамои бар абас рафт...


Ногоҳ яке аз ҷанговарони дастап хоҷй Саид Абдуллоҳи Нурц
ва эшони Саидашрдф Гадо аз р\н нақша аз таппонча ба тарафи
дастаи бобои Сангак Сафаров тир холй кард, ки нн шумхабари
ҷанг буду ҳамон замон аз сс тараф оппозиция ба муқобили
мардуми бесилоҳ па дастаҳои Саигак Сафаров, Лангарй Лан-
га рисн. Маҳкамбой Шарифоп ба тнриорон шурӯъ карданд. Дар
он ҷанг Лангарӣ Лангарисв бо дастааш, ки аз 24 нафар иборат
буд, бо ҳамроҳни Сафармат (Кабул) Ритамов, Қурбон Чолов,
Иззат Қӯқанов, Зоуприюҳ (Зкср), Лиаураҳмон ва дигарон
қ.-црамонй нишон дод. Битавонист бо ластам Бобои Сангак
Сафаров, Маҳқамбой Шарифов ва ФаизалЙ Саидов мардумро
аз майдон барорад, хуҷуми оппозицияро гардонад ва зиёда аз
60 нафар тарафдорони оппозицияро, ки дар бином комиҷроияи
вилоят буданд, бссилоҳ намояд. Па гуфтаи яке аз иштирокку-
нандагони фаъо.ти пи мууорпбд Фарҳодҷон Ӯрупов аз ду тараф
зиёда аз 20—25 нафар ҳадок гардид ва дақҳо нафар захмин.
Онҳо ситодн гурд и миллим худро ба млҳаллаи ургутнишин, ба
Хонаи Фарҳодҷон Ӯрунов гузаронданд.


Ҳаигоми сӯҳбат Идее Сапдмуродови 33-сола, коргари
шӯъбаи алоқаи шлури Қӯрюнтсппа иброз дошт:


— Рӯзн 2-юми сентябри соли 1992 дар маркази шаҳрн
Қӯрғонтсппа гнрдиҳзмоии рштй барію гардид. Аз Вилояти Кӯлоб
бо сарварии Сангак Сафаров ва Лангарй Лангарисв як гурӯҲ
одамон омада, гирдпҳамой ташкил карда буданд. Сангак Са-
фаров баромад карда гуфт: "Биёсд, ҷангп бародаркушро бас
кунем, якдигарро ба огУш гирему чун пештара аніона зиндагй
кунсм". Одамони мухолнфин ба ҳақорату дашномдиҳй оғоз
намуданд. Он.уо ҷангро cap карда, моро тирборон намуданд. М°
одамони ба гирдиуамоП омлллю кӯлобиснро илоҷе карда, 23
маҳаллаамои гузаронда, ба қпсми ҳарбии шаҳрак бурдем.


144
Азбаски дар шаздшк а;;.іи oir,;i*t ҳарбиён зиндагй мекзрдаид,
харбиён БТР—ҳоро бароварда, шаҳракро иҳота карда, зсри
щуҳофизат гирифган'і i hi і на мухолифин садҳо гнр-
диҳамомадагонро ба қатл мерасонданд. Ҳамаи корма ндони
—u >'•: !' ҷумҳурй тарафдорони мухо-


.„фнн будзпд. Ҷонибдорони мухолифин баъд аз куштор рӯирост
5а ғорати молу мул к гузашіанд пр рӯзи равшан бо мошин
омада, одамонро ба қатл мерасондлнду молу амволашонро ба
ягмо мсбурданд. Аз 1.5 нафар а.уп хонаводаамон мо 8 нафар
„лоҷе карда, то ба Хуҷанд ҷон ба саломат омадем. Онҳое, ки
мардумро куштаид, амволи он.уоро горат карданд, боз худро
мусулмон мсҳисобанд?! Нс, онҳо аз мақоли "Мӯъмин бародарн
мӯъмин" бсхабараид!


Шаби 2-юм ба 3-юми сентябри соли 1992 ҷанг дар маҳаллаи
ургутиҳо нуршчддат кстузашт. Вазъияти Лангарй Лангарисв,
Сангак Сафаров ва Ма^ка.мбой Шарифов, Азим Ғаниев бисёр
ҳолати табору нобароблрро мегирифт.


Қувкаи ҷангй да гсхпикац харбии оппозиция чандин маро-
тиба зиёд буд. Ба мал хабар расид, ки вазъият дар Қӯргоытеппа
бин'р ■■-.ам му'і.нл..;: ....у гард.н.і :> фавраи ба Собой Сангак
Сафаров ва Лапгарй Лашлрисв сим занам, то вазъиятро
бифаҳмаму бо дӯстонам чораҳои зарурй биавдешам.


Ман ба сп годи он\о, к и дар хонаи Фарҳодҷон Ӯрунов қарор
шрифта буд, дар ҳузури дӯстам Асадулло Ӯрунов ва Ҷамшед
Ибориҳимову Аміфкул Азимов ба воситаи зани ҷасуру бо-
фарҳанг, ки ҷигарбирсни халқу миллатамон асту хурду калони
вилояти Ленд побед эҳпфомаш д правд, дар идораи телефонҳои
баіінишахріі адон хизмаз дорад,— Сулҳиябону бо телсфони
2—54—17 сим задам, ки гӯшакн телефонро Лангарй Лангариев
бардошт, овози тир аз силоҳу техникаи вазнин шунида мешуд.
Агарчи ӯро боре надира Судам ва бо воситаи телефон меши-
нохтам, вале овозаш, сухаиронию ҷасуриаш маро водор намуд,
ки гоибоиа ҳамдп л[ л ч гиёматй бихонем. Ҳис мекар-
Дам, кн вазъиятн бисер , мушкилу сангин барояшон фаро
расидаву зинда м нда.а. іеліі ашки сари мпжгон аст. Вале


Рӯҳафтода набуд, ба ^»-.таю ҷасораташ боварй дошт.


Вақте пурсидам, ки "Чй ҳол доранду чй гуна кӯмак ба
онҳо расонем", дар ҷавоб Лангарй Лангариев гуфт: "Акай ҷон,
парво накуй, ҳамааш нага меша. галаба мекунем, зӯри "вов-
^осҳо" ба мо намераса, ҷанговарон ба номи Нурулло
АУвайдуллоеву Шумо к асам ёд карда, ба ҷанг рафта истодаанд.
Са мо фақат "семочка" ва "макарон" бошад мешава, "семочка",
ака> як бало кунед!!!


С. Кемҷаев


145
Хостам бо Сайгак Сафаров гуфтугӯ кунам, вале Лангарб
Лангариев гуфт: "Бобом Сайгак каме касал шудай, диспаша дард
гирифтай, ҳовай, мегӯям, ки акам сим зад".


Сипае бо дустопам Асадулло Ѵ'рунов, Темурҷон Раҳимбоев,
Ҷамшедҷон Иброҳимов, Искандер Тӯрахоҷаев, Амирҷул Азимов
ҳамон шаб чй коре накардем, ба нззди даҳҳо касу нокас сари
баланди худро хам накардем, ба куҷоҳо нарафтсм, ҳама коре,
ки аз дастамоп чеомад, кардему пагоҳӣ сацар танҳо "семеч-
ка"—ро ба штаби Лангарй Лангариев расондем. Ба мо Лангарй
миннатдории зиёде баен кард. Яке аз вазифаҳои мо ҳамон буд,
ки аз паси иҷрои он мекӯшидем...


Раёсати Шӯрои ОлЛ ва Девони Вазирон нисбати рехтаки
хуни инсон дар вилояти Қурғонтеппа бепарво буд, бо мақсади
ақидаи худро гузаронидан ва ҳарчй тезтар аз сари қудрат дур
сохтани Раиси Ҷумҳур Р. Набиев тарафдорони талаботи мухо-
лифин ба вилаяту шзҳру ноҳияҳо гидом гардиданд. Ба внлоитн
Ленинобод ҷонишннн Раисч Шурой Олй А. Сандов ва мушовири
давлатин Раиси Ҷумҳур онд ба снёсат ва матбуот Ратид
Олимов омзданд. Дар наздн мехмшіхонаи вилояти Ленинобод,
тасодуфан ба Рашид Олігмор вохурдам, кн ннсбаташ эҳтироми
зиёд доштаму дорзм, Плс аз салом пурсонаш шудам. чй ҳол
дорад.


Р. Олимов оиди он кн чй гуна ӯро дар часҷидн деҳан
"Южний" азоб ҷоданд, зсри таҳкиру шиканҷа гирифтанд, бо
арраи чӯббуррй мехостанд ӯро ба қатл расонанд, ба .май гуфта
дод... Сухан мегуфту атк лар чашмонлш ҳал^а мезад.


Дар толори кпмнҷроияи «илоятй депугатҳои Шӯродо вило-
ятиву Олй ва рсҳбэрпни корхонаю гашкндотҳо ҷамъ омаланд,
чун пештара, ат рӯи метод и кА ^на, вакилони марказ аввал бо
роҳбарият зерг дари пӯцгида маслиҳату машпарат карданд,
опте, банд аз '5 16 мучгааирй ба назди марлум


омада, бо раиси комчҷрсшяи вилоят г^5 ра Шакиров ба минбар
баромаданд.


Банда агарчй ла-ьваг нзійуда, бегона буд ва бисёриҳо ’ 1
ман мегурехтанд, нале баро ям ^аётп ҷумҳурй, мардуми
бнсёр ҳам азиз буд, бннобзр нн, новобасга ба хоҳишн роҳбар» чт
дар он масляҳдт ширкат варзидам.


Муг. лссн ! ч*2 х з ҳодислеро хотиррасон гардонил, **
ҳамон шабу рут б ри дигар покии ботину зоҳнри баъзе марду
номардро хе. > '> .6 і идем. Днrip илоҷе надоштем, бннобар
ин бо Асад; • i Vруном vn ноднлон ба рӯямон чарми сиёҳ
кашндп ба соб^раиси комнҷроияи Шӯрои депутатҳои


халқи вилон I« Ленинобо: мӯҳтарам Ҷ. Ш. Шокиров омзда,
сзри баландамонро паст намуда, ба ӯ вазъияти шаҳри
Қурғонтеппа, алалхусус, Ургутмаҳалларо баён намудем.
Ҳднгоми сӯҳбат ба ӯ изҳори аҳида намудем: "Лангарӣ Лангариен
ва Сайгак Сафаров бе тир мондаавду силоҳбадастони мухали-
фцн мардуми бегуноҳу бесилоҳро кушта, хонаҳояшонро оташ
зада истодаанд."


Аз Ҷӯра Шокиров дасти ёрй пурсидем, Дар ҷавоб беандеша
ва хело дағал ба мо гуфт: "Ба корҳои ҷанг ҳамроҳ намешавад
агар тир дошта бошад ҳам, ба касе намедиҳад”. Суханронияш,
тарзи гуфтугӯву муносибати ӯ шояд асрҳо аз хаёлам нара-
ванд!...


Суханони роҳбариятн вилоят, депутата халҳи Ҷумҳурни
Тоҷикпстонро шунида карахт шудем, гӯё сатили оби хунукро
аз сарамон рехта бошанд, замнн накафид, ки дароем,.. Ҳол
он ки худи ӯ 9—уми май соли 1992 бо як азобе ҷони худро
аз дастаҳои хуношоми ваҳҳобиён халос намуда, бо Абдумалик
Абдуллоҷонов тавассути роҳи мошингард аз Душанбе ба вилоятк
Ленинобод омада буд...


Аз ӯтоқи корни ӯ баромада, ба Асадулло Ӯрунов гуфтам,
ки Мавлоно хуб фармуда:


Ба даст оҳани гафта кардан хамир,


Беҳ аз даст бар сина пеши амир.


Афсӯс, имрӯз баъзе рафиқону шогирдоне, ки танко барои
он, ки зодаи Кӯлоб ё аслу насабашон кӯлобй буд, соҳиби
мансабҳои один давлатй гардидзанду мутакаббирона ба мову
днпарон аз боло, зери айнак меннгаранду дар он рӯзҳои талхи
мардуми ҷумҳурй, алалхусус, халқи ҷасури Хатлон аз тарсу
воҳимаи мухолнфин сарашонро аз зери домони завҷаҳояшон
намсбардоштанду ба берун намебаромаданд. Кай парвон он
доштанд, ки киро дар куҷо мухолнфин ба қатл мерасонанд.


Дар ҷамъомад Изҳороти Раёсати Шӯрои Олй ва Девон к
Вазирони ҷумҳурй аз тарафи А. Саидов қироат гардид. Мақсаду
мароми асосни изҳорот аз он иборат буд, ки Раиси Ҷумҳур
Р. Набиев барон вазъияти дар- ҷумҳурй рӯйдода гунаҳкор аст
ва бинобар ин истеъфои ӯ талаб карда мешавад.


Дар баромади худ ҷонишини ранен Шӯрои Олй А. Саидов
бсмантиқона ва гДразнокона гуфт: "Гурезагони Кӯлобу Қӯр-
гонтеппа ба назди Кохи Президент омада, бо Раиси ҷумҳур
вохӮРданро талаб кардаанд. Президент ба онҳо ҳаблан ваъдаи
вохурй дода буд, вале онҳоро фиреб дода, вонахӯрд. Ва маҳз
ана ҳамин боиси бетартибй шудааст".


147
Таи им рӯзҳо Президент на би зъзои Раёсати Шурой Олй
на бо аъзоёни Девони Вазирон вохӯрдан намехоҳад...


Инчуннн А. Саидов суханрониашро давом дода гуфт: "Талаби
истеъфои Ранен Ҷумҳурро бисере аз мамлакатҳои ҳамсоя, аз
ҷумла ҷумҳуриҳои дар Осмей Миёна будаи Иттиҳоди Давлат^ои
Мустлқил низ ба миён гузоштаанд... "


Аксари депутатҳои Шӯрои Олй хуб карда буданд, ки аъзоёни
Президиума Шурой Олй ва сарвари онҳо ашхоси нопоку
сатҳиянду тарафдори оромии ҷумҳурӣ нсстанд, бинобар ин
қарори Президиуми Шурой Олиро гайриқонунй ҳисобнда, аз
иштнрок кардан дар кори сессия қатъиян даст кашидаанд.


Азбаски суханҳои ӯ пур аз бӯҳтону аз ҳақиқат дур буд, ба
маънои томаш сели саволҳо борид. Натиҷа ин буд, ки ин шахс
ақидан мустақил надошта, бозичаи дасти А. Искандеров аст.
Биноан, ба зудӣ сари калобаашро гум карда, зери обу арақ
моид. Ба ягон савол ҷавоби қаноатбахш гардопда натавоннста,
шармандавор нишаст.


Баромади Р. Олнмов бошад, аз бисёр ҷиҳат аз суханронй
ва ба воқеахо баҳодиҳии А. Саидов фарқ мекард.


Иштироккунандагонн ҷамъомад ба сухам баромада, изҳороти
Раёсати Шӯрои Олй ва Девопи Вазирони ҷумҳурй оиди ба
нстсъфо гуселонидани Раиси Ҷумҳур на Қарори Раёсати Шӯрои
Олпро дар бораи даъвати сессиям Шӯрои Олӣ гаразнок,
баромади А. Сапдовро бӯҳтони маҳз ҳисобиданд ва талаб
карданд:


— чаро Ҳукумати "муросои" миллй ва Раёсати Шӯрои Олӣ
аввал тартиботро ҷорй накарда, моҷарочӯснро ба ҷавобгарй
на каши да, масьалп истеъфои Президентро ба миён гузошт;


— оё вазирон ва сарварони мақомоти амният ҳуқуқи
маънавй доранд, ки чуннн ҳуҷҷагро имзо намояд, дар сурате
ки худашон ҳатто аз ӯҳдаи ташкили муҳофизати Кохи
Президенту Девони Вазирон баромада натавонистанд, фармо-
иши Президемтро дар бораи озод намуданн он иҷро накарданд,
Ҳукумати 'Муросои миллй", Раёсати Шӯрои Олй магар ба
Президент дкаллан рӯзе имконият доданд, ки оромопавѵ
мӯътадил кор кунад?


Саволҳо бе ҷавоб монданд.


Ҷамъомадагон якднлоиа ба қарор омадаид, ки сессия дар
шароити ҳознра масъалаҳои дар рӯзнома гузоштаро дуруст ҳал
карда наметавонад. Истеъфои Раиси Ҷумҳур бар хилофи ҳонун
буда, дар ин руз\о боиси cap задани ҷангу ҷидоли нав мсгардад-
Тамомн 66 нафар депутатҳои халқи ҷумҳурй аз вилояти
Ленинобод, ки дар ҷамъомад ҳузур доштанд, қотеъона қарор


148
доданд, ки дар кори сессия иттирок нахоҳанд кард ва хоҳиш
цлмуданд, ки ин мавқеъи онҳо 6а м.тьлумоти Раёсати Шурой
ОлЛ ва Девонп !і;.-п.юми ҷумҳурн, ь< ■.ит..ҳон лхбори умум
расонда шавлд.


Бо чунин рафтори нопоки худ А. Саидов шармандаю
шармсор гардид, чун устухони хуб хоидашудаву партобшуда
менамуд.


Ростй, аз ҷу- i .K ҷдмпомлдатон касс ба сѵяш таваҷҷуҳ
яакарду саломашро алек нагирифт. Фикр мекунам, ӯ худро он
даҳзаҳо зерн зпк*и ^ медиа! Гузашта аз ин, барои курсии мансаб
шуда, А. Саидов кӯрнамакню имонфурӯшй зоҳир намуд, ки
«ё ба истеъфо рафтани Р. Набиевро роҳбарони ҷумҳуриҳои
ҳамсоя талаб кардаанд. Ҳол он t ісл интавр набуд.


Йзҳороти ҳамон шаб қабулкардаи чор давлати ба мо ҳамсоя
іалслест ба сафі . па. ; .«корона ѵу.ѵ п ;уф-.лш А. Саидов
барин сиёсатмаобон, ки онро ба таваҷҷӯҳи хонандаи гиромй
пешкаш


НЗҲОРОТИ


Раисони Ҷумҳурии Қазоқистон, Ҷумҳурии Қиргизистон,


Федерациям Ру' ия * • ' и и ӯз^ик.стн


Дзр робита бо Bot^eoi и Ҷумҳурии Точикистон


Рӯзҳои охнр ва I умҳург- оҷи л, _>н хеле муташанниҷ
гардид. Муборизаи сиёи .катрс варг п: ҷанги дохилӣ


расонл. Бяг ч ' к .тл д< ■ кс • мерезгд ода-


мони зис іи a.1 V u м • . -'-\о соишта .уалок


мешаванд. Ба сохти конституционй ва дигарсозиҳои демократй
хавфи воқсӣ таҳдид менамояд. Сарҳади ҷанубии Тоҷикистон
ва Итгиҳоди Давлатҳои Мустақил мунтазам ванрон карда,
тавассути он ыиқдори зиёди аслиҳа ва лавозимоти ҷангй бо
роҳи қочоҷчш й вориди ҷумҳурӣ мегардад.


Мо бо назардошт' қондл\ои ҳуқуқи байналхалҷй ва прин-
ципҳои башардӯстонаю ахлоҷи нек изҳор мекунем, ки равобити
бародаронаи халқҳоямон ногусастанй, сарҳади ҷанубий мамла-
катҳои иттихол халалнопазмр аст ва бояд ба cap заданн ҷанги
дохмлй I ' > і ѵдікмстон роҳ лода нашавад, з-.ро ин


ба амниятн дапла .. х л^ҳои мо таҳдид кзрда, вазъи сиёсии
минтаҷаро п ■ ;лд.


Мо аз ѵку .. ьа cdpuapoHb гурӯҳҳои сибсии Ҷумҳурии
Гоҷикистон талаб ... л.ун. м, ки дар шароити кунунӣ масьули-
яташонро барои рафьи воқеаҳои чй мамлакаташон ва чй
сароса р и мннтақа пурра дарк намуда, а мал кунанд.


149
Албатта, худи халқи Тоҷикистон бояд таҷдири ояндац
мамлакатдшро муайян намояд. Ҳамзамон ҳеҷ кас нлбояд шуб^а
дошта бошад, ки мо ба халқи бародари тоҷик дар бобатц
мӯътадил гардондани вазъи мамлакат, мустаҳкам намудани пояц
соҳибихтиёрй, якпорчагии қаламрави он, таъмини амнияти
сарҳадҳои ҷанубии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил кӯмаки
зарурӣ мерасонем.


Мо халқи бародари Ҷумҳурни Тоҷикистонро даъват менамо-
см, ки аз имкониятҳои худ истифода бурда, дар мамлакат сулҳ
ва мусолиҳаи миллиро барқарор намуда, вазъияти онро мӯъта-
дил гардонад.


Раиси Ҷумҳурии Қазоқистон
Раиси Ҷумҳурии Ҳирғизистон
Раиси Федерацияи Русия
Раиси Ҷумҳурии Ӯзбекистон


И А. НАЗАРЬОЕВ.
А. А. АКАЕВ.


Б. Н. ЕЛЬЦИН.


И. А КАРИМОВ.


Инчунин депутатҳои Шӯрои вилоятӣ ва Шӯрои Олй, ки аз
вилояти Кӯлоб интихоб гардида буданд, бо назардошти қарорҳои
сессияи понздаҳӯми Шӯрои Олй, ки ҳанӯз мӯҳлаташ ба охир
нарасндааст, ҳуҷҷати махсус қабул карда, норозигии худро оиди
Қарори Прсзидиуми Шӯрои Олй дар бораи даъвати сессияи
шонздаҳум басн кардаид.


Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда, Президиуми Шӯрои Олй
депутатҳосро, ки тарафдори оппозиция буданд, 4, 5, 6-уми
сентябри соли 1992-юм дар толори Шӯрои Олй нигоҳ дошта,
бо іюситаи идораи садою симои "мардумй" ва рӯзномаҳо
боқимондагонро ("намояндагонро") гунаҳкори огоз нагардидани
кори сессияи Шурой Олй ва давом додани хунрезиҳо ме-
ҳисобиданд.


Депутатҳои халқи ҷумҳурй ҷамъ наомаданд, сессияи шонз-
даҳумп Шӯрои Олӣ баргузор нагардид. Ин бонси он шуд, кн
нақшаи оппозиция бо дасти депутату барои аз сари қудрат*
дур намудани Раиси Ҷумҳур Раҳмон Набиев ҷомаи амал
иапӯшид. Гузаронидани сессия дар дигар шаҳри ҷумҳурй барои
мухолнфину Искандаров хатарнок буд, чунки депутатҳои Шу-
рой Олй хуб дарк карда буданд, ки Ҳукумати "муросои миллӣ"
ва Раёсати Шӯрои Олй мардуми ҷумҳуриро ба сулҳу салоҳ
оварда натавонистанду ҷанги бародаркушро оғозу ривоҷ доданд.


Сипас, роҳбарони оппозиция нақшаи дасисаи дигарсро
тарҳрезй намуданд. Бо роҳи зӯроварй ва террори сиссӣ хостанд,
ки ӯро аз сари қудрат дур созанд. Ва ин мақсади охирини
мухолифин буд, ки эшон бадбахтии минбаъдаро нодида гириф-
танд!.


150
Беҳсда Мирбобо Мирраҳимов 6-уми сентябри соли 1992
,р еа.утікіи 18->мн дафтари хотираи худ, км tap натнҷаи
ко'!"УКОв орглн\ои тафтишотн псшакй 22-юмн май соли 1993
ga ,псі дароварланд, сатрҳои зеринро сабт нанамудааст: Он
o,iмла лар маҷлмсм Дсвони Вазнрон, км дар бӯстонспрон
J, мсгѵзашт, шпркат мсварзмд... Акнун, шукрн х\до, дар
ҷ\'м\УР,ш м0 н;| Раиси Ҷумҳур ҳасту на сарвазнр, ҳама
одам они худ ft...


ранен Ҷумҳур аслан аз ЗІ-умн август гурсза шудааст.
Ҷавононп Душлнбешаҳр, гурезаҳои Кӯлобу Қӯргонтсппа Қасрн
Ранен Ҷумҳур ва Дсвонн Вазпронро гасб карлаанд. Ранен
ҷУмчур гӯё дар плноҳгоҳи худ, лар Қаротоғн ноҳияи Шаҳринлв
„стола, ба Кӯлобу Қӯргонтеппа сим зада, мардумро хсзонла-
аст.


Алқмсса, мнсни ошслони болон мухолифин на ҳукуматп
Чумхурин Тоҷпкнстон масъалаи аз сарп қудрат дур сохтани
рдиси Ҷумҳур пурра ҳаллу фасл гардида буд.


амин гав] 7-уми сентябри соли 1992 бо пошннҳоди
Раёсати Шӯрои Олй гуё барон ҳаллу фасли Скп je масьа ia\o
вибастіі б;і сохтори длилаt мебонсг, кн І’аисп Ҷ\ мҳур І’а\м<»н
Набнев бо ҳамроҳин аъзосни Раёсати Шурой Оли на як кііем.н
аъзобни Хукумдги "му рисом мп.і.ій", карман ton и .і м'іш Вази-
рон ба ви і.*-и и Ленннобоа парвоз мі-к.ір.іанд на бо лен; 1 11 хоп
халқн вплояти Ленинобод ва намояндагонк халқи ҷумҳурй, ки


Агарчй зарурати барои ба вилояти Ленинобод омаданм ом ■.
мааллаҳос, ки ҳаллу фаслашон ба души роҳбарони олимақомн
Нумҳурӣ гузошта шуда дар вилоят набуд. Ин дасисди навбатп
буд. .


Дар вакіи муаняншуда Раиси Ҷумҳур чизеро пай набурдл,
сод.1 i.i.t в.уона, мувофиқи ваі.да бо муҳофизомаш tap ніаи
назнроин меҳмонони расмни фурудгоҳи шаҳри Душанбе ҳозир
tan Аз аъзоёни Прсзидиумн Шӯрои Оли ва Ҳукуматп
"мѵ росой мил ій"— и Чепонн В. мирон .мраке нео, агарчй га Гит
на парпоз омода буд.


Корманди хонаи назироші меҳмонони расмии фурудгоҳ
чизеро пай г.рл.і, Гаҳмсн Ндбиепро хабардор намуда, іи.чорп
ан'п . менамоад: "Аъзоёнп Раёсати Шур ч Олй ва ҳуксмач бо
сарн.чрші Акбаршоҳ Искандпров барон ба шлҳрн Хуҷ.ша парвоз
4 ’.ѵ да 11 і.і фурудгоҳ ом ада будапд. И-.к ••• ки ом.мама Шѵ ро
Ф-! Ѵ-інданд, мисни худ нлобати ким-кцдом масіол.і а іелпхат
на‘ауда, дар як они вохнд бо тезй ба митингом х,. аииасю


нлочти Ленннооод инт


анд, ҳамсӯ^оат


1.


наркоз I а пёр б_\ і.і и 11


151
гайёраро ба онҳо хабар юла будам. Боз дар ин ҷо хиёнатс
ыиҳон набошал..."


Ба ҳамаи ин солла.і и; :она ннгарнста, баҳо надод. Бсҳуда
нагуфтаанд, ҳар мусибате, кп ба сари инсснё мсояд, натиҷаа
гафлату саҳлангории ху,н ӯ с хиснати яаздйкони ӯст.


СаъдП фармудааст:


Зй хидмаі м.ікуі, I мои гофмлй


Алқисса, зери коса ним коса буданашро Рапси Ҷумҳур ва
посбон^ояш дарк намскунанл на ба худ намеандешиданд, ки
чаро аз шахсоне, ки бояд парвоз мскарданд, касе ба фурудгоҳ
наомадааст. Охир, аз рӯн мантиқ ва қоидаи давлатдорй бояд,
кн онҳо аз Раис»! Чухур пеш омада, ӯро пешвоз мегирифтанд?!
Шахсони масъул ӯро гусел мскарданд?!


Агарчӣ, ба пиндорп ман, ин саҳнаи мазҳакап "ҳаҷвй" хсле
псш тарҳрезй туда буд, барои исботаш далслҳои зиёде мавҷуд
аст, ки Давлат Исмон, Акбаршо ,; Искандаров хуб медоннстанд
ва аз ҳақиқат дур нсст, ки бо сӯпориши худи он^о, аз рӯд
тархуі нақпгаи пешакй дастаи ҳоҷй мулло Абдугаффор ва
Исматуллоҳ Ҳабибуллоев. г\ слан Муборакқадамов, Маҳмад-
карим Маҳмадалнем, Тоҳпр Бобнев. Кӯкинй Гулбек ва Пир-
маҳмади Алй фурудгоҳро му>-;осира кардаанду мунтазири ома-
дани Раиси Ҷумҳур булапл. Аз рун маслиҳати пешакй бояд
ки аъсзони Ирезиднумп Шӯрои Олй вп Дсвони Вазирон, ки
ба шаҳри Хуҷанл парвпз мск.чаанл. баъдл дастгир намудани
Раиси Ҷумҳур ба фурудгохм шаҳри Душанбе ҳознр бояд
мешуданду аризаи иҷборпм 'а исіеі.фе блромадани ӯро-қабул
мекарданд. Дар суха ни хопімаччи худ дар сессия и шонздаҳуми
Шӯрои Олй Президент» ҷумхурни Тоҷикистон Раҳмон Набиев
бори дигар иброз дошт: "Псш аз ба фурудгоҳ омадан бо
Акбаршоҳ Искандаров рѵ ба рӯ нпшаста соатн парвозро ҳаллу
фасл карда будам. Дар хузури Акбаршоҳ Искандаров бо раиси
кѵмитаи иҷроияи Шӯрои депутатҳои халқи вилояти Кӯлоб
Қурбоналӣ Мирзоалиев тавассути телефон гуфтам, ки мо ҳозир
ба шаҳри Хуҷанд парс >з меч. чем, Шумо хам парвоз намосд,
дар он ҷо бо ҳам. щ с- ехӯрем. Акбаршоҳ Искандаров
қатъиян ваъда дод, кп и.ҷ мш муайчншуда ба фурудгоҳ
мебарояд, новобаста аз он, кп Расс.пн Шурой Олй хоҳиши ба
ша^ри Хуҷанд парвоз кардам дора.ч ё не. Ба ӯ бовар кардам.
Онҳо морбозона маро Нч-.б а .. і Ва .■ он ашхос боре ба
худ намеандешиданд, кп "Анҷоми морбоз дар неши мор аст".
Чунки ҳар касе, ки бо кори хавфу ха і машғуЛ аст, рӯзе


зарари он ба ӯ хоҳад раснҷ .
Ин науша аз тарафм роубароші оппозиция на баъзс сарва-
рони давлат дауиц вале чун иештара


Цуҳофизони Раиси Чумуур, кормандони КАМ—и ҷумуурй гофил
буданд.


Раиаг Чумуур то дараҷае ба афсунн оппозиция (мазуаои
раҳҳобия) гирифтор шуда, ё омад какардани давлат буд, ки
аз нақшаи кашидаи онуо уадаме фарохтар намегузошт. Вагарна
зиёда аз як соату лонздау дауиуа мунтазири Раёсати Шурой
Олй ва Девоші Вазирон гардидани ӯ чй маъкй дошт? Чаро бо
тайёра парвоз карда ба Хучамд наомад? Охир ӯ роубари
ҷумҳурй буд?! Чаро барглтта дивизиям 201—уми артишн
федерация» Руси я нарафтѴ! Рорк» ба Искапдарову аъзоёни
Президиума Шӯрои Олй сим зад, ба воситаи дигарон онуоро
кофтуков кард, кассро наёфту аз ин хулосаи даркорй набаро-
вард?!


Аз идораи Шурой Олй уама с чавоб медоданд: "Онуо ба
фурудгоу барон парвоз ба шаурн Хуҷанд рафтаанд". Вале
соддалавуона с зери фишори афсуші муллоуои беимон Раиси
ҷумуур ин саунаи талхи бозии ҳаҷвиро амиуан таулил накарду
бауои сазовор надод. Охир хуб медонист, ки онуо, яъне
мухолифин, тавонистанд маккорона ноиби Раиси Чумуур Наз-
рулло Дӯстов, Раиси Шурой Олй Сафаралӣ Кеиҷаев ва чанд
нафар вазиронсро, ки ба халуу давлат садоуат доштанд,
ғайриқонунӣ аз сари уудрат бо дастн ӯ дур бисозанд. Инак,
имрӯз навбати худаш расида, ки курситалабон уасд ба ҷою
ҷонаш кардаанд...


Бале, ӯро фиребидаид, гюйуояшро аз замину дастонашро
аз осмон канда карда буданд. Дигар роуи гурез надошт,
яккаву тануо монда буд. Дилаш хун мегирист, вале фарёдрас
надошт.


Ин ваут гурууи ҷннолтьор бо сарварии имом-хатиби масҷиди
Южний уоҷӣ мулло Абдуғаффор ва ҷинояткорони номй,
Мууаммадкарим Мууаммадалиев ва Тоуир Бобиев, ки уанӯз
дар озодианд, ба хонаи пазироии мсумонони расмии фурудгоуи
Душанбе бо снайперу автомат, гранату гранатомёт уамла
оварда, аз чор тараф биноро мууоспра намуда, ба муқобили
Раиси Ҷумуур Р. Набнев ва посбонуои ӯ оташ кушоданд, Дар
нат •. • ҷа ровен да ва а у посбсши у сахт захмнн гардидап; ,
тасодуфан тир ба Презпденг нараенд. Онуо Р. Набневро бо
посбонуои боунмонлааш длстгнр кардднд. Ҳоҷй Абдугаффор на
Дигар дастаи ҷинояткор нисбати мардс, ки умрашро баури
пе^будии халуу миллаташ, ободпи Ватанаш бахшида, беууда
Саращро сафед накарда буд, ҷаллодвор муносибат карданд.


153
Агарчй аз рӯй сннну сол ба ҳамаи он у о ҳукми падарӣ доцц
ва гуноҳе дар ҳақуи хллқу мііллати ҷумҳурй сод up на карда
буд. Магар ин длушат мест? Куҷо шуд он шарму ҳас, покпи\
одоб, виҷдону нмонн гоҷик, кіі аз гузаштагонамон мерос моцдл
буд?!


Ҳаё ва шарм шохасст аз дарахти имон, гуфтаанд. Ҳаёву
шарм аз шартҳои асоаш низоми оламанд. Афсӯс кн ба остопаі,
Ватами тоҷикон бсҳасгнву бешарчй ва бенмонй қадам гѵзошг!.,,


Кормандони Вазорати Корҳои Дохилй бо мошини зиреуиущ
омада, беҳаёёна дар назди Раиса Ҷумхур ҷинояткорс.гро барёц
ба зафар муваффақ гзрднданашон ба огуш шрифта, бііб_ші-
данду бо шсваҳои худй гуфтанд: "Дод тус’Чфарзанди падар)
кор панҷ-ку! Ҳамааш хуб шуд!" Ин бори дигар тасдиқи он
буд, ки тарроҳони сценария касони мухолифин, кормандони
В КД буданд.


Сипае, ҷинояткорони силоҳбадасти оппозиция нисбати Раней
Ҷумҳур Раумон Набиев беэҳтиромй зоҳир намуданд, ба мӯи
сафедаш ва хизмати зиёда аз 40-солааш нишу накарда, бо
— сухаыҳои дағалу қабеу ӯро ва мардуми курсинишинл вилояти
Лснинободро дашном доданд, иҷборан, қотеъона талаб намуданд,
ки аризаи истеъфо нависад, вагарна cap аз танаш ҷудо хоуапл
кард. Яке мили автоматро, дигаре снайперу гранатомётро ба
шнкамаш рост мекард, сегомй ӯро мушткорй менамуд. Хулоса,
рӯзи сисҳу даyouи талхи мн.тлат буд, к и дастаи ҷинояткор\
ҳаромпочаке, бсмуруввату модарбахатое, куррахару кӯрдпле
ҳаромзодаю намакбауароме, разилу палиду беимоне ннсбати
сарвари давлат, ки бо роҳи демократа аз миёни нӯҳ номзад
аз тарафи халқ бо кулли овозуо Раиси Ҷумҳур интихоб гарднда
буд, чунин амалиётҳон ғайриинсонй зоҳир намуданд.


Гирифтори чунин вазъияти чашмнодидаву гӯшношунид rap*
дида, банди дилаш гусаст, ранги рӯяш парид, ларза бар андомаш
афтод. Хизматҳои чанд даусолинаи бегаразонаю софдилонаи
худро нисбати Тоҷикистони азизаш, халуу миллати он псши
назар оварда, косахонауои чашмонаш пур аз ашк мегардшк


Раҳмон Набиев ба дарёи фикр фурӯ рафта, пеши назэраш
чашму абровунн имдодталабонаи халқи тоҷик. кн дар вақти
вохӯриуои пеш аз интихоботӣ ба ӯ нигариста, дар орзуву у меде
буданд, ки луштибону наҷотдн.удндаашонро ёфтаанд, онард
бо ин а к; и да дуруст аст, ки чанд лауззе талаби онуоро рад
намуда, нзуор дошт, кн ӯро халц интихоб намудааст ва тануо
мардуми ҷумуурӣ метавонад истеъфои ӯро уабул намояд »а
бозхонад. Вале дар он ҳолат ҳувваи силоу уукмрон буд. на
қонуну на халу...
Дар натиҷа зсри фишори сахту сангин, ки қасд ба ҷони ӯ
ва посбонҳояш карда буданд, кормандони ВКД-и ҷумҳурй ба
тарафд°Риаш чизе намегуфтанд, иҷборан аризаи истеъфоро
навишта ба зери он имзо гузошт. Тасаввур кунед, дар иҳотаи
силоҳбадастони ҷинояткор чӣ ҳам карда метавонист?!


Агар аз навиштани аризаи истеъфо саркашӣ мекард, зинда
мондани ӯву посбонҳояш амри маҳол буд. Биноан, ноилоҷона
бар зарари худу халқи худ имзо монд!


Пас аз он, ки Раиси Ҷумҳур ба аризаи истеъфо имзо
мегузорад. аз рӯи маслиҳати пешакии аъзоёни Президиуми
Щӯрог Олӣ бо роҳбарии А. Искандаров ва аъзоёни Ҳукумати
"муросои мшиш" бо сарвари ҷонишини аввали сарвазир Ҷ. Ҳ.
Каримов бс кормандони садою симои "мардумй"-и ҷумҳурӣ паси
якдигар чун узникҳои Бухенвальд дасту калла ҷунибонда,
аввало ба ҳоҷй мулло Абдуғаффор Худойдодов чорқат шуда,
"Ассалому аллайкум, ҳ^зратам", "Ташаккур", гӯён вориди хонаи
пазироии меҳмонони расмии фурудгоҳ мегарданд.


Дар ин ҷо Раиси Ҷумҳурро дар муҳосираи дастаи ҷинояткорони
силоҳбадаст дида, қисми хурди онҳо, ки аз ҳақиқати ҳол бсхабар
буданд, ангушти ҳайрат ба дандони таҳайюр мегазанд, худҳоро
мусичаи бегуноҳ вонамуд карда, гӯё аз ҳеҷ чш хабар надоштагй
барин ба Президент му'омилаи "дилсӯзона” менамояид, қисми
дигараш чушм ранг гирифтани ҳодисаро хуб медонистанд. Пае,
фурсатро ғанимат дониста, қонуну қоидаро паси пой карда,
"қонундонон”-у "нависандагон"-и Раёсати Шӯрои Олй бешармона
бо мазмуни зайл мазҳаканомае бо номи "созишнома" тартиб
доданд, ЮІ қиёми Коваро ба бор меовард!:


"СОЗИШИ


БАЙМИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН РАҲМОН НАБИЕВ
ВА НАМОЯНДАГОНИ "ҶАВОНОНИ ТОҶИКИСТОН


Президенти Ҷумҳурияти Тоҷикнстон мӯҳтарам Раҳмон На-
биев ва намояндагони "Ҷавонони Тоҷикистон", имрӯз, 7
сентябри соли 1992, соати 15-у 30 дақиқа дар толори қабулгоҳи
ҳукуматии аэропорти шаҳри Душанбе созиш карданд:


1. Президенти Ҷумҳурияти Тоҷикистон Раҳмон Набиев аз
Ҳамин лаҳза дар ҳузури намояндагони "Ҷавонони Тоҷикистон"
Ва аъзои Раёсати Шӯрои Олӣ, ҳукумати Тоҷикистон бо хоҳиши
ХУД ба истеъфо мебарояд.


2. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон чун шаҳрванди Ҷум-
Ҳурияти Тоҷпкистон дар оянда, ба тасбити вазъияти ҷумҳурй
тамоми имконияту кӯшишро ба харҷ мсдиҳад, то ки дар ҳеҷ
Ҷои Точикистон бсрун аз марзи он бо иштироки бевоситаи
®ай игвь даипд нахсзад.


155
3. Намояндагони Ҷавонони Тоҷикнстон таҳти роҳбарнн Нс-
мат Ҳабибуллоев кафолат медиҳанд, ки вобаста ба рӯйдодц
мазкур онҳо якҷоя бо мақомоти ҳифзи тартибог ба суду у оромп
дар шаҳри Душанбе мусоидат мекунанд.


4. Намояндагони ҷавонони Тоҷикистон таҳти роҳбарии Рус-
лан Муборакқадамов то гузаронидани иҷлосияи 16-уми Шӯроц
Олии Тоҷнкистон амнияти шахсіш Ра^мон Набиепро таъмик
мекунанд.


5. Раҳмон Набиев хоҳиш мекунад баъди ба нафақа барома-
данаш имтиёзҳои ҳукуматиаш нигоҳ дошта шаванд.


Дар таҳияи созиш аъзои Раёсати Шӯрои Олй ва ҳукумати
Тоҷикистон иштирок доштанд.


Раҳмон Набиев, Исмат Ҳабибуляоев, Руслан Мубо-
ракқадамов, Файз Гулов, Uирма.\мад Алй, Маҳмадкарим
Маҳмадалӣ, Бозор Шоев, Файзали Асоев, Тоҳир Бобиев,
Кӯкини Гулбек, Абдугаффори Солеҳ.


Намояндагони ШО, ҳукумит:


1. И. Даелотов, 2. А. Искаідаров, J. С Гӯраев, 4.
Д. Ашӯров, S. А. Соҳибназаров, 6. А. Ҳабибое, 7. Давлати.
Исмон, 8. У /' Усмонов, 9. Ш. Н Шарифов, 10. М. На-
заршоев, li С Хайрулпоев, 12 Ҷ. Кпримсв, 13. 7.
Ғаффоров. Н. ffacpudduHoe. 15 А. Имомов, 16. Ф.


Абдуллоев, 17. Ҷ Аминов.


07 09.92 с. ш. Душанбе.


Мутаассифона, бояд исроз дошт, ахарчанде ин хуҷҷат аз
ҷиҳати шаклу мгзмун ба ягон қонуни ҷумҳурн ва башар
мувофиқат надошт, вале шахсоня масьули давлатй, роҳбарони
ҷумҳурй, ҳуқук;шичосони "шинохта" и ҷумҳурй ба он имзо
гузоштачду Презид пггеро. к и аз ар?6и хал к; и ҷумхурй интихоб
шуда буд, аз сари қудрат дур сохтанд. Ҳаққу ҳуқу^и халқро
зери по гузошта, ТАБАДДУЛОТИ ДАВІТА' 'Л',1 саршударо ба
охир расошанду лзр назди кочуй вэ халҳи ҷумхурй ҶИНОЯТИ
ВАЗНИНЕ СОДИР КАРДлНД!


Боід иҷрор гарднд, ки бо мурур* тараққм ёфтанн ҷамъият
меҳру шафқат нисбатя ин он то «ндозас п.., т мегардад ва бз
дасти одам чуішн вазім на- ••го . .ари им.он меоварад,
ки касро водор месоз а і.а сухг-дон .no л ханбизй ва суханро*
ниҳои инсон гоҳо бочарй -ух ил к; <дмо<и


Барой ба инсон, о >\> і у 1: •. й ҳосил намудан бояд


ботину зоҳири ӯро хуб доыст Ві рафи инсон ин асилии
ботичиву зоҳириаш м.-боша ..


ііб
Чй гуна, бо кадом розу як фард метавонад ботину зоҳири
фарди дигарро бидонад ва бщо диход?


Илми ботини инсон дар замири ӯ нуҳуфтааст ва ом нлми
ғайб аст. Ғайр аз худоваиди карим, ки донандаи илми ғайб
аст, дигар кас наметавонад бидонад ва базуо дизуад, кй кй аст,
3еро ин сифату ҳаққу ҳуқузун Оллозуи таъоло ҳаст, на банда,
дз тарафи дигар, ботини инсон ни дили ӯст ва танзуо у хаіуіуу
хуқуқи фазумидани нолазуои дили худро дорад. Дигарон, на
авдиёву уламоҳо, на олимрну табибон, ҷигарбандону хешован-
дон забони дили каси дигарро намедонанд ва наметавонанд, ки
воқифи розаш гарда нд.


Илми зозуирй худ баёни сухан, имову ишорати инсон аст,
ки ба амри дил ва гоҳо ба муқобили хоҳишн лил ба фазо
м пайванда Инсони имрӯзаро мурури замой, вазъияти ба
миён омада, суету фалаҷ гардидани рукнҳол нангу номус,
имону вмҷдон, лафзу іуавл, одамияту мардонагн, дӯстиву
ростқавлй, зиёд гардидани беадолативу беномуѵй маҷбур
сохтааст, ки дар баъзе мавридҳо суханбозй, гадфурӯшй, бар
мукобили дили худ сухан гуфтану амал карданро сармашқи
кори худ ҳисобад.


Ҷавонмардо 1 и боимону ҷасур низ кам нестанд, ки зозуи-
рашонро аз рӯи ҳақшуату адолат иброз намояиду каси дигарро
нафиребанд.


Пас, чй гуна, аз рӯи кадом меъёрҳо инсон метавонад ба
зоҳири каси дигар боварӣ ҳосил намояд. Агарчй то имрӯз дар
саросари дунё илми зоҳиршиносию ботиншииоей комилан кашф
нагардидааст ва шояд нахоҳад гардид, ки оизуоро бихонему дили
якдигарро бидонсм.


Лсрори азалро на ту дониву на май,


Ин ҳарфн муаммо на ту хоиииу на мам.


Аз ин рӯ, алалхусус инсони сиёсатмадор, ки аз илми сиёсат
орй буда. ба китобзуои сиёсат мадорон и бостон нам он ноошно
бошад, хоҳу ноҳ дар ҳар іуадам камбудию ноіуисй зоҳир
менамояд, чуыки зоҳиран нопокон дар гирду атрофи давлатдо-
рону сиёсашлдорон чун занбӯри асал бештар гирд меоянд. Ва
камбудии зуар сиёсатмадор дар он аст. ки зозуири ашхосро дида,
суханонл ширини морбозонаву пардапушонаашро шунида, бе
тауудилу муқоиса ба "покй"— и ботини ӯ боварй ҳосил мена-
мояду гирди худ ҷамъ оварда, ба сараш ҳар гуна бадбахтиҳоро
меоварад. Чуноне ки Носири Хисрав фармудааст:


Аҷап аст ин, ки зи чӯб асту зи оҳан,


Ин тезню тувдию наряда н-ш куҷо хост?


157



Зи тир нигаҳ карду пари хеш бару дид,


Зи кй колем, ки "аа мост, ки бар мост".


Лз 17 нафар намояндагони Шурой Олй ва Ҳукумати
"муросои миллй"— и ҷумҳурй, ки оиди аз сари қудрат дур
сохтаии Раҳмон Набиев ба созишнома имзо гузоштаанд, ба
ғзйр аз Давлати Исмон ба дигаронаш Раҳмом Набиев ҳуқук,и
устодй дошт, барон ба камолот расидану соҳиби манеаб
гардѵідани ҳар яке аз онҳо ҳиссаи сазоворе гузошта буд. Даҳҳо
маротиба бо ҳамдигар нону намак гардида, якдигарро бӯсида-
анду бисёрии онҳо барон курски манеаб, пеыіравии зиндапщ
шахей шуда, остонаи хонаву утоқи корни Раҳмон Набиевро
охурча карда буданд. Борҳо дар сӯҳбатҳои хоса, маҷлису
ҷамъомадҳо ӯро падпру бародар, устод номида, таърифу тавсиф
мекарданд. Ба ҳамсараш рӯзе даҳ бор сим зада, ҳолу аҳвол
мепурендпнд. Ga ҳаман онҳо Раҳмон Набиев софдилонаю
садоқатмандона бовар мекард. Боре гуфтаи Абдураҳмони Ҷомиро
ба ёд намеовард:


Зи мардум саг. зи car мардум назоад.


Зи гандум ҷав, аи ҷав гаидум иаояд.


Вале онҳо нисбати Раҳмон Набиев чй корҳоро накарданд,
ба к адом пастиву номардиҳо нарафтанд... НоинсофҳоП


Беҳуда ҳазрати Расулуллоҳ чунин наофаридааст: "Ба зоҳири
ҳоли касе ҳеҷ ҳукм макун, худо медонад дар ботини ӯ чист".


Ва дар ҷони дигар омадааст:


Хоҳй, ки шавад дили ту чуи ойина,


Даҳ чиз бурун кун аз даруни сипа:


Ҳирсу ҳасаду бухлу дурӯгу гайбат,


Кибру газабу аҷзу риёву кипа,


Бозд дили мо, бахусус, мусулмонон чун оина соф бошад,
дар он сурат Худованди карим ба дкли мо назар мекунад,
чунки худо пок асту дили поконро дӯст медорад.


Магар имрӯз метавон инсонеро дарёфт, ки он даҳ чизро
аз даруь.і синаи худ берун созаду дили худро пок нигоҳ
дорад?!


Магар дар ҷамъияти мо метавон фардеро ёфт, ки бар
cap и нафси худ амир бошад, бе хинаву риё, дурӯғу гайбат,
ҳасаду ғазаб ҳаёт ба cap барад, ҳаққу ҳуқуқи мардуми
бенаво, бекасу барҷомондаро риоя намояд, дасти афтодагони
камбизоатро бигирад, аз луқмаи ҳарому молу мулки бедар-
димиён • арҳезгор бошад, баҳри курсии мансабу молу мулк
шуда дурӯғ вагӯяду худу дигаронро нафрӯшад, ғайбату бӯҳтоя
набофад?!


158
г


I ТаассуФ, бад-ин гѵьа хислатҳо хелс на хелс кам ннсонҳоянд!
длалхусус. дар ин шабу рӯз. Вала & ад гуфаг, ки дунё бе
пдамонп пок пойдор буда наметаьонад ьа ҳоло дар байнамон
„И гуна ашхос ҳастанд ва кам нестаид Да; уф ҷамгият як-як
цѴнин фардон ба дунё хсг ід омад, вале ҷа*п>шп наметавонад,
кл ба онҳо ҳзмкору ҳамфикр боша^ ва зуд онҳоро фурӯ мебарад
«а ё ба соҳнл мепартоад. Ин қонуни нонавиштан табиат аст.


Аз ин рӯ, зоҳири касеро дида ботіши ӯро • пшнохтан ин
тавзккалию нисфй мебошзд. Бинобар ин, таваккал ба худо
кардему гуфтем!.. Гузашта аз ин, нисбагн ин андеша дар ҳадиси
87-уміі иайғамбарамон омадааст: "Изо самс та бнҷабилен зола
ан-хулқиҳи фало тусаддиқув фиынаҳу ясайр/ ило мо ҷибилла
алайҳи". Магнии ҳадиси номбаршуда аз чанд ҷиҳат ҷолиби
диққат аст. Дар ин ҳадис мутааллиқ ба дилу дунёи шахс
ҷиҳатҳое мавҷуд аст, ки ахлоқи инсон умумиятан ба ду гурӯҳ
муяқасим мешавад: ахлоҳи нек ва ахлоци бад.


Ҳар он қадар. ки сифоти бани одам дар дунё мухталиф
аст, ҳамон қадар ахлоқаш низ мухталиф мебошад. Авсофи
ахлоқи ҳамидаи одамй бешумор буда, зумраи онҳо аз қабили
саховат, шуҷоат, илм, тавозӯъ, мадоро, покй, ростй, дӯстй ва
днгарҳо бар алайҳи ахлоҷн бад мисли: газаб, кпбр, ҳирс, тамаъ,
дурӯг ва гайра дар набардн ҳамепшА мсбошанд.


Инсон дар ин умри бисёр кӯюл; аксаран ба дарди таѵшд
мубтало аст. Ҳар он чизи дилкаше бииад, одатан кӯшиш
мекунад, кн ба он шабоҳате дошта бошад. Биноан, роҳу
равиш ва маслаке, ки ннсон дар бачагй дида ва шунида аст,
чӣ гунас, ки бошад, тарбимаш низ дар бузургй ҳамон гуна
хоҳад буд. Тарбмяи ҳақицй ба хнлцатн инсон навъе таъсир
карда, ҷнло меднҳад. Аммо хилқати аслиро ба воситаи тарбия
табдил додан мумкин несх. Бо вуҷудн ин, басо сифати ҳасана,
ба мисли ҳифзи номус, муроотн а>^д, нагохдории ҳавл, интизом
ва днққат дар корҳо, дӯст доштани поий ва назокат, дурй
Ҷустан аз фнкри интимом, адо кардани девон дар мавъидаш,
муҳофизат намудани мардум аз таарруз, дурй ҷустан


■іа ғайбат ва сопри сифоти дшар, ҳамагй ба таъсири тарбил
ҳоспл мешаванд,


Дар ин амри муқаддас шакке нест, кі, тарбия барон инсон
таъсироти куллй меоварад, вале барои тарбия ваҷт ва замони
муайяне зарурат дорад, ки он ҳама ҳангоми таълиму тадрис
ва бачагин инсон ҳосил мегардад. Бача фақат ҳзнгоми ҷавонй
метавонад тарбия пазирад. Аммо ҳамин, ки бузург гарднд, бисёр
мушкил аст, ки тарбия пззирад. Аз ин рӯ, ислоҳи ахлоқи ӯ
J-® мушкилоти зиёде дучор хоҳад омад.


159
Ҳамин тавр, фармоиши ҳэврат Расу іи акрам (с), ки "агар
гӯяид: кӯҳ аз ҷои худ ҳаракат карда рафтааст, бовар кунед,
аммо агар гӯянд: ахлоқи банда табднл ёфтааст. бовар накуиец
зеро хулҳи инсон ҳар қаднр іапіи-і купал, Гада хам ба ҷибиллатц
аслй авдат менамояд", айна .■х; а.!.... -гг. Охнр, хеҷ кас хор
корила суман надаравидааст:


Аз ҳар кй бад ояд, тамамі пах на;тред,


Хосияти кофур маҷӯед зн фн.'м|)м і


Агар созишномаро аз ҷиҳатн мантиқию қонунй тазшад
намоем, бе ягон душворй ҳатг' ба кѵікаду мссаводоы муайян
мегардад, ки аз ҷиҳати сохт, ма н ва ҳукуқ ба ягон қонуни
чумҳурй ва умуман башар мук.фиқат падорад. Чаро? Барон
исботи ин андеша таваҷҷӯҳи хон и ада ю ба далслҳом зерин ҷалб
мснамоям:


Аввал. Созиши миёни Президент ҷумҳурй Гармон Набиев
ва "намояндагони ҷавонони Тоҷиктлон"— ро аз тарафи "ҷаво-
нон"—қотилони Нурулло Ҳувни . ; . : Сайфиддин Сангов


— Исматулло Ҳабибуллоев, і-’ус; Муборакқадамов,


Маҳмадкарим Маҳмадалисв, Тохпр БнОмеи, уэҷй мулло Аб-
дугаффор Худойдодов ва дигарон имзо кардаанд. Пас, ин чГг
гуна созиш ва бо кадом қонун мунофиқат дорад? Чӣ гуна
созмон асту аз тарафи кӣ ба қаид гирифча шудааст? Кӣ ба
онҳо ҳуқуқи ба сознш имзо карданро додала...?!


Дуюм. Чаро Президиума Шӯрон Олй на як қисми Ҳукумати
"муросои миллй" таҳти сарварии Акбаршоҳ Искандаров, ҷамъ
17 нафар дидаю дониста бо қотилоии бехтарии фарзандони
миллати тоҷик, бо ҷннояткорони ашаддй ҳаммарому ҳамдаст
шудаанд?! Ҳайратовару риь;қатбор нн аст, кн бар хилофи қонун
талабу дархости онҳоро пуррз ба инобат шрифта, масъалаи
истеъфои Раисн Ҷум^урро пеш мсгузоранд?! Ҳол он, ки ишон
барои ҷиноятҳои содиркардаашон дар кунҷи маҳбасхона бояз
ҷой дошта бошанд. Ин гарриву пешхезиро бинед?! Пае, ҳамраъю
ҳамовоз гардидани аъзоёпи Шӯрои Оливу иддае соҳибмансабони
ҳукумат бо ии муште шӯрапушту қотил мантиқан далели он
аст, ки дар ҷиноятҳои ба зуҳур пайваста ҳама якмароманд!
Барҳақ гуфтаанд, ки:


Кунад ҳамҷннс бо ҳамҷнмс парноз,


Кабӯтар бо кабӯтар, боз бо бнз


Сеюм. Ҷинояткорон бо мақсдди ба .,у,ітл расонилани Ранен
Ҷумҳур ва муҳофизонаш аз силоҳ оташ кушода, ронанда вл
ду ҷондори ӯро захмй иамудапд. Пнҳо ҷнпояти гӯшношуниду


160
разнине содир карданд ва бояд аз тарафи ҳукуматдорон дастгир
гардида, ҳабс карда шаванд.


Чорум. Чзро ба кормандони органҳои ВКД, К AM ва
додситонии ҷумҳурӣ супориш надоданд, ки ба ҷои ҳодиса ҳозир
шаванд, ҷиноятнома огоз намуда, ҷннояткоронро ба ҳабс гиранд.
Пае, чӣ гуна 6о сарварии Раиси Шӯрои Олӣ А. Ӣскандаров,
ҷа,.п. 17 нафар вазирону раисон бо онҳо созиш бастанд? Аз
руйи кадом қонун?! Ин чй гуна созишу хоҳиш будааст?!


Панҷум. Раиси Ҷумҳурро халқи ҷумҳурй интихоб кардааст
ва танҳо аз рӯи тартиботи дар қонун муайянкардашудз бо роҳи
интихобот халқи ҷумҳурн метавонад онро бозхонад. Охир, чӣ
гѵна, дар асоси кадом қонун Раиси Ҷумҳур дар назди "аъзосни
Раёсати Шӯрои Олй ва гурӯҳи одамкуш бо "хоҳиши худ" ба
истеъфо мебарояд"?! Магар аъзои Раёсати Шӯрои Оли ва он
вазирону курсинишинҳое, ки бо "созишнома"— қадру манзалату
оқпбаташ баробари "кушишнома" имзо гузоштаанд, то бад-ин
дараҷа нофаҳм ва лолу мабҳут шуда буданд, намедонистанд,
ки Конституциям ҷумҳурй ва рсгламснти Шӯрои Олй ба онҳо
хукуқу. ваколати имзо гузоштан ба чунин созиш ва қабул
кардани истеъфои Раиси Ҷумҳурро надодааст?!


Охир, худи онҳо кй буданд, аз рӯйи кадом қонун истеъфои
Раиси Ҷумхурро қабул кардаанд?! Дар куҷо, дар кадом давлати
башар чунин намуди кабул карданн истеъфои сардори давлат,
шахси дахлнопазирро дидаед?! Онҳо бо ро\и зӯрй, табаддулоти
давлатӣ Раиси Ҷумҳурро аз сари қудрат дур сохтанд. Дар
давлатҳои демократии ҷаҳон ин ҷиноят аст. Боз чй тавр
номардона дар созиш навиштаамд: "бо хоҳиши худ"?! Ҳол
он, ки се кас ярадор шудаасту силоҳбадастоии ҷинояткор
хурдтарин ҳаракатро ба Раиси Ҷумҳур низ манъ намудаанд!
Ана башардӯстиву мана демократия!!


Охир, ноинсофию разилй модарбахатоию ҷинояткорӣ ҳам
ҳадду канор доштагист?! Ақаллан аз худову мӯнн сафеди
Раиси Ҷумҳур ра\му шарми он 17 нафар курсинишин наомад?
Билохира, мебоист ақаллан онҳо аз ҷинояткорону разилон
фарк мекарданд?! Пае, фарқи онҳо аз разилону ҷннояткорон
чист?! Бисере аз онхо ба Р. Набнев нону намак шудаву таълим
Шрифта буданд. Ку он қадршиносии устод?!


Боз чунин ҳуҷҷати пур аз ҷиноятро раиси Кумитаи Назорати
Конституционй, "конундон"— и касбй Ашӯрбой Имомов ва
вазири адлияи ҷумҳурӣ, фақеҳи "машҳур"—Файзулло Абдул-
Л0Св имзо намуда, онро қонунй ҳам кардаанд. Гардам аз сари
чУнин ҳомиёну доноёни ил ми ҳуқуқ!


С. Кемҷаев


161
Онҳо, ки назокати қонунро мсдонистанд, чи гуна ба
котилони Нурулло Ҳувайдуллосву Сайфиддин Сайтов созищ
бастанд?! Онҳо имрӯз чй гуна дар кӯчаҳо гашта, ба чаш.мц
ҳуқукшиносои, ипгирдону зсрдастонашон менигариста бошанд?і


Худое, ҳеҷ касро шармандаи ду ҷаҳон насоз?! Фикр меку-
нам, дар кадом вазифаю дар кадом ҷос, ки инсон кору зиндагп
мекунад, пеш аз ҳама инсонияти худ, имону виҷдон ва номуси
худро мссазад, ки посдору муҳофиз бошад. Дарду таассуф, Ки
қонуншиносопи зикршуда аз ин унсурҳои муқаддасн одамй орп
мондаанд, нснод оварданд!


Баъд аз он Раёсати Шӯрои Олӣ фурсати фароҳам омадаро
аз даст надода, таъҷнлона, вақтро ғанимат дониста, бо лабони
пур аз ханда, чеҳраҳои кушода, ки акнун ба мақсад расидаанд,
маҷлиси Раёсатро дар бинои фурудгоҳ оғоз намуда, аризаи
Раиси Ҷумҳур Р. Набиевро дар бораи ба истеъфо рафтанаш
расман днда, бо мазмуни зайл қарор қабул намуд, ки ба ин
тариқ аст:


ҚЛРОРИ


Рассати Шӯрои Олии Ҷумҳурияти Тоҷикистон


Дар бораи аризаи Президенты Ҷумҳурии Тоқикисгпон
Ра.ҳмон Набиев оиди ба истеъфо рафтанаш


Раёсати Шӯрои Олин Ҷумҳурияти Тоҷикистон аризаи Прс-
знденти Ҷумҳурияти Тоҷикистонро дар бораи ба истеъфо
баромадпнаш муҳокима намуда, қарор мекунад:


1. Аризан Президенти ҷумҳурият Раҳмон Набиев дар бораи
ба истеъфо баромаданаш қабул карда шавад.


2. Мувофиҷн моддаи 124 Сарқонуни Ҷумҳурияти Тоҷикистон
вазифаи Прсзиденпг Ҷумҳуриятн Тоҷикистон ба знммап ['лисп
Шӯрои Один Ҷумҳурияти Тоҷикистон Акбаршоҳ Искандеров
гузошта шавад.


3. Аризаи Рахмон Набиев дар бораи истеъфо аз вазпфаи
Президенти Ҷучҳурияти Тоҷикистон ба муҳоқимаи нҷлосияи
Шӯрон Олии Ҷумхурняти Тоҷик!тстон гузошта шавад.


4. Ба Девони Вазиронн Ҷумҳуриятн Тоҷикистон супориш
дода шавад, ки мувофиқи конун масъалаҳои таъмини иҷтимоӣ,
амнпят ва хизматрасонии тсхникии Раҳмон Набиевро ҲЗЛ
кунад.


Раиси Шӯрои Олии


Чумҳурияти Гоҷикистон А. ИСКАИДАРОВ


7 сентябри соли 1992.


шаҳри Душанбе.






162
Бегоҳии рӯзи 7-уми сснтябр тавассути радиои ҷумҳурй ва
рӯзи длгар аз тарнқи телсвизиони "мардумй" рафти имзои
нстеъфои Раиси Ҷумҳур Р. Набиев ва қарори Рассати Шӯрои
0Лй "Дар бораи аризаи Президента Ҷумҳурии Тоҷикистон
раҳмон Набисв онди ба истеъфо рафтанаш" ба таваҷҷӯҳн
мардуми ҷумҳурӣ расонда шуд. Дар рӯзномаҳон давлатню "озод"
go таҳлили хоси ҳар рӯзноманигор нашр гардид... Ҳамаи
млрд> ми НУМҲУРӢ хабардор шудаид, ки Р. Набисв чи гӯна зсри
фпшору таҳдид ба аризаи истсъфо пмзо гузошт!..


Қарори мазкур аз ҷиҳати сохт ва мӯҳтавою мазмун комилан
бар хилофи Конституциям Ҷумҳурнст. Чаро?


Якум- Рассати Шӯрои Олӣ мувофиқи талаботи Конституцняи
цѵмхурй, рсгламснти Шӯрои Олй ҳуқуқу ваколати дида баро-
мадани аризаи ГТрезидснти ҷумҳуриро дар бораи ба истсъфо
б.іромадан надошт. Бо вуҷуди он, ариза ба таври зӯроварй, бо
қ.вваи силоҳ ба даст дароварда шуда буд.


Раёсати Шӯрон Олӣ ҳангоми қабули чунин қарор хуқуқу
ваколатҳои хизматии худро сӯиистеъмол кард, бар хилофн
манфиати давлати худ, халқи он амхт намуда, хуқуқу нако-
латҳои Раиси Ҷумҳур ва халқи ҷумҳуриро дагалонаву ҷоҳилона
ва беинсофонаву номардумона поймол кард.


Охир, чӣ гуна, дар асоси кадом қонун бо ҳарори Рассати
Шӯрои Олӣ, бо имзои А. Искандаров Президента Ҷумҳурии
Тоҷикистон Р. Набисв аз вазифа дур сохта, вазифаи ӯро ба
зиммаи Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурнн Тоҷикистон А. Искан-
даров гузошта мсшудааст?! Дар асоси кадом конституция?!
К.: Юм қонуни ҷумҳурй ва башар Раиси Ҷумҳурро, ки бо роҳи
раиъдиҳии умумихалқй ннтихоб гардидааст, намегузоранд, ки
баъли маҷбуран имзо кардани когазпораи беасосу бемояи
беномусона ғасбнамуда то сессиям Шӯрои Олӣ ифои вазифа
намояд. Ҳол он ки банди дуюм ва сеюми қарор бо ҳам
м\ холифанд. Таваҷҷӯҳ фармоед, дар банди сеюм —"аризаи
Р. Набиев дар бораи истеъфо аз вазифаи Пг^зиденти Ҷумҳурии
Тоҷикистон ба муҳокимаи иҷлосияи Шурой Олй гузошта
шавад". Яъне Президенти ҷумҳурй вазифадор аст, ки то ба
хувваи қонун даромадани қарори Раёсати Шурой Олй дар бораи
аризаи ба истеъфо баромаданаш ва агар худи ӯ хоҳони хаттӣ,
бо нишон додани сабабҳои дар Қонуни Асосии ҷумҳурй ба
истеъфо баромадан бошад, вазифаи Раиси Ҷумҳуриро иҷро
намояд.


Бар муқобили банди сеюм дар банди дуюм омадааст:
Мувофиқи моддаи 124 Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва-
зифаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиммаи Раиси


163
Шӯрон Олии Ҷумҳурияти Тоҷнкистон Акбаршоҳ Искандаров I
гузошта шавад".


Аввало, ибораи "Сарқонун”— ро иҷлосияи Шӯрон Олп то I
ҳол қабул накардааст, дар ҷумҳурй нбораҳои "Конституция" на
"Қонуни Асосӣ" амал менамоянд.


Сипае, дар моддаи 124 Конституция!! ҷумҳурият омадааст:
"дар ҳолати беморӣ, фавтидан ва ё бо роҳи қонунй бозхондан,
ё қабул намудани истеъфои Президенти Ҷумҳурияти Тоҷикис'
тон, то давраи интихоби Президенти нави ҷумҳурият на зиёд
то семоҳ ваз!іфаи Раиси Ҷумҳур ба зиммаи Ранен Шӯроц
Олии ҷумҳурият гузошта мешавад". Ва чуннн ваколатро қонун
танҳо ба сессияи Шӯрои Олй додааст.


Охир, Президенти ҷумҳурият Р. Набиев сиҳат ва саломлт
буд, қувваву мақсадн кор кардан дошт, ариза ҳам нанавишта
буд, ин аризан истеъфоро дар зери фишори қувваи силоҳ иншо
карда буд, онро нодуруст ҳисобида, тайёр аст ба вҷрои
вазифааш шурӯъ намояд.


Аз тарафн дигар, вақто ки Акбаршоҳ Искандаров соҳиби ду I
курсй гардид, даъвати иҷлосияи Шӯро!! Олиро ҳарчанд, ки I
мӯҳлати дар Қонуни Асосй пешбинй кардлшуда низ ба охпр
расида буд, даъват накард. Ва чунин ваколатро ба Акбариюҳ
Искандаров ба муддати се моҳ танҳо сессияи Шурой Олии
ҷумҳурй хуқуқи додан дошт, на Раёсати Шӯрои Олӣ.


Илова бар ин, банди дуюми қарор танҳо дар сурате, ки
банд и сеюми қарор комилан иҷро гардад, ба қувваи қонун
медаромад. Вале ин тавр нашуд...


Бинобар ин, Акбаршоҳ Искандаров бар хилофи қонунҳои
Ҷумҳурии Тоҷикистон ва башар аз 7-уми сентябр то 19-уми
ноябри соли 1992 худро Раиси Ҷумҳур эълон намуда, бо ёрню
дастгирии оппозиция ба ҳуҷҷатҳои расмию давлатӣ нмзо гу-
зошт, халқи ҷумҳурнро гумроҳ сохта, яке аз содиркунандагони
ТАБАДДУЛОТИ ДАВЛАТЙ гардид, кн рӯзи ҳисоб иншооллоҳ,
дар пеш аст!! Нисбати ин гуна ашхос Фахриддинн ГургонЙ
хеле хуб фармудааст:


Макун бад бо касеву ба.ҷ маяцдеш!


Кучое бад кунй, ба.ҷ ояаат пеш!


Куҷоед, қонундону ҳонуншиканони "машҳур" Файзулло Аб-
дуллоев ва Ашӯрбой Имомов! Лаҳзае ақаллан назди виҷдой
(агар ягон зарра дар шумоён бошад) ва касби муқаддзси
ҳуқуқшиносй ҷавоб бигӯед?! Бигӯсд, чунин қонуншиканиро,
чунин саҳнаи мазҳакаи ҳаҷвиро дар кадом давлати ч.А°я
дидаеду шунида?! Магар ин иқдом аз тарафи Раёсати ШӯРой


164
q ій бо сарварии А. Искандаров ҷиноят набуд? Охир, Прези-
дснтро, кн халу интихоб кардааст, агар бо хоуиши худ арпзаи
истсъфо дода бошад уам, оё то уаллу фасли уонунии он дар
иҷлосияи Шурой Олй касе метавонад нагузорад, ки вазифаи
хизмзтиашро иҷро намояд?! Боз барон ба чашми мардуми
чѴМуурй ва давлатҳои демократии ҷауон хок пошидан, ки гуё
Раиси Чумуур бо майлу хоуиши худ, дар фурудгоу аризаи ба
истсъфо рафтанро иншо карда бошад, барояш нафауа, автомо-
шинаи хизматй ва барон таъмини амнияташ ҷондорон мууаррар
менамоянд. Ҳой мардум, ба худ биандешед! Ин уама беимонй
н ст?! Ҳол он, кн ҳаллу фасли ин масгьалаҳо умуман ба
ваколати Раёсати Шурой Олй дох ил намегарданд!


Баъди ин вазифаи Раиси Ҷумуурро А. Искандаров ба дӯши
худ мегирад. Вале бехабар аз он, ки чоукан зери чоу асту
дар як ваут ба ду курсй нишастан чизашро мсдарронад...


Чунин шакли аз сари уудрат дур намудани Ранен Ҷумуурро,
ки аз тарафи зиёда аз 58 фоизн мардуми ҷумуурй интихоб
гарднда буд, дар ягон давру замен ва дар ягон давлати ҷауон
надидаанд ва туши иігсоне чунин садои номубораки ҷоуилонаро
нашнида. Боз ин хирасарони хокбзреар нисбати демократия,
давлати дунявию ууууубунёд бешармона муштуоро гиреубанд
намуда, ба уафасуои сина мезанаиду аз замири номардонаашон
палидона изуори "фазл" менамоянд. Вой бар уолатон, гандум-
намоёни ҷавфурӯш!


Охир, агар кас ин саунаи талхро ба хотир орад, бештар
сауна и уаҷвии мууассилини таҷрибаомӯзи театриро аёнан ме-
бинад, ки ҳамеша муҳтоҷи неку сѵфлиёранд!


Дуюм. Агар Раёсати Шурой Олй бегаразона, аз рӯи Қонуни
Асосии ҷумуурй амал мекард, мсбоист сабаби аризаи истеъфои
Раиси Ҷумуурро таулил намуда, бауои уонунй медод.
Ҳамчунин, ба органуои мууофизатн уууууи инсон, муборизаи
зидди ҷинояткорӣ, таъмини амнияти давлат супориш медод, то
он ки шахсони (мулло Абдугаффор, Исмат Ҳабибуллосв бо
Дӯстонаш) аз Раиси Ҷумҳур тавассутн с ил о у аризаи истсъфо
гирифта фавран ба уабс шрифта шаванд, чунки дар амалисти
°нуо чандин унсури мушаххаси ҷиноят содир гардидааст.
Мутаассифона, ин тавр нашуд...


Сеюм. Мувофиуи Конституцияи ҷумуурй Раёсати Шурой
.Ли ва уатто сессияи Шурой Олй уууууу ваколати дида
°эро,мадани аризаи истеъфои Раиси Ҷумуурро, ки иҷборӣ бо
1,стифода бурдани силоуу захмй намудани ронанда ва ду
Нондораш ғасб гарднда ба даст дароварда шудааст, надорад.
гаР Раиси Ҷумуур бо розигии худ аризаи истеъфо нависад,


165
дар он ҳолат сессиям Шӯрои Олй пас аз щунидани фнкрѵ
ақндзаш ҳуқуқи муҳокимлн онро дорад. Пае, чй гуиа ва г.з
рӯйп кадом ннсоф, аь;лу хираду қонун аъзоснп Раёсати Шӯрс,и
Олӣ аризаи пстсъфон Раиси Ҷумҳурро муҳокима намуда, қарор
қабул кардаанд?! Боз дар куҷо? Дар фурудгоҳ!!


Охир, Ранен Ҷумҳурро аъзосни Рассати Шӯрои Олӣ шццх^
накарда буданд-ку?! Пае, чӣ гуна ҳуқуқи истеъфои уро қаб\л
кардан доштаанд1? Модоме ки Раиси Ҷумҳур аз тарафп ыардумц
ҷумҳурй пнгихоб гардидааст? Чаро аъзосни Раёсат бо сарвариц
А. Искандаров қонунщикании қабсҳ кардаиду вазифаи хизматиц
худро сӯинстеъмол намуда, ҳуқуқу манфпатҳои сардори давлат
ва мардуми ҷумҳуриро поймол намуда, дар давоми зиёда аз
дуним моҳ 5'ро аз иҷрои мансаб дур сохта, ҷиноят содир
карданд. Мэром чй буд? Бале, таҳ андар таҳи ин маром ик
чиз буд, ин ҳам бошад сарнагун намудани ҳукумати қонунии
тоҷикон! Аз ин рӯ, нн қарори гайриҷонуниро сессия» шонз-
даҳӯми Шӯрои Олй бекор кард.


Бояд бигӯям, ки барои Раёсати Шӯрои Олй, кн худ такяго^и
қонун аст, иҷрои ҳамаи қонунҳои мавҷудаи Тоҷикистон, баху-
су с, Конституция ҳатмист ва он бояд дар ҳама вазъият қонунро
чизи муқаддас ҳисобида, ба ишгибоҳу поймол намудани он ро^
надиҳаду мардуми ҷумҳуриро ба иштибоҳ ва гумроҳӣ наандозад.


Дигар ин ки чаро аъзоёни Раёсати Шӯрои Олн ва кумнтаи
назорати конституционӣ нисбати дастаи силоҳбадастонн му.ло
Абдуғаффору Исматулло Ҳабибуллоев ва дигарон, кп ду иосбон
ва ронандаи Раиси Ҷумҳурро парронда маҷрӯҳ карда буданд,
ба даҳон об гирифта, ҳарфе нагуфтанд, таҳлили ҳуқуқй
накарданд ва баҳои лозимии ҳуқуқӣ ҳам надоданд. Боз бе
шармона ба протоколи созиш имзо гузошта, онро қонуий
ҳисобиданд.


Охир инсоф кунед! Онҳо роҳзану ҷинояткороне буданд, ки
бо маҳсали табалдулоти давлатй бо роҳи куштор ба мукобі ш
Раиси Ҷумҳур ва посбонҳои ӯ аз автомат, гранатомёт ва
снайпер оташ кушоданд! Ин ҳама пуштибониҳои Раёсати
Шурой Олй нисбати дастаи ҷинояткорон баҳри чй буд?! Оё ин
ҳама басанда ва шоҳиди бсбозгашти он нест, ки гурӯ-V1
ҷаллодон фармони раёсат ва ё сарвари онро иҷро карда бошанд?


Бо чунин роҳҳои дасисаву хиёнат Раиси Ҷумҳур ҳам аз
сари қудрат дур гардиду давлат пурра ба дасти мухолифин
гузашт. Вазъият дар майдонҳои муҳориба пуршнддаттар мегар-
диду оппозиция аз рӯйи нақша амал мекард, роҳбарони
чандрӯяю калаванда ошкорову пинҳонй бештар ба оппозиция
наздику ҳамфикр мегардиданд.


166
Длқисса, агар кори Раёсати Шӯрои Олиро аз 7-уми майи
сп11 1992 то иҷлосияи шонздаҳӯми Шӯрои Олй таҳлили қонунӣ
пмоему іжспсртизаи ҲУКУҚй гузаронсм, беихтиёр кас ба ху-
оСзе меоял, кн дар амалисти қисми зиёди аъзои он сила іл а и
қ0н ивайронкуниҳо ва беимониву дасисабозиҳо ба зуҳур пан-


вастаас■.


Ибтидо: дидаву доинста, кіразнок, вазъияти сиёсии ҷумҳурй
ва изҳороти Додснтони Кулли ҷумҳуриро ба инобат нагирифта,
вазифаашро сӯпистсъмол намуда, муҳофизони Нурулло Ҳувай-
дуллоевро дур сохта, ба гурӯҳи террористом шароити хубс
мѵ^айе намул, то онҳо Додситони Кулли ҷумҳурнро аз миён
рабуданду ба қатл расониданд.


Сонй: нисбати Мақсуд Икромов хизмати хирсона карда, оиди
аз маҳбас озод намудан ва ба вазифаи раиси комиҷроияи
Душанбешаҳр барқарор кардами ӯ қарорҳои ғаразнок қабул
ндмуд. Ҳол он ки ҳалли ин масъала ба ваколати Раёсати
Шѵрои Олӣ ҳеҷ ягон умумияте надошт.


Сеюм: дар роҳи аз вазифа дур сохтани Раиси Шӯрои Олй
ва Раиси Ҷумҳур, ки ин масъалаҳо ба ваколати Раёсати Шӯрои
Олй дох ил намегардид, "саҳми арзанда" гузошта, бо ин роҳ
ҳарчй тезтар табаддулоти давлатиро дар ҷумҳурй амалй
гардонид.


Хулоса, Раёсати Шӯрои Олй, қонуншиносони "машҳур" ба
тезутунд гаштани вазьият ва ба вуқӯъ пайвастани ҷанги
бародаркуш мусоидат кард. Ҳол он ки мебоист фавран чораҳо
андешанду онро пешгирй созанд. Агар ин воқеаҳо дар пеши
назари онҳо неву пинҳонй мегузашт, ran дигархелтар мешуд.


Силсилаи чунин аносири қонуншиканй дар амалиёти кории
аъзоёни Президиуми Шурой Олй кам нест, вале то кунун
давлатдорону органҳои муҳофизати ҳуқуқи инсон ба даҳон об
гирифтаанду гӯё чизсро намебинанд...


Ғалабаи мутлаҳи мухолифин дар сохти давлатдории ҷумҳурӣ
ба дастаҳон ҷангии онҳо рӯҳу илҳоми тоза ва нерӯи тавоно
бахшид, амалиётҳои ҷангию террористиашон ҷасуронаву беибо
ва пурқувват сурат мегирифт, акнун аз яроқу аслиҳа танқисй
намекашиданд. Ин корро давлат ба воситаи ВКД-и ҷумҳурй ба
дӯши худ шрифта буд. Муносибатҳо бо давлатҳои хориҷие, ки
оппозицияро дастгирй мекарданд, кушоду рӯирост мсгардид,
самолётной хориҷй ҳар вақте ки мехостанд, ҳар чизе, ки
метавонистанл, меоварданд, молҳои воридшавандаи марзи ҷум-
Ҳуриро касс назорат намекард. Хулоса, дарвозаҳои фурудгони
Дуч іібешанр барои "меҳмонони нохонда" боз буду мизбонон


167
моту ҳайрон. Ин амалиёт^о таҳти сарварии қозикалони мусѵл-
монони ҷумҳурӣ, Ҳизби наҳзати исломи ҷумҳурй, Ҳизбв
демократ, ҳаракатҳои мардумии "Растохез", "Лаъли Бадахшоц'*
амалй мегардид. Сарварони ҷумҳурй, Ҳукумати "муросои
миллй", Раёсати Шӯрои Олй барои аз курсии мансаб ,, р
нагаштан зери нақораи онҳо рақс мекардаиду дингилак меза-
данд!


Қисми давлатҳои хориҷй, ки ба мо ҳамхуну ҳаммазҳаб ва
ҳамзабон буданду ба номашон миллати тоҷик фахр мекард,
ҳақиқати ҳолро хуб дарк накарда, ба гуфтаи фуидаментлли-
стоии целом и и мансабталаб ва "длюкрат"— ҳои сатҳй боварй
ҳосил намуда, мардуми муьмину мусулмоии тоҷику ӯзбекро ба
ду гурӯҳ (мусулмоиу ғайримусулмон) тақсим карда, амалиётҳои
хунхоронаи оппозицияро дастигнрй мекарданд. Аз ҷумла, дар
он шабу рӯзе, ки хуни мӯъмину мусулмонони бсгуноҳ мерехт,
радиои ҷумчурин исломи Эрон пброз дошт: "Давлати исломиц
Эрон аз сари қудрат дур гардидани .ҳукумати қонунни
Ҷумҳурни Тоҷикистонро бо камоли мамнуният тарафдорӣ на-
муда, тайёр аст, ки барон сохтани давлати исломи дар
Тоҷикистон кӯмак расонад. Инқилоби халқи тоҷнк ба галаба
мушарраф гардид".


Ҳол он ки хангоми иҷрои вазифан Раёсати Шӯрои Одни
Чумҳурни Тоҷикистои бо сафари Ҷумҳурии Исломни Эрон лар
Ҷумҳурии Тоҷикистон оҷои Шабистарй ҳамсӯҳбат гарлнда,
хоҳши карда будим: "Амалистн оппозиция ба принципчои
демократия, қонуни башар ва Қуръони маҷид муходиф буда,
баҳри соҳнби курсии мансаб гардидан ба мубориза камар
бастаанд;


— роҳбаронн имрӯзаи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо рохп рноя
намудани принципҳои демократия, і^онуни башар ба сарп қ> ірат
омадаанд, ки ҳар яки онҳо, алҳамдулиллоҳ, мусуямон мебо-
шанду яккаву яшнапіи Худованди карим ва Муҳаммал Расулй
барҳақро мепазиранд. Ҳсҷ гиҳ аз талаботи Қуръони мнҷид
қадаме беҷо нахоҳанд гузошт;


— вазъияти ҷумҳуриро дуруст дарк намуда, баҳо дода, ба
роҳбарияти давлати исломин Эрон расонад.


Сарвари ҳизби наҳзати исломи Афғонистон ГулбиддИИ
Ҳикматср ба қумопдонҳои саҳроии водиҳои Қундуз ва Бадахшо»
дар бораи бо яроқу аслиҳа таъмин намудани гордн мнддии
оппозиция ба таври расмӣ фармон дод. Танҳо дар дастаи
кумондони саҳроип Абдулло Латнф зиёда аз 300 нафар аъзоёнч
Ҳизби наҳзати исломи Тоҷикистон таълими ҷангӣ гнрифглнД-


168
БаҳРи тасдиқи ин аҳида ба таваҷҷӯҳи Шумо, хонандаи гиромӣ,
пешниҳод намудани шаммае аз ҷиноятномаҳои бсшумор кофист:


Мирзосамеь ОДИЛОВ,


Мирзораҷаб ҚОБИЛОВ,


Мурод ИСМОНОВ,
Тоҷиддин ИСМОНОВ,


соли таваллудаш 1950, ҷои тавал-
лудаш Шӯрои қишло^и Оббурдони
ноҳияи Мастчоҳ, тоҷик, оиланок,
соҳиби 9 фарзанд, сарвари брига-
дам колхози "Озодй"— и ноҳияи
Мастчоҳ;


соли таваллудаш 1961, ҷои тавал-
лудаш Шӯрои қишлоқи Оббурдони
ноҳияи Мастчоҳ, тоҷик, оиланок,
соҳиби панҷ фарзанд, коргари
"Сельхозтехника"— н ноҳияи Мас-
чоҳ;


соли таваллудаш 1969, ҷои тавал-
лудаш Шӯрои қишлоқи Чоркӯҳи
ноҳияи Исфара, тоҷик, дар ҳеҷ
куҷо кор намекунад.
соли таваллудаш 1966, ҷои тавал-
лудаш Шӯрои қишлоқи Чоркӯҳи
ноҳияи Исфара, тоҷик, оиланок,
соҳиби ду фарзанд, дар ^еҷ куҷо
кор намекунад.


Барой содир намудани табаддулоти давлатй, барқарор
гардидани режими исломй дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо даъвати
Ҳизби наҳзати исломи Тоҷикистон ба шаҳри Душанбе рафта,
дар гирдиҳамоии апрел-маи соли 1992 майдони Шаҳидон
иштирок варзида, истеъфои Раиси Шӯрои Олй Сафаралй
Кенҷаев ва дигар роҳбарони ҷум^уриро талаб менамуданд.


Дар он ҷо бо яке аз пешвосни фундаментализми исломй
дар ҷумҳурй ва ташкилотчии майдони Шаҳидон ҷенерали
мардумӣ қорӣ Муҳамадҷон Ғафуров забон як намуда, 6-уми
май соли 1992 дар хонаи разами 93, хиёбони ба номи Рӯдакй
зиёда аз 50 нафар ҷавононро гирд оварда, ба хоҷагии ба номи
Калинини нсҳияи Панҷ мебаранд. Дар он ҷо чор рӯз истода,
ба ҷосуси Арабистони Саудй Ҳоҷй Ҷамшед вохӯрда, аз ӯ дастур
ва барои саркардагони муҷоҳидони Афгонистон тӯҳфа мегиранд:
се соати тилло, якчанд калкулятор ва авторучкаҳои целлофак-
печ. Сипас, Мирзосамеъ Одилов бо супориши Ҳоҷй Ҷамшед ба
ХУД номи Алӣ Муҳаммадро гирифта, бо дастхати Ҳоҷй Ҷамшед
барои овардани яроҳу аслиҳа шаби аз 9-ум ба 10-уми май
соли 1992 ба воситаи камераҳон автомашин дарёи Панҷро


169
гузашта, ба сарҳади Афганистан мераванд. Дар он ҷо ga
қумондони муҷоҳидони Афгонистон Холиддинбек ва Ҷангихон
вохӯрда, тӯҳфаҳоро месупоранд. Аз онҳо як пулемёти дастп
чор автомати Калашников, як қуттй лавозимоти ҷангй ва днгар
чизҳо гирифта, ҷамъ 8 нафар сарҳадро шнкаста, ба ҳудудц
Тоҷикистон мегузаранд. Боқимондаашон барои омӯхтани ма-
ҳоратн ҷангӣ ва ба даст овардани яроқу аслиҳа бо муҷоҳндонн
афгон мемонанд. Мувофиқи супориш яроқу аслиҳаро дар
хоҷапш ба номи Раҳмонови ноҳияи Панҷ ба кумондони
оппозиция Ғайрат Ахмадов ва Ҳоҷӣ Ҷамшед месупоранд.


Танҳо дар вклояти Қӯрғонтеппа зиёда аз 400 нафар му-
ҷоҳидҳои Афгонистон бо горди миллим оппозиция ҳамроҳ
гардида, ба муқобили дастаи Файзалӣ Саидов, Лангарй Ланга-
рисв, Ёкуб Салимов, Хӯҷамурод Хаспаллаев, Тагойхон Щуку-
ров, Маҳкамбой Шарифов, Аъзам Ғаниев ва дигарон меҷангй-
данд. Афсӯс ки роҳбарони ин цумҳуриҳои ба мо бародар боре
имондорона ба худ савол надоданд, ки чаро, дар асоси кадом
сураи Қуръони маҷиду ҳадиси памгамбар Муҳаммад мустафо
саллаллоҳу алайҳи ва саллам ба гайр аз фундаменталистони
исломӣ (мазҳаби "Ваҳҳобия") ва "демократ"— ҳое, кн чанде
пеш ба яккаву ягонагии Худованди карим ва пайғамбари охири
замон ҳазрати Муҳаммади мустафо шак меоварданд, дигар
тоҷикону ӯзбекон, ҳиргизону туркманҳо, қазоқону тоторҳо,
уйгурону чеченҳо ва ганраро номусулмон ҳисобиданд. Барон
куштанаш кӯшиш ба харҷ доданд. Охир, мо ҳам, ал-
ҳамдулиллоҳ, мусулмонем, ба яккаву ягонагии Оллоҳ таъоло
сидқан боварӣ доштему дорсм, аз роҳи шариати ислом вз
принципҳои демократии башар қадамс берун нагузошгаем. Ва
инро борҳо ба вакилони он давлатҳо нброз доштаем.


Дар давоми зиёда аз 70 сол, ки Ҳизби коммунист хукмфармо
буд, касе аз дини мубини ислом ва Қуръони маҷид рӯй натофта
буд. Пае, чй шуд, ки имрӯз мардуми рӯзнодидаи Тоҷнкистонро,
ки ба касе кор надошт, ба лу гурӯҳ тақсим карда, бадбахту
ашкрезон намуданд?! Ба ҳамаи ин дар назди Худованди карим
ва таърих гунаҳкорон ҷавоб хоҳанд дод...


Бисёриҳо, алалхусус, мансабдорону сармоядорон кайҳо пӯс-
тинҳоро чаппа пӯшида, аз ақидаашон гашта, боварии комил
ҳосил намуда буданд, ки оппозиция галабаи мутлақ ба даст
овардаасту мардуми Хатлонзамину Вахшонзамин маглубият.
Ҳатто яке аз дӯстони бисёр ҳам наздики ману Назрулло Дӯто»
ки, барои дидорбинй ба шаҳраки Сарводаи ноҳняи Айнй омада
буду фикру ақидаашро бе таҳлили факту рақамуо баён нлмс-
кард, худ олими варзида мебошад, ҳангоми сӯҳбат бо ч.иглри


170
лурхун ба ҳолу аҳволи мо нигариста, гуфт: "Давлат пурра ба
дзсти оппозиция гузашт, мардуми Хатлонзамину Вахшонзашш
ҷангро бохт! Ҳар рӯз ҷавонмардонро талаф медиҳанду мав-
кеашонро супурда, ақибнишинй мекунанд. Қувваи низомип
давлат бо мухолифин якҷоя амал мсиамояд. Акиун ба муҳобили
фарзандоии боақлу хирад ва фарҳатдори миллат (аз рӯйи
нақшаи иддае гумоштагони хориҷи кишвар) террор cap мешавад.
Мазҳаби ваҳҳобия касеро зинда намегузорад. Якеро коммунист,
дпгареро муаллим, сеюмиро тарафдори майдони "Озодй" гуфта,
аз сесола болоро cap мезанад! Миллати тоҷик ва давлати онро
хатари бисёр ҳам шадиду ҷонкоҳе фаро гирифтааст. Дар
донишкада.ҷои олй духтарон таҳти чодарҳои сиёҳ ба дарс хоҳанд
0мад. Усули таълими мактабҳои ҷумҳурии исломии Эрон пурра
ҷорй хоҳад шуд. Акнун мувофиқи дастури Вазорати маорифн
ҷумҳурй муллоҳои мазҳаби "Ваҳҳобия" дар донишкадаҳои олй
ва миёна нисбати дини ислом, мазҳаби "Ваҳҳобия" дарс
мегуфтаанд...


Вазъияти Шумо ва фарзандонатон бисёр ҳам муппсил гар-
діщааст. Девсиратон дар кофтукови Шумо ҳастанд. Бинобар ин,
ҳисобатонро ёбеду ба дасти он ваҳҳобисни ҷаллод наафтед..."


Сухан мегуфту оҳи пурдарди ашколуд кашида, афсӯс
мехӯрд, ки давлати навзоди тоҷик, ки баъди ҳазор сол ба
туфайли тагйир ёфтани вазъи сиёсии собиқ давлати ИҶШС
мустақил гардид, боз ба дасти ҷаллодони миллат гузашт...
Дар ҳақиқат он шабу рӯз вазъияти ҷумҳурй ниҳоят ноҳинҷор
гардида буд. Ҳукумати "муросои миллй", Раёсати Шӯрои Олй
ва иҷрокунандаи вазифаи Раиси Ҷумҳур комилан ба тараф-
дории оппозиция гом бармсдоштанд. Дар вилояти Қӯргонтсппа
дастаҳои оппозиция бо дастгирии қувваҳои хукуматй, ОМОН-и
ВКД, ки бо тсхпикаи вазншш ҷангй мусаллаҳ гардида буданд,
дар ҷангҳои шадид одамони зиёдсро ба қатл расониданд,
хонаҳоро оташ задаид, беномусиву рӯсиёҳии зпёде мекарданд...


Алқисса, пас аз задухӯрдҳои зиёде 8-уми сентябри соли
1992, соати 15-и рӯз Ургутмаҳалларо забт намуданд. Лангарй
Лангариев, Файзалӣ Саидов, Сафармат Рустамов, Сайгак Са-
фаров, Маҳкамбой Шарифов, Бӯрихон Ҷобиров, Ҳамвд Болидов,
Азнм Ғаниев, Фарҳод Урунов ва дигарон бо дастааш: Мзъ-
РУфҷон Луқмонов, Имомуддин Мирбобоев, Тилавбердй Турсу-
НОв> Амриддик Бобоев, Абдурасул Имомов, Эркин Маҳкамов,
Асрор Аҳроров, Рақиб Набиев, Юсуф Набиев, Ҳамидҷон Ума-
Р°в, Инъом Тиллоев, Асад Тиллоев, Маҳмуд Акрамов, Ҷаб-
борқул Ҳамдамов, Одил Аҳроров, Карим Умаров, Аҳмад Ҳай-
ДЭров, Асад Усмонов, Аҳмадалй Ҳасанов, Раҳмон Ҳайдаров,


171
Юсуф Ҳамроқулов, Собир Мирзоев, Баҳром Намозов, Ҳалим I
Намозов, Орнф Содиқов, Содиқ Ҳамроқулов, Ҳусейн Ҳам-
роқулов, Одил Маҳмадқулов, Маҳмад Субҳонов, Салим
Ҳамдамов, Муҳиддин Усмонов, Аҳмад Ҳамрокулов, Ҷа.мил
Ҳамроқулов, Са.поҳпддин Қулиев, Салимҷон Раҳимов, Ҳомилҷоц
Усмонов, Махсум Акрамов. Саидҷон Умаров, Ислом Усмонов
Камол Субҳонов, Нурулло Қулисв, Маҳқам Умаров, Баҳриддин
Эргашев, Н. Эргашсв, В. Латифшоев, Маҳмадшоҳ, Аиприй
Баҳриев, Баҳодур Маҳкамов, Нарзулло Носирович Нуруллоев
ва садҳо дигароы дар давоми шаш шабонарӯз муборизаи шадид
бурданд, қаҳрамонни беҳамто нишон доданд, ба гурди миллпи
оппозиция ва ОМОН—и ВКД зарбаҳои сахт заданл, ки аз ду
тараф талафоти зиёди ҷонй рух дод ва ноилоҷона мавқеи худро
тагйир дода, ақибнишинй намуданд.


Хулоса, гурди миллим оппозиция бо сарварии Саид Абдул-
лоҳи Нурй, эшони Саидашраф Абдулаѵадов, қорӣ Муҳаммадҷои,
қорӣ Қиёмиддини Ғозӣ бо ёрии дастае аз кормандони ОМОН
— и ВКД — и ҷумҳурӣ бо сарварии Сапдҳасаноь бо истнфолп-
барии техникам вазнини ҷангӣ: мошин>;ои зиреҳпӯш, пулемёту
гранатомёт дар задухӯрдҳо аз 2-юм то 8-уми сентябри соли
1992 дар Ургутмаҳалла ҷавонону занону тифлони зиёдеро ба
кат.'і расошіданд. Аз ҷумла: Махсум Акрамов, Саидҷон Умаров,
Ислом Усмонов, Камол Субҳонов, Нурулло Қулнев, Махизм
Умаров, Маҳфуза Сапдмуродова бо ҳамроҳии шавҳарашу лух-
гарчааш. Ба^риддин Эргашев, Н. Эргашсв, В. Латифшоев,
Махмлдшоҳ, Ашӯрбой Баҳрпеви 51-сола, Маъруфҷон Луқмонови
36-сола, Имомуддин Сайфнддннович Мирбобоеви 47-сола, Ти-
лавбердй Турсунови 40-сола, Амрнддин Бобоеви 52-сола, Абду-
расул Исмоилови 22-сола, Гадойбой Маҳкамови 55-сола, Эркин
Маҳкамови 32-сола, Баҳодур Маҳкамови 16-сола, Асрор
А.ҳророви 32-сода. Рақиб Набиеви 24-сола, Юсуф Набиеви
35-сола, Нарзулло Носирович Нуруллоеви 40-сола, Я. Лугмонов
ва дигарон, ҷамъ 85 нафарро ба қатл расониданд, сад ус
хонаҳоро оташ зада, молу мулкашро горат карданд, да>;ч;о
ҷавонмардон бе ному нишон гардиданд, ки то имрӯз и адару
модарон ҷигарбирён, ҳамсару хоҳару бародарон ашкрезон, тиф-
лакони аз дидори падар сер нагардида нигарони роҳи омадани
онҳоянд!..


Нисбати чунин мазҳабн "Ваҳҳобия" ва "демократия"— и
мансабталаби хуношом шоир офаридааст:


Сангу чубу обу хоки да\р хунин кардай.


Бому дарро як калам аз хун рангин кардай,


172
Ль.tap ии фан сабцаі аз брони пешим кардан.


Ии а чай к-нн кори худ аз хотири дин кардан,


Қатли мардумро ба уыюни ибодат мекунй.


Зппда бошй, офаринаг, хуб хизмат мекунй


Хона-хона шоҳиди осори вайроиии туст,


Кѵча-куча мотам аз in,моли ҳайвонни туст,


Худпнсандй ҷанҳари :>.\сонн виҷдонии туст.


Қ.п.ту горат нуцгаи авчи мусалмонии туст.


Лпммо бо купи м :! . мои таҳорат мекунй,


Зинда бошй, офаринат, хуб хизмат мекунй.


Ӯзбаку точику русро фирқасозй кардай,


Бо китобу мактаби целом бозй кардай,


Ҳар кучо касби виқору сарфарозй кардай,


То мацомоги вилоят подарозй кардай,


Мсраса 1 рузе. ки даыюи нубувват мекунй.


Зинда бошй, офаринат, хуб, хизмат мекунй.


Хуни одам меши ту оби касифе беш пест.


Дар нигоҳат марду зан мури заифе беш нест,


Ваҳшату вайронгарй чурми хафнфе беш нест,


Ьаччаи шаіігон гуро содаҳарифе беш нест,


3-оіі ки ластовезн кори худ шариат мекунй,


Зинда бошй, офаринат, хуб хизмат мекунй!


Ҳамин тавр, дар муборизаҳои шадид ба муқобили гурди
миллим оппозиция хар яки онҳо қаҳрамонии беҳамто зоҳир
на мула, ҷасуронаю қа\рамонона мубориза бурданд, бахрн
м\ ҷофизати мардуми бенавою бесило, елрбаланлона ҷон ба ҳақ
сулурданд. Акси қисме аз он қаҳрамонони роҳи озоднро, ки
ба ,ри барқарор намудани ҳокимияти қонунии то 7-уми май
ссліі 1992 амалкунанда ҷонбозиҳо карданд, пешкаши хонандаи
тромп мегардонам:


Қузван оппозиция, силоҳу лавозимоти ҷангй ва техникаи
х , ■ он чандин маротиба зиёд буд, ки ургутмаҳалларо ба


муҳосира гирифта, хонаҳоро оташ заданд. Банобар ин онҳо ба
қувваи душман тоб оварда натовониста, иҷборй ақибнишинй
карданд. Онҳо ситоди худро ба хоҷагии ба номи Ломоносови
ноҳши Бохтар интнқол доданд. Бо ёрию дастгирин кормандонп
ҳарбни ливнзияи 201 Федерациям Русия, ки бо сарварии
“о асонник Меркулов Е. А, дар шаҳри Қургонтеппа воқеъ
'' шла буд, мардуми бесилоҳ, закону тифлакон, пирамардону
к 'Чі, ҷам 16 ҳазор нафарро аз зери тиру тӯпи гурди миллии
°ппозиция бо мушкилиҳои зиёде аз деҳаи Ургутмаҳалла ва
®й«Цраки Ломоносов бароварда, ба полки ҳарбй бурданд, то он
к и аз дасти оппозиция зинда бимонанд. Кормандони полки


пз
ҳарбн аз рӯи принципы инсондӯстӣ, одаму одамгарй, ме>0,.
шафқат нисбати инсон қатъи назар аз мазҳабу мунсубиятащ
амал намуда, 16 ҳазор гурсзагонро, ки бо ашки резону таиц
ларзон ва забони лол, тани лучу урён, пойбараҳнаву шикач-
гурусна аз тарсу воҳимаи мухолифини хуношом сарпаиоу
мекофтанд то ҷо}1 ба саломат баранд, дар биноҳои полки ҳарбй'
мактаби миёнаи рақами 7, мактаби автомобили, института
такмили ихтисоск муаллимон барояшон сарпаноҳ ёфтанду бо
хӯрок таъин намуданд.


Сплоҳбадастони гурди милли и оппозиция аз ин хабардор
гардида, полки ҳарбиро муҳосира намуда, аз ҳумондопн полк
полковник Е. А. Меркулов талаб намуданд, ки 16 ҳазор гурс-
загонро барои ба қатл расонидан фавран ба онҳо диҳанд.


Вале полковник Е. А. Меркулов аз дӯғу даранги оп>;о
натарейда, ҷони худ ва кормандони полки ҳарбиро зери хатар
гузошта, ба онҳо гуфт: "Шонздаҳ ҳззор гурезагон занону
кӯдакон, пирамардону тифлакони бегуноҳу бесилоҳ мебошанд,
дар муборизаҳои сиёсӣ иштирок накардаанд ва касе ҳуқуцц
онҳоро ба ҳатл расонидан надорад. Ҳамчун инсон ва сарбози
ҳарбӣ ҳуқуқ надорам, ки барои ба қатл расондан онҳоро ба
шумо биднҳам". Ин ба қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, башар,
савганди ҳарбй ва принципи ннсонй мухолиф мебошад.


Сипае, мулло Абдугаффор ва саид Абдуллоҳи Нурй чуппн
ранг пірифтани вазънятро ба Акбаршоҳ Искандаров гӯшрас
намудапд, кӯмаки пшонро пурснданд. Дар ҷавоб Акбаршоҳ
Искандаров: "Ҳеҷ ran не, гам нахӯрсд! Ҳозир ман онаи зори
полковник Мсркуловро нншон медиҳам", гуфта, гӯшакн геле-
фонро гузошт.


Дар ҳамин лаҳза Раиси Шӯрои Олии Чумҳурии Тоҷикистон,
иҷрокунандаи вазнфаи Рамси Ҷумҳури Тоҷикистон Акбарпюҳ
Искандаров ба полковник Е. А. Меркулов занг зад, полковник
Меркулов, ки аз бедодгармҳои тарафдорони оппозиция бисер
хал дар газаб омада буду чй кор карданашро надониста, пап
ҳам сигор мекашид, гӯшаки телефонро бардошта гуфт: "Ко-
мандир полка, полковник Меркулов слушает Вас”.


Опози Акбаршоҳ Искандаров садо дод: "Вас беспокоит глава
государства Таджикистан Акбаршоҳ Искандаров! Внимательно
слушайте, товарищ полковник Меркулов! Приказываю вам,
немедленно выдайте всех беженцев, которых вы укрыли на
территории полка и в других местах, боевикам оппозиции под
руководством мулло Абдугаффора и саид Абдуллоҳи Н> рй.
Зачем они вам нужны?! Вы же знаете, в Кургантюбннскоп


174
г


области идет гражданская война. Вы не вмешивайтесь во
внутренние дела нашего государства!"


Дар ҷавоб полковник Меркулов ба Акбаршоҳ Искандаров
гѵфт: "Я нс могу исполнять Ваш приказ, товарищ Председатель
Верховного Совета Республики Таджикистан Акбаршоҳ Искаи-
даров, и выдать 16 тысяч женшин, стариков, детей боевикам
оппозиции, чтобы их уничтожили. Это будет не по совести, а
преступлением с моей стороны, как старшего офицера Воору-
женных сил".


Суханронии полковник Мсркуловро бурида, Акбаршоҳ Ис-
кандаров бо газаб иброз дошт: "Вы нс должны вмешиваться
во внутренние дела суверенного государства Таджикистан. Вы
же знаете, среди 16 тысяч беженцев, которых вы взяли под
защиту, много боевиков, преступная банда Фай зал й Саидова,
Лангарй Лангариева, Махкамбоя Шарипова и Сангака Сафа-
рова, которые участвовали в боевых действиях против моего
государства и Вам следует немедленно выдать их мулло
Абдугаффору и сайд Абдуллоҳи Нурй”.


Полковник Меркулов ноилоҷона дар чавоби суханҳои Ак-
баршоҳ Искандаров гѵфт: "Уважаемый Председатель Верховного
Совета республики Таджикистан, войска Российской Федерации
не собираются вмешиваться во внутренние дела Республики
Таджикистан, а только защищают права и спасают жизнь
бесправных и безвинных людей. Если же мулло Абдуғаффор и
другие хотят выяснить есть ли среди беженцев боевики, то
пусть это сделают, только официально, вместе с представите-
лями МВД, КН Б, УВД и областного исполнительного комитета
Совета народных депутатов. И тогда судьба этих безвинных
людей будет на Вашей совести".


Алқнсса, бо талаби Акбаршоҳ Искандаров, мулло Аб-
дуғаффор бо ҳамроҳни дигарон аз миёни гурезагон зӯран 160
нафар ҷавонмардонро ҷанговарони Файзалй Саидов, Лангарй
Лангариев, Сангак Сафаров ва Маҳкамбой Шарифов муаррифй
намуда, ҷудо карданд. Нисбати ин лаҳзаи пур аз даҳшат
полковник Меркулов Евгений Алексеевич ба рӯзноманигор
Н. Пак иброз дошт: "Они подло и хитро обманули меня, не
допустив представителя КНБ республики, воинской части к
началу операции. Так они выявили около 160 "боевиков",
которых можно было назвать таковыми только по принадлеж-
ности к мужскому полу, вывезли их и, как выяснилось потом,
расстреляли. Чудом нескольким из них удалось спастись. На
мой очень резкий протест тогдашнему официальному руковод-


175



ству опять был дан грубый ответ: "Это, мол, не ваше де.10
не надо вам вмешиваться во внутренние дела республики".


Я всегда считаю, может немного не по-современному, если
офицер, по большому счету, не прав, то он должен или
застрелиться, или пойти в отставку. Для меня Офицер и Честь
— два равнозначных понятия.


Время показало, что я был прав в своем взгляде на события
в Таджикистане. Благодаря тому, что по роду своей службы
имел больше возможностей видеть, сопоставлять факты, я и
понял раньше многих, возможно, опасность вооруженной оппо-
зиции, выступавшей под флагами "демократии", на самом же
деле — исламского фундаментализма".


("Бизнес и политика'',
№ 4 (27), январь, 1993 г )


Пас чаро, аз рун кадом меъёр имрӯз Акбаршоҳ Искандеров
ба ивази ҳамаи хиснату ноҷавонмардиҳояш, ки дар давоми
ҳафт моҳ нисбати халқу миллати ҷумҳурй содир намуд, боз
дар дилу дида ва вирди забони баъзе сарварони кунунии
ҷумҳурй нақш бастааст?!


Чй тавре ки изҳор кардем, дар сессияи понздаҳуми Шурой
Олин ҷумҳурй баъзе депутатҳои халқи Тоҷикистон, ки худро
тарафдори ақндаи кулли мардуми ҷумҳурӣ, аз ҷумла, мардуми
бо нангу номуси Хатлонзамину Вахшонзамин меҳисобиданд,
намедонам баҳри чй ва аз рӯи кадом меъёр Акбаршоҳ
Искандаровро чун роҳбари кордону ҷасур, қаҳрамону сарсу-
пурдаи миллат, марди шариф ба мардуми ҷумҳурй муаррифй
намуданд. Дар сессияи шонздаҳуми Шӯрои Олй боз ӯро ба
вазифаи Вазири робнтаҳои иқтисодии хориҷӣ пешбарй наму-
данд, ҳол он ки гунаҳкори асосии тӯлкашии ҷанги бародаркуш
аз 26-уми октябри соли 1992 то 16-уми ноябри соли 1992
Акбаршоҳ Искандаров буд. Чунки Фронти халқни Тоҷикистонро
фиреб дода, 26-уми октябри соли 1992 сессияи Шурой Олиро
дар шаҳри Хуҷанд нагузаронд, ҳол он ки фармони оиди 26
октябри соли 1992, соати 18.00 Дар шаҳри Хуҷанд даъват
намудани сессияи шонздаҳуми Шӯрои Олиро дар ҳузури гене-
рал-полковники артиши Федерацияи Русия Воробьев, ҷонишпни
ранен КАМ-и ҷумҳурӣ полковник О. Пояндашоев имзо карда
буд, ва депутатҳо ҷам омада буданд. Илова бар ин, рӯзи 24
ва 25-ум и октябру 13 ноябри соли 1992 бо фармони Акбаршоҳ
Искандаров танку БТР-ҳои ВКД бо ҳамдастии қумондон мулД°
Абдуғаффор Худойдодов, Исматулло Ҳабибуллоев ба муқобили
ФХТ оташ кушоданД.


176




]4нчунин, бояд иброз дошт, ки кору амали оппозиция дар
„рай сарварии якчандмоҳаи Акбаршоҳ Искандаров дар
уҷҷатҳои расмии роҳбарони қомиҷроияҳои Шурой депутатхон
хатқи вилояти Кӯлоб ва шаҳру ноҳияҳои вилояти Қӯрғонтеппа
хсло равшан инъикос гардида буд. Аз ҷумла:


__дар барқияи раиси комиҷроияи ноҳияи Вахш Ф. Кув-


ватов, ноҳияи Бохтар А. Достиев, шаҳри Калинішобод
Ш. Мирзоев ба унвони Сарфармондсҳи қӯшунҳои Пттлҳоди
давлатҳои муштаракулманофеъ (ИДМ) ба маршали авиация
£ И. Шапошников омадааст: "Мо, роҳбарони ноҳияҳои Вахш,
Бохтар, шаҳри Қӯрғонтеппа, шаҳракн Калннинобод ба маъ-
лѵмоти Шумо мсрасонем, ки роҳбарони имрӯзаи ҳокимияти
ғайриқонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ҷараёни навбаромади
ислом ва оппозицияро дастигирй мекунанд, нисбати мардуми
оддӣ, халқи тоҷик, русзабокҳо, ӯзбскҳо ва намояпдагони
дигар халқияту миллатҳо террор — куштори умумро йстифода
мебаранд. Сиёсатмадорони имрӯзаи ҳукуматӣ аз тӯҳмату
шантаж, дасксабозй рӯй нагардонда, мехоҳанд дар Вахшон-
замин ва Хатлоизамин, яьне вилоятҳои Қӯрғонтсппа на Кӯлоб
қӯшунҳои муттаҳидаи ИДМ-ро ба муқобили халқи бегуноҳ
ва беяроқ, ки тарафдорн ҳокимияти конституционии Тоҷнкис-
тон мебошанд, нстифода баранд. Ҳокимияти имрӯзап Тоҷнкис-
тонро, ки бо зӯрӣ, бо террор соҳиби мансаб шудаанд, ҳамагй
10—12 фонзи аҳолии ҷумҳурй дастгирй мекунад. Онҳо тамоми
мансабҳоро бе сессия ва парлумон соҳиб шуда, мехоҳанд
мардуми оддии Тоҷикистонро, ки онҳоро дастгпрӣ намекунанд
саросар нобуд созанд. Ҳукуматдорон бо ҳар восита кӯшиш
доранд, ки дар назди роҳбарони Россия ва қӯшунҳон ИДМ
худро ҳақ бароранд.


Аз Шумо, сарфармондеҳи қӯшунҳо» ИДМ, маршали Авиация
Евгений Иванович Шапошников хоҳиш дорем, ки бори дигар
намояндагони худро ба Тоҷикистон равон кун ед, то ки ҳазорҳо
нафар мардуми бегуноҳ ва адолатхоҳи вилоятҳои Қӯрғонтсппа
ва Кӯлоб қурбони дасисабозй, ту у мат ва куштори ваҳшиёнаи
ҳокнмияти ғайриқонунии Тоҷикистон нагардад";


— дар Муроҷнатномаи рансони комиҷроияҳои ноҳиян Вахш
Ф. Қувватов, но.ҷияи Бохтар А. Достиев ва шаҳрн Калинннобод
Ш- Мирзоев ба унвони раиси комиҷроияи вилояти Ленпнобод
Хбдуҷалил Ҳомидов ва мардуми шарифн Ленинобод аз ҷумла,
омадааст: "...дар водии Вахш аз тарафи гурди миллим оппо-
зиция мардуми бегуноҳи кӯлобию ленинободӣ, ӯзбекзабон
ваҳшисна ба қатл расонда шуда истодаанд. Роҳбаронн ҳознраи
Ҷумҳурии Тоҷикистон Акбаршоҳ Искандаров, Давлати Исмон,


12— С. Кенҷаев


177
Давлат Худойназаров ва дигарон кулли мардуми Тоҷикистонро '
душман ҳисобида, дар давуғсҷи ба қатл расонданашон мебо-
шанд. Онҳо мардуми Тоҷикистонро ба ду гурӯҳ тақсим намуда
вилоятҳои Кӯлоб ва Қӯргонтеппаро ба блокада» иқтисодг!
гирифтаанд.


— дар мактуби расмии раисони комиҷроияи ноҳия Бохтар j
А. Достиев, Вахш Ф. Қувватов ва шаҳри Калинннобод Ш. Мир.
зосв ба Раиси Ҷумҳури Федерациям Русия Б. Н. Ельцин
Ҷумҳурии Қазоҷистон Н. Назарбосв, Ҷумҳурии Ӯзбекистон
И. Каримов, Ҷумҳурии Туркманистон С. Нисзов, Ҷумҳурии
Қиргизистон А. Акаев изҳор гардидааст:


— Мо, раисони кумиҷроияҳои ноҳияҳои Вахшу Бохтар,
шаҳрҳои Қӯргонтеппа, Калинин ободи вилояти Қӯргонтеппаи
Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарду алами азим ба маълумоти
Шумо мерасонсм, ки роҳбарияти ҳозираи ҳукумати "конститу-
ционй" фундаменталистом»! навбаромади исломиро бемайлон
дастгирӣ мекунад, бо аҳолии русзабон, ӯзбскҳо, қазоқ^о,
туркмайҳо, олмониҳо ва намояндагони дигар миллату халқиятҳо
бераҳмона муомила мекунад. Алҳол дар пойтахти Тоҷикистон
— Душанбе, хусусан дар вилоятн Қӯргонтеппа террор ва
куштори мардуми бсгуноҳ авҷ мегирад.


Акбаршоҳ Искандаров ва думравони вай, ки ҷонибдоронашон
на бсш аз 10—12 фоизн аҳолиро ташкил медиҳанд, мехоҳанд
тамомн Ҷумҳуриро ба хун оғушта кунанд. Алҳол дар Тоҷикис-
тон ҳеҷ гуна Ҳокимият нест. Як зумра одамони худпарасти
яроқнок, ки ба зӯрии хун вазифаҳои баландро ишғол кардаанд,
аз халқ дуранд ва онҳо мардуми бе ҳеҷ гуноҳро шиканҷа
медиҳанд.


Дар вилояти Қӯргонтеппа бештар аз 1 миллиону 200 ҳазор
одамон умр ба cap мебаранд. Вилоят дар тӯли ҳафт моҳ дар
муҳосираи иқтисодй мебошад. Ҳамеша бачагону занон, пирон-
солон ва ҳама бечорагон аз гуруснагй мемиранд. Ҳукумат оа
ҳамаи халк; муносибати душманона дорад ва ба вай ҳеҷ гуна
кӯмаки моддй намерасонад.


Мо, раисони кумиҷроия.ҳо аз Шумо, президентҳои бисёр
мӯҳтарам хоҳиш мекунем, ки комиссияи босалоҳияте ташкил
карда, ба вазъияти Тоҷикистон баҳо дода шавад. Инчунин
хоҳиш мекунем, ки зудтар ёрии башардӯстони худ — орд вз
дигар маводи хӯрока фиристсд, то тоҷикон, русҳо, ӯзбекон,
туркманҳо, тоторҳо, қазоқҳо ва дигар миллатҳои сокнни
ноҳияҳои Вахшу Бохтар ва шаҳрҳои Қӯргонтеппаю КалининоооД
аз гуруснагй раҳо ёбанд.


ш. Қӯргонтеппа. 14. XI. 199’ с'
178




Дар мактуби расмии раиси Комнҷроияҳои вклояти Кӯлоб
дмомалй Раҳмонов, ноҳияи Бохтар Абдумаҷид Достиев, ноҳияи
paXU1 файзулло Қувватов ва шаҳри Калининобод Шсралй
уіі.рзоев ба унвоки котиби генералии Созмони Мклали Мут-
та^ид ҷаноби Бутрос Ғолй омадааст:


Мӯҳтарам ҷаноби котиби генералй!


Дарду азоби аҳолиии бсштар аз ду миллиона и вилоятҳои
Қургонтсппаю Кӯлоби Ҷумҳурии Тоҷикистон моро маҷбур кард,
кй ба Шумо баҳри кӯмак ру оварсм.


Моҳи мли соли I )92. баъдн гирдиҳамоиҳои думоҳа дар
Майдонҳои Озодн ва Шаҳидон қувваҳои оппозиционй бо зӯрии
яроқ ба ҳайати ҳукумат дохил шуданд. Ҳамин тариқ, Давлати
цСмон ҷонншини сарвазнр гардид, роҳбар ва ҷонишини Кумитаи
Амнияти Миллй бошад, ҳамсдфони онҳо Солибоев ва Аминов
тп I шуданд. Ранси комитет ҷамҳурй оид ба телевизион ва
радио Мирраҳимов шуд. Қувваҳои оппозиционй мансабҳои вази-
роли хочдгии қиш.тоқ ва маорнфи халқро низ ишгол карданд.


Вале вуруди қувваҳои оппозиционй ва таъсисн Ҳукумати
"мусолиҳаи миллй" на танҳо бӯ.ҳрон ва зиддиятро дар ҷумҳурй
Пс ча.-дчрд. балки барьакс сарчашмаи ҷанги бародаркуш


гардид.


Ҷанги бародаркуш, ки қувваҳои оппозиционй cap кардаанд,
аллакай бештар аз 50 ҳазор одамонро аз ҳаёт маҳрум кард. Ба
ии ҷонеь нашуда. қувваҳои оппозиционй моҳи сентябри соли
1992 Го таҳдид президента тамоми халқ интихобкардаи ҷумҳурй
Рах,мі'И Набиеьро маҷбур сохтанд, ки ба истеъфо равад.


Амалнёти зиддиконституционин қувваҳои оппозиционй қаҳру
газаби аҳолии панҷуниммиллионаи ҷумҳуриро, ки 80 фоизаш
ҳукумзти кунуниро тарафдорй намекунанд, бедор намуд.


Аммо роҳбарони кунунии ҷумҳурй дар шахси Акбаршоҳ
Ислаидпров, Давлат Худойназаров, Қозй ҳоҷӣ Акбар Тӯраҷон-
зода фикри аксарияти аҳолиро ба инобат наги рифта, мсхоҳанд
Кувваҳои ҳарбни маскуни ҷумҳурии Давлатҳои муштаракулма-
НОфъеро барои нобуд кардани аҳолии бесилоҳ ва пеш аз ҳама
•ізііон, бачагон ва пиронсолон нстифода кунанд.


Алҳол қувваҳои оппозиционй якҷоя бо қувваҳои ҳукумат
гепоциди ҳақиқин мардуми осоиштаро дар вилояти Қӯр-
!у"7- ша^ри Душанбе ҷорй кардаанд. Дар вилояти


•ѵУРгонтеппа кор ба дараҷае расидааст, ки мурдаи одамонро
Гг маху ранд, Вақтҳон охир ҳодисаи аз ҷониби ҳукумат ба


в°дии Вахш паріофтанн десант афзудааст, ки онҳо бачагон вз
иронсолони бегуноҳро мекушанд, хонаҳои истиҷоматию иншо-
хбҷагии халқро ба хок яксон менамоянд.


179
Мақсади асоски муборизаи мо барқарор кардан,,
ҳукуматест, ки то 7-уми май соли 1992 фаъолият мекар (
ҳалли ҳамаи масьалаҳои сиёсати дохилн ва хориҷии ЧУМҳуря
дар домраи конституция ва қонунҳои қабулшуда аст.


Амалнёти қувваҳои оппозиционй аз он шаҳодат медиҳад, , и
зери ниқоби фундаментализм и истом й дар ҷумҳурии мо фа.
шизми хунхор cap бардоштааст. Мо иттиҳоди байналмилалй
ҳамаи ҷаҳонро даъват мекунем, кл ба мо дар дешгирии
^аракати фундаменталистов и исломй кӯмак кунанд, вагарна
миллаш таърихпи тоҷикон аз рӯи замин гум мешавад.


Мо боварй дорем, ки Шумо, котиби гснералии СММ, борц
дигар вазьияти ҷумҳурии моро ташхис карда, барои ба зътидол
овардани вазъият чора^он мушаххас мсбинед, ба аҳолии вило-
ятҳои Қӯргонтеппаю Кӯлоб дар пешгирии гуруснагй дар оғози
зимистони душвори оянда кӯмаки мушаххас мерасонед.


ш, Қӯргонтепла.


14 ноябри соли 1992


— дар барқияи раисони комиҷрояяи ноҳияҳои Вахш ф.
Қувватов, Вохтар А. Достиев, шаҳри Калининобод Ш. Мирзоев
ба унвони сесснян шонздаҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷи-
кпстон омадааст: "...Роҳбарияги ҳокимияти лӯхтакмонанд ба
муҷобили мардумн хатлонй, русу ӯзбекзабон роҳи террорри пеш
гирифтаанд. Аз дасти душманони миллат ба қатл расонда
шудзнд: Додситони Кулли ҷумҳурй Нурулло Ҳувандуллоев,
сардабири рӯзномаи "Садои мардум" Муродуллоҳи Шерализода,
ҷонишини комиҷроияи вилояти Кӯлоб Сайфиддин Сайтов, ди-
ректор» генералии комбинатн орди ноҳияи Колхозобод Абду-
маҷид Ҳафизов, корманди КАМ-и ноҳияи Ёвон Ҷумъахон
Қурбонов, устоди калони Донишкадаи олй Нуралӣ Гадоев,
ҳофизи сурудҳои эстрадй Кароматуллоҳ Қурбонов, сардори
шӯъбан корҳои дохилии ноҳияи Вахш Анвар Давлатов ва
ҳазорон дигарон. Дар шаҳрҳон Нораку Қӯрғонтеппа, ноҳияҳои
Вахш, Бохтар, Колхозобод, Панҷ кӯлобию ленинободӣ, русу
ӯзбекзабонро ваҳшиёна кушта истодаанд.


Акбаршоҳ И ска ндаров, Давлат Худойназаров, Шодмон
Юсуф. Чӯрабек Аминов, Мирбобо Мирраҳимов ва дигарон ба
муқобили мардумн бсгуноҳу беснлоҳе, ки дар Вахшонзамину
Хатлонзамин сукунат доранд, ҷанг ва давоми паиҷ моҳ аст,


Ии муҳослраи ицтисодй эълон кардаанд. Онҳо ба касе раҳму і
шафцат надоранд. ,


Акбаршоҳ Нскавдаров ва дигар роҳбарони ғайриқонунии ^
ҷум.ҷурй хуб медонанд, ки 80-90 фоизи мардуми ҷумҳурй
0Нхоро эътироф накардаанд, вале бо роҳи дурӯғу зӯрй то ҳол
умҲ>Рнро сарварӣ карда истодаанд. Аввал онҳо Федерацияи
pycnfipo сиёҳ карданд, ки тоҷиконро истисмор менамоянд. Ҳоло
бошад. хоҳони он мебошанд, ки қувваи ҳарбии Федерацияи
Рус я ба онҳо барон торумор кардани тарафдорони ҳукумати
коі I у и ни то 7-уми мая соли 1992 амалкуианда кӯмак расонаду
умри давлатдории онҳо дароз бошад..."


Алкисса, дар ҳамаи ҳуҷҷатҳои расмии роҳбарони ко-
млҷроияҳои шаҳру ноҳияҳои Кӯлобу Қӯрғонтеппа чеҳраи му-
нофиҚ°наи Акбаршоҳ Искандаров дар радифи ҳоҷй Акбар
Ттраҷонзода, Давлат Исмок, Чӯрабек Аминов, Давлат Худой-
назаров инънкос ёфта, ӯро чун роҳбари оппозиция гунаҳкори
реша дэвондани ҷанги бародаркуш дар вилояти Қӯргонтеппа,
ба қатл расондани ҳазорҳо мардуми бенаво ва ба муҳосираи
иқтисодй гирнфтор намудани вилоятҳои Кӯлобу Қӯргонтеппа
ба мардуми ҷумҳурию ҷлҳон муаррифй намуда, илтиҷо карда-
анд. ки аз сари қудрат дураш созанд.


Пас, дар байни якчанд рӯзу соатн башумор чй тагйироте
дар вазьи ҷамъиятшо сиссии ҷумҳурият, дар рафти сессияи
Шӯрои Олӣ ё дар ҳаёти Акбаршоҳ Искандаров ба вуҷуд омад?!
Чӣ кори неке А. Искандаров нисбати халқу миллати ҷумҳурй
дар давоми ду се рӯз ба анҷом расонд, ки дастони пур аз
хуни ӯро шуст?! Ё қувваи берунию дохилие буд, ки ба
роҳбарони навинтихобгардидаи ҷумҳурӣ, ки умеди ҳама мар-
дуіѵ ҷумҳурӣ ва берун аз он ба онҳо буд, таъсири худро
расонду ҳамаро паси cap намуда, ба амалиётҳои Акбаршоҳ
Искандаров ба>;ои сиёсй надода, бар хилофи ақндаи ҷавонмар-
доні! Фронта халқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва кулли мардуми
Ҷумҳурӣ соддалавҳона ё ноҷавонмардона боз ӯро ба вазифаи
вазири робнтаҳои иқтисодии хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба
муҳокимаи сессиям Шӯрои Олй пешииҳод намудаид. Я к қисми
кумнтаҳои Шӯрон Олй номзадии ӯро тарафдорӣ ҳам карданд.


Агарчӣ дар сессия аз номи ҷавонмардони ғӯрамарггардида
ва дар ҳаёт будаи Фронти халқии Тоҷикистон баромад карда,
иброз намудам, ки Ахбаршоҳ Искандаров ху^уқи маънавии
соҳиби ягон мансаб гардидан надорад ва номзадии ӯ аз
муҳо: имаи Шӯрон Олй бардошта шавад. Таклифи маро депутат
«Уллоҳайдар Шарифзода дастгирй намуда, гуфт:


Имрӯз кй будани Акбаршоҳ Искандаров ба халқи
Чумѵурй маълум аст ва ӯ ҳуқуқи маънавии соҳиби мансаб
гаРдидан надорад!


Депутат Сироҷиддин Насриддннов ба депутатҳои Шӯрои Олй
Уроҷиат намуд:"Акбаршоҳ Искандаров Ранен Ҳизби демократи


181
Тоҷикистон, раиси ситодя "Наҷоти Ватан" Шодмон Юсуфро ga
вазифаи сафири Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Федера-
ціей Русия таъин намуда, ба Маскав овард. Вале роҳбаровЙ
Ҷумҳурии Федерацияи Русия зоҳиру ботини Шодмон Юсуфгу,
хуб медонистанд ва бинобар ин ӯро қабул накарданд".


Ҳол он, ки Акбаршоҳ Искандаров хуб медонист, ки дастона
Шодмон Юсуф то оринҷ пур аз хуни инсон аст, ки дар ситодц
"Наҷоти Ватан" зиёда аз 1500 силоҳбадастони гумроҳзаляг^
ҷамъ оварда буд".


Ба Муллоҳайдар ДІарифзода ва Сироҷиддин Насркддннов
барон нотарсию иродаи фавқулодаашон ташаккур мсгӯям.


Афсӯс ки чун пештара дигар депутатҳо хомӯширо юітихоб
карда буданд, аз ҷумла онҳое, ки дар мактубу барқияҳо имзо
гузошта буданд. Фикру ақидаи деринаи хешро гӯё фаромущ
карданд, ки андешаи мо ба назар гирифта нашуд....


Вале депутатҳои халқи Ҷумҳурии Тоҷикнстон, ки зоҳиру
ботини Акбаршоҳ Искандаровро хуб фаҳмида буданд, ҷасура
зоҳир намуда, нахустин шуда, пешннҳоди роҳбарнятро рад
намуданд. Ин аввалин иштибоҳи нобахшиданй ва хатои сиёсин
роҳбарони ҷумҳурй буд, ки обрӯву эҳтироми онҳоро дар назди
депутатҳои Шӯрои Олй ва мардуми ҷумҳурй хатчадор сохт.


Пас аз он, чун эътироз ба ақидаи депутатҳои Шӯрои Олй
бо карори Шӯрои Вазнрон, розигии Раёсати Шӯрон Олй,
роҳбарони ҷумҳурй "хизмат"-ҳои Акбаршоҳ Искандаровро ба
ҳисоб шрифта» ӯро боз соҳиби вазнфаи калонтар — сафири
Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Туркменистан гардондДнл.


Ин буд хатои сиёсии навбатии роҳбарони ҷумҳурӣ, ки
обрӯву эҳтироми онҳоро дар чашми кулли мардуми ҷумҳурй
паст гардонда, ақидаи депутатҳои Шӯрои Олиро шикает.


Хонандаи азиз, аз додани баҳо нисбати баъзе ашхосн
ноустувору зина ба зина гузаштани Акбаршоҳ Искандаров
худдорй намуда, хулосабарориро ба ақлу имони ҳар кадоми
Шумо мегузорам. Бигузор ҳар яке аз Шумо бо ақлу хиради
худ далелҳои пешниҳоднамударо оиди амали Акбаршоҳ Искан-
даров таҳлил намуда, баҳои объективона диҳад, ки кй асту
инсон чанд рӯву чанд забои доштааст, ки баъдтар дар яке аз
мусоҳибаҳояш бешармона "Ман ҳатто ба куштани мӯрчае
фармон надодаам!” мегӯяд.


Охир, Фронти халқии Ҷумҳурии Тоҷикистон мубориза бурД»
ҳазорҳо ҷавонмардони ҷасуру шуҷоъ баҳри озодшо адолат ҷон
ба ҳақ супурданд, бо сад орзую умед сарварони наву тозаро
сари қудрат оварданд, ба мақсади он, ки ба душманон ҷавоби
сазовор биргардонанд...


182
Цлова бар ин, дар ёдбуди солгарди ҷавонмардони ҷасуру
0jyҷоъ ва қаҳрамони ноҳкяи Вахш, ки 27-уми июни соли 1993
баргузор гардид, Акбаршоҳ Искандаров ва чанд тан тарафдорони
мухолифинро чун меҳмоғч' азиз қабу’ намуда, ба воситаи
бзлзндгӯяк сухан ҳам гуфтанд ва no баҳри саломатии
Акбаршоҳ Искандаров чанд калимаи тантананоки осмонӣ ба
забон оварданд. Ҳол он, кн ҳазорон модарону хоҳарон, падарону
бародарон аксҳои ҷигарбандонашонро дар сандуқи сина ҷо
намуда, наъра мекашиданду ашк мерезонданд, ки ба доду
фиғони онҳо замину замон, кӯҳу пушѵл ҳам лсларзид, ҳатто
гӯши фалак аз фигони онҳо кар буд...


Дар чунин мавриди мусибати азими миллат иддае баъди аз
минбар вазъ гуфтанҳо ба хилват омада, "меҳмони азиз" — Ак-
баршоҳ Искандаровро бӯсаборону шахсияташро таърифу тав-
сифҳои осмонӣ менамуданд.


Охир, бисёрии ин ҷавонмардон дар даврас, ки Акбаршоҳ
Искандаров мухолифинро дастгирй мекарду кӯмак мерасонд,
аз тиру ту mi гурди миллии мухолифнн ғӯрамарг шуда
буданд-ку?!


Магар мумкин аст, ки ҳамаи инро баҳри курсии мансаб,
дурӯза кайфияти шахсӣ аз хотир баровгірду бахшид?!


He, ҳсҷ гоҳ! Ин ғайри имкон аст!!...


Охир, агар Акбаршох Искандаров маъруфу сарсупурдаи
миллат, шуҷою қа>фамон бошад, ба гуфти баъзе курсинишинони
имрӯзаи давлат, пае ҷавонмардоии Фронти халқии Тоҷикистон,
гурди милли и внлоятҳои Қӯргонтеппа ва Кӯлоб аз Рустам
Абдураҳимов, Сангак Сафаров, Лангарй Лангариев, Файзалй
Саилов, Бӯрихон Чобиров, Амирқул Азимов, Тагойхон Шуку-
ров, Ибодулло Бойматов, Абдумалик Солеҳов, Ҳабибулло Нас-
руллоев, Маҳкамбой Шарифов, Шералй Мирзоев, Худойқул
Тошев, Хӯҷа Каримов, Хӯҷамурод Хаспаллаев, Абдураҳмон
Умаров, Азим Ғанисв, Иззат, Кӯкан Қодиров, Файзулло
Қувватов, Шералй Файзалисв, Ҷамолиддин Мансуров, Ботур
Исҳоқов, Акрам Исҳоқов, Раҳматҷон Холматов, Бобосубҳон
Мирзоев cap карда, то аъзоёни қатории он^о, ки бисёре аз
°нҳо баҳри озодии мардуми ҷумҳурӣ ғӯрамарг гардиданд,
киста нд?!


Пае, барои чй ҷангидему аз хона бехонаву аз дӯстону
фарзандон чудо гардидем?! Баҳри чй ҳазорон ҷавонмардони
зсбову ҷасур сарҳон сабзашонро бар хок супориданд?! Фарззн-
Дон бепадару арӯсон бешавҳар монданл?! Ҳой, мардум, биёед
а '»уборпзлҳои" одамфпрсбиҳо хотимл диҳсм! Мардию номардй
33 амл.1 аст. Носири Хисрав, хуб фармуда:


183
▼


Бар он кас бувад зйидагонй ҳаром,


Км ӯро намонад пас аз -иарг ном.


Дар назди арвоҳи онҳо чй ҷавоб диҳсм?! Не, \еҷ кас ҳуцуқи
соднр намудани чунин камбудиву нуқсонҳоро надорад!! Ҳайҳот
Акбаршоҳ Искандаров барин ашхос бо дастгирии касс ҳоло ҳам
дар курени мансаб нишастаанду санги маломат ба сари *Мо
мезаиаид. Ин тоифа имрӯз ҳам кам нестанд... Фирдавпш бузург
бсҳуда нагуфтааст:


Ба душман ҳар он кас, км бинмуд пушт,


Шаиад з-он силас рӯзгораш дѵруст.


Ку нваи оппозиция Урп тмаҳалларо ба хок яксои сохт, саа.чо
нафар бегун ОҲОНЙ миллатҳои гуногунро ба қатл расонда
хонауора оташ задана, молу мулки дс.\а талаву тороч га ранд.
Биссриҳо хонаву ҷои худро партофта, фирорй шѵданд. Ҳангоми
сӯҳбат аз ҳаёти тал хи худ иддае аз пиши чунин пороз
доштанд:


Қа.ҳ\ор МАДАЛМЕВ, 52-сода, коргарн треста хӯроки уму-
мии шдҳри Қурюнтеппа:— "Дар шаҳри мо ҷанги ҳаҳиқӣ давом
дорал. ОдамонИ ппқобпӯш зерн парчами "исломп" ва "демок-
ратия" мсоянду хлчаро мекушанд, оташ мезаиаид, чизу чораро
горах мскунапд. Рӯзи 7-уми сентябр ба хона беёям, хона
сӯхтапу валангор, 7 гӯсфанд доштсм, ҳамаашро шрифта, ба
•г,мо бурдаанд. Оилаи мо аз 8 нафар иборат аст. Мо се нафар
гурехта, ба Хуҷанд расидсм. 5 нафарн дигар дар куҷоянд,
аҳволашон чй шуд, зиндаанд ё не, намедонам. Ба ғайр аз чор
ишкел дигар чизе бо худ нагирифтасм..."


Раъно РӮЗИЕВА, коргари фабрикаи "Дилором"-м шахри
Қӯргонтеппа:— "Ба хонаи хоҳарам, ки як-ду маҳалла аз мо
дуртлр иқомат дорад, ба меҳмонй рафта будам. Якбора тир-
па рронй огоз ёфт. Аввал гумон караем, ки андоз-андозй
муқаррарӣ аст. Нигоҳ кунем, бо БТР-у гранатомет ҷанг cap
шуд. Ҳеҷ илоҷи ба хона баргаштанро наёфтам.


Ҳамроҳи дигарон ба Кулоб гурехтем. 5 рӯз дар он ҷо будем.
Аҳволи шавҳарам, 5 фарзандам чй шуда бошад, намедонам.
Ҳамаи мо, гурезагон аз кӯлобиён бисер мшгаатдорем. Ҳазор
раҳмат ба онҳо. Бо вуҷуди камчинии озуқа моро бо ҷойи хобу
хӯрока таъмин карданд. Бисёр кӯлобиҳо таклиф намуданд, в*
дар хонаашон иқомат кунем.


Носипосиро бинед, ки замоне падару бобосни мо ба он ч°
рафта, дашти тафсону болюқзорро ба гулнетон мубадд^1
кардаанлу имрӯз моро аз зодгоҳамон меронанд. Онҳое, к11
амволи моро ғорат мекунанду худро мусулмони комил мешУ'


184
10ранд, магар аз мақоли "алмуслимина ихватун", "Мӯъмин
ба род3 Ри мӯъмин" бехабаранд!"


Ҳар яке аз онҳо бо дили пур аз гаму гусса бо чуніш
мазмун ҳарф мезаду ашк мерезонд...


Дар Ургутмаҳалла ҷавонмардоии зиёде баҳри муҳофизати соки-
н0Ни махаллл қаҳрамонӣ зоҳир намуда, бо сад орзуву умед дар лил
«они худро дар хатар гузошта, аз дасти ҳомнёни мазҳаби Ваҳҳобия"
ва "демократҳо"-и мансабпараст ваҳшиёна ба қатл расонда шуданд.
Чуноне ки нисбати мухолифин шоир фармудааст:


Дар фунѵни кушту хун бисёр лоиц бу дай.


Бегам аз дарди сари млхлуқу холиь; будай.


Дар сараидозй ту дорои савобиқ будай,


Раҳиамии дузду авбошу мунофиқ будай.


Днгаропро амдар ни маприд маломат мекунӣ,


Зинда бошй, офаршіат, хуб хизмат мекупй!


ТАЪСИСИ ФРОІІТИ
ХАЛҚИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН


г


Бо воситан яке аз шермардони роҳн озодн дусти азнзам.
ки имрӯз ҷисман ҳамроҳи мо иесту аз дасти ҷаллодоли миллат
якҷоя бо ду писараш ба қатл расонда шудааст, Ботурҷон
Исҳоқов ва духтари ҷасуру нотарс, ки дар зиндагӣ ҳеҷ гоҳ
ақидаашро тағйнр надодааст, дар замираш хислатҳои зиёдн
ҷавонмардӣ дораду онро ба бисёр мардон худо надодааст,
ҷонишини додситони нақлиёти Ҷумҳурии Тоҷнкистон
Қутфинисо Мирзоева, к и дар рӯзҳ і бадтаринам ҷонп худро
зери хавфу хатар гузошта, аз ман рӯ нагардонданд, дӯстону
ҳамақида:\оям: аз ноҳиин Ғозимилик — Тагойхон (Малик) Ша-
куров, аз шаҳри Турсунзода — Ибодулло Бойматов, Раҳматҷон
Холматов, Сайфулло Мирзоев, аз ноҳияи Щаҳрипав — Абду-
малик Солеҳов, аз шаҳри Душанбе — Шералй Файзалиев,
Давлат Муродов, Рауф Солиев, Ғайбуллоҷон Орифов, Толибҷон
Бобоевро даъват кардем.


Мумкин имрӯз ба шаҳри Душанбе, води и Ҳисору Гози малик
рафтану масьала ҳал намудан ва касеро даъват карда, ба
шаҳраки Сарводаи ноҳияи Айнй овардан кори душвор набошад.
Вале дар он табу рӯз, ки мухолифин дар сари қудрат буданду
чун гургони гурусна гӯё дар кутанн мешен ба кашу дар машгул
буданд, ба чор тараф халлос зада касеро мехостанд cap аз тан
ЧУДО месохтанд, бисере аз "мардони майдон, ки боз имрӯз
кУрсиҳои мансаб ҷисми нотавонашонро зеб меди чад, дар он
вақтхо аз тарсу воҳимаи оппозиция, ширинии ҷон сарашонро
аз зери домони завҷаҳояшон набдрдошта, мегуфтанд: "дигар ба


185
хонаи ман сим назанед, телефонро қозиқалон зери назорат I
гирифтааст..


Бинобар ин, олли иҷрои ҳар як супориш Қутфинисо Мир- I
зоева, Ботурҷон Исҳоқов ва Шсралӣ Файзалсв борҳо ҷ0н„ !
худро зери хавфу хатар гузошта, қаҳрамониҳо зоҳир намуда
супоришро иҷро мекарданд.


Магар дар он шабу руз кори осой буд роҳ ёфта, ба ша>;ри
Калининободу Қӯрғонтеппа, ноҳияҳои Бохтару Гозималик, Ҷил.
ликӯлу Қубодисн, Шаҳритусу водии Ҳисор маслиҳат бурдану
ахбори дақиқ овардан?!


Имондорона бояд иқрор кард, ки Қутфинисо Мирзоева
духтари оддӣ нест, дар замири ӯ худо ҷасорату нотарсй
якзабониву имондорй ва одаму одамгарии волоро офаридааст,
ки афсӯс, ба бисёр мардон чунин хислатҳои одамиро надодалст.
Вагарна мставон дар он вазъияти сангин, зери тиру туфапг
шабонаву рӯзона ҷинси зан ситод ба ситод, ноҳия ба ноҳия
гашту супоришро аз будаш зиёд иҷро намуд?... Бисёр мардонро
дидам, ки зоҳирашон нақшу нигор асту ботинашон нолаи зор.
Иҷрои ягон масъала баҳри боздоштани ҷанги бародаркущ,
таъмини амнияти мардум он тараф истад, аз салом кардану
сухан гуфтан метарсиданд. Ҳаракат мекарданд, ки ман онхоро
набинам. Ба ин мазмун Низомии Ганҷавй хеле хуб фармудааст:


Аз ин рӯ, ҳиссаи Қутфшшсо Мирзоева нисбати даъвати
ссссияи шонздаҳуми Шӯрои Олии ҷумҳурй, боздоштани ҷанги
бародаркуш, ғалабаи равшанй бар торикй, адолат бар беадолатӣ
беҳамто мебошад. Вале то ҳол касе нлмедонад...


Нисбати чунин фарзандони сарсупурдаи миллат, бо нангу
номус шоир фармудааст:


Вале афсус ки имрӯз яке саргарми "бизнес”, дигареро ғурури
мансабу шӯҳрат намегузорад, ки ба замини муқаддас назар
афкананду ба хизмати фарзандони сурсупурдан миллат аз РУ 1
инсоф баҳо диҳанд, ки мардуми ҷумҳурй онҳоро бишносанд-
Охир кайҳост, ки дар болои манзили иддае аз онҳо майсаҳои
ормон месабзад. Ақаллан аз баройи хотири шаҳидону дилбар-
дории зиндагон аз рӯн инсофу адолат лаҳзае ҷаҳлу гуруРР0
барандохта фикр намудан зарур будзгист! Чаро мо хоҳон" оН


Ҳаво бишкан, к-аз ӯ ёрй наёяд,
Ки ’’аз бӯзина наҷҷорй паёяд".


Саыо бодо ба занҳое, ки марданд,
Баёзи зиндагиро байтн фарданд.


Ба номардон бидода дарси мардй,
Даме ҳусни заниро кам накарданд.


186







цсстсм, хи халк, у миллати ҷумҳурй ҳа^иқати ҳолро бидонапд?!
Ох!Ф> "Дарвозаи ша^р метавон бает, натвон даҳони мардумон
gacT". Таргиботчии ҳақиқӣ халқ аст. Бо нн мазмун Хусрави
Дсҳлавй гуфтааст:


Бар рӯи чуҳиг пул тавон бает,


Натвон лаби халқро забои бает.


Рѵзи 8-уми сентябри соли 1992 дар шаҳраки Сарводаи
иоҳияи Лйнй ҷаласаи кумитаи ташкилии Фронти халқми
Тоҷикистонро гузарондем, аппарати кори, мақсаду мароми
фронтро муаГг. н иамудем. Лои>;аи Оинномаи Фронти халқиро
муҳокима карда, барон қабул намудан ба конференциям Фронти
халқй пешницод кардем. Ҳар кас нисбати вазъияти шаҳру
нохияи худ ахбор дола, андешаву омоли халқро дар бораи
амалнстҳом номардонаи оппозиция иброз дошт.


Ба аъзои рассати кумитаи ташкилй шахсони зерин дохил
гарднданд: Амирқул Азимов, Тагойхон Шукуров (ҷонишини
pane), Ибодулло Бонматов, Абдумалик Солсҳов, Раҳматҷон
X пматои, Қутфннисо Мирзоева, Давлат Муродов, Шералй
файзалисв, Ботур Исҳоқов, Толибҷон Бобосв (аъзо) Сафаралй
Кенҷаев (pane).


Вазъияти ба миён омада нагузошт. ки вакилон аз хатлон-
замину Вахшонзамин дар кори кумитаи ташкилии Фронти
Халқй ширкат варзанд, агарчӣ Лангарй Лангариев, Файзалӣ
Спидов, Сангак Сафаров, ва Рустам Абдураҳимов хабардор
карда шуда буданд...


Ҳангоми гуфтугӯи телефона ба Лангарй Лангариев, Файзалӣ
Саидов, Сангак Сафаров ва Рустам Абдураҳимов кори Фронти
Халқии Тоҷикнстон, Оинномаи онро ба онҳо фаҳмондем. Онҳо
иқдоми некро дастгирӣ карда, изҳори ақида намуданд, ки то
конференция номи горди миллим вилояти Кӯлоб бо сарварии
Саид Салимов, Лангарй Лангариев, горди "Наҷот"-и ноҳияи
Вахт бо сарварии Ёқуб Салимов ва горди миллим вилояти
Қӯрғонтсппа бо сарварии Фай зал й Саидов, Шералй Мирзоев,
Маҳкамбой Ша рифов, ки то ҳол оиннома надоштанду комитети
ташкилй нагузаронда буданд ва ба ин шароит надоштанд,
бетагйир мемонад. Дар конференция сари ин мақсад фпкр хоҳем
кард, ки кадоме аз номҳо қобили қабул гардад, ҳамонашро
Қабул намуда, сарварони Фронти халқии Тоҷикистонро интихоб
менамоем...


Ба пиндорп ман, агар конференция баргузор мегарднд, раиси
Фронти х&чҷии Тоҷикистон бояд, ки яке аз роҳбарони гу’рди
миллим Хатлонзамин с Вахшонзамин интихоб мегардиданд. Аз


187
се нафар (Рустам Абдураҳнмов, Сангак Сафаров, Фай за щ
Саидов) якеро интихоб намудан ақидаи шахсии мал буд, чункц
онҳо аввалин шуда, бар му добили фундаментализмн ваҳҳобй
баҳри муҳофизати давлати қонунии то 7-уми майи соли 1992
амалкунанда бархоста буданд.


Аъзоёни кумитаи ташкнлии Фроити халқии Тоҷикистон дар I
назди виҷдону имон ва *;аҳрамонони роҳи озодй савганд ед
намуданд, ки то қатраи охирини хуни худ ба ақидаашоц і
устувор буда, талаботи Оиннома ва сарварони Фронтн халқиро
бе ягон таъхиру шакку шубҳа иҷро менамояид, барои озод
намудани халқи ҷум^урй аз зери юги фундаменталистсчп)
мансабталаб муборизаи оштинопазир мебаранд.


Ба қарор омадем, ки бояд ду фронт ташкил карда шавад.
Фронти якум: шаҳрҳои Турсунзода, Душанбе, ноҳияҳои
Шаҳринав, Ҳисор, Варзоб, Ленин, Кофарниҳон, Файзобод,—
қумондон Амирқул Азимов, сардори ситод Давлат Муродов
таъин гардид. Маркази Фронти № 1 — шаҳри Турсунзода.
Қумондони шаҳри Турсунзода Ибодулло Бойматов, раиси ситоди
фройт Раҳматҷон Холматов, қумондони ноҳияи Шаҳринав
Абдумалик Солеҳов, ноҳиян Ҳисор Ҳабибулло Насруллоев ва
Субҳон Мирзоев, қумондони шаҳри Душанбе Шералй Файза-
лиев, Рауф Солиев, Ботурҷон Исҳоқов таъин гардиданд.


Қумондони фронти дуюм: ноҳняҳои Ғозималик, Ҷилликӯл,
Қубодиён ва Шаҳритус — Тағойхон Шукуров (Малик), маркази
фронти №2 — шаҳраки Қизил-Қалъа.


Сипас, ҳар яки онҳо мувофиқ ба ваколат ва вазифан
Фронти халқй аз кумитаи ташкилй вазифаҳои зайл гирифтанд:


— ҳукумати "муросои миллй" ва Раёсати имрӯзаи Шӯрои
Олии ҷумҳуриро гайриқонунӣ ҳисобида, то интихоботи ҳукуиат
ва Раёсати нав бо роҳи демократй онро эътироф ва қонуну
қарорҳояшро иҷро карда нашавад;


— Миёни мардуми деҳаю колхозу совхозҳо, ноҳияву шахр>,о
корҳои таргиботӣ бурда, ақидаи нопоки оппозиция — (мазҳаби
"Ваҳҳобия ва "демократияп исломӣ") ва ҳукумати амалкунанла
(ҳукумати "муросои миллӣ" ва Президиуми Шӯрои Олй)-ро бо
далелу бурҳонҳои қотеъ фаҳмонда дода шавад, ки мардум
кӯр-кӯрона зери таъсири он қарор нагиранду эътирофаш нана-
моянд;


— дар ҳамаи шаҳру шаҳракҳо, ноҳияву колхозу совхозуо,
корхонаю ташкилотҳо шӯъбаи ситоди Фронти халқиро таісис
намуда, мардуми озодихоҳу қавимродаро гирди худ муттзҳнд
созанд. Барои таъмини амнияти мардум ҳамаи намуди силоҳу'
лавозимоти низомии мавҷударо ҷамъ оварда, ба ситодҳо супоранд;


188
Т


— аз ҳар ша.\ру нгоуия ва гурӯҳҳо аз 10 то 20 нафарй
ҷанонмардони ҷасуру пурқувватро аз рӯзи 10-уми сентябри соли
]902 барои омӯхтани малакаи қумондонй, сарварпн ситод на ангар
масьалаҳои муҳим ба Искандаркӯл, ноҳияи Айнй фнристоианд;


___ бо мақсади таъмини амнияти мардуми ша^ру ноҳия ва паст


„змудаии шиддати ҷанг дар шаҳру ноҳ|:лҳои вилояти Қургонтслпа
вЛ цоҳияҳои Дангараю Кофарниҳон даромаду бармлдн шаҳру
лоҳия, гузаргоҳҳоро зсри назорат бояд шрифт. Рухсатномаи махсус
вз якшакла бо номн Фронти халқии Тоҷикиаон т.п* нс карда
щанад. то он ки кас бе рухсатномасн роҳбари фронт натавоплд ба
марзи шаҳру ноҳияи дигар қадам гузорату барон ҷаншдан ба
вилояти Қӯргонтеггпа ҷанговар фиристонад;


— битавонад роҳбарияти ноҳияву шаҳрҳо, органҳои маъмурп
ва мардуми онро муттаҳид сохта, тарафдори Фронти хллҷип
Тоҷикистон гардонад;


— дар ситодҳо миёни аъзоёни Фронти халқӣ ннтизомн
оҳанин барқарор карда шавад, нисбати вайронкунанаапонн
иіітизом, итоат накардан ба қумондонҳо ё саркашӣ намудан аз
иҷрои супориш, ба қатл расоиданн бегуноҳон, ба дуздию
ғоратгарй даст задан аз рӯйи қонуни ҷанг ҷазоҳои ҳатъй
андешида шавад;


— бо горди миллим вилояти Кӯлоб ва горди "Наҷот"-и
Ban ситодҳои вилояти Қӯрғонтеппа алоқаҳоро мустахкам
намуда, пайваста ҳамкорӣ намояд, ба якдигар бндуни чуну
чаро кумаки амалӣ расонанд;


— бо мақсади боздоштани ҷанги бародаркуш тақлифу пеш-
ниҳод намояд ва амалиётҳои якҷоя гузаронад;


— ҳантоми гузоронидзни амалиётҳо фикру ақидаи роҳбариятн
вилояти К ӯ 'Iоб, қумондонҳои горди миллим вилояти Кулоб ва
горди ”Наҷот"-и Вахшу ситодҳои вилояти Қӯргонтеппа, алздхусус
Сангак Сафаров, Лангарй Лангариев, Файзалй Саидов, Мухаррам.і
Мирзоалиева, Шералй Мнрзосв, Фаіізалй Қувватов, Ёқуб Сали-
мов. Маҳкамбой Шарифов, Рустам Абдурахимов, Сафармат
Рустамов, Сугроб Афгонов, Қурбон Чолов, Бӯрихон Ҷобиров,
Азим Ғаниев, Саид Сантимов ба ҳисоб шрифта шавад;


— ҷамъ намудани пул аз мардумони дасткушоду хайрхоҳ
ьа харидани силоҳ барои таъмини амниятп мардуми шаҳру
ноҳиян худ."


Тагойхон Шукуров изҳор намуд, ки дар ноҳияи Ғо ЗИМЯЛТ1К,
Ҷилликӯл, Қубодиён ва Шаҳрнтус ситод\а вуҷ.д доранд, дар
ща>;раки Қизил-Қалт>ан ноҳияи Ғознмалик онҳоро муттлхи.т
с°хіа, намсгузоранд, кн оппозиция дар ин ноуглҳо ҳукмрон
гаРдад. Чунки аз як тараф, дар ноҳияи Ғозималик ҳувваи


189
тавоно аст. Аз тарафи дигар, дар ин ноҳия такяго^ до;■.•; 1


монанди ҷавонмардони боҷасорату шуҷоь: Хӯҷамурод Карим.ц,'
Панҷй Ходов, Маҳмудхон Шукуров, Парпй Авлиёқуд^в, Ҷ.,М1' 1
зисда аз 80 нафар. Бо ин роҳ мстлвонлм гознмаликиу.ои л- ’ ]
ҷумҳурй сукунат доштаро муттаҳид гардонам. Ҳама млрд<, ]
Ғозималик, ноҳияҳои Ҷилликӯлу Қубодисн ва Шаҳритус, Ки
ба мо ҳамақида буданд, аз рӯз.уон аввад ба млг.и бнитц
мухолифин боварй доштанд, зеро хуб медонистанд, кн роу, мо
ҳақ аст ва мардум тарафдорп мост.


Сипас, ҳама аз паи иҷрои вазнфа гардид, ҳар чнзе, кн
ҷамъ оварда будем, ба Шсралй Файзалисв, Ботурҷон Исҳокои
Қутфинисо Мирзоева додсм, ки ба Сайгак Сафарову ФаіЬ.ілй
Саидов ва Лангарй Лангариев ба Қӯргонтсппа расонда, аз паи
иҷрои дигар супорншҳо гарданд. Амирқул Азимов дар Искан-
даркӯл барои тайёр намудани ҷой ва қабули меҳмонон моцд.
Ман барои ҳалли баъзе мааьалаҳои таъҷилй ба вилиящ
Ленинободу сипас ба шаҳрҳои Федерацияи Руссая ва Тошг.анд
рафтам...


кӯрдилон


Аз рӯйи ахбори дақиқ, вазъият дар вилояти Қӯргонтеипл ҳар
соату ҳар рӯз ба манфиати мухолифин тагйир меёфт, тара ; : <ни
мо пайи ҳам мавқеяшонро аз даст медодаид. Дар шахраки Ломо-
носов чор рӯз ҷанги шадид давом дошт, оппозиция ва Л.упвауои
давлатӣ" ҳар рӯз аз ҳисоби мардуми гумроҳзадаи маз.уібм
"Ваҳҳобия"-и ша\ру ноҳияҳои Турсунзода, Щаҳринав, Кофар-
ниҳону Варзоб, Ҳисор, Ленин, Душанбе, Гозималик, ,.:л.


Қубодиён, Шаҳритус, ноҳияҳои вод и и Қаротсгииу Бадахшон
пурқувват мегардид. Ситоди "Наҷоти Ваган", Горди миллим
Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳизби наҳзати ислом, Қозиёти ҷумҳурй
хона ба хона, масҷид ба масҷид гашта, аз ша\ру ио.угяҳон
номбаршуда зери фишори номи дини мубини ислом, .о.м ба
Қуръони маҷид ва бо силоҳ таре додан гумроҳзадагонро пірд
меоварданду бо яроқу аслнҳаи ҳозиразамон мусаллаҳ менамуданд.


Ва эшону уламои дини мубини ислом ба хар якеи онҳо "калпди
биҳишт"-ро, ки чанд устои чӯбдасту харрот аз чӯби сандал созон-
даву оро дода буданд, ба "Воридшавандагони ҷаннати Шаддод’
супурда фотеҳа медоданду бо номи оллоҳи таъоло ва Қуръоня
маҷид қасам ёд карда мегуфтанд: "Шумо а.уш муслиминед, хатари !
аз миён бурдани дини ислом ва ба қатл расондани эшону анлиёҳо.
пешвоёни мусулмонон ба миён омадааст. Шумо ҷавонмардоиа бояд ■
дини исломро аз кофирону номусулмонон, коммунистом • j i .л


190
лзмосд. Ба муқобшш душманон мубориза бареду раҳму шафқат
яисбати онҳо зоҳпр нанамоед, аз сесола болоро cap аз таи ҷудо
созсД. Ин фармудаи Қурьони маҷид аст! Аллоҳу акбар!!"


Барои хизмататон аз даргоҳи худованди кариму раҳим фардо
09зи қиёмат мукофот хоҳед гирифт..."


Дастаи дигари шайхону эшонҳо, қориёни Қуръону фунда-
меИталистони ислом ҳоҷй Саидашраф Абдулаҳадов, ҳоҷй Саъдй,
Саид Абдуллоҳи Нурӣ, қорй Қиёмиддини Ғозй, мулло
Муҳаммадшариф Ҳнмматзода, қорӣ Муҳаммадҷон, ҳоҷй Алло-
маи Регарӣ ва дигарон дар масҷидҳо зону таҳ намуда, китобҳое,
ки бар зарари дини мубини ислом, Қуръони маҷид ("Канз-ул-
ҳусайн" ва ғайра) буд, ҷироат намуда, шахсони даркорнро
ҷодуву афсун мекарданд.


Баъди чунин афсунҳову мулозимхониҳо мусулмонро бар
алайҳи мусулмон, бародари ҳамхуну ҳамнажод ва ҳаммазҳабаш
ба ҷанг мсфиристоданд! Наузамбиллоҳ, ин даҳшате буд назди
оллоҳи таъоло ва бандагони сиддиқаш! Вале дуою дуруди он^о,
ки бар хилофи Қуръони маҷид буд, чун боде ба ҳаво мерафту
ба касе таъсир намекард.


Боз дар зери афсуну ҷоду онҳоро бовар мекунониданд, ки
агар дар майдони ҷанг ҳалок гарданд, ҷанозаи онҳоро бо амри
худованди карим малоикаҳои осмон мехонанд ва бо амру қудрати
худой бахшояндаи меҳрубон нафси ишонро рост ба ҷаннат
мебаранд. Ин роҳ роҳи росту пок ва масири расидан ба зоти
гтарвардигор; ҳаждаҳ хазори азам аст! Бо ин калид ҳар яке дар
он дунё дари ҳуҷраи худро мекушоянд, ки бо амри худованди
каримурраҳим чиҳил ҳури бикри биҳиштӣ, ки яке аз дигаре
зебову раъно, як рӯ офтобу як рӯ моҳтоб аст, дар даст ҳазору
як нозу неъмат нигарони ҷонҳои поки ишон аст. Роҳат дар он
ҷост... Вале сабаб чй буд, ки касе аз он эшону уламоҳо мақсаду
мароми ба назди ҳурони биҳиштй рафтан надошт?...


Иддае бо чунин афсунҳои сохтаву бофтаи мазҳаби
"Ваҳҳобия" гирифтор гардида, "Оллоҳу Акбар!",— гӯён девона-
вор ба майдони ҷанг медаромаданд, дар ҳар куҷое бародари
мусулмони худро дармеёфтанд, агарчӣ дар як мактаб хонда
буданд, борҳо аз як дастархон нон хӯрда, дар тӯйҳо рақслда
буданд, танҳо барои он, ки ӯ зодаи дигар водисту "Ваҳҳобия"-ро
ҷонибдорӣ наменамояд, cap аз тан ҷудо месохтанд, хонаашро
отащ мсзадакд. v. Ҳар чизе, ки месфтанд, ба яғмо мебурданд.
Аз тарафи уламову пешвоёни мазҳабн "Ваҳҳобия" фатво ги-
рифта буданд: "Ҷумҳурии Тоҷикистон давлати исломй нест ва
молу мул к и онро.талаву тороҷ намудан савоб аст". Ин гуфтаи
зллоҳи таъоло аст".


191
Наузамбиллоҳ! Ҳар чй, ки мехостанд, ҳамонро бсимонона
аз номи офаридгори бузург ба мардум пахш мекарданд... д3
ҷониби дигар, идеологҳои асосии мухолифин коммунистоцц
сурх, ба монанди Ғоибназар Паллаев, Отахон Латифй будаИд
ки ба онҳо маслиҳатҳои зарурӣ медоданд. Мутаассифона
Ғоиблазар Паллаев аз рӯйи нақшаи тарҳрезй гардида солҳон
дароз дар давугеҷи ҳарчй тезтар аз сари қудрат дур сохтанц
ленинободиҳо буд. Ба воситаи ким-кадом қувваҳо ӯ битавониет,
ки бо котиби КМ ҲК Тоҷикистон оиди идеология Бобоси-
диқова Г. наздик гардад. Эпопеяи "ғармй"-и Паллаеву Бобоси-
диқову оғоз гарднд, ки камари номуборак оиди аз сари қудрат
дур гардонидани собиқ котиби аввали КМ ҲК Тоҷикистон
Раҳмон Набисв бастанд. Бо истифода бурдани алоқаҳои марказ
тавонистанд, ки Набиевро аз сари қудрат дур созанд.


Ба ҷои ӯ Маҳкамов меояд. Ба назар чунин мснамояд, ки
гӯё Шимол мавқеашро нигоҳ мелорад. Дар асл бошад, бо макру
ҳиллаи Ғоибназар Паллаев ба Шимол зарбаи сахт зада шуд.
Ба ивази дар ихтисри Маҳкамов мондани мансаби якуми
давлат, ӯро маҷбур гардониданд, ки ба ҷоннбдорони Палласв
мансаби Вазири корҳои дохилии ҷумҳуриро низ диҳанд.
Маҳкамов соддалавҳона, ояндаи халқи ҷумҳуриро дурбинона
надида, ба вазифаи вазири корҳои дохилин ҷумҳурй М.
Навҷувоновро таъин намуд. Акнун дар як даст (Ғ. Паллаев)
ҳам пули савдо ("Тоҷикматлубот") ва ҳам ба ном гурӯҳи
рӯпӯшкунанда (ВКД) ҷамъ гардид. Бо ин роҳ савдо бо хотири
ҷамъ кор карда метавонист. Онро аз ҳар давуғеҷҳо ВКД-и
ҷумҳурй ҳимоя мекард. Ин ҳама таҳкурсии хело пурқуввате
буд, ки ба ташаккули босуръаттари фундаменталистони исломӣ,
демократҳои дайдуи мансабталаб рост омад...


Ба ном бунёдгарони исломй, ҷавонони "демократ" ва азами
ҷиноӣ ҳамин се қуввае буданд ки І2-уми феврали соли 1990
иссни Душанберо ташкил карданд. Ба исён Раиси Шӯрои Олии
Ҷумҳурин Тоҷикистон Ғоибназар Паллаев аз паем плрда
роҳбарӣ мекард ва ин далел тасдиқ гардидааст.


Дар рафти воқеаҳои 12—13—14 феврал (қӯшун шаби 13-ум
даропарда шуд), ҳама чиз маълум гардид. "Кумптаи '17 нафара
бояд ба ҷумҳурй роҳбарй мекард. Он ба Маҳкамову Ҳаёсв нобоварй
изҳор намуда, ба... Паллаев фотеҳл дод. (рӯзномаи "Ҳақиқати
Ленинобод", 19—20. 08. 1993 с. "Кӯргнреҳи Тоҷикистон").


Аз бемасъулиятии кормандони ургонҳои тафтишотй ниқоб
аз рӯйи Ғоибназар Паллаев бардошта нашуд, каждум зери
бӯрё монд ва нафраташ ба мардуми вилояти Ленинобод (ишмод)
беканор гардид. Илова бар ин, дар сессиям якуми Шӯрои


192
Ҳоҷй Муҳаммадшариф ҲИММАТЗОДА, раиси Ҳизби наҳзати
исломи Тоҷикистон.
То.уф АЬДУЧЛЫ>ОРОІі. jmim ҳаракатн мардумии "Растохез", депутат
халқи Чумҳурин Гочикистои.


Акбаршоҳ ИСКАНДАРОВ, Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Аслидднн СОҲИБНАЗАРОВ аъзои Раёсати Шӯрон Олй, чоішшмнн Capaa-
зири Ҷумҳурии Точикистон.


Абдулло ҲАБИБОВ,


аъзои Раёсати Шурой Олй. раиси Кумктаи Шӯрои Олй.
Тоѵф А.БДУЧЛІіЬОРОи. рамен ҳаракати мврдумии "Рааохсз", дспуіаіи
Г


Лкбаршоҳ ИСКАНДАРОВ, Рамси Шӯрои Один Ҷумҳурии Тоҷикистон
Аслиддин С0ҲИБНАЗАР0В аъзои Расса іи Шӯром Олй, ҷопишинм Сарва-
знри Ҷумҳурии Точикистон.


А


Абдулло ҲАБИБОВ.


аъзои Раёсати Шӯрои Олй, ранги Кумитаи Шӯрои Олй.
Ғоибназар ПАЛЛАЕВ, Собиқ раиси Шӯрои Олии Чумҳурии Тоҷикисгои,
яке аз идсояогҳои асосии зсрипардагии Мухолифин.
г


Отахон ЛЛТИФӢ, Собиқ мухбири махсуси рӯзномаи "Ираида" дар Точики-
стон, собиц ҶОНИШИШ1 раиси Деаони Вазирони Чумҳурии Тоҷикистон, идеолога
Мухолифнн.
Сардабнри рӯзномаи иртиҷоии "Чароги рӯз" Додоҷони Атввулло ва воқеани-
шри ои Соҷидаи Мирзо дар ҷодаи рӯзноманигорй ном бароварда натавокпсга
ҳезумкаши ҷанги бародаркушӣ ва косалесони "демократии'' гаштанд. Худо
медонад.ки имрӯз дар кучоҳо сарсону еаргзрдонанд ва айбн ҳаммиллатони
худро мечӯивд.
ПІодмон ЮСУФ, раиси Ҳшбн демократи Чумҳурни Тоҷикистон бо
ҳамдастонаш — Сафар Лбдулло на Абдурофеъ Рабисв дар майдони "Шаҳидон".

Лаҳзас аз трдиҳамомм майдоііи "Шаҳидон".
Моҳҳои апрсл-маи соли 1992.

Гирдиҳамоии майдони "Шаҳидон"
Да плат 11CM01I, аъзоѵі Ҳизби наҳзаги исломи Тоҷикистон аз соли 197S.
ҷонишинк раиси Ҳмзбп наҳза-ы яслпми Тоҷпкпстои. собиқ ҷонхшини сарвалир11
ҳукуматм "Муросон миллй"-и Чумҳурии 'Гоҷикистон.




Сііи.імурод ҚУГПОПОВ (эшопи Саидмурод), яке аз қотилопм Додоииіш
кулли чумҳурй Нурулло Ҳувайдуллоев, ҳамгоми суханроий дар майдони
'Шаҳидон".
Лаҳзае аз гирдиҳамоии майдони "Шаҳидон', Моҳҳои лпрел-маи соли I9V2
Заыону духтарон дар майдони "Ша^ндон".
Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Паллаев тайёрии ҷиддй дид. Ҳама
роѵѵоро истифода бурд, то он к и бо роҳи интихобот давлатро
аз дасти ши мол бигнрад. Вале боз бахташ омад накард. Ҳамагӣ
дз 230 дсіптати х.лки Тоҷикистон ба 62 овоз сазовор гардид.
Маҳкамов Ранен Шурой Олй интихоб шуд. Чуноне ки дар
ѵцкмати халқ омада: Аз рӯи сняҳ матарсу аз абри сафед, Аз
мУи санед тарсу аз абри сиёҳ.


И к ҳама газабу нафрати ӯро дучанд гардонд ва баҳри ба
гари қудрат омадани фу11 даменталистоии исломй давугеҷҳои
знедро ба харҷ дод... Бсҳуда халк; нагуфтааст: "Матарс аз
чавонони шамшерзан, ҳазар кун зи пирони бисёрфан".


Алҷисеа. гурӯҳи мансабталоши Тоҷикистон пас аз мубори-
з;;уои пайдарҳами с и с ей ба нақшаи аввал сазовор гаштанд.
Тавоннстанд, ки аз чор поя (ба гуфти Аҳмади Дониш давлат
чор поя дорад) ду пояи асосии онро: пул (яъне савдои ҷумҳурӣ)
вд сарбозони дохилй (ВКД-и ҷумҳурй)-ро зери итоати худ
бигираги. Сі;пас миёни савдо ва ВКД иттифоқ барқарор намуда,
аз бемасъулиятй ва кундақлии роҳбарони ҳамонвақтаи ҷумҳурй
истпфсла бурда, ба савдо шароити дилхоҳ муҳайё сохтанд, то
дилпуронаю хотирҷамъона дар ҳама деҳаву шаҳру ноҳияҳои
ҷумҳурй мафияи худро таъсис дода, пурқувват гардонанд. Баъд
бо роҳн горати молу мулки халқу давлат ҳарчи бештар сарват
члмъ оварда, аз як тараф норизогии халқро нисбати сохтн
давлату давлатдорон бештар сохта, аз тарафи дигар ба мардум
a.i ҳнсоби ҳамон пулу моли бо роуи горати халқу давлат
бадаст омада "олиҳимматию саховатмандӣ" зоҳир намуда,
мардумн корафтодаю камбизот, сагиру кабир, беваву бечораро
ба доми фирсби худ кашанд, заррае ҳам бошад, дили мардумро
нисбати худ гарм созанд. Дар як вақт гурӯҳҳои аііёру
ҷинояткор, савдогар ва дигар решаҳои олами вайронкориро
гирди худ ҷамъ оварда, побандн МАФИЯМ САВДО гардонанд
ва доираи амалиёти онро васею мавқеашро пурҷувват намоянд...


Беҳуда нагуфтаанд, ки олиҳиммативу саховат сабаби нек-
номй ва эҳсон мӯҷиби дӯсткомиву хуҷастафарҷомӣ аст. Ва
ҳсҷ сифоте одамиро ва махсусан ашрофу бузургони эшонро
беҳ аз ҷуду сахо нест:


Шарафи мард ба ҷуд асту каромат ба суҷуд,


Ҳар ки ин ҳарду надорад, адамаш беҳ зи вучуд,


Е


Мурги ҳиммат чу бол бикшояд,


Ғурфи кқболаш ошён бошад.


Иеши ҷавгоми ҳиммати олй
Камтарин гӯй осмон бошад.


Ope, чун харҷ аз кисаи дигарон аст, Ҳотами Той шудан осон
бувад. Камбағал чй парвое дорад, ки пул аз кисаи кист. Бале,
хУб гуфта будаанд, халқ диҳандаро нағз мебинад, на гирандаро.


1 “ — С. Кеицаев


193
Агарчй пул аз ҳисоби халқу давлат буд, бо чунин роҳҳо
мардумро гирди худ муттаҳид сохтанд. Баъди ин ҳар туна
ташкилоту ҳаракатҳои мардумиро расмию пинҳонӣ созмоц
дола ад. Тавассути оиҳо сиссати тарҳрсзй намудаи худ — ба
сари қудрат омаданро ба мардумп гумроҳзадаю аз сиссат дур
ва ҷннояткору пулпараст гузаронида, муқобилони давлаі у
ҷонибдорони худро зисд мсгардоннданд.


Бо харҷи пули бедардимпен МАФИЯМ СИЁСЙ НА МАФИЯМ
САВДО оҳиста-оҳнста баъзе курсинишинони давлатию Ҳидбн
абарқудрати Коммунист аа роҳбарони ҷумҳуриро, ки имони комил
надоштанд, ба дом и худ кашида, забонкӯтоҳ гардонид.


Сипае, бо дасти роҳбарони забои кӯтоҳшуда таъсиру иҷрои
ҷонунро нисбати амалиётҳои гайриҳонунию ҷинояткоронан МА-
ФИЯМ САВДО ВА МАФИЯМ СИЁСЙ заифу нотавон кард.
Органҳон тафтишотй, мубормзаи зидди чинояткорй ва таъмини
амнияти давлат наметавонистанд, ки хурдтарин амалиёти
қонуниро муқобили МАФИЯМ САВДО ВА МАФИЯМ СИЁСЙ
огоз намоянду гуноҳашонро фош созанд.


Аз роҳбарони давлатию ҳизбии ноҳия cap карда, то шахсоіш
аввали КМ ҲК. Тоҷикистон, Шӯрои Вазирону Шӯрои Олни
ҷумҳурй ба ҳимояи дуздону ҷинояткорон, роҳбарони мафия
камари ноҷавонмардй мебастанд, ки инро борҳо бо чашмони
худ дидаву мушоҳида кардаам.


Боре, вакто ки вазифаи прокурора ноҳияи Фрунзеи шаҳри
Душанберо ба ӯҳда доштам, ҳайсарӣ зоҳир намуда, рӯзе поямро
ба болои думбаи лаҳми ду роҳбари пурқуввати МАФИЯМ
САВДОИ Душанбешаҳр гузоштам, ки ҷон дар бадднашон тангП
карду дар давугеҷ афтиданд. Фишороварй оғоз гардид. Хоҳиши
шахсони масьули КМ ҲК Тоҷикистон ва Шӯрои Вазирону
прокуратураи ҷумҳуриро нисбати онҳо рад кардам. Рӯзе аз
марказ яке аз он роҳбарони МАФИЯМ САВДО ба ман сим
зада гуфт:" Ҳой бача, агар рафторатро тагйир надиҳй, гардану
миёнатро шикаста пас аз чор рѵз, яъне рӯзи ҷумъа аз мансабм
прокурори ноҳиии Фрунзе сабукдӯш мегардй". Ба гуфтаи ӯ
бовар накарда гуфтам: "Бишканад гарда ни якчанд мафиозҳо, пси
аз он ки бишканад гардани ман". Амалиёти тафтишотиро даво> і
додам, якеро ба ҳабс шрифтам, чунки медонисгам ягон асоа
барои маро аз вазифаи прокурори сабукдӯш гардонидан мавҷуд
набуд, кори прокуратураи ноҳия хубу расми кодлективи он дар
тахтаи фахрии прокуратураи ҷумҳурй ҷой шрифта буд.


Вале гуфтаи он мафиоз дуруст баромад, соати 10-и саҳари
рӯзи ҷумъа маро ба прокуратураи ҷумҳурй даъват намуда,
рост ба коллегиям гайринавбатии прокуратураи Тоҷикистон
бурданду бо таърифу тавсифи зиёде аз вазифаи прокурори
ноҳияи Фрунзе сабукдӯш намуда, ба вазифаи дигар — проку-
рори нақлиёт гузаронданд...


194
Аз тарафи дигар, роҳбарони ҷумҳурй кӯтоҳандешию бе-
съулиятй зоҳир намуда, зери таъсири МАФИЯИ СИЁСЙ
шумораи органҳои тафтишотй ва КАМ (КБД) ҷумҳуриро якчанд
маротиба ихтисор намуда, пояҳои боқимондаи давлатро заифу
камқувват гардоииданд. Шумораи ташкилотҳои расмию
гайрирасмии ҷамъиятиро даҳҳо маротиба зиёд гардонида, бо
пасти худ теша бар решай давлаташон заданд. Агарчи баъзе
аз роҳбарони ҷумҳурй ва Ҳизби Коммунист аз меваҳои аввал
ва нақшаи таҳтонйи МАФИЯИ СИЁСЙ бохабар буданд. Бар
замми ин, органҳои дахлдори ҷумҳурй (КАМ) борҳо ба онҳо
ахбори лозима расонда буд, вале хунукназарию бемасьулиятй
зоҳир карда, ба амалиёти ғайриқонунии МАФИЯИ СИЁСИ
ВА МАФИЯИ САВДО баҳои даркорй надода, лаҷомашро
накашиданд. Аз тарафи дигар, луҷман аксарияти онҳо кайҳо
ҳзром гардида буд...


Аз рӯи нақшаи тарҳрезигардида, ба ҳар масҷиду Мадраса
ва баъзе ташкилотҳои расмию ғайрирасмии ҷамъиятию сиёсй
дастурҳои дохилию хориҷии экстремизми исломии ваҳҳобия
дохил гардида МАФИЯИ СИЁСИРО пурқуввату мавқею доираи
амалиёташро пурқуввату васеъ месохт.


Вазъияти сиёсию ҷамъиятии ба миён омада барон дар
Ҷумҳурии Тоҷикистон реша давондани фундаменталистони
(экстремизми) исломии мазҳаби ваҳҳобия бисёр ҳам мувофиқу
нишонрас омад. Ба чашми онҳо Тоҷикистон ба монанди як
давлати бесарвару бенизому бесарнавишт намудор гардид ва
мебоист бо дасти онҳо аз дохили худ оташ мегирифт. Бинобар
ин, мазҳаби ваҳҳобия фурсатро ганимат ҳисобида, ба МАФИЯИ
САВДО ВА МАФИЯИ СИЁСЙ пайваст, агарчй мақсаду
ҳадафҳояшон бар зидди якдигар буданд. Дойра ва мавқеи онҳо
васею тавоно гардид, ки барои амалй гардидани мақсади аввал,
яъне содир намудани ТАБАДДУЛОТИ ДАВЛАТЙ ва ба сари
қудрат омадани гурӯҳи мансабталаб шароити хубе фароҳам
омад. Ба ин факторной зерин мусоидат мекарданд:


Якум. Якхела тараққӣ накардани саноат дар вилояти
Автономии Бадахшони Кӯҳй, водиҳои Қаротегин ва вилояти
Хатлон назар ба вилояти Ленинобод;


— паст рафтани иқтисодиёти ҷумҳурй;


— афзудани аҳолй, аз сабаби набудани ҷои кор зиёд
гардидани қувваҳои қобили меҳнат;


— паст рафтани интизом;


— сует гардидани амалиёт оиди иҷро ва назорати конун;


— бад шудани шароити зисту зиндагонни мардум ва гайра;


Ҳамаи ин норозигии халқро нисбати сохти давлат ва


Роҳбарияти ҷумҳурй зиёд кард, ки онро МАФИЯИ СИЁСЙ ва
ФУНДАМЕНТАЛИСТОВ ИСЛОМЙ (ИСЛОМИ ИРТИҶОЙ)


195
бо срию дастгирии идсологҳои дохилию хориҷӣ бисер ҳам
моҳирона истифода бурда, вазъияти сиссии ҷумҳуриро боз ҳам
номуътадилтар гардониданд.


Дуюм. Беадолатй, риоя накарданп баробарҳуқуқй;


— ба назар нагирнфтани таъриху расму русум ва одати
мардуми таҳҷоии ҷумҳурй, ба вазифаҳои масъули роҳбари-
кунандаи давлатй экспорт намудани русзабонҳо аз марказ,
алалчлеус, аз завраи ба вазифаи котиби дуюми КМ Ҳк
Гочикистон таъин гардидани П. Лучинский, ки аз огози кор
сустию тарсуии котиби а в вали КМ ҲК Тоҷикистон Қаҳҳор
Маҳкамовро истифода бурда, худро "генсраори" Тоҷикистон
ҳисобнд. Баъзе соҳибмансабони таҳҷой, ки ботинан тарсончаку
ифлос буданд, пірди П. Лучинский ҷамъ омада, кадрҳои
беҳтаринро бисёр арзон фурӯхтанд. Роҳбарии ҷумҳуриро зери
панҷа шрифта, як зумра шахсони нопоку дузду порахӯрро зери
ҷомаи миллатгароии пур аз фитнаю дасиса кашида, бсадолатиҳои
ліеде лисбати фарзандонн баору номуси миллат зоҳир намуд;


— Бисёр фарзандони сурсупурдаи миллат, чашмикордону
мутдхассисони хубро аз вазифа сабукдӯш ва миёншикан сохта,
гурӯси "десант"-ро ки дар бораи Ҷумҳурии Тоҷикистон, таърихи
кул.жи он, урфу одатҳояш, халқу ҳоҷагидориаш ночизтарин
мафҳум надоштанд, аз Ростову Маскав даъват намуда, ба ҷойи
онҳо соҳиби курсиҳои мансаб гардонид. Ин "десант"-ҳо фаъо-
лняташонро аз дуздиву порагирй, ғорати молу мулки давлат
огоз намуданд. Мафиям П. Лучинский дар ҳамаи соҳаҳои
хоҷагнн халқ: савдо, органҳои маъмурӣ, саноат, сиёсат реша
давонда, мустаҳкам гардид...


Ин ҳама амалиёти авантюрнстию шовинистии П. Лучинский
вазъияти сиссии ҷумҳуриро ба куллӣ тагйир дода, дӯстии
миллатҳоро сует, норозиши мардуми ҷум^уриро нисбати
роҳбарони он боз ҳам зиёдтар, мавқеи МАФИЯМ СИЁСЙ ВА
ИСЛОМИ ИРТИҶОИРО (фундаменталистони исломӣ)-ро
пурқуввату тавоно сохт.


Сеюм. Бо сабаби паст шудани талабот онди риояи интизоми
давлату давлатдорй, иҷрои қонун, назорат оиди иҷрои он суету
заиф гардид, ки бо давугеҷи МАФИЯМ СИЁСЙ ҷамъиятҳои
сиёсию ҳаракатҳои мардумй, масҷиду мадрасаҳо чун замбурӯғ
cap мезаданду реша медавонданд. Ҳамаи онҳо озодона, бар
хилофи Оинномзи худ амал намуда, мардумро ба муқобили
сохти давлат ва тартиби давлатдории роҳбарони ҳамонвақтаи
ҷумҳурӣ даъват мекарданд, чунки цариб ҳеҷ як аз оргзнҳои
давлатй сидҷан вазифаашонро иҷро намекарданд ва садди
роҳашон намешуданд. Аз ҷнҳати моддию маънавй МАФИЯ И


196
СИЁСЙ (МС) ва исломи иртиҷой (ПИ), яъне экстрсмизми
ксломй 6а он.\о кумак мерасонд.


Чорум. Аз миён рафтани давлати абарқудрати Иттифоқи
lUqami ва сует гардидани мавқеи Ҳизби Коммунист рукнҳои
(Ьарсѵдзи Ҷумҳурии Тоҷикистонро боз ҳам фарсудатар гардонд.
Ин кӯзаи пур -1 оси хунуке буд, ки ногоҳ ба сари салтанати
цЮҳий роҳбарони ҷумҳурй рехту магзу пайвандашонро карахт
гардонид. Capua роли ҳамонвақтаи чумуурй ба сиёсат ва роҳбарии
мустаҷидонл, баён ба истифодаи акнда, интихоби сиссати давлат
таиёр набуданд, чунки дар давоми 70 сол аз рӯйи нақшаи марказ
кѵр-кѵрона қадам мегузоштанду амал мекарданд, Нақша шикает,
СССР аз миён рлф:'. механизм» дав іатдорй аз миён рафт. дигар
5а куҷо, ба калом тараф мондапч қадами худро надониста, сари
калобаашонро гум кардана.


А. алхусус, нисбати ташкилу назорати кори ВКД, КБД
(КАМ), ташкили артиши милли Ҷумҳурии Тоҷнкистон, таъмини
амнияти марзу буми ҷумҳурӣ, ки пойдор мондани дзвлати
тоҷикон куллан ба онҳо вобастагй дошт.


Идова бар ин, аз миён рафтани СССР аз як тараф, мисни
Ҳизби тавонои Коммунистро шикаста, механизми идеологии
онро, ки мардумро аз паси худ мсбурд, суету заиф гардонду
идеологияи МС ва ИМ-ро пурқуввату тавоно сохт. Аз тарафи
дигар, рагҳои хунгарди идеология ва иқтисодиёти ҷумҳуриро,
ки дар давоми зиёда аз 70 сол таъсис ёфтаву пурқувват
гардида буд, пора-пора сохта, мардуми ҷумҳуриро рӯ ба
гумроҳию қашшоқӣ ниҳод. ки ин ҳама ба мақсаду мароми
МС ва ИИ мувофиқ буд.


Панҷум. Дар марҳилаи задухӯрди аз миён рафтани СССР
давлатҳои пурқудвату роҳбарони чашмикордон (собиқ респуб-
ликаҳои бародарй) ҳар чизе, ки тавонистанд, ба дасти худ
карда, тавоногии- минбаъдаи хешро таъмин сохтанд. Бо гуноҳи
сарварони лаванду форигбол, ки ба касалии "табларза" гирифтор
туда буданд, ба Тоҷикистон аз собиқ СССР чизе нарасид.
Алалхусус, ягон адад техникам ҳарбй ва силоҳ, ва на зару
зевар, ^амаашро Федерациям Русия зерн дасти худ кард.


Илова бар ин, баъзе роҳбаронн корхонаю муассисаҳо, ки
руезабон буданд, вазъияти ноороми сиёсии Тоҷикистон ва
роҳбарони онро дпда, дасту дилашонро батамом аз Тоҷикистон
ш3 ста, аз фурсати ба миён омада "самаранок” истифода бурда,
молу му лк и корхонаҳо, ҳатто воситаҳои гаронба^ои исгеҳсолотро,
ки моли Тоҷикистон буд, аз ҷумҳурй бароварда, ба Федерациям
Русия ва дигар давлатҳои собиқ Иттифоци Шӯравй бурданд.


Ope, роҳбарони пештараи ҷумҳурй дурро дида натавонистанд,
вале наздикро, ки овардани фондам шахей буд, бисер хуб


197
диданд. Аз фурсати ба миён омадаи бесарусомонй бисер \
истифода бурда, барои таъмини ояндаи фарзандоиу набераіо
нашон ҳар гуна корхонаҳои хурду калони шахсй якҷоя бо
давлатҳои хориҷӣ сохтавд, ки ҳоло миллиардҳо сӯмро гирди
чилликашон гардонда, дуди сигори амриконро ба шифти хона
пуф мснамоянд. Албагта, он миллиардҳо худ ба хѵд бе
сӯнистеъмоли мансаб ва азоби халқ аз осмон наомадаанд


9-уми сентябри соли 1991 Ҷумҳурии Тоҷикистон худро
мустақил эълон намуд ва ӯро давлатҳои ҷаҳон шинохтанд. Ҳол
он ки якто ҳам силоҳу техникаи ҳарбӣ ва артишу сарбози
низомӣ надошт. Яъне, дивизияи 201-ум, ки дар марзи Тоҷикис'
тон сукунат дошт ва бояд моли Ҷумҳурии Тоҷикистон мегардид,
комилан ба итоати давлати Федерацияи Русия гузашт. Лав гате,
ки бояд чор поя медошт, бо як поя муаллақ монд.


Пае, ӯ чй гуна давлат буд?! Чӣ тавр, бо кадом қуввату
қудрат метавонист бо душманони дохшшю хориҷии худ мубо-
риза барад?! Чй гуна метавонист бо як поя биистад?! А- ин
рӯ, он шабу рӯз марзи Тоҷикистонро бо давлатҳои ҳамсоя дар
асл касе посбонӣ намскард. Ба миён омадани чунин вазъият
ба МС ва ИИ бисёр ҳам мувофиқ буд, чунки онҳо мувофиҳи
ҳоҳиши худ сарҳадро шикаста, ба давлатҳои хориҷй рафта,
чизҳои лозима меоварданд, ва пурқуввату тавоно мегардиданд...


ІІІашум. Ба миён омадани ҳодисаи ГКЧП (августа соли
1991), аз вазифаи котиби аввали КМ ҲК Тоҷикистон даст
кашидани Қаҳҳор Маҳкамов ва якчанд кумбудиҳон дигар обрӯ
ва эҳтироми ӯро дар назди халқ, аъзоёни Ҳизби Коммунист
ва депутатҳои халқи ҷумҳурӣ хеле коста сохт.


Аз ин рӯ, дар сессиям Шӯрои Олй бо фишору амалиётҳои
МСва ИИ Қаҳҳор Маҳкамовро аз сари қудрат дур сохта, Тоҷи
султониро ба сари яке аз роҳбарони МС Қадриддин Аслонов
гузоштанд, ки ин мавқеи МС ва ИИ-ро боз ҳам мустаҳкаму'
тавоно гардонид. Вале онҳо медонистанд, ки ин тоҷ муваққатӣ
асту онҳоро дар пеш интихоботи умумихалқй, ки бохтанашон
аз ҳаҳиқат дур нест...


Ҳафтум. Баҳри ақидаҳои нопоки худро ҳарчи тезтар ба
мардуми аз сиёсат дур расондан мардуми минтақаҳон ’ худй"-ро
гирди худ ҷамъ оварданд, МС, ИИ ва мафияи савдо муносибати
худро бо рӯзномаю рӯзноманигорони пулпарасту имонфурӯш
мустаҳкам гардонданд ва бо кӯмаки хориҷа онҳоро аз ҷиҳати
моддӣ таъмин сохтанд. Дар он рӯзномаҳо асосан мухбироне
кор мекарданд, ки солҳои дароз дар ҷумҳурии исломии Ирону
Афғонистон сиссати фарсуда гардондани сохти давлатдориро
хело хуб омӯхта буданд. Ва ҳарчи мехостанд, нисбати давтати


198
уоҷикнстон, роҳбарони он имонфурӯшона иншо намуда, мар-
думро аз сохти давлат ва роҳбаронаш дилхунук месохтанд.
Вале роҳбарияти ҷумҳурй ва идораҳои маъмурӣ гӯё кӯру кар
буданд ва он ҷинояткорони қаламбадасту миллатфурушро на-
мсдиданд. Ич >;ама мунтазам мавқеи МАФИЯИ СИЁСӢ,
фундаменталистони (экстремизми) исломй ва мафияи савдоро
мустаҳкаму тавоно мегардонду решай бе ин ҳам фарсудаи
давлатро фарсудатар мегардонд.


Идеологҳои МС ва И И бо ёрию дастгирии дӯстонашон аз
хориҷа бита вон иста нд, ки ба мардуми ҷумҳурй, собиқ Иттифоқ
ва ҷаҳон бифаҳмонанд, ки гӯё дар Тоҷикистон режими тота-
литарии коммунистй ҳукмрон гардида, ба демократия, дини
мѵбини и слом, баробарҳуқуқпи инсон, адолату ҳақнқат фпшор
оварда, нисбати сарварони демократия ва ислом таҳқиру
таҳдидро псш гирифтаанд.


Борҳо кормандони ширкати симои "Останкино", як қатор
рӯзномаҳои собиқ СССР, рӯзномаҳои бетараф ноинсофона, аз
рӯи ғараз ба мардумн ҷаҳон иброз намуд, ки МС ва И И бар
муқобили режнми тоталитарни коммуниста баҳри пойдории
демократия муборизаи адолатнок мебошад. Вале муқобили
идеологияи онҳо ҳукумати ҷумҳурй ягон идеология, ягон ҳизб
надошт ки ақидаи нодурусти онҳоро фош намуда, ҳақиқати
ҳолро ба мардуми ҷумҳурию хориҷӣ расонад.


Алқисса, дар як муддати кӯтоҳ мафияи сиёсй, мафияи
савдо, фупдаменталистони (экстремизми) исдомии мазҳаби
ваҳҳобпя (ИИ) бо ҳам пайваста, ба воситаи пул шумораи
мадрасою масҷид.ҳоро зиёд мегардонданд. Масҷид аз маҳалли
гуфтани розу ниёз ба худо ба хонаи сиёсй, ба макони таблиғоти
зидци давлат ва яроқхонаҳо табдил меёфт. Аз як тараф
экстремизми исломй халқро гумроҳ гардонда, ба ыакру фнреб
тавонист, ки ҷонибдорони мазҳаби Имоми Аъзамро ба доми
худ кашида, гумроҳ созад. Сипас тавасс< ч 1 кормандони
масҷидҳо аз мардум пули зиёде ҷамъ оварданд. Аз тарафи
дигар, бо суханони пур аз бӯҳтони бофтаву сохта ба давлат^ои
истомии ҷаҳон Ҷумҳурии Тоҷикистонро режими тоталитарию
коммунисте, мардумашро кофиру номусулмон муаррифӣ наму-
Да, ифшо мекарданд, ки гӯё барои Тоҷикистон табаддулоти
и сломй зарур аст. Бо чунин роҳҳо соҳиби кӯмаки зиёди моддии
Мамолики хориҷй мегардиданд.


Дар натнҷа мафияи сиёсй, фундаменталистони (экстремиз-
ми) исломй, мафияи савдо: пули савдо, пули экстремизми
исломй ва кӯмаки моддии давлатҳои хориҷиро ҷамъ оварда,
ба мафияи ҷинояткорон, рӯзноманигорон, зархаридони хориҷӣ
ХаРҶ намуда, онҳоро гирди худ муттаҳид гардонид.


199
сҷ ^ ^нх


ГМ — ТМС ^ И & ТМС (ПҶ)^_


^ВКДҶ-"^ ^ос


^ зиқ


тч & ҲМ & МР & РҲДҶ
ҷ л ^иком^


зшмм — Ф(Э)И.


^(Ҷ)ПХ
Ф(Э)Иf ^пх


ПС & ПФ (Э)И & ПДХ & пмд


'дх—дот


MX


(МҶ & МР & МA & дг & МР) ТГ & (Қ) квкд &


ХСЛҶ


ЗХХ & ҚС(МСФ)—— ТДТ


(импликация) — ҳосил мешавад.
А — ва (цамъ)
эзоҳ


jpM — гуруҳи мансабгалаб
ТМС — таъсиси мафиям сиёсӣ
СЧ — самой ҳумҳурй


ВКДЧ — Вазорати Корҳои Дохилаи ҷумҳурй
И — иттифоқ миёии СҶ ва ВКДҶ


ПЧ — бо ро\и горат кардами хал»; ба даст даровардани пулу мол
|]Х — ба вучуд овардани норозигии халқ нисбати роҳбарони ҷум.\\ ріі
ОС — олиҳимматию саховатмандии мафиям савдо аз ҳисоби халқу давлат
д-ҷ, — таъсиси гашкилотҳои чамъиятӣ
ҳС — ҳизбҳои сиёсй
ҲМ — ҳаракатҳои мардумй


МР — 1 йрди худ ҷалб намудани мафиям рекитёрҳо


рҳдҷ — роҳбарони ҳизбию давлатии ҷумҳурй, ки гирифтори дасти тавоиои
Мафия гарднданд.


ЗИҚ — заиф гардидани иҷрои ҷонун
ИКОМ — ихтисори кормандони органҳои маъмурй
ЗШММ — зиёд гардидани шумораи масҷиду мадрасаҳо
ф (Э) И — фундаменталистони (экстермизми) исломн
МР — мафиям рӯзиоманигорон


ҶПХ — ҷамъ намудани пули халқ ба воситаи масҷидҳо
ЛДХ — ,оюқа бо давлатҳои хориҷӣ
IIX — гирифтани пули давлатҳои хориҷӣ


ДОТД — дастурҳои мушовирони хориҷӣ оиди табаддулоти давлатӣ
MX — ҷалб намудани мутахассисони хориҷй
ПС — пули савдо


ПФ (Э) II — пули фундаменталистони (зкстремизми) исломӣ


ПДХ — пули давлатҳои хориҷӣ


ПМД — пули мафияи дохшій


МЧ — мафияи ҷинояткорон


МР — мафияи рекитёрон


МА — мафияи аламзадагон


ДГ — дастаи гумроҳзадагон


ҚМВ — қувааи мазҳаби ваҳҳобия


ВКД1( — вазорати корҳои дохнлии Ҷумҳурй


ҚВКД — цувваи ВКДЧ


3XX — зархаридони хориҷй. ТГ — таъсиси гирдиҳамой
МСФ — мансабдорони сустиродаи фурӯхташуда
ХСЛЧ — харидани силоҳу лавозимоти ҷангӣ
ТДТ — табаддулдоти давлати Тоҷикистон


Дар гирдиҳамоиҳо иқтидори қувваҳои давлатй ва органхои
ҳифзи ҳуқуқ санҷида шуд. Маълум гардид, ки онҳо дар назди
қувваҳои ғайридавлатй басо заифу беқудрат будаанд. Баъд аз
ҳисоби пула ҷамьгардида бо кумаки дӯстонп дохилию хориҷй
силоҳ ба даст дароварда, ба зархаридони ҷинояткори дохиливу
гумроҳзадагон дода, барои содир намудани табаддулоти даплатй
онҳоро сафарбар гардониданд...


Ин ҳама ваҳшониятро ба чашм дидаву ба гӯш шунида, ба
ҳоли бародарони бенавою гумроҳзадаи худ нигариста, ба худ
меандешидам:


201
У


Худое, чаро баыдагонатро то ии дараҷа кӯтохақлу тезбовар
кардай, ки як даста ҷоҳили ҷоҳу курсипараст бита вопиет, Кі)
худро ҳомии диня мубини ислом ва муҳофизи ҳуқу қи ИНСОЦІІ
муаррифй намуда, мардуми аз сиёсат дурро ба майдонҳоц
гирдиҳамой даъват намояд ва дар давоми моҳ.уо зери афсуд
онҳоро ба муқобили ҳокимияти қонунй ва кулли ххтқи ҷумҳуп»
гузорад. Илова бар ин, ҷанги бародаркушро оғоз намуда
мусулмонро ба мусулмон душман сохтз, Тоҷикистонро gg
майдони қатли инсон табдил диҳанд.


Охир, ин аз рӯи кадом сураи Қуръон, оёту ҳадиси пайгамбар
Муҳаммади мустафо саллаллоҳу алайҳи ва саллам аст?!


Нисбати чушш иртиҷо парастон, демократия!! сохта, к и
даст то бозуяшон пур аз хуни инсон гардидааст, шоир худ
гуфтааст:


Дил зи дастат то ки хатгу холи дунё бурдааст,


Ақлу ҳушу илму фа\матро ба як ҷо бурдааст,


Диму имону гараҳҳумро на танҳо бурдааст.


Балки рӯҳи одамият ва к,ту беҷо бурдааст,


Баски дар ваҳпштгарии хеш чургьат мекунй,


Зинда бошй, офарииат, хуб хизмат мекунй.


Пар фунѵші кушту хун бисер лоиқ будай.


Бегам аз дарди сари махлуцу холиқ будай.


Дар сарандозй ту дорой савобиц будай,


Рвҳнамои дузду аіібошу мумофнқ будай,


Днгаронро аидар ин маврид маломаі мекунй.


Зинда бошй, офарииат, хуб хизмат мекунй.


Як дарахт аз файри рохетҳои ту истода пест,


Пест депору даре к-аз дасти ту афіода пест,


Гайри вайронй зи зайрот и сарат ободй несг,


Гарчй вайрон кардами як шаҳр кори сода нест,


Ту магар ин корро дар ним соат мекунй?


Зинда бошй, офарииат, хуб хизмат мекунй!


3-устухонн хадқ хоҳй сохт бурчу бораро,


Тарҳ кардан ихтилофи точики гамдидаро,


Гусли хун додй дигар ин миллатн бсчораро.


Аз Ватан наимед кардй мардуми овораро,


Корхое даркури таҳсиии миллат мекунй,


Зиьда бошй, офаринаг, хуб хизмат мекунй


Як нафас овози чазлумон ба гӯшн ту нарафт,


Л оду фарсди мусалмонон ба гушн ту нарафт,


Полаву зорим маҳрумон ба гуши ту нарфат,


Амру наҳйу қиссаи Қурт,он ба гӯши ту нарафт.


Баски хуни халқро помоли шӯҳрат мекунй,


Зинда бошй, офарииат, хуб хизмат мекунй.


Сахтии ришу бурутат дар пари Чабрил нест.


Зӯри дасту нои ту дар дзету пои фил нест,


202
П . .. о■■■.; зию хашмаг чои қолу цил пест,


W rap МӮ аз камолоти ту нога км ил мест,


М_ѵ па мӯ ушуни ҷангалро рпоят мекунй,
Зинда бошй, офаринаг, хуб хизмат мекунй.


N! ■ - янро аз Ватам ихроч кардй, хуб шуд,
Xotiasopn як ба я» тороч кардй. хуб шуд,
jjeu.i- .ірат \ар чиро омоч кардй, хуб шуд,


Зуд I оҳанги та . гу точ кардй. хуб шуд,


Мі , г вал фу pear агар дар кор гафдаі мекунй,


< і па бошй, офаринаг, хуб хизмат .мекунй


)іГіС,. гидам борҳо савганд осон хурданат,


Не; ! арке дар миёни нону Қуръон хӯрданат,
Инчунин осон бувад хуни шаҳидон хурданат,


Пест мушкил баъд зз ин моли итимон хӯрданат,


З он ки аз горатгарй эҳсоси лаззат мекунй,


<ші іа бошй, офаринат, хуб хизмат мекунй.


Куча ьӯча лошаи инсон фароҳам кардай,


Хонг .. на. ранг-ранг аз хуни одам кардай
Ііайклрн миллаг зи бори кушту хун хам кардай,
Кори барбодии киншарро муназзам кардай,


Мекушиву зинда месӯзй, қиёмат мекунй,


Зонда бошй, офаринат. хуб хизмат мекунй.


Оки о .. тегу тори чавру зулм аидохтй,


На , > катли Оми мардум бемууобо тохтй,


Мунфицона бар сари милдат кисмат сохтй,


Ҳарнй кардй, номи худро дар чахон афрохтй,


Он чй мехоҳад дидат машқи сиёсат мекунй,
Зинда бошй, офаринат, хуб хизмат мекунй.


Роі . у„м то ки теги мову мак кардй бурун,


Лет фарёд аз ни ходи марду зам кардй бурун,
т 1 , улҳ... амииягро аз Ііатан кардй бурун,


Оқиба г мофиззамири хештан кардй бурун.


Чун ба таври мустақил шавқи замонат мекунй,
Зинда бошй, офаринат, хуб хизмат мекунй.


Меҳрубониҳои ту аз ҳад фузун шуд ё нашуд,


Аз дари ҳар хона берун ҷӯи хун шуд ё нашуд,


' и димогаг шӯришн гарми ҷунун шуд ё нашуд,
ѵ<ар.г. зам цурбонии тӯфони хун шуд ё нашуд,


бар сари минбар чй хуиі нозу назокат мекунй,
Зинда бошй, офаринаг, хуб хизмат мекунй.


Чавру піратро камоли комронй гуфтай,


Қа і.р ь.і';шатро пишони қаҳрамонй гуфтай,


Нанг. зиллатро намути зиндагонй гуфтай,
і/ "а иг.ро даледн нотавонй гуфтай,


Марҳабо, авқоти худ сарфи насиҳат мекунй,
Зинда бошй, офаринат, хуб хизмаі мекунй.


203
Чист пешат одамихГ' Маъним бегонае,


Бо худо мисоқ багіан хирмани бедонае,


Адлу тақоо аз ривости куҳан а ‘.синае,


Бӯалии г. ҷт бошад пеши ту девоне,


Ҳачраҳи рӯҳудямни гіннд сӯҳбат мекунӣ,


Зиіша бишй, офарш-. г, хуб лизмат мекунй!


Назди ту девору масҷид іюяиу пул душман асі.


Дар нигоцаг марду зан, аз ,..зъ то кулл душман аст,
Ҳар кй набвад ошиқи ■ .аиру ҷафо бал душман аст,
Дар нигоҳаг змндаҷони Тиҷикистон душман аст,


З он сабаб бо мардумони он ба шиддат мекунй,
Зиіша бошй, офаринат, хуб хизмаг мекунй!


* * *


Ба цувваи оппозиция тоб оварда натавониста, дзетам Лангарй
Лангариев, Сайгак Сафаров, Маҳкамбой Шарифов, Файзалӣ
Саидов, Бӯрихон Ҷобиров, Азим Ганиев боз зиёда аз 135
ҷанговарони худро, ки вакилони ҳамаи халқу миллатҳо буданду
ҳанӯз хушиҳои ҳаётро начашидаву аз гулҳои боги умедашон
дастагуле начида буданд, талаф доданд. Аз ҷумла, аз кӯчаҳои
Ломоносов ва Коммунист: Михаил Емохини 18-сола, Қобилҷон
Умарови 22-сола, Амир Раҳмонови 31-сола, Фаёз Раҳмоновп


29- сола, Аловиддин Ра>;монови 20-сола, Қурбон Файзуллоеви


30- сола, Хайрулло Мирови 50-сола, Ҳикмат Мирови 24-солл
Маҳмадй Ҳақназаровп 25-сола, Неъмат Кабирови 35-сола,
Давлат Табарови 40-еола, Валерий Паки 37-сола, Усмоиқул
Камолови 31-сола, Раҷаб Маҳмадиеви 23-сола, МуродалЛ
Қурбонови 34-сола, Абдурауф Ҳалимови 35-сола, Халил Ша-
рифови 34-сола, Шамснддин Қурбонови 36-сола, Раҷабалй
Олимови 25-солл, Хайриддин Шарифови 31-сола, У марал й
Каримови 21-сола, Раҳматулло Олимови 35-сола, Раҳмоналӣ
Камолови 22-сола ва дигарҳо.


Ин ҷавонони бо нангу номуси халқу миллати ҷумҳурй
мачфи.атҳои Ватанро аз манфиатҳои шахеии худ болотар
гузошта, ҷон ба каф гирифта, аз марг натаревдаву наларзида,
ҷасурона ҷангиданд, бо ивази ҷони азизи худ сулҳу осоиштагиро
дар арзамини Тоҷикистон таъмин намуданд. Силас, иҷборан
мавқеъро супурда, ақнбнншинӣ карда, ба ситодн Файзала
Саидов, ки дар шӯъбаи совхоз-техникуми ба номи Кӯйбишевн
ноҳияи Бохтар истеҳком гирифта буд, ҳамроҳ гардиданд. Дар
нн муҳорибаҳо баҳри муҳофизати мардуми бесилоҳи шаҳри


204
Қӯрғонтеппа, ноҳияҳои Вахшу Бохтар ҷавонмардони шуҷои
горли миллни вняояти Кӯлоб ва ситоди интернационалистски
Қурбон Чолов, Султон Чолов, Шсралй Сафаров, Файзалй
Лангариев, Бахтиер Лангариев, Амнршо Нарзиев, Хайрул.то
Нарзиев, Ҷумъахон Шерхонов, Алик Дудиев, Почохон Ашӯров.
Мирзо Раҳмонов, Абдусалом Қурбонов, Маҳмадулло, Шералн.
Машафо, Убайдулло, Талбак, Умед, Мадином, Комилҷол ва
дигарон ҳисса гузоштанд.


Гурди наҷоти Қӯргонтеппа: Нурмаҳмад Саидов, Хӯҷамурод
Каримов, Иззатулло Қӯқанов, Нуралй Саидов, Абдуваҳҳоб Хо-
лмсов, Ӯктам, Ғуломҳайдар Холиқов, Имомиддіш Умаров, Ҳабнб
Ҷӯраев, Азим Ғаниев,, Фарҳод Ӯрунов, Ҳаким Раҳимов, Рустам.
Одннаев, Саидамир Розиқов ва садҳо дигарон иштирок доштакд.


Оппозиция ва "цувваҳои давлатй" муташаккилона юриш
намуда, ба посёлкам Ломоносов зада даромад, он мавзсьро ба
хок яксон кард, хонаҳоро оташ зада, валангор намуд. Мардуме,
ки ба дасти ин даррандагон меафтод, қагьи назар аз миллату
синну солу ҷинс аз сад ҷон як ҷонаш раҳо намеёфт. Худзшонро
кушта, пулу молашонро талаву тороҷ мекарланд. Ин даҳшат,
буд, ки иброзаш ҷонро ба ларзаву забонро ба лакнат оварда,
қалам баҳри инъикосаш оҷизу нотавон мемонад.


Чунин вазъияти нохушу ноҳииҷорро фаҳмида, чун шахси
моргазида ба худ мепечвдам, аллахам миёни мову Файзалӣ
Саидов, Сангак Сафаров, Лангарӣ Лангариев. Бӯрихон Ҷобирон,
Маҳкамбой Шарифов, Шералй Мирзоев, Азим Ғаннев ва
дн 'арон робитаи телефона канда шуд, зеро ҷои онҳа муайян
набуд. Алоқаи мо оиди бисёр масъалаҳо бо онҳо танҳо тавассутн
дӯстонам Шералӣ Файзалиев, Давлат Муродов, Фарҳод Ӯрунов
ва Тағойхон Шукурову Хӯҷамурод Хаспаллаев буд. Дар он
ш..бу рӯз ба воситаи телефон бо Рустам Абдурауимов,
Қурбоналй Мирзоалиев, Муллоҳайдар Шарифов ҳамсӯҳбаг глр-
дида будам, вале ахборашон гуиогун ва гоҳо муқобили ҳамднглр
буд. Ба пиндорам, онҳо ниэ аз майдони ҳарбу зарб маълумотн
комилан пурраю дақиқ дар даст надоштанд.


Онҳо ҳамеша иатизори "семочка"-ю "макарон" буданд. Do
сабаби дар ҷумҳурй тагйир ёфтани авзои сиёсй ва ба манфиатн
оппозиция ҷараён доштани вақт муносибати қисми знёди
курсинишинони внлояти Ленинобод ҳам нисбати мо гагйир
меефт, вазъияти мо низ чандон устувор набуд. Вакилони КАМ-и
ҷумҳурй бо фармони А. Искандаров рейсҳои тайёраҳое, кн хати
сайр ба шаҳри Кӯлоб доштанд, зери назорати шадиди корман-
донн худ шрифта буданд. Якчанд рӯз рейсҳои ба тарафи Кӯлоб
парвозкунанда баста шуданд. Роҳҳои автомобилу поезд зери


205
назорати қотъсонаи оппозиция буд. Намегузоштанд, ки баі»зе
амалиётҳоро гузаронему ба қаҳрамонони Хатлонзамину Вахтой-
ламин кӯмак расонем, доруворию хӯрока ва днгар чиз>;оц
лозимӣ фиpiIстонем...


Воқеоти рӯзҳои охири шаҳри Душанбе, ки дар он ҷнноат-
корони касбӣ таҳти ниқоби "ҷавонон" баромад карда, зерц
таҳдиди марг иҷборан Президент Р. Набиевро ба истеъфо
рондаид, бори дигар дурӯягию хиёнати ошкорои Раёсати
Шӯрои Олй ва Девони Вазиронро ба исбот мерасонд. Ростй,
им зарбаи мушти гароие буд, ки ба сарн мардуми хайрхо^
оппозиция фаровард. Бисёриҳо таҳти тарсу воҳима аз акндац
хеш гашта, имонашонро фурӯхта, ба тарафдории оппозиция
гузаштанд!


Вале шукрн худо, ки фарзандоип сарсупурдаю ҷасури миллат
дар вилояти Ленинобод ҳам кам набуданд, ба монанди сардухтури
касллхонаи вилоят Мирзосанган Қутфиддинов, ҷонишини аввали
додситони внлоят Асадулло Ӯрунов, сардори шӯъбан коруои
дохилни комиҷроияи ша’ури Хуҷанд Тсмурбой Раҳимбосв, додсн-
тони шаҳри Хуҷанд Искандар Тӯрахоҷаев, ҷонишини ӯ Ҷамшед


ИбрОҲИМОВ, СОбиҚ КОрмаНДИ умури ДОХИЛИИ КОМИҶрОПЯИ ВИЛОЯ1И


Ленинобод Сафар Кабиров ва зумраи дигарон.


Онҳо аз мансаби хизматии худ натарсида, ҷони худу
фарзандонащонро зери хавфу хатар гузошта, ба муқобили
снёсатн иешгирифтаи роҳбари ҷумҳурй А, Искандаров ва баъзе
курсинишинони вилоят а мал намуданд. Барон наҷот доданн
мардуми ҷумҳурӣ аз дасти мазҳаби "Ваҳҳобия" ва нсрӯҳои
фашистӣ ҳарчи ки тавонистанд, бах.рн дастгирии горди "Паҷос"-
и Вахшу Қургонтеппа ва горди миллии вилояти Кӯлоб сами-
монзву ҷавонмардона кӯмаки бидуни ғараз расониданд. Роҳ
ёфтанду аз миёни худ ҳарҷ намуда, бо ҳамроҳин ҷавонмардопи
кӯлобӣ Сафармат (Кабул) Рустамов, Ҳикмагулло Одинаев банни
обу оташ чандин санг раҳро тай карда гузашта, пеши касу
нокас сари баланди худро паст намуда, "чизҳои лозимӣ"-ро
ёфта, сари вақт бо сад ҷонбозиҳо ба воситаи шаҳри Кӯлоб ба
Файзалй Саидов, Сангак Сафаров. Лангарӣ Лангариев на
дигарон расонданд...


Алалхусус, хизмати беғаразонаи Абдуҷалил Ҳомидов ҳангОМИ
иҷрон вазифаи директорн генерал ии иттиҳодияи истсҳсолию
кишоварзии "Темурматак"-и шаҳри Қайроққум ва рӯэҳои аввали
раиси кумицрояи Шӯрои депутатҳои халқи вилоятн Ленинобод
ш уда наш беканор мебошад, к и ӯ ҷони худро зери хатар гулон га.
бо хар роҳу восита ҷасурона ба мардуми азияткашидаи вилояти
Кӯлоб кӯмаки зиёди моддию маънавй расонд.


206
Б'.'рҲО дастаҳои ҳукумати "муросои миллй” нақшаҳои дастгир
«амѵдаиу ба ҳабс гирнфтани онҳоро кашида буданд. Вале
чолокиву ҷасуриапюн намегузошт, кн нақшаҳои мухолифин
амалӣ гардад...


Ҳамчунии ёдовар мешавем, ки дар Искандарк\л вақте к и
дастап Фронти Халқии Тоҷнкистон таҳтн роҳбарии Амирқул
Азимов, ки наздики 100 нафар ба иҷрои вазифа шурӯъ карда
буданд, мардуми бо ору номуси ноҳияи Айнй аз таҳдмлу
такқири роҳбарони навдавлатонн Ҳукуматп "муросои мнллӣ" ва
мухолифин натарсида, ҷони худро зери хавфу хатар гузошта,
оҳоро бо хӯроку ҷои хоб таъмин намуданд. Ҳиссаи раиси
колхози ба номи С. Орҷоникидзе Муллораҳим Аслиддинов ва
раиси колхози "Россия" Иноятулло Пиров, кормандони комби-
ната маъдани кӯҳии Анзоб Мирзобск Мирзобадалов Ёқуб
Аброров, Азизмурод Маликов, ва дигарон нисбати ин масьалд
ростй, ки бисёр ҳам шодибахшу азим аст, ҳарчй ки аз дасташон
меомад, дареғ намедоштанд.


Чуноне кп шоир фармуда:


Бибахшой. бибахшоянд бар ту.


Даре аз гайб бикшояид бар ту.


Amp раҳмат зи ҳац дорй таманно,


Ту >;ам бар лигарон раҳме бифармо.


Родмардоии нотарсу ҷасур ва имондор дар ноҳини Айнй чун
диіар шаҳру ноҳияҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон хело зиёданд, ки
нисбати хислатҳои хубу одамгарй ва хирадмандии ҳар яке аз
онҷо достояло офаридан ҳам кам аст.


Дар ҳудуди нн китоб ҳоло мехоҳам дар хусуси се сарамарди
вс арё — акои Муллораҳим Аслиддинов, Мунавваршоҳ


Пиров ва Мирзобек .Мирзобадалов сухан биронам. Аслан агарчй
палару бобоёнам гузаштаҳояшон аз сугдзамини водим Зарафшон
будааст, вале балда тарбинёфтаву нумӯнамудци хоки води и
Ҳисорн Шодмоиам. Биноан, ман чашм кушода андар миёни
мардуми дардошнон водии Ҳнсори Шодмон қад кашида, худ-
шинос гардидам. Айёми бачагиву навҷавонй ва ҳадди камолро
дар мавзеи Чоряккорони ноҳияи Ленини ҳамин водӣ гузаронида,
аз миёни ҳамин мардум бо нону намаки онҳо сабақи зиндагӣ
^ /хтаам, Чӣ чора, чархи ноҳамвори таърих маро дар синии
60-солагй аз зодгоҳи худ ҳамчун гуреза ба зодгоҳи падарй
4 Ч То имрӯз агарчӣ гоҳ-гоҳе сари роҳ мсҳмонн ин мардуми
отдшанқллби меҳнатрӯзй шуда бошам ҳам, тарзи зиндагй,
ахлоҳу одоб ва тӯю сури ин мардумро ба дурустй намедонистам.
Иііак. ман андар миёни ин мардуми дардошноям. Ишон ҳамагон


207
бсгашанду бекпна, меҳнатрӯзиянду садоқатманд. .'lap : .


хурду бузургашон ҳамсша аз ҳалолкориву покизар\.иирГ:, .
мим пяту оли^чмматй, ростню росгқавлӣ сухая меравад. маи
ии мардумро ба диди хи рад дарёфтам, ки дар замирапади
ростиву родӣ, дӯстпву меҳру вафоро парварида ба ояндагону
рандыдагон чунон бархурд менамояид, ки гӯё садсолаҳо дар Яқ
хонадон тарбия шрифта бошанд, Хам ни гуна муносабаташг.цр0
маи аз китобҳои таърихиву ҷугрофие мисли "Сафариома"— >
Ибни Фазлону Ибпн Батута хонда будам, ки ёдрас карда,
меҳмоне, ки шабҳангом ворйди хонадонашон мегардад, нохуш-
нуд нестанд". Чунин мароми ишонро дида, фикр кардам, х\;аое
им а мал и савобдид чП тавр на аз калом сарчашмаҳо об
бошад?! Бале, вок сап, ки ив мардум дар дастархондоривѵ
меҳмоинавозӣ мнони худҳо рақоблтҳову мусобиқахо доранд, ки
іііояд аз гузашгагонн дурамон пи гуна амали босавобро мерос
шрифта бошанд. Алҳак, рукни боарзише, ки дар саргаҳи ахлокц
одамй ҷарор дораду онро саховат унвон мебаранд, аз дарѵ
дарвоза^ои ҳар кадоми ин мардуми дардошно ба чашм бар-
мехӯрад. Хоса дар болои дарвозаи Муллораҳнм сабт гардида:
"Мсҳмоно, чун аз дари мо мегузарй, ла.\зае ба маязили мо
фуруд ой, то ба ҳам ҳақ^и намак тоза карда бошем, кӯфти
роҳ барор, ки дар дунё роҳҳо басо дуранду ма^суд нопадил".
Воқеан дар бисту чор соат ин дарвоза боз асту мизбонон бар
амри мубораки меҳмоннавозй камари хидмат бастаанд. Ба
назарам Ҳбтами Той, ки бо саховати бериёяш шӯ.ҷраи оламиён
асту млҳз дар замени ҷоҳилияти араб чун ситорае шӯълапошй
менамуд, агар аз миёни қарнҳо дар рӯзгори мо андар пайкари
аҷамизодае нубуғ мекард, ман ӯро дар чеҳраи акои Мулло-
раҳиму Мунавваршоҳ медидам.


Ин марди шастсола, ки дар доманакӯҳи болои Фондарё
истиқомат дорад, бо меҳмоннавозй ва одамияти хеш ллр
саросари ҷумҳурй ва дигар мамолики ҳамҷавор шу^рагманд
аст. Сс наели як авлоди ин хонадон падар — Аслиддин, ппсар
Муллораҳим ва набера Гулмурод раисанд. Раис будан саҳдӯ
содда пест. Балки гамшарики мардум будан, ба шодші о нон
дар курта нагунҷидан, хулоса ба коми ҷомеа зиндагй варзидан
раисист, ки ин се наел аз он орй намондаанд. Дар смалу
ноомадҳо хоксориву там кин и хоса доштан, бурдбору аром булан
ва виқори хосаи худодод доштан насиби Муллора.хим буда, кн
ӯро азизи рӯзгорону мардумон хоҳал гардоыд...


Мунавваршоҳ Пиров низ аз хонадопест деҳқонзода, зеро
падари бузургвораш деҳқони ас ил — раис будаанд. У банд11
хатми Донншгоҳи омӯзгорй чун муаллими кимиёи мактлён


208
-о i'v\aui и.I кор шур;. I. нам уд. Дере ндгузд.нта уро корманди
ѵМ,ц.ІИ И‘ЦНІИ Я. инсірукюрн кум::! t>. ХИПШИ НО у.. !а пасОІІ-
■ф морду м уро рамен колхоз» "Россия" шп і.чои ішмуддмд.


5;і назар меряд, к» ӯ дар ҷодан иитнхобндан хеш
шҳибтадбиру боласқат аст. Аз ин ҷост ки солиёші зисдсет
пойваста дар хусуси ин марли наҷиб на танхо бошанд ігони
фонда ре мегуянд, балки рӯзномаву маҷаллахоп ҷумҳуриявй на
собш ііттиходи Шӯравӣ гуфтугузорҳои т\лопни шукргузоррнас
кардаанд. Муиавваршоҳ қутби .пиар» ахсонкору сах жатманди
ИІі водни мам інхсі аст. Басанлааст Снгӯсм. к» аз хони
му бора ки ин марди тамом на танҳо ҳамдиёрону атон,


балг.» аз еаросари луне бузургтарии адибону муаррихон ва
еисеатмадорони дунё аз қабили Беленицкий, Густав Гусак,
Шароф Рашидову Валерий Жескардесяен, Қорй Ниезову Мирзо
Турсунзода ва садҳо дигарон лона» ризқи хешро барчидааид.


Мунавваршоҳ дар ин сия ни муборақи панҷоҳ кори садсо-
лаҳоро анҷом лодааст. Дар ободоиии клрняҷош тобой колхозам:
мактабхову нуқтаҳои мадаий-равшаннамой сохта, дар болоравни
слтҳп знндапш мардумон саҳми шопста дорад. Сол ли» 70-ум
аз Мургоб І8 cap гови іуѵтос овард, ки холо подай а.ліме дар
картокӯҳҳои Фон даре мечарад ва дар иҷро.ч маводи гѵштии
поҳия елчмн колхози Россия — сарварлш Мунавваршоҳ Пиров
басо мухпм мебошад.


Дар ла.узахон хассос май ин мардони барнодили равшанзамир
— Муллораҳиму Мунавваршоҳ ва Мирзобекро чун бародарони
якруву якзабон ва дардошнйи хал қу меҳлпи азиятдидаамон
дарёфтам. Онҳо буданд, ки натарсидаву наҳаросида таііи қариб
20 рӯз знёда аз сад нафар фидоии роҳи озодӣ — ҷавонмардони
Ҷабҳаи Халқиро аз ҳисоби шахсан худу хоҷагиҳояшон саробонӣ
намудаид. Госташ. чунин нуюми ишон корест клхрамононаву
амалест шоиста, ки бар сари забонҳо монад,


Мкдзтбек Мирзобадалов мардест 50-сола. Дар саросари
ҷ\мҳ> рЛ ӯро ҳамчун иқтисодшнноси х\ иел.тнка ммшлм м;нд,
зеро аз солҳои 1965 баъди хатми Донишгоҳи давлатй то бад-ин
ҷониб дар соҳаҳои гуногуни ҷумҳурй ифои вазифа менамояд.
Дар тули ин солҳо дар к адом вазифае, кн ӯ сару кор гирифт,
хамоно силнби нззату а.уиром ва обрую шӯчратн хоса ырдид.


пайваста дар вазнфаҳои роҳбарии шшнгузории ноҳияҳои
Зафаробод, раиси кумитаи иҷроияи ноҳияи Лйнй, раиси комис-
сиям баплангирии комиҷроиян внлояти Лепннсдюд »а а и ноябри
сод» 1992 директор» комбинат» мзъданп кухни Лчзебро бар
5Ѵ*а дорад. Мнрзобск намояндаи мардум аст. Дар тамом и
аҷлосияҳо ӯ бо суханрониҳои пухта ва андешаҳои амиқу
^4— С. Кепҷаеи


209
мушаххас ба дилу дидаи халқи чумҳурЯ ҷой гирифтааст. ӯ
ҳамчун сарвяри калонтарин комбината мзъдапи ҷумҳурӣ ба.ҷрц
зиндагии осудаҷолонаи коргарон ва ахли оилаи ишон кӯппнпу.щ
зиёде ба харҷ меди^ад. Дар ободонии деҳоти ноҳияи
саҳми босазо доргд. Ба назарам, он чй уро азнзн ҳамагоц
мегардонад, якрӯнну якзабонӣ ва продан матину суботкории И|[
марди дарёдил аст...


Рӯзҳои сангину пур аз хавфу хатаре, ки ба сари Фронти
Халқии Тоҷикистон омада буд, Мирзобск Мирзобадалов. К11
вазифаи котиби а ввали кумитам Ҳнзби коммуннсти ноҳияро ба
дӯш дошт, аз таҳдиду тлҳқири ҳукумати Искандаров натарсида
ба ғаму гуссаи мо шарик гардид...






Аз тарафи дигар, барон пурқувват памудани қувваҳоц
Ҳугуматн "муросои миллй" А. Искандаров вазифаи Раисц
Ҷумхурро сӯиистеъмол намуда, фармону дастурҳои ғайриқонуц
бароғ фда, чорауо мсандошид, шумораи кормандонн махсусн
ВКД ва КАМ-ро зиёд мскард. аз паи кофтуков ва ба даст
даровардани яроқу аслиҳа буд. Борҳо нисбати ин масъала бг.
дигар Давлатҳо ба ■аври расмй муроиҷат намуд. Назди худ
мақсад гузоштанл, ки рӯзуои наздик дастаҳои Сангак Сафаров
Лангарй Лангариев, Файзалй Саидов, Маҳкамбоп Шарифов.
Тагойхон Шукуров ва Ёқуб Салимовро пароканда намоян.ҷ..


Бояд гуфт, ки "баъзс рафиқон" соҳнби курсиҳои осп и
„авлатӣ гардидаанду бо клрру фар дуди сигори "М;ільборо"-ро
чу, и дуди канда каидаи паровоз аз сӯрохн^ои бмнй tap додл.
нн ѵ. пуд ішсро каппа зада аз боло даҳон то бехи гѵш бол
на- да, гардан ёзонда фармон медиҳанд, гоҳ-гоҳ пещу пушта-
шог ■ 1 ннгариста, оппозинняро тан^иду спёсати пмрузаро гаъ-
риф ам мскунанд. Ҳол он ки он рӯзҳо худи он^о оппозицияро
даст нрй намуда, сояи моро аз девор метарошиданд, аз салому
ал( ■ кардан ҳазар морамуданд, нисбати амалиётҳои мо но-
ма она ба "боло" хабар мсдоданд, гунаҳкорамон месохтанд. к и
г\. Сафлралй Кснҷасв мсояду вилоятро "нестабильный” сохта
мератад. Ё нисбати родмардони миллат фаҳш мсбофтанд, ки
Мирз >сан пн Кутфиддинов, Ҷамшед Иброхнмов, Асадулло Ӯ[с:
ноч, 4ск, щар Тӯрахоҷаев, Темурҷон Раҳимбосв ва днгарон ба
горди ми. ли вилоятн Кӯлобу Қӯрғонтсппа кӯмак мерасонанду
намсі -'Зі'р нд, ки цанг тсзтар хотима ёбаду мухолифин сари
қудрат бисяд. Номардпрс бинед?! Охир, он кӯрдилону мансаб-
пардсюн боре ба худ намеандешиданд, ки Мирзосангип
Кун', іддннЬв, Ҷамшед Иброҳимов, Асадулло Тронов, Темур
о бое I. ''ізо "ӯрахоҷасв ва днгарон на барон тахти
щох.нвУ пули Қорун, балки барои осулаҳолнп миллат ва халци
ҷумҳурӣ ҷонбозиҳо мскардавд.


Суханҳои касу нокасро шунида, ба тақдир тан дола, аз паси
щабҳои торик ба дамидапи субҳн мурол боварй доштам. Чй
тавре ки бузургон фармудаамл:


Кигзарад нн рузгори талхтар аз знҳр,


Ьори днгар рузгорс чун шакар ояд.


Ё


Ҳар дил ба радеет, боумед аст,


Поспи шаби сияҳ сафед аст!


Иддаи афроде, ки имрӯз ба шарофати баргузор гардидаии
иҷлосияи шонздаҳуми Шурой Олин ҷумҳурй пас аз рехтани
хуни ҳазорҳо ҷавонмардон соҳиби курсин мансаби давлатй
гардидааст, аз карру фар заминро намсбпнад, бисер мехостам,
боре бегаразонапу ҷавонмардона ба худ як л а.-у за билндешаду
сари як савол таваққуф намояд. "Вақтс ки оппозиция —
Акбаршоҳ Искаидаровро сари қудрат оварда буд, дар куҷо ва
ҷоиибдори калом гараф буд?"


Боре, то иҷлосиян шонздаҳуми Шурой Олй ва дар иҷлосня
ба муқобили мақсаду мароми Қозиёт, сарварони ҳизби ндҳзати
ислом, Ҳизби демократи ҷумҳурй, ҳаракату ҷунбиш.узи марду-
мни "Растохсз", "Лаъли Бадахшон", "Носири Хнсрав" ба таври
шифоҳӣ ё хаттӣ ҳарфе гуфта буд?! Оё Фикру ақидауон нотгоку
разилонаи онҳоро фош карда буд? Чанд маротиба аз паси қозни
ҷумҳурй, раиси Ҳизби наҳзати ислом ва думравони онҳо шабу
рӯз масҷид ба масҷид, ситод ба снтод чун мургони зери жола
монда давида, моро фурӯхта буд?! Нисбати чунин ашхос шоир
фармудааст:


Бадхоҳи касон ҳеҷ ба мақсад нарасад,


Як бал накупал го ба худаш сад нарасад.


Ман иски ту хоҳаму ту хоҳй бади мап,


Ту иск иабишшу ба ман бал нарасад.


Барой мардуме, ки ба муқобнли оппозиция хаттину птфо.уй
ва бо силоҳу бесилоҳ бархостанд ва баҳри соҳмби курсічі маисаб
гардидаии онҳо ҷонбозиҳо кардаанду хун резонидаанд аз
ҷиҳати ақидаю амалия то ҳол кадом корн нскс клрл.і:жд?Вл
барон даъвати иҷлосияи шонздаҳуми Шӯрои О.тй, г\ заропндапн
°н дар шаҳри Хуҷанд чй ҳиссаи чашмрасе гузоштаанд.’ Ва а
•Ѵ'ма муҳим имрӯз ба он давлате, ки курсии вазифап муклл-
Дасро барояш арзонй доштааст, сидқан садоҷат доранд ё
чашмнигарони ба дар омаданн хоҷан дигаранд?!


Нисбати чунпн ашхос Убайди Зоконй фармудааст:
Макун оо чаі.іми сармастон далсрп.
Ки an рӯбаҳ наёяд шертрӣ.


Бннобар ни, Кӣ Кй аст, халқу худо хуб медонанд, \оҷл]
барон таҳлилп номаи аъмоли онҳо несі. Хули опхо низ би.ід
пнро бо камоли ҷиддият ба дарк бпгиранд. Як бор,
фурӯхтанд, дигар нафурӯшанд!!! Бояд ба худ биандешанд:
"Аз каҷӣ афтй ба каму костй, аз ҳама гам растй, агар
ростй".


Вале таърих гувоҳ аст, ки иушти кузро танҳо хокн гӯр
рост хоҳад намуд. Чуноне, ки ҳазрати Ҷомп фармуда:


Яклилу якииҳл I > якрӯ боіи,


В-аз дурӯёни ча\он як сӯ бош!


Ро.ҷбариятн нмрӯзаи ҷумхуриро мссазад аз гузаштаи талх
дарси ибрат омӯзанду ба гакрори хатои сиёсии кӯрдилон.ш
навдавлатони "муросои миллй" роҳ нлдиҳлнд, аз ои шахсоне,
ки ақидаи мустақилу мароми солим надоранд ва дар замирашои
сндқан садоқат ба давлати имрӯза вуҷуд надорадх впбаста ба
пззъняти ба миён омада чун шамоли Элоки Фанзобод татар
меёбанд ва дӯсту ҳамкор буданд, вале мақсаду маромашон
ягонаву воҳид набуда, нопок аст, баргалату мансабхоҳоиа»\
тарсуёна аст. Ҳар фарде, ки бори аввал нисбати дигарон хисиат
карду фурӯхт, ба пиндори банда, бори дуввум, бори сапвум...
ҳам мефурӯшад.


Ибни Сино — он нобигаи доно беҳуда нафармудааст:


Ьо лушмаин чаи чу дуст бисёр ншішет,


IjO дит пабоядач ангар бор ішшасі.


1 Іар\сз а:і ом асад, кн бо за.\р омехт.
бигрез аз он мапіе, ки бар мор нишаст!


Аз ин андарзи аллома Ибни Сино ҳар фард, ба хусус
снёсатмадору роҳбарони аркони давлат мсбояд, ки дуранде; ю-
нав\ >.> .изоҳнона бо камоли иродатмандиву имондорй файзёб
бошанд. ОминП


БӮҚАЛАМУН


Ба хотири сатҳиву безамнна набудани андешаам савонеҳи
рузгорн як нафар забонбози гуззроро пешкаши хонандаи тромп
медорам.


Абдулло Ҳабибов. Якуми майи соли 1940 дар ша\рн Кудоо
таваддуд шудааст. Маълумоташ олй. Содҳои 1978—8!
муҳассиди Академиям Фанҳои ҷамъиятии назди КМ ҲК1ПИ
иуд. Номзади илми таърих. Баъди хатми Академия то соли


212
1982 котиби кумитаи ҲК ша^ри Душанбе буд. Баъд сарвар '
шӯъбап сиссии ВУД ҷумҳурнро бар дӯш дошт.


’ Яьнс, хуну магзу устухон ва рагу пайи Абдулло Ҳабибов
і5о нону намаки Ҳизби коммунист пухтаву шах шудааст ва дар
давран сарвари давлат будпни Қаҳҳор Маҳкамов сочиби ман-
сабҳои баланди ҳизбй низ гардидааст.


Вале соли 1990 дар воқеаҳои баҳманмоҳ фаъолона иштирок
варзиду баъд аввалнн шуда ҳамфикрони худро, сипае Қа^ҳор
Маҳкамок ва Ҳнзби Коммунпстро пушти по зад, яъне намакро
хӯрда ба намакдонаш туф кард. Вақте ки мавқеи ҷа.мъштш
р"і '.мои Набнев равшану устувор гард ид, Абдулло Ҳабпбон ба
ҷоннбдорпп ӯ пардохт. Дар давраи интихоботи Раиси Ҷумҳур
вазифаи гу моштаи д\ тарафро ба дӯши худ дошт, ки кадом
тараф ғолиб ояд. ба он тараф бигардад. Инро боре А. Соҳиб-
назаров ба маму Раҳмон Ыабиев ва Иарзулло Дӯстов ҳангоми
сӯхбп г гуфта буд. Вз инро ситоди пеш аз интихоботии онд ба
номзадин Рачмон Набисв ба Прсзмденти ҷумҳурӣ хсле дак.иқ
дарк карда буд. Ҳар гоҳ кн Абдулло Ҳабибов ба ситод меомад,
ману Карим Абдулов, Бойпочо Фатҳидинову Абдуҳаким Ҳа-
лимов ва дигарон ҳаракат мекардем, ки чнзе аз иақшаи сптод
бохабар нагдрдад. Агар рӯз, соат ва ҷои гузаропидани вохӯрип
Раҳмон Набневро бо ннтихобкунандагон ё амалиёт^ои таш-
виқотнро мефаҳмид, ҳатман дар он ҷамъомадҳо фундаменталн-
сюни ваҳҳобия. демократҳои сатҳӣ аз дигар ноҳия.\о ҷлмъ
омада, ҳаракат меиамуданд, ки вохӯриро вайрон намоянд.
Нисбати Раҳмон Набиев суханҳои дагалу беадабонаро ба забои
меоварданд, таҳқир менамудамл. Аксуламалҳои гайриқонунӣ
мегуза ронида нд...


Вақте ки дар интихибот Раҳмон Набиев голнб омад,
а в валин шуда, ӯро ба оғӯш шрифта, табрик намуда, худро
тарафдораш эълон дошт Нисбати ашхоси дурӯя ЛГоҳин хуб
гуфтааст:


Ту масгу кампнгарон зи ҳар еӯ.


Во теги дурӯяаид икру .


Вардоші дуру я табл своз,


В-аз рун а.та.ч дирафш шуд боз.


Ҳангоме ки аз бомаданиятпи Раиси Ҷумҳур амалиёти оп-
позиция пайдарҳам зафар меёфту мавқеи сиёсию ҷамъиятии
' Удро мустаҳкам менамуд, Абдулло Ҳабибов фурсатро ганимат
Дон иста Р. Набисвро паси по зада, ба тарафи ҳнзбҳои демократ,
"•|Чі3а и іісломи Тоҷикистон, ҳаракати мардумии Растохез",
•Лаъли Бадахшон" ва қозиёти ҷумҳурй гузашт. Бо ластгирнп
мухолифин ва Акбаршоҳ Искаидаров битавонист, ки соҳпби
курсии мансаби раиси кумитаи Шӯрои Олии ҷумҳурӣ ва аъзои
Рассати Шурои Олии Чумҳурии Точпкистон гарлила, гулом»
ҳалқабаргӯшн дастаи хуношом шанад.


Дар давраи ҳукмронии оппозиция Абдулло Хабибов чѵ»
раиси кумитаи Шурои Оли оили қонунбарорй, муборизлн
эидди ҷинояткорй ва ҳуқуқи инсон якчанд қонуншикани содир
намуд:


Аввал: Додсптони Кулли Ҷумҳурй Нурулло Хунанлуллосн
аз рӯн тафтиши гузаронидаи Абдулло Ҳабибов аз посбонхон
худ маҳрум гарлид. ки ин ваъзиятро дастаи ҷинояткороиц
оппозиция истифода намуда, ӯро ба қатл расонидаяд.


Сони: дар асоси хулосаҳои гайриқонунии Абдулло Ҳабибоп
оиди аз ҳабс озод кардан ва ба вазифан раиси комиҷроияи
шаҳри Душанбе барқарор намуланн Мақсул Икромов Презнди-
умл Шӯрои Оли к. фор қабул намуд. Ростй, нм хизмлт
хнреонаи А. Ҳабибов буд.


Сеюм. Қабули қлрорн глйриҳонунии Президиум» Шурои Олй
нисбаТи аз вазифа дур кзрданн Раиси Шурои Олй ва Раис»
Ҷумҳур...


Чорум. Вилояти Кӯлоб дар давоми зисаа аз 7 моҳ дар
муҳосираи иқтишлӣ буд ва Абдулло Ҳабибов ҳамчун аъзои
Президиуми Шурои Олй нисбати он мардум чй кори арзандаі
карл? Агар даххо ^арорҳои Президиуми Шурои Одиро. ки ба
м\ к.обили марлуми видояпі Кӯлоб қабул карда ш\да буд, ба
ҳисоб напірем ва гайра.


Панҷум. Барон аз март наҷот додани Сайфидднн Сангов
кадом корҳоро ба анҷом расойнд?!


Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда, дар тақсими мансаб Абдулло
Ҳабибов фаромӯш нагардид. Гӯё ҳодисае рӯй надола бошад,
боз ӯро ба казифаи раиси кумитаи Шӯрои Оли оиди конун


барорй, муборизаи зидди ҷинояткорй ва х.уқуқи инсон пешбарй
намуданд.


Росташро гӯям, чунин муноенбатро фаҳмида, бори дигар аз
ҳақиҷату адолат дилам монд!...


Шукри Худой карпму раҳим, ки флрзлндони ҷзсуру бохи-
ради миллат, ба монанди дспутатҳои халқи ҷумҳӯрй Адолат
Раҳмонова ва Қоднрҷон Ҷабборов буданд, кн нагузоштанд миённ
ҳақнқат бишканаду оппозиционер» ашаддй Абдулло Ҳабпбов
боз обро лон карда, моҳии тнлло дорлд!...


Афсӯс, ки чунин депутатҳои ҷасур мисни мо зиёл набудаанд
ва ин боиси он гардид, кн қисми номардонн дурӯяю серӯю,
ки дирӯз балегӯю инҷобпзани роҳбарияти оппозиция буданд,
аз нав соҳиби мансаб гдрдиданд...


214
Ҳлмаи инро ба виҷдону имонн дурӯяву ссрӯяҳо ва фарлоие,
ки то ҳол, пас аз рехтани хуни даҳҳо ҳазор марлум аз вартаи
мдҳалгароию ҷӯрабозй набаромадаанд, ҳавола менамоям!


Ва онҳоро гӯшрас менамоям, ки ҳушср бошанд, дар ягон
давру замон гург бо гӯсфанд дӯстй накардаасту нахоҳад карл! ..


* * *


Дар ҷумҳурӣ задухӯрдҳои гуруҳҳои мухгалиф идома дошт.
ки боиси ба ҳалокат расидани мардуми бенаво ва таллиу тороҷ
намудани молу ҳоли онҳо мегардид. Аз минтаҷаҳби фароги-
рифтаи низоъҳои мусаллаҳона шумораи беному нишон гумшу-
дагон, гурезагон меафзуд, муҳоҷирати аҳолй ба беруни марзм
ҷумҳурЯ рӯз аз рӯз зиёд мегардид. Ба иҷтисоднёти ҷумҳурй,
ки дар шароити бӯҳрони нқтисодӣ заифу нотавон шуда буд,
зарари калони моддӣ мерасид. Дар шаҳру ноҳияҳо ҷинояткорӣ.
махсусан куштор, ҳуҷумҳои горатгарона, дуздй ва касофагҳоп
бемислу монанд меафзуд, ки ҷумҳурии хуфтабахти Тоҷикнс-
тонро боз ҳам нооромтар мегардонданд.


Роҳбарияти ҳизби наҳзати исломи Тоҷикистон (ҲНИТ),
ҳизби демократи ҷумҳурӣ ва дгар намояндаг ни қувваҳои
оппозиция, ки ба Ҳукумати "муросои миллӣ" шомпл глрдида
буданд ва барон ҳарчи тезтар ба даст даровардани миптақзи
Кӯлоб нақшаи зери итоати худ гарифтани агбаи Шар-Шари
поҳияи Данғараро, ки он зери муҳофизати кормандонн умури
дохилии кумиҷроияи вилояти Кӯлоб ва аъзоёни гордп миллим
ноҳияи Дангара қарор дошт, тарҳрезй менамуданд. Бо ин
мақсад аъзои Раёсати ҲНИТ мулло Аҷик Алиев бо маслиҳати
Муҳаммадшарнф Ҳимматзода ва Давлати Исмон охирҳои моҳи
августа соли 1992 бо ёрии ситоди "Наҷоти Ватан" дар шаҳри
Душанбе ва агбан Чормагзм яккаи ноҳиян Кофарниҳон дастаи
махсуси мусаллаҳро созмон доданд. Онро бо аслиҳаи
ҳозиразамон: автомати Калашников; ”АКМ", "АКС", пулемёти
дастии "РКП", норпнҷи тарканда (граната, мина), гранатамёт,
снайпер ва таппончаи тамгаи ”ПМ"-и хориҷй мусаллаҳ гардо-
нқцанд. Баъд аз ҳафтаи омӯзиши тактикам ҷангй аз тарафи
мутахассисони хориҷӣ мулло Аҷик Алиев барои маслиҳати
роҳҳои амалӣ гардонидани нақшаи кашида боз ба назди
М. Ҳимматзода ва Д. Исмон омада, аз рӯи харитаи кашндашуда
маслиҳат намуд. Сипае, 14-уми сентябри соли 1992 мулло Аҷик
Алиев ҳамроҳи онҳо бо мошини тамгаи "ВАЗ-2106", ки аз
Дасти кадом бечорае ё корхонае бо зӯрй гирифта буданд, ба
ситоди афсарон, ба агбан назди Чормағзи яккаи ноҳияи


2U
Кофарниҳон омааанд. Аз дастаи ҷанговарони ҲНИТ, ки зпёҷл
аз 300 нафзр буданд, мулла Аҷик Алиев бо длстуру нишоц.
додхон М. Ҳимматзода ва Д. Псмон барои ҳуҷум кардан fi;j
агбаи Шаршар 15 нафари оиҳоро, ки ба ҷанг хелс таііёр буданд
чудо намуда, бо ҳамаи намуди яроқу аслиҳа мусаллаҳ гардо-
ниданд.


Дар байни ин 15 нафар сокинони деҳшӯрои Себистсшц
ноҳиян Даигараи вилояти Кӯлоб: Ф. И. Камолов, Р, И. Ками-
лов, К. Мансуров ва дигарон буданд. Сипае, мулло Аҷнк Алиев
бо гурӯҳи мусаллаҳ бори ди rap ҳамсӯҳбат гардида, соатҳои
17—18 ба автомашинам тамгаи УАЗ-567-и боркаш савор шуда,
бо мацсади хуҷум овардан бе тарафи агбаи Шаршар равен
гардид. Онҳо ба воситаи кӯпруки қишлоқи Қибилии шаурц
Норак, ки аз болои дарён Вахш мегузарад, ба тарафи поспи
агбаи Шар-Шар омада, қa pop гирифтанд. Мулло Аҷиқ Алиев
чун корманди хоҷагаии ҷангали ноҳиян Дангара роҳҳои ба
агбаи Шар-шар баромаданро хуб медонист. Бинобар ин, бо
роҳнамбии ӯ гурӯҳи мусаллаҳ писда бо воситаи теппаи "Рози
барра" аз ағба ба замини иҷоравии соқини қишлоҳи Тутҷавули
шаҳри Норак С. Ҳайдаров соати 21—22-и шаб расидапд. Афсӯс,
ки касс аз он девсиратон умре, ки худованд барои бандагонаш
чун неъмати бузурге дар як муддати муайяне ато кардааст,
бояд баҳри некию покӣ, хайрхоҳию садоқатмандй сарф бику-
на ид, ба худ намеандешид. Охнр умри инсон бисёр кӯтоҳ
аст-ку, дар як мижжа задан чун аспи бодпо мегузарад. Аз
ҳазрати Нӯ>; пайгамбар (алайҳиссалом), ки нӯҳсаду панҷоҳ сол
умр дида, пурсидаанд, ки оё ӯ аз умри дидааш розй аст? Нӯҳ
пайгамбар (алайҳиссалом) чунин посух гуфта: На! Умри кӯтоҳе.
Гуё аз дар даромадаму аз дарича баромадам...


Дар чайлаи иҷоракор то соатҳои 23-и шаб пинҳои шуда,
вақт ва шароити қулаи ҳуҷум кардан ба дидбонгоҳро муҳайё
намуда, ба ҳуҷуми ҳаматарафа тайёрии пухта дида, вазифаи
ҳар як ҷинояткорро муайян намуда, сипас соати 3-и шаб
ба самти дидбонгоҳи давлатии агбаи Шар-Шари ноҳпян
Данғара девонавор "Оллоҳу Акбар!" гӯён ба ҳуҷум гузаштанду
ба муқобили ҳамдиёрони худ оташ кушоданд. Садои автомату
гранатомёт ба фалак пайваст, ки кӯ^у пушта ба ларза
даромад.


Дар натиҷа аъзоёни горд и миллим Дангара:


Музаффар Алиен, санан таваллудаш 18 июли соли 1966;


Холназари Сѵлтонзода, санаи таваллѵдаш 1 октябри соли
1956;


Маҳмадраҷаб Собнров, саиаи таваллудаш 2 марти соли 197!


216
Раҷабов Салим Бозорович, санаи таваллудаш 3 июли соли
1966;


Иззатулло Файзович Сайфуллоев, санаи таваллудаш 7 марти


соли 1969;


Убайдулло Фатҳуллоевич Саидов, санаи таваллудаш 15
марти соли 1960;


Холмирзо Худойқулович Шомуродов, санаи таваллудаш 1'
аш-усти соли 1974;


Ҳошимхон Ҷорубович Холиқов, санаи таваллудаш 21 январи
соли 1971;


Раҷабмурод Шералиевич Фозилов, санаи таваллудаш 25
апрели соли 1966, ҷамъ нӯҳ нафар ҷавоымардро, ки сокинонн
шаҳраки Себистони ноҳияи Данғара буданд, ваҳшиена ба i.ar. i
расонданд.


Аз дидбоншҳ ду автомошин яке УАЗ ГАЗ-69, дигаре "1; : іга
ГАЗ-24”, ду аьтомати Калашников» "АКС", ду дона іашюііч.і
ду дона дурбини "БК", панҷ дона рацияи цастй ва як зона
дастгоди цувватдн.чандаи рацияро ба горат бурданд.


Иисбати чунин ҳоҷиёну қорисни Қуръон. ".улмиснп динн
мубини целом, кн теша ба решай хеши худ, ҳамдмеру
ҳаммазҳаб ва ҳамхунн худ заданд, шоир хуб гуфтааст:


Як тараф даъвои хурсип рассат мскунй.


Як тараф оҳангн қатли оми мшшат мекунй,


Як гараф оёти Қуръонро тиловат мекунй.


Як тараф хунзсрию ҷангу хусумат мекунй,


Ҳарчй -„ехоҳад дилат аз баҳри қудрат мекунй,


Зиида бошй, офиринат, хуб хизмат мекуни


Тирҳои оташин болои чардум рехтй,


Ьочб.уоп беҳадаф беҷову саргум рехтй.


Хуии халу, бегуна^ра бстараҳҳуч рехтй,


Заҳри бухси худ бурун чун мору каждум рехтй,


Сахт меранҷӣ a rap тӯим разолат мекунй,


Зинда бошӣ. офариішт, хуб хизмаі мекунӣ.


Қавли ту чизсьу кирдори ту чнзи дныр ,.,т,


Хуни мардум резиву гӯй, ки масҷмд сангар аст.


Додай барбод ҳастии Ііатан — ин аз.ҷар аст,


Сар Снкун бар ҷайб, некӯтар зи ту ҳар кофар аст,


Кай бувад шакке, ки мардумро шафоат мекунй,


Зинда бошӣ, офаринат, худ хизмаг мекунй.


Шаҳшуҷои ин Ваган баетй ту даст аз пушти cap,


Зери амри "цозию чосусу чанроли" дигар.


Рост баргӯ. чапд резй хуни мардумро ҳадар?


То кай аз шохп чиҳодат мечакад хуни читар,


Дар ра.ҳи ед. дик мабцаі; шучоат мекунй,


Зинда бошй, офарпнаг, у б міз.мат мекунй.


217
Дар тафтишоти пешакй мулло Аҷик Алиев ба ҷиноятҳои
содиркардааш иқрор гардида, аз тарси ҷазо ашк мерезонду ба
саркардагони мазҳаби "Ваҳҳобия" ва ҲНИТ лаънат хонда, иброз
дошт: "Дар митингҳои моҳҳои апрел-майи сади 1992 роҳбарони
оппозиция ҳарор қабул карда буданд, ки агар бо роҳи гцр-
диҳамой ба сари ҳокимият омада натавонанд, он гоҳ гурӯҳи
мусаллаҳонае, ки к нде пеш ташкил карда буданд, барон ба
сари қудрат омадан "ҷиҳод" эълон намуда, ҷапг мекунанд..."
Ана, мақсади онҳо чӣ будаасту баҳри амалй гардидани он
мардумн бесаводу аз сиёсат дурро бо макру фиреб ба майдон
овардаанд.


Боз рӯзноманнгорони фурӯхташудаи беимон рӯз то шабу
шаб то рӯз тавассути садою симои "мардумй", рӯзномаҳои
дурӯяву зархариди қабеҳкор мацсади гирди^амомадагони май-
дони "Шаҳидон"-ро таърифу тавсиф мекарданд.


Аз чумла, рӯзноманигор М. Ҳайдаршо дар навиштаҷоти худ
гуфтааст: "Мардум ба мандони Шаҳидон барои ҳавою ҳавас
наомадаанд, дар дилҳояшон як олам дарду алам доранд.


Ч Гт Гуна ҳасрат накунаид мардум, ки сат>;и зиндапіашон соат
ба с«ат, рӯз аз рӯз паст мефурояд, рӯзгорашон тангу іира
мешавад. Зиндагиашон намондааст, фақат рӯзгузаронӣ мекунанд,
қутн лоямуте, ки, бо сад хориву зори, бо нархҳои дандоншикан
месбанд, хатари аз он ҳам бенасиб мондан ба сарашон омада.


Охир, мардумй батангомадаи тоҷик чй хел ба майдони
Шаха дон наояд, ки нархи молҳои ниёзи мардум даҳҳо ва садҳо
маротиб афзуда. Ба ин далелҳо қазоват кунед: як ҷуфт ҷуроб
пеш 37—55 тин буду имрӯз ба 29 сӯм дакка мехӯрад. Як
дегчаи 5—6 сӯмаи истеҳсоли худй имрӯз беш аз ҳазор сӯм
шуда, як яхдони "Помир" 6000—8000 сӯм, як разини комбинати
қолинбофии Қайроққум 6000 сӯм азриш дорад. Ку адолат?!
Чаро моҳонаи аҳли заҳмат даҳҳо ва садҳо маротиб зиёд карда
намешавад?!


Пас, мӯҳтарам роҳбарони ҷумҳурй, бо ин аҳвол, бо ин
тангии рӯзгор, бо ин нарху навоҳои осмонкаф мардумй бечора,
модарони серфарзанд сари худро ба майдони Шаҳидон назананд,
ба куҷо зананд? Ҷавоби ин савояҳоро кй мегӯяд?!


("Ҷумҳурият", № 68 (1861 S'*
аз 8. 04. 1992 С.)


Дар як навиштаҷот то ин дараҷа ба сари роҳбарони ҷумҳурй
дуругу буугонро рехта, мардумро ба шӯр оварда, ба майдон
даъиат карда бошанд, пас чй гуна мардумй аз сиёсат дур ба
чунин "днлсӯзони миллат" бовар накунанд?!


218
Охир, рӯзномаьигори мӯҳтарам боре аз рӯи инсоф ба худ
саволе мед од, к и Р. Набиев ва С. Кенҷаев аз кадом ҳисоб дар
давоми се моҳе, ки аз ин 45 рӯзаш гирдиҳамой буд, метаво-
дистанд, хи маҳсулоти ниёзи мардумро зиёд намоянду нархро
эрзон? \


Чаро ӯ боре нарху навои ҷумҳурии моро бо дигар
ҷумҳуриҳои собиҳ Иттифоқ муқоиса накард, ки дар кадом
ҷӯмҳурй нарху наво паст аст?...


Чаро вақте ки дзвлатро Ҳукумати "муросои миллӣ" ва
А. Иекандаров сарварй мекарданд, мардумро ба гирдиҳамои
дзъват накардаид?! Агарчй нарху наво назар ба моҳи апрели
соли 1992 зиёда аз 100 млротиба қимат гардид?


Бо вуҷуди ин, баъзе роҳбарони ҳамонвақтаи ҷумҳурй айбро
аз рӯи одати ҳамарӯзаи хеш ба гарданя кӯлобиён бор карданӣ
мешуданд, ки гӯё посбонҳои ағбаи Шар-шар ба ноҳияи Ко-
фарниҳон ҳуҷум оварда бошанд. Даъвои онҳо асосе надорад,
зеро оппозидияи мусаллаҳ илова бар он роҳҳои мошингарди
Душанбе — Кӯлоб ва Қӯргонтеппа Кӯлобро муҳосира кардаасту
бар асари он аз нарасидани маводи хӯрокй, дигар молҳои ниёзи
мардум, еӯзншворй ва гайра сахт азоб мекашанд. Аз набудани
дорувор ва шприцҳои якдафъаина беморхонаҳо аз касалҳо
лаболаб буда, бачагону пиронсолон ба ҳалокат расида истодаанд.
Он рӯзҳо дар Кӯлоб беш аз 80 ҳазор гурезагони вилояти
Қӯргонтеппа паноҳ овардаанд, хурӯҷи бемориҳои сирояткунанда
б,| назар мсрасад. Беш аз 800 ^азор нафар сокинони вилоят
дар дами гуруснагаи ҳалокатовар мебошанд.


Ҳамаи ин натиҷаи мусоҳилакории ошкорои ҳукумат ва
ВКД-и ҷумҳурй буд. Вагарна, чунин далелро чӣ тавр метавон
маънидод кард, ки намояндагони расмии ҳукумат борҳо шарти
аэ байн бардоштани муҳосираи иқтисодии Кӯлобро дар тағйир
додаии маслаки еиёсии кӯлобиён талаб карданд.


МУЛОҚОТ БО ШОҲИ ФИРОРЙ


Ҳолати гуруснагй. муҳосираи иқтисодй ва ҷанги бародаркуш,
K*i вазыіяти Хатлонзамину Вахшонзамииро бисёр ҳам; вазнину
ноҳнцҷор ва харобу абгор гардонда буд, моро маҷбур сохт, ки
ба назди Раиси Ҷумҳур, ки гурехта ба зодгоҳаш — шаҳри
Хучанд омада, нияти ҳаёти оромонаю беғаразона гузаронидан
Дощт, биравем. Бо ин мақсад 13-уми сентябри соли 1992, соати
11-и рӯз бо цамроҳии Амирқул Азимов, Назрулло Дӯстов ва
Додситони шаҳри Хуҷанд Искандар Тӯрахоҷаев ба хонаи Р. На-
биев рефтем. Роҳи хонаашро ба мо И. Тӯрахоҷаев нишон дод.


219
У моро хуб истиқбол гирифт, сиҳату салсматнамонро пурсид.
Дар рӯи ҳавлй нишастем, ҳамсараш омада, ҳамроҳи мо
нншаста, ба сӯҳбат шарик гарцид. Ҳавлй ва хонаҳояш бисер
хурду назарногар ва таъмирталаб буданд. Ба назарам он аз
ҳавлии сокинони миёнаҳоли шаҳри Хуҷанд ҳам пасттар намуд,


Дар рафти сӯҳбат Р. Набиев ҳодисаи нисбати ӯ рухдодаро
накл кард, ки ?шк дар косахонаи чашмонаш ҳалща мезад. Аз
ҷумла, гуфт: "Маро Искандаров фирсб дод, ба ӯ бовар карда
будам. Ҳамаи онҳо (ба фикрам, аъзосни Раёсаи Шӯрои Олиро
дар назар дошт) шошрдонам баданд, борҳо бо ҳам нону намак
шуда будем.


Man аз бегонагон ҳаргиз нанолам,


Ки бо ман ҳар чй кард он ошно кард".


Ростӣ, ин даҳшате буд... Аз ӯ лурсон шудам: "Оянда чй
гуна нақшаҳо доред? Бо ҳамин мавқси худро мссупоред, ё дар
лил ягон мақсаду маромс доред?"


Ба дарёи фикр фурӯ рафт, ба хаёлам. хеле сахт тарсида
буд, сарашро бардошта, ба мо нигариста гуфт: "Намедонам чӣ
бояд кард, номардон азобам доданд. Ҳукуматдорони вилояг аз
ман гурехта истодаанд, то ҳол касе барои дидзнам наомадааст...


Акнун фаҳмидам, ки дар Ватани худам бсватан будаам.
Охяр, барои обомии диёрам, баҳбудии халқам кори кам
иакардаам, сарамро сафед кардам. Дида истодаед, барои худам
хона ҳам насохтаам. Саноат, сохтмон ва хоҷагаи қишлоқи
вилояти Лснинобод асосан дар давраи сари қудрат буданам
тараққй ёфтааст.


Охир, солҳои дароз . вазифаи Вазири хоҷагаи қишлоқи
Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси Шӯрои Вазирони ҷумҳурӣ ва
котиби аввали Комитети Марказии Ҳизби Коммунисти
Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба дӯши худ доштам.


Сухан мсгуфту ашк гулӯгараш мекард, раҳми кас меомад. ••
Ҳамсари Президент каме ҷасурона илова карда гуфтанд: Ягон
илоҷе кардан лозим... Охир, аризаашро ғайриқонунй дар зери
силоҳ гарифтаанд-ку,— гуфта ба ман нигарист.


Дар ҷавоб гуфтам: "Бале кслин, ғайриқонун, мисли офтоб
рушан, чй тавре, ки ману Назрулло Дӯстовро бо дасти домулло
лз сари қудрат дур карданд, инро ҳама — дохилию хориҷа
медонад, хоҷат ба таҳлил нест".


Боз келин ба ran ҳамроҳ шуда гуфт: "Набошад шумо ягон
илоҷашро ёбед".


Ба онҳо гуфтам: "Илоҷаш дар дасти Р. Набнев мебошлд,
бояд ором нанишинад. Давраи ором нишастан нест. ДзР


220
Х.тглонз;імііи\ Вахшонзамин мардумс, ки ба ҳимояи мо бархсста
буданд, аз як тараф дар ҷанг, аз тарафи дигар аз гуруснагй
1 рда истодаанд. Зисда аз чор моҳ аст. ки ин ду вилоят дар
муҳосираи пқтисодӣ мсбошад. Охир. Шумо аз тарафи халқ
раиси Ҷумҳур интихоб гарлплаед ва Прсзидиуми Шӯрои Олӣ
«уқуқи шуморо аз вазифа озод кардан надорад. Агар оппозиция
дар ҷанг голиб барояд, аз сад ҷон як ҷони мову Шумо ва
аҳли оилаатонро саломат намсмонад. Гунаҳкори ҳамаи ҷангҳо
Шуморо меҳисобанд. Баъд аз ои, ки ман ва Назрулло Дӯстовро
аз вазифа озод кардед (7. 05. 92 с.), Шумо бо оппозиция кор
кардед. ҳамаи ҷангхо дар он давра ба вуҷуд омаду дах(ҳо ҳазор
одамон шаҳид гардмданд.


Ин суханҳоро шунида, Раиси Ҷумҳур магзи гапро дарк
карда, каме ба худ омада гуфт: "ариза навиштаи лозим". Хоҳиш
намуд, ки барояш ариза нависем. Ҳеҷ ran не, мо менависем,
вале даву ғеҷашро худатон бояд кунед, нисбати он беадолатию
конуншиканҳое, ки дар ҳа^қи Шумо раво диданд, хуқуқи
худатонро бояд муҳофизат намоед. Шумо ҳоло Раиси М.умхур
мебошед, халк шуморо интихоб кардааст. Аризаро ба забонҳои
тоҷикиву русй навишта, чон карда додем, ки онро Р. Набиев
ва келин хонда, маъқул ҳисобидамд.. Баъд аз он кас ду илтимос
кардсм: яке роҳе бисбанду ба Раиси Ҷумҳури Федерацияи
Русия, Ӯзбскистон, Қазоқистон ва Туркманистон сям зананд ё
ба назди онҳо бираванду ҳақиқати ҳолро фаҳмонда, барон
мардумп Хатлонзамину Вахшонзамии ёрии модлй пурсанл.


Дар ҷаиоб гуфтанд: "Ба И. А. Каримов ва II. А. Пазарбосв
сим занам с ба наздашон равам. онҳо маро чӣ тавр мефаҳмида
бошанд.нодуруст фаҳмидакашон мумкин?... Бисер хуб мешуд,
ки агар Шумо ба воситаи яшн кас роҳе меёфтеду ба онҳо
мефаҳмондед, ки онҳо ба телефони ман (хона) сим мезаданд,
он гоҳ бо онҳо гуфтугузор мекардам, сип „ б-п наздашон
мерафтам, хело хуб мешуд”.


Суханҳои ӯро шунида, карахт шуда, гуфтам-


— Ҳой Раҳмон Набиевич, каме андеша намосд. Чашмона-
тонро ку/иода, ба дунё нигаред! Тоҷикистон куҷову Узбекистану
Қазоқистон куҷо?! Кӯмаки моддӣ ба халқи мо лозим аст, иа
оа онҳо! Моро зарур аст, ки назди эшон биравем, на ин ки
он5° назди мо оянд?! Охир, онҳо ба мо даркоранд, на мо ба
°нҳо!... Каме фикр намоед, имрӯз ман вазифаи коргари
комбината маъдани кӯҳии Анзобро ба зимма дорам, чӣ гуна
Роҳ меёбаму ба роҳбарони дигар давлатҳо мегӯям, ки ба Шумо,
ба хонаатон телефон кунанд? Мо метавонем Шуморо ба
Тошканд барем, аз он ҷо ба Мискав гусел намоем...


221
Дигаре он буд, кн аппарати корни Раиси Ҷум^урро ба
вилояти Ленннобод с Кулоб оиарда, карро cap намуда, tq
сессией навбатни Шурой Олй хатқи ҷумҳуриро ҳимоя. бояд
кард. Охир, Шумо ҳоло Прсзиденти ҷумҳурӣ лсебошед.


Дар ҷавоб гуфтанд, ки роҳбарияти вилояти Ленннобод маро
дидан намехоҳанд, чй гуна ба ман утоқи корӣ медиҳанд, ки
корро cap намоям. Вазьияти маро ҳам фаҳмсд. Ҳатто дӯстону
хешовандонам ба наздам бо тарсу ларз меоянд. Касе ба назди
ман ояд, сураташро шрифта, ба А. Искандаров мефиристанд.


Суханҳои ӯро шунида, боз аз нав ба дарёи фикр фурӯ
рафта, пеши назарам изҳороти иштирокчиёни машваратн
роҳбарони вилояти Лснинобод, мақомоти роҳбарии шаҳру
ноҳияҳо, идораву ташкилотҳо, тамоми ҳизбҳои сиёсӣ ва соз-
монҳои ҷамънятии вилоят як-як гузашт, ки дар он аз ҷумла
омада буд:


"...Аҳли машварат бо ташвишу хавотирй ва ҳисси масъулият
нисбати тақдири халқи тоҷик изҳор мекунад, ки вазъи рӯзҳои
охир бағоят тезутундгаштаи ҷумҳурй ба сохти конституционӣ,
дигаргунсозиҳои демократй ва якпорчагии давлати мустақили
тоҷик хавфи воқей ба амал овард.


Иштирокчиёни машварат иродаи аҳли заҳмати вилоятро
изҳор карда, ҳодисаи бо роҳи зӯрӣ ва тарсондан ба истеъфо
маҷбур кардани Президента аз ҷониби кулли халқ интихобшуда
Раҳмон Набиевро амали зиддиконституционй дониста, ба он
чун ба вайронкунии меъёрҳои ҳуқуқи байналхалқӣ, принципҳои
ахлоқу инсондӯстй баҳо медиҳанд.


Онҳо ба Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат
мекунанд, ки ҳоднсаи истсъфои Президентро дар мӯҳлати
кӯтоҳтарин дар иҷлосияи худ дида баромада, ба он баҳои
юридикй диҳанд.


Ба назари мо, яке аз омилҳои тезондани процессии оромии
сиёсй ҳарчй зудтар андешидани тадбирҳои ҳамаҷониба оиди
коркард ва қабули Конституцияи Тоҷикистон, инчунин дар
асоси он ташаккул додани мақомоти конституционии ҳокимият
ва идоракунист, ки онҳо дарҳол баъди ташкил ёфтан барои
дар ҷумҳурй барқарор кардани қонуният ва тартиботи ҳуқуҳӣ,
сулҳу муросо, аз бӯҳрони сиёсию иқтисодй баровардани он
камар хоҳанд баст.


Бо назардошти вазъи сарбастаи сиёсй дар ҷумҳурӣ, ки бо
авҷгирии ихтилофоти сиёсию маҳалгарой алоқаманд аст, онҳо
аз Шӯрои Олй ва Девони Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон
талаб мекунанд, ки масъалаи ба ҷумҳурй таклиф кардани
ҳайати вакилони СММ-ро барои омӯзиши вазъияти ба амал


222



оМал.'і ва коркарлп хулосаҳо баҳри ба эътидол овардани он
л„да бароянд...”


Сипае, ба Размен Набиев нигариста гуфтам: "Чй тавр то
>;о.! Шуморо хабар нагнрифтаанд, охнр, дар маҷлисн машва-
рдтіш роҳбарони рилоят. шаҳру ноҳияҳо, корхонаю ташкилотҳо,
тамоми ҳпзбу созмонҳои ҷамънятй нисбати дастгирни Шумо
11'ҳарот қабул карда будачд-ку?! Ҳа. бале, онро аз газета
хондам ва аз радио шунида будам”.


Do лабхапди ѵосса назар афканда Президент гуфт: "Сафа-
рдлЛ. Illумо кай пухта мешавед? Ҳоло ҳам ба рӯзномаю радио
бовар мскунед? Баьзе роҳбаронм вшюят сари тарозуро нигоҳ
мекунанд, дар як руз чанд маротиба тагйир месбанд!...


Агар ба май бовар накунед, хабари рӯзномаи "Ҳақикати
Ленпнобод"-ро хонсд Шумо ба рӯзномаҳо боварй доред,—
хам,іи а ба май рӯзномаро л од. Дар он ҷо хабаре бо мазмуни
зайл омада буд:


Махе ус барои "Ҳақиқати Ленинобод"


СОБИҚ РАИСИ ЧУМҲУР РАҲМОН НАБИЕВ
ДАР ШАҲРИ ХУ ЧАНД


Бино ба хабари расмии роҳбари Дафтари матбуоти ку-
миҷроияи вилоят собик Раиси Ҷумҳур, ки таи чанд рӯзи охир
дар шаҳри Хуҷанд мебошад, то иирӯз бо роҳбарияти ку-
миҷропяи в плоя г ионахӯрдааст ва ҳатто робитаи телефонй ҳам
надошт. Ізофа бар ин, чанд мухбири расонаҳои ахбори хориҷӣ
дар рафти сухбат бо роҳбарияги вилоят хохиш карданд, ки
дар та;н с шрифтам бо собиқ Раиси Ҷумҳур Р. Набиев кӯмак
кунанд. Вале роҳбарони кумиҷроияи вилоят арз доштанд, ки
онхо ба ин кор на та их; о ваколат надоранд, балки дахл кардан
хам намехоҳанд.


Люби КЕНҶА,
мухбири махсуси "Ҷумҳурият."


Кара Vi шуда, ба номардпн мардон бори дигар боварй ҳосил
кардам, ки як қисм мардон барои мансабу мавқеъ шуда, ягон
цизро, ҳатто... дареғ намедоштаанд.


Чи чора. Дар ин дунёи буқаламун ҳастанд одамаконе,
ки тануо манфиаги шахсии худро ба ҳисоб мсгиранд. Аз
ин рӯ мову Шуморо месазад. ки суботкориву матонат дошта
бошем.


Номардонро ба Оллоҳи таъоло супоред, рӯзе мерасад, ки ба
Газ;, и худованди карим гирифтор хоҳанд гардид...


223
Дар им маррпд таки бар андарзм гузаштагон кардам на
чашми умсдворп доштан пакует:


Ҳар кӣ чоҳ .'ар сарм рмҳи ангаром канал,


Руле худ дар им чоц сармагум раьад.


Синае ба он кас масли хат долом, ки хар соатро ганнмат
доткпа, фавран корро cap намоянд. кормандони аппарата Ранец
Чумх\ рро д:п.ват кч панд. Марлу ми Кӯлоб нисбати Шум0
ақидаашро тагіінр нахоҳал дод. Таклифро қабул карданд.
Ро^барилтн вилояти Кѵлоб мунтазирашон буд. Вале чй шуд
ки нарафтанд...


Ҳангоме ки бо мдигар хайрухуш мокардем, ба ҳоли у
нигарнста. раҳми кас меомад. Мухолифпн уро сахт тарсоида
буд. Соати IS.00 аз хонам Разумом Набисв баромада, чй будани
фимати ннсонро ба анлеша шрифта ба дарён фикр фуру
рафтаму ба гирдопірди худ печидам:


Афшдаиу парноо^ои нн мардро ба хотир овардам. Он
лаҳзаҳо як-як аз пеши мазарам чун намокши телевизионй
мезгузаштанду корвоми хотнраҳоро аз роҳи рнштаҳои хаёлам
мед и дам.


— Бале, Р. Набисв соли 1985 нҷборӣ таҳти давугсҷи аъзоёни
Бюрои КМ. ҲК Тоҷикистон Г. Б. Бобосодиҷова, Ғ. П.Паллаев.
ки уро ба "хатохои ҷплдй ва тарзи ҳасти ба коммунистов
нолоик; аГібдор намуданд", бо талаби роҳбарони Кумитаи Мар-
казни КПСС маҷбуран бо аризаи худ аз вазифаи муншии
аввали Кумитаи Млрказии Ҳизби Коммуниста Тоҷикнстон, кн
ҳокими мулла ки он давр маҳсуб месфт, мустаъфй гардид. Пн
воқеаи ҷонкоҳи нахустинс буд дар гурури камолоту баъдн
парвозҳои тӯлонй. Вайро бо тезй давлатдорон, ҳаммаслакон ва
шогнрдону хушомадгӯёну лагандбардорон, ки ба сари ҷудрат
омада буданд, ба .части фаромушй супорнданд. Ақлу заковат,
таҷрибаи бои корнву знндагии ӯро истнфода бурдан нахостанд,
ҳатто қувва ба харҷ доданду давуғеҷ кард, .ід, ки ба сиёсат ӯ
дигарбора барнагардад. Дар плснумҳои КМ ҲК Тоҷикистон,
анҷуманҳои ҳизбй ба талабу дархостҳои аъзоёни қатории ҲК
ва КМ ҲК Тоҷикистон ингоҳ накарда, намегу'зоштанд, ки
Раҳмон Набисв ба раёсат дожил гардад. Барьакс дар маърӯзаву
баромадҳо, бюрою пленумҳои КМ ҲК Тоҷикистон ҳуҷҷаҳои
расмй ба гуноҳи набуда гунаҳкораш мекарданду ба ҷазои ҳизбй
сазовораш мегардондапл. Агарчи дар аст ӯ ягон гуноҳи ҷнддис
надошт, бо ҳар роҳч воси:а тавассути дастгоҳҳон ҳизбию
давлатӣ фншор меоварданд, ки номзадии Раҳмон Набнев бз
депутатии Шӯрои Олми ҷумҳурй нагузарад, овозашро касе


224
нашунавад... Рӯзномаҳои ҳизбию давлатй, садою снмои ҷумҳурй
хоҳиши номи Размой Набиевро ба некй ёдовзр шудан надо-
штанд, агар метавонистанд, ӯро дар чашмн мардум сиёҳ
мекарданд, ба маизадагаю нздонистани чашми корн давлатдорй
гунаҳкораш мекарданд. Вале ин \ама амалиёти ғаразноки
аппарат рейтинги давлатдорони ҳамонвақтаро паст месохту обрӯ
ва эҳтироми Р. Набиевро ба боло мебурд, чунки меҳнати
садоқагмандонаи ӯ дар дилу дндаи мардуми ҷумҳурй нақшашро
солҳои дароз ҷойгнр намуда буд. Ҳамеша мардуми гуногунмил-
лат ба даргоҳи ӯ баҳри баённ садоҳатмлндиву ихлосдорӣ, ба
хабаргириву ҳолу аҳволпурсиаш меомаданд. Дар дили халқи
ҷумҳурӣ меҳри ӯ нақшп муҳиму муамянс юіг ки намегузошт
аҳли ҷоҳ ба осонй фармӯшаш намоянд.


Илова бар нн, вазъияти сиёсию иқтисодии ҷумҳурй вобаста
ба "демократя"-и горбачёвщина рӯз ба рӯз пасту ноором
мегардиду некӯаҳволии халқ ба ҷариҳои бӯҳронй фурӯ мерафт,
ки онро ҳар фард вобаста ба ҷаҳонбпнй, ақлу заковати
сарварони ҳамонвақтаю гузаштаи ҷумҳурй вобаста медонистанд.


Аз ин сабаб рейтинга Раҳмон Набиев миёни мардуми оддй,
бахусус деҳот рӯз ба рӯз меафзуд, ки ин роҳбарони
кӯтоҳандеши ҳамонвақтан давлатро ноором мекарду нақши
коҳиа.ёс'гаашонро зери хавфу хаіар мегузошт. Сарварони
ҷумҳ\рй аар интихоботҳои оянда ҳарифи асоеии худ — Раҳмон
Набиевро медиданд, ки ба тақдиру насиб тендеҳ нагардида,
баръакс ӯро чашми дидан надоштанд.


Мухолифин, ки сарвзронаш асосан аз ҷануби Тоҷикистон
буданд, роҳ кофта, чора меандешиданд, ки мавқеи сарвари
ҳамонвақта Қаҳҳор Маҳкамовро сует намуда, аз сари қудрат
дураш созанду давлатро ба дасти х\д бигиранд. Вале бо кадом
роҳ? Чй гуна?! Бо истифода бурдани кадом қувваҳо?!


Ва in роҳро идеологией мухолифин хуб тарҳрезӣ намуданд,
аз рақобати ду авлоди намоёни вилоятн Ленинобод моҳирона
истифода бурданд, то он ки онҳо аз . хили худ оташ гиранд,
яке бо дасти дигаре аз сари ҳудрат дур гарданд.


Ба сари қудрат овардани Раҳмон Набиев барномаи мини-
малй, аз сари қудрат дур сохтани ӯ бошад, барномаи
максималии мухолифин буд. Ба амалй гардидани барномаи
максималй онҳо комилан боварй доштанд, чунки аз як тараф
Нумҳурй дар давраи гузариш ба ҳаёти мустақилона, аз миён
Рафтани мошини пуриқтидори давлат и абарқудрати собиқ
Иҷшс, давлати Тоҷикистони соҳибистицлолу бе артиши миллй,
Канда шудану пора — пора гардидани тамоми риштаҳои иқти-
^Дй бо дигар давлатҳо, паст гардидани мавқеи Ҳизби абарқуд-


С. Кенҷаев


225
рати Коммунист, шнкастани механизми корни он, фаро гириф-
тани бӯҳрони сиссию иқтисодй, фарҳангй, аз миён рафтанц
интизомн давлату давлатдорй, авҷ гирифтани "демократия"
"озодии сухан" қарор дошт. Аз ҳама асосиаш савдо ва ВКД-й
ҷумҳурӣ зери итоати мухолифин қарор доштанд. Аз ҷониби
дигар, зиёда аз 6 сол буд, ки Раҳмон Набиев аз сиёсат дур
гардида. ба сиёсати давлатдории кунунй то ҳадде ноошно "ва
умуман барояш чизи наву нофаҳмо менамуд. Идеологуии
мухолифин хамам пнро борҳо бурридаву дӯхта, амиқан таҳлил
намуда, ба хулоса омада буданд, ки ӯ дар шароити нав, сиёсати
имрӯза бе фармони боло ба ҳокимиятдорй омода нест да
ҷлҳонбинии кӯҳна дорад.


Вале бисёриҳо. аз ҷумла камина ҳам нақшаи таҳтонӣ ва
хеле кӯҳнаи нерӯҳои ҷадидро хубу амиқ дарк накарда будем.
Дар асл мухолифин хоҳони сиёсатмадори сиёсатро дуруст
бурдан наметавонистагӣ буданд, ки тамоми мардуми ҷумҳурнро
гумроҳ сохта, ба касалии сиссатмадорй гирифтор гардонанд, ки
аз ҳар калла як садо барояду рукнҳои давлат аз зери итоати
сарварони он ра.уэ шавад. Чи тавре, ки мегӯянд: ”Аз суспш
одамизод гурги одамхор пайдо мешавад".


Аз ҳамин рӯ, нерӯҳои ҷадид баҳрн амалй гардонидани
иақшаи минималй ба таърифу тавсифп Раҳмон Набисв камар
бастанд, бо дастгирни мо бар асари таҳаввулоти ҷомеа ба арсан
снёсат қадам гузоштани Р. Набиев умри дубораи сиёсй ва
парвози мурғи хонагияш буд. Алалхусус ба воситаи рӯзномахои
нерӯҳои демократіи "Чароги рӯз", "Сухан", "Ҷавонони Тоҷикис-
тон", "Адолат", "Дунё" Раҳмон Набисвро ҳамчун ҷабрдида аз
Ҳизби абарқудрати Коммунист ва сиёсатмадори обутобёфтаву
варзида ба мардумн Ҷумҳурии Тоҷикистон ва беруп аз


марзи он муаррифй мекарданд.


Бо ҳамин Раҳмон Набиев боз ба сари қудрат на арса и
сиёсат баргашту аз миёпи се номзад дар навбати аввал депутата
халқи Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гарднд. Банда бо илти-
моси Артиста халқип СССР мӯҳтарам Ҷӯрабек Муродов, ки
нисбаташ эхтироми бсканор дорам. рапса ситоди пеш аз
интихоботии номзад ба депутат халқи Ҷумҳурии Тоҷикисгон
ва шахеи боварикоки Раҳмон Набиев будам.


Пас аз он, ки у ба боварии шітихобкунандагон сазовор
гардид, нерӯҳои "демократа", Қозиёти Ҷумҳурии ТоҷикистоН
ва ҳараклтн мардумии "Растохсз", Ҳизби демократ Тоҷикт гон
шифоҳй дар ҷамъомадҳои расмй ва ба воситаи рӯзномаҳой
“ЧарОги руз", "Адолат", "Дунё", "Ҷавонони Тоҷикистон", "Су*
хан" хислатҳои иску кордонй, ташкилотчигӣ, тарафдори халқУ


226
миллат будани ӯро таърифу тавсиф намуда, ба мардуми
ҷумҳурӣ муаррифй мекардзнд. На барон он, ки ӯ ҳамаҷидаи
онҳо буд ва дар асл дусташ медоиітамду эҳтнромаш мекарданд,
б;ілкн ба хотнри сипари боэътимод доштан дар муборизаҳон
cnccil ва иҷрои барномаи минимум.


Р. Набиск депутати халқн ҷумҳурй ннтихоб гарднд. Тули
иҷлосияҳои Шурой Олй нисбати баррасин ҳар гѵна масъала^ои
снссиву ИҚТИСОДӢ, муҳокимаи қабули қонуну қарорҳо на он
кадар ҷчддӣ нклом дошт, балки хомуширо пеша намуда буд.
Ба назарам ин гуна рафтор шояд бар он буд, ки мавқси худро
дар назари мардуми ҷумҳурй бо хоксориву оромй ва тамкиндорй
боварибахшона нигоҳ дорзд. Дар давраи дспутатй танҳо ягона
пешниҳоде, ки ӯ ба забои овзрд, ин тасдиқи сохти ҳукумати
Қаҳҳор Маҳкамов, яънс ҳисобот додани онро дар ҷаласаи
Шӯрои Олй пешниҳод кард. Вале ин псшниҳод аз ҷониби
депутатҳои Шӯрои Олй дастгирй наёфту тир ба ҳадаф нарасид.


Масъаааи дуюм, нисбати гунаҳкор набудани ҷумҳурии
Тоҷикистон оиди ба much омадани проблемам баҳри Арал ӯ
даъво пешниҳод намуд:


— Набояд ҷумҳурии мо меъёри истифодаи обро кам намояд, об
ба ҷумҳурй баҳри истифода бурдани ҳазорҳо гектар заминҳои
ташналаби Дангара, Ашту Мастчоҳ, Ӯротеппаю Ғончй зарур мебо-
шад. Ин пешниҳод аз тарафи депутатҳо ва халқ пазируфта шуд.


Депутатҳои Шурой Олй новобаста аз миллат, ма>;ал ва
мансубият ба ду гурӯҳ тақсим гарднданд. Яке ҷонибдорони
Қ. Маҳкамов — депутатҳои Ҳизби Коммунист, мансабдорони та-
бақаи боло. Дигаре — депутаткой блоки демократій (Ҳизби
демократ, Қозист, ҳаракати мардумии "Растохез") ва депу-
тагҳос, ки аъзои Ҳизби Коммунист буданд, дар сохтори давлат
мансабҳои сазоворро ба души худ доштанд, вале сохти корбарии
Қ. Маҳкамовро эътироф намскарданд, ба ҷонибдории ақидаҳои
демократій, сохтани давлати демократии ҳуқуқбунсди дунявй ба
тарафдорни Р. Набисв гузашта буданд, агарчи ба Ҳизби де-
мократу қозиёти ҷумҳурй ва ҳаракати мардумии "Растохез"
ягон иртиботе надоштанд. Аз чумла, банда ва тарафдоронам
ба гӯрӯҳи дуюм шомил будем. Вале бояд иқрор гардид, ки то
Ҳол банда ва бисере аз дспутатҳои халқӣ аз нгцшаи
тар>[резикардаи мухолифин, барномаҳои мин и мал mo максималии
он-\о хурдтарин воқифияте надоштем.


Бинобар ин дар иҷлосияи Шурой Олй ҳзнгоми интихоби
нахустпрезиденти ҷумҳурӣ номзадии Раҳмон Набисв аз тарафи
Депутаткой Шурой Олй Назрулло Дӯстов, Аслиддин


Соҳибназаров, Мавлон Олимов ва дигарон пешниҳод гардида,


227
ба Қ. Мл^камов алтернатив гузошта шуд. Ба пиндори банда,
қисми зисди дснутатко бояд, кн ба тарафдории Раҳмон Набиев
овоз мсдоданд, чунки вззьияти толор ба ин шаҳодат медод ва
царнб ҳама аз сусткорй ва ҳал накардани масъалаҳо, тарзи
роҳбарин Қ. Маҳкамов безор гарднда будавд. Онҳо умедвори
роҳбари боласқату боҷасорат ва дасту бозуи зур буданд. Вале
рангами баён намуданн барнома ва саволу ҷавоб Раҳмон Набиев
хатогин ҷнддии сиёсй роҳ дод, худро интихобгардида ҳисобида,
ба бод додани коҳн кӯҳна камар баста,' нисбати ҳамкорону
дӯстони пештараи худ гилагузорй зоҳир намуд, норозигӣ ва
қасддории худро онди бисёр ашхос, ки ҳоло дар курсии мансаб
ва дспутати Шӯрои Олӣ буданд, иброз намуд. Аз кииаю адоват
холй набудани дилу дидаи Раҳмон Набиевро дарк намуда,
қисми зисди депутатҳои Шӯрои Олй номзадии ӯро ҷонибдорй
накарданд. Чунки сарвари давлат набояд аз рӯи ғараз ва
кинаю адоват кору амал намояд. Агарчй ӯ ба мо қавл дода
буд, ки ба гузашта салавот гуфта, коҳи кӯҳнаро ҳеҷ гоҳ бод
нахоҳад■кард.


Ба ҳар сурат, дар мубориза алайҳи рсжими бсҷуръатонаи
Қ. Маҳкамов шасияти Р. Набиев вазъияти сиёсиро тагйир дода,
ноустувор гардонду зиддият миёни тарафҳо тезу тунд гардид.
Нсрӯҳои ҷадид вазъияти ба миён омадаро хеле хуб истифода
бурда, ба воситаи рӯзномаҳо давлатдории Қ.Маҳкамовро зери
тозиёнаи танқид шрифта, обрӯву эҳтиромашро паст мссохтанду
гирдиҳамоиҳоро ташкил мекарданд.


Билохира нерӯҳои демократй бо дастшрии депутатҳое, ки
тарафдори Р. Набиев буданд, зери фишори гирдиҳамомадагон
дар ичлосияи Шӯрои Олӣ Қ. Маҳкамовро маҷбуран ба истеъфо
гуселониданд. Вазифаи Раиси Ҷумҳур ба зиммаи Раиси Шӯрои
Олй Қадриддин Аслонов гузошта шуд.


Аз ҳамон рӯз нерӯҳои "демократй", ки ба мақсади аввалини
худ комёб гардиданд, аз баҳри Раҳмон Набиев баромаданд,
яъне дӯстии онҳо нисбати Раҳмон Набиев, ки аз рӯи гараз
тарҳрезй шуда буд, чун гаразашон то андозае амалй гардид,
поён ёфт!!


Ҳамаи ҳизбу созмонҳо, аз ҷумла Ҳизби демократи Тоҷикис-
тон, Ҳизбн наҳзати исломіш ҷумҳурй, ҳаракатҳои мардумии
"Растохез", "Лаъли Бадахшон”, "Ыосири Хисрав", "Ҷавонон",
Қозиёти мусулмонони ҷумҳурй, рӯзноманигорони дайдуи пулу
молпараст ва ғайра аз Раҳмон Набиев рӯй гардонида, ба^ри
амалй гардидани нақшаи дуюми хеш — барномаи максимум
камар с-аолнду номзадии Давлат Худойназаровро ҷонибдорй
намуданд. Манфиати маҳал голиб баромада ҳамаи ҳизбҳо,


228
г


харакатҳои мардумию идораи диниро бо ҳам пайваст. Ҳол он
кИ Ҳизби наҳзати и сломи и ҷумҳурӣ ва Қозиёти мусулмонони
Тоҷикистон ба Давлат Худойназаро ягон наздикй надоштанд.
\з як тараф, Давлат Худойназаров шиамазҳаб буд, ки мисни
мазҳаби Имоми Аъзам (ҳанафй) ва мазҳаби шиа зиддиятҳои
зиёди дннй мавҷуд аст.


Аз тарафи дигар, ӯ дар хонадони сурх таваллуд ёфа тарбият
гирифтааст, ки ҳарду падараш — Меҳрубон Назаров ва Худой-
нззар Ма\мадназаров, ки онҳоро бисер эҳтиром мскардам, борҳо
;13 як дастлрхон нон хӯрда будем, материалисти асил буданд,
ба худо ва пайгамбари Оллоҳ таъоло ҳазрати Муҳаммад
мустафо дар нишасту бархости зоҳирй шак доштанд, ки шояд
чашмпушии авомфирсбона бошад.


Сеюм: Иморати азиму-ш-шаън ва рафеъ-ул-қадри ислом бар
ин панҷ сутун (арконн ислом), ки зоти пок зикр мешавад,
қоим ва побарҷо аст:


— тавҳиду рисолат (имон ба ягонагии худо ва рисолати
пайгомбар);


— дар як шабонарӯз панҷ вақт намоз гузоштан;


— ей рӯзи моҳи шарифи рамазон рӯза доштан;


— закот (агар ганй бошй, соле як бор закоти мол додан);


— ҳаҷ (агар дунёй ба харҷи сафари ҳаҷ кифоя кунад, дар
умр як бор ҳаҷ кардан).


Вале то имрӯз Давлат Худойназаров аз ин панҷ аркони
ислом якеашро ҳам иҷро накардааст ва чи гуна иҷро кардани
онҳоро шак дорам бидонад! Наузамбиллоҳ!...


Дар муборизаҳои пеш аз интихоботй ва дар интихибот
қонунҳои ҷумҳурӣ ва башарро зерн по намуда, ба ҳама пастиҳо
рафтанд, беадолатонаю ноҳаққона Раҳмон Набиев ва ҷонибдо-
рони ӯро бо гуноҳҳои набуда гунаҳкор намуда, тавассути
рӯзномаҳои худй бо ҷабеҳтарин суханҳо шахсияташро ба халқи
ҷумҳурй муаррифӣ карданд. Дар рӯзи интихобот қувваи
Ҷо>,илонаи ҷисмонию бсшарафиро истифода бурданд. Хулоса,
Ҳар чӣ ки хостанд, ҳамонро содир намуданд. Бо ин тамрини
Дайдугии "ҳарҷозанакашон" бори дигар ба вуҷуд надоштани
Рукнҳои давлат комилан бонарӣ ҳосил намуданд.


Ба ҳамаи ин ннго>; накарда, дар интихоботи умумихалқй
Раҳмон Набисв аз миёни 9 нафар номзад дар давраи якум ба
ооьариц мардум сазовор шуда, бо аксарняти овозҳо Ранси
HjM^ypn Тоҷикистон интихоб гардид.


Албатта, имрӯз камбудй кофтан, танқид намудани Раиси
Ҷумҳур осон аст ва дар ин норасоиҳо танҳо ӯро гунаҳкор
-лСнпстги ;п рӯИ ааолат пест. Вале ба .ҷар ҳол баҳри он ки


229
дигарон ба чуиин камбудиҳо pox надиҳанд, ёдовар шудани онҳ0
воҷиб аст. Ба ақидди банда аз таҳлили вазъиятс, к и ҷумҳурцр0
фаро шрифт, иштибоҳи нахустини Раиси Чумҳур далоил аст
Ин нштибоҳ мучибн сарнагун гардидани салтаиаги ӯ гардил:


— Дур будани ӯ аз сиёсати кунунй;


— Баҳои саривақтй дода натавонистан ба вазъияти сиёсии
ба мисномадак ҷумҳурӣ;


— Сари вақт ҳал накардани масьалаи ҷобаҷогузории кадрҳои
роҳбарикунандаи ҷумҳурй, аз ҷумла вазирону раисони куми-
таҳоп давлатӣ, ба мусоҳилакорни бсмантиқ роҳ додан дар ҳалду
фасли ин масъалаҳо;


— Фарқ карда натавонистани дӯсту дупшан:


— Обро лой карда, бо дасти дигарон моҳӣ доштан;


— Тайёр набудан нисбати мустақилона қабул намудани
ҳалнома оиди масъалаҳои муҳими сиёсй;


— Истифодаи ҳамарӯзаи маслиҳатчисни зерипардагй, ки
аз тафаккури нав фарсахҳо дур буданду ҷуз манофеъ ва
гаразҳои шахсии худ дигар чизеро қобилияти дарк кардан
надоштанд;


— Тақсим намудани кормандони зердаст ба шахсони боғ.а-
риноку гайрибоварӣ;


— Коҳи кӯҳнаро бод кардан, қасос гирифтан аз шахсоне,
ки дар давраҳои гузашта нисбати ӯ камэътиборй зоҳир намуда
буданд...;


— Аз ҳама муҳимаш надоштани фаросати амиқи сиёсатма-
дорй ва дигархоро баршуморидан лозим аст...


...Ҳамон рӯз касе аз кормандони масъули вилояти Ленянобод
бисёр "садоқатмандона хизмат карда", аз сӯҳбати мо бо Раиси
ҷумҳур Раҳмон Набиев, аз номи ӯ иною намудани арнза
бохабар гардида, сухан